Thu đã sang mà lá chưa vàng. Những cành cao vẫn còn sum sê tán lá. Thời tiết có vẻ bất thường. Vài ngày trời nóng bức rồi lại vài ngày trời giá lạnh. Làn gió thu thổi hắt sương khuya vào cửa sổ làm rùng mình người dậy sớm. Chung trà độc ẩm, hoài niệm những mùa thu cũ. Nhớ những bạn bè, tri âm. Nhớ những ngày dài lao lung trong ngục thất chỉ vì lên tiếng chống lại điều ác. Điều ác, kẻ ác, giờ càng tăng nhiều hơn, tưởng chừng lấn áp hết lẽ thiện ở đời. Lặng nhìn bầu trời mờ mịt mây xám giăng. Có tiếng chim lạc lõng rơi vào thinh không làm chùng xuống nỗi buồn.
Autumn has come but the leaves have not turned yellow. The high branches are still lush with foliage. The weather seems unusual. Some days are hot, then some are cold. The autumn wind blows the late night dew into the window, making people who wake up early shiver. Drinking tea alone, reminiscing about old autumns. Missing friends and confidants. Missing the long days of wandering in prison just because of speaking out against evil. Evil and evil people are increasing more and more, seemingly overwhelming all the good in the world. Quietly looking at the sky covered with gray clouds. The sound of a lonely bird falling into the silence, making the sadness subside.
Thiên nhiên ngày càng có nhiều biến đổi dồn dập, bất thường. Băng tan. Bão tố. Đất sụt. Cháy rừng. Mực nước biển dâng cao. Hạn hán. Lũ lụt… Sự biến đổi khí hậu ngày nay được nhận thức như là hậu quả hiển nhiên của hiện tượng hâm nóng toàn cầu mà nhân loại, từ các nhà khoa học cho đến học sinh trung-tiểu học, của nước giàu hay nước nghèo, dân trí cao hay thấp, cũng dần ý thức và nhận phần trách nhiệm phải cải đổi cách sinh hoạt (trong sản xuất và tiêu thụ), giảm thiểu việc khai thác nguyên liệu hóa thạch, cắt giảm việc phát thải khí nhà kính, nhằm bảo vệ môi trường. Chung qui, trong sạch hay ô nhiễm trên hành tinh này, đều do con người.
Nature is changing more and more rapidly and abnormally. Ice melts. Storms. Land subsidence. Forest fires. Rising sea levels. Drought. Floods… Climate change is now perceived as an obvious consequence of global warming, which humanity, from scientists to primary and secondary school students, rich or poor countries, high or low education, are gradually aware of and accept responsibility for changing their way of life (in production and consumption), reducing the exploitation of fossil fuels, cutting down on greenhouse gas emissions, in order to protect the environment. Ultimately, the cleanliness or pollution on this planet is due to humans.
Không tĩnh lặng ôn hòa như thiên nhiên theo vận hành thời tiết, cõi người vốn biến động, đổi thay nhanh chóng theo tâm ý. Chiến tranh từ cung tên giáo mác đến súng đạn, xe tăng, rồi bom nguyên tử… đều từ một tâm. Kinh tế từ trao đổi hàng hóa ở buôn làng bộ lạc bằng vật thực cho đến buôn bán qua tiền tệ, rồi vượt biên giới quốc gia, tiến đến xuất cảng nhập cảng hàng hóa vật dụng giữa châu lục, rồi buôn bán vũ khí, giao thương quốc tế, rồi chiến tranh thương mại… cũng đều do một tâm. Văn hóa giáo dục xuống cấp vì trao tay những kẻ bất lương thiếu giáo dục; y tế tồi tệ vì vuột khỏi bàn tay của những lương y, cũng đều do một tâm. Tự do, dân chủ bị tước đoạt và được qui định từ khuôn khổ của những kẻ độc tài, vô luân và những người (hay đảng phái) tham quyền cố vị. Chỉ một tâm ô nhiễm tự bản chất, con người đã thải độc khắp hành tinh, phủ trùm nhân sinh vạn vật trong “nhà kính” vẩn đục. Tâm ô nhiễm ấy của con người đã bao trùm tất cả đời sống, trước khi quả đất được cảnh báo về hiện tượng tăng nhiệt toàn cầu. Chung qui, tâm tham, tâm sân, tâm si đã và đang vận hành thế giới, dẫn nhân loại tiến nhanh đến chỗ diệt vong.
Not as calm and peaceful as nature following the weather, the human world is inherently volatile and changes rapidly according to the mind. War from arrows, spears, guns, tanks, and atomic bombs… all come from the same mind. The economy, from the exchange of goods in tribal villages with food to trading through currency, then crossing national borders, moving to the import and export of goods and materials between continents, then arms trading, international trade, then trade wars... are all due to one mind. The degradation of education and culture because it is handed over to uneducated and dishonest people; the deterioration of health care because it is out of the hands of good doctors, are all due to one mind. Freedom and democracy are taken away and regulated from the framework of dictators, immoral people and power-hungry people (or parties). With just a mind that is inherently polluted, humans have released toxins all over the planet, covering all life and all things in a turbid "greenhouse". That polluted mind of humans has covered all life, before the earth was warned about the phenomenon of global warming. In the end, greed, anger, and ignorance have been operating the world, leading humanity quickly to destruction.
Ngoài kia, lá chưa vàng. Nhưng đâu đó đã có lá xanh đâm chồi, thúc đẩy cho một mùa xuân mới. Không cứ là thu lá mới vàng; không cứ là xuân lá mới xanh.
Out there, the leaves have not yet turned yellow. But somewhere, green leaves have sprouted, promoting a new spring. It is not always autumn that leaves turn yellow; it is not always spring that leaves turn green.
Trong khi hàng triệu người già trẻ ở quê hương ồ ạt xuống đường gào thét, bấm còi inh ỏi (và xả rác, có khi dẫm đạp nhau đến chết) để biểu hiện niềm vui sướng với đội banh nhà chiến thắng; hoặc ùn ùn kéo nhau đi đón nam nữ minh tinh nước ngoài, khóc thét vì hãnh diện đã được nhìn tận mắt… thì những người trẻ tuổi ở các nước kia, hiên ngang đứng dậy, thách thức những họng súng, dùi cui, cất lên tiếng nói cho hòa bình, tự do.
While millions of young and old people in their homeland rushed into the streets screaming, honking their horns loudly (and littering, sometimes trampling each other to death) to express their joy with the home team's victory; or flocking to welcome foreign male and female celebrities, crying out in pride at having seen them with their own eyes... then young people in other countries, bravely stood up, defying the guns and batons, raising their voices for peace and freedom.
Trong khi những nhà lãnh đạo các cường quốc, nhân danh lợi ích quốc gia, mặc cả với nhau về những lợi lộc và quyền bính cho cá nhân và bè phái, những người trẻ tuổi khác trên hành tinh đã bật dậy, đánh thức lương tri nhân loại bằng trí thông minh và sự dũng cảm của mình.
While the leaders of the great powers, in the name of national interests, bargained with each other for personal and factional benefits and power, other young people on the planet rose up, awakening the conscience of humanity with their intelligence and courage.
Họ rất trẻ, thật trẻ, như những chồi lá non xanh, đã gây sửng sốt và ngưỡng mộ đến những người lớn, và đã gây kinh ngạc với những người già nua đang cầm nắm vận mệnh của các quốc gia. Nào là Malala Yousafzai của Pakistan (1), Greta Thunberg của Thụy Điển (2); Joshua Wong của Hong Kong (3). Hàng triệu người đã lắng nghe tiếng nói của họ. Tiếng nói của tuổi học trò vô tư, tâm không ô nhiễm; tiếng nói không bị thúc đẩy bởi tham, sân, si… Tiếng nói cất lên cho bình đẳng xã hội, cho môi trường xanh/sạch của trái đất, cho ước vọng dân chủ, tự do. Tiếng nói cất lên vì tương lai. Họ, những người tuổi trẻ trí tuệ ngày nay—đang ở độ tuổi mà những người già nua cho là “mầm non” của đất nước—đã bước ra khỏi tuổi tác và chỗ đứng của mình trong hiện tại, tự gánh lấy trách nhiệm với các thế hệ tương lai. Họ không chờ đợi sự ban phát hay hiệu lệnh từ những nhà lãnh đạo chính trị. Họ còn trẻ, tuổi học trò, chưa hề lập gia đình, mà đã tự nguyện cất gánh nặng cho “con cháu mai sau.” Họ sẵn sàng đánh đổi tuổi xuân với ngục tù hay cái chết, vì với họ, hoặc là hành động ngày hôm nay, hoặc sẽ không bao giờ có ngày mai (Now or Never).
They were very young, really young, like green buds, shocking and admiring adults, and astonishing the old people who were holding the fate of nations. There was Malala Yousafzai of Pakistan (1), Greta Thunberg of Sweden (2); Joshua Wong of Hong Kong (3). Millions of people listened to their voices. The voices of innocent school children, with unpolluted minds; Voices not driven by greed, anger, ignorance... Voices raised for social equality, for a green/clean environment of the earth, for the desire for democracy and freedom. Voices raised for the future. They, the intellectual youth of today—at an age that the elderly consider the “seedlings” of the country—have stepped out of their age and position in the present, taking responsibility for future generations. They do not wait for the bestowal or orders from political leaders. They are young, students, never married, but have voluntarily taken the burden for “future generations.” They are willing to trade their youth for prison or death, because for them, either act today, or there will never be a tomorrow (Now or Never).
Mùa thu đang đến. Lá thu theo thời tiết, sẽ úa vàng trong những ngày tháng sắp tới. Nhưng nụ non của một vài loại thảo mộc nào đó, sẽ không chờ đợi thời tiết: nảy chồi, đâm lộc bất cứ khi nào cần thiết.
Autumn is coming. Autumn leaves, following the weather, will turn yellow in the coming days and months. But the young buds of some herbs will not wait for the weather: they will sprout and grow whenever necessary.
(1) Malala Yousafzai, người Pakistan, sinh năm 1997, đấu tranh vì quyền được đến trường của nữ sinh; năm 2012, bị chiến binh Taliban bắn vào đầu nhưng được cấp cứu tại một bệnh viện quân đội ở Pakistan, sau đó được đưa sang Anh quốc để tiếp tục chữa trị; cô và gia đình sống ở Anh kể từ đó cho đến năm 2018 mới được trở về quê hương. Năm 2014, Malala đoạt giải Nobel Hòa Bình khi mới 17 tuổi, và là khôi nguyên trẻ tuổi nhất trong lịch sử Nobel Peace Prize.
(1) Malala Yousafzai, Pakistani, born in 1997, fought for the right of girls to go to school; in 2012, she was shot in the head by a Taliban fighter but was given emergency treatment at a military hospital in Pakistan, then flown to the UK for further treatment; she and her family lived in the UK since then until 2018 when she was able to return to her homeland. In 2014, Malala won the Nobel Peace Prize at the age of 17, becoming the youngest laureate in the history of the Nobel Peace Prize.
(2) Greta Thunberg Yukio người Thụy Điển, sinh năm 2003. Là nhà đấu tranh cho môi trường, nổi tiếng khắp thế giới vào năm 15 tuổi (2018), bắt đầu bằng việc nghỉ học để yêu cầu chính phủ Thụy Điển cắt giảm khí thải theo Thỏa Thuận Paris 2005; tiếp đến là lời kêu gọi học sinh sinh viên nghỉ học và biểu tình vào mỗi thứ Sáu, đã tác động đến nhiều quốc gia trên thế giới, truyền hứng cảm cho các cuộc biểu tình hàng trăm ngàn, cho đến hàng triệu người cho môi trường xanh của trái đất kể từ tháng Ba năm 2019. Greta Thunberg được 3 thành viên của Quốc hội Na-uy đề cử giải Nobel Hòa Bình năm 2019.
(2) Greta Thunberg Yukio is a Swedish environmental activist, born in 2003. She became famous worldwide at the age of 15 (2018), starting by skipping school to demand that the Swedish government reduce emissions according to the 2005 Paris Agreement; Next is the call for students to skip school and protest every Friday, which has impacted many countries around the world, inspiring hundreds of thousands, up to millions of people to protest for the green environment of the earth since March 2019. Greta Thunberg was nominated for the Nobel Peace Prize in 2019 by 3 members of the Norwegian Parliament.
(3) Joshua Wong (Hoàng Chí Phong), người Hong Kong, sinh năm 1996. Nổi tiếng từ năm 2012 với hội sinh viên “Học Dân Tư Triều,” đã huy động được cuộc biểu tình chính trị với 100,000 người tại Hong Kong về cải cách giáo dục. Hai năm sau, 2014, tên tuổi Joshua Wong được quốc tế lưu ý qua “Phong trào Ô Dù” (Umbrella Movement – còn gọi là “Phong trào Dù vàng”) với hàng trăm ngàn người biểu tình suốt vài tháng để đòi hỏi cải cách bầu cử. Joshua Wong được đề cử giải Nobel Hòa Bình năm 2017.
(3) Joshua Wong (Hoang Chi Phong), a Hong Kong native, born in 1996. Famous since 2012 with the student association "Hoc Dan Tu Trieu", mobilized a political protest with 100,000 people in Hong Kong for education reform. Two years later, in 2014, Joshua Wong's name was internationally recognized through the "Umbrella Movement" (also known as the "Yellow Umbrella Movement") with hundreds of thousands of protesters for several months to demand electoral reform. Joshua Wong was nominated for the 2017 Nobel Peace Prize.
Những sinh viên trẻ Hong Kong nổi bật trong các cuộc biểu tình đòi cải cách giáo dục, dân chủ, chống luật dẫn độ… từ năm 2012 đến nay, còn có Agnes Chow Ting (Châu Thính, sinh tại Hong Kong năm 1996, quốc tịch Anh), Nathan Law (La Quán Thông, sinh năm 1993), Alex Chow (Chu Vĩnh Khang, sinh năm 1990). Joshua Wong, Nathan Law và Alex Chow được hàng chục nhà lập pháp lưỡng đảng Hoa Kỳ đề cử giải Nobel Hòa Bình năm 2018 cho nỗ lực đấu tranh để đem lại cải cách chính trị và quyền tự quyết cho Hong Kong.
Young Hong Kong students who have stood out in the protests demanding education reform, democracy, and anti-extradition laws since 2012 include Agnes Chow Ting (born in Hong Kong in 1996, British nationality), Nathan Law (born in 1993), and Alex Chow (born in 1990). Joshua Wong, Nathan Law, and Alex Chow were nominated for the 2018 Nobel Peace Prize by dozens of bipartisan US lawmakers for their efforts to fight for political reform and self-determination in Hong Kong.
Để có đôi mắt đẹp, hãy chọn nhìn những điều tốt đẹp ở người khác; để có đôi môi đẹp, hãy nói ra toàn những lời tử tế, và để vững vàng trong cuộc sống, hãy bước đi với ý thức rằng bạn không bao giờ cô độc. (For beautiful eyes, look for the good in others; for beautiful lips, speak only words of kindness; and for poise, walk with the knowledge that you are never alone.)Audrey Hepburn
Trang chủ
Xem Mục lục 
Viên Hiếu Thành 
Thiền và Thi ca
Kinh A Nậu Lâu Độ
Thấy gì qua một văn bản của ngành giáo dục
Thầy Sói
Mùa Sen Nở
