Nếu Trái Đất mỗi ngày không múa điệu nghê thường lả lướt quanh Vầng Thái Dương rực rỡ thì có lẽ con người cũng chẳng chiêm ngưỡng được vẻ đẹp kỳ diệu của xuân hạ thu đông.
If the Earth did not dance gracefully around the brilliant Sun every day, then perhaps humans would not be able to admire the magical beauty of spring, summer, autumn and winter.
Và nếu tâm thức con người không hòa điệu bước nhảy theo vũ khúc thiên thu của trời đất thì làm gì có cảnh rộn ràng vui tươi của ngày Tết theo truyền thống văn hóa Việt.
And if the human mind did not dance in harmony with the eternal dance of heaven and earth, then there would be no bustling and joyful scene of Tet according to Vietnamese cultural tradition.
Xuân, vì vậy, là hương sắc tuyệt trần của sự phối ngẫu nhiệm mầu giữa tâm, cảnh và thời gian. Chả thế mà danh thần Nguyễn Trãi, trong bài thơ “Hải Khẩu Dạ Bạc Hữu Cảm,” đã từng có lần nhìn sắc xuân đến say đắm:
Spring, therefore, is the perfect color and fragrance of the mysterious combination of mind, scene and time. That is why the famous mandarin Nguyen Trai, in the poem "Hai Khau Da Bac Huu Cam," once looked at the color of spring and was captivated:
Nhãn biên xuân sắc huân nhân tuý
(Sắc mùa xuân xông vào mắt khiến cho lòng say đắm)
Nhan bien xuan sac huan nhan tuy
(The color of spring rushes into the eyes and makes the heart captivated)
Xưa nay, tao nhân mặc khách đều mê say hương sắc của nàng xuân. Cho nên người ta mới phong tước cho nàng xuân là chúa xuân, biểu tượng cho cái đẹp mê hồn của thiên nhiên. Trong bốn mùa, xuân hạ thu đông, thì xuân không chỉ là vũ điệu khởi đầu của thời gian, mà còn là bước nhảy êm ả, đẹp đẽ, và tươi tắn nhất, với muôn ngàn thảo mộc nẩy mầm đươm hoa và trái đất như khoác lên chiếc xiêm y muôn sắc sặc sỡ.
Since ancient times, scholars and writers have been captivated by the color and fragrance of spring. That is why people have given the title of spring the queen of spring, the symbol of the captivating beauty of nature. Of the four seasons, spring, summer, autumn, and winter, spring is not only the beginning dance of time, but also the most gentle, beautiful, and fresh dance, with thousands of herbs sprouting and blooming, and the earth seeming to be wearing a colorful dress.
Nhưng, tùy tâm và cảnh của mỗi người mà xuân mang dáng dấp khác nhau. Vị hoàng đế anh minh của Nhà Trần đã 2 lần đánh bại quân xâm lược Nguyên Mông, là Trần Nhân Tông, có lần diễn tả cảm trạng về một chiều xuân trong bài Xuân Vãn:
However, depending on each person's mind and situation, spring has a different appearance. The wise emperor of the Tran Dynasty, who defeated the Yuan-Mongol invaders twice, Tran Nhan Tong, once described his feelings about a spring afternoon in the poem Spring Evening:
Niên thiếu hà tằng liễu sắc không,
Nhất xuân tâm sự bách hoa trung.
Như kim khám phá đông hoàng diện,
Thiền bản bồ đoàn khán truỵ hồng.
Nien thieu ha tang lieu sac khong,
Nhat xuan tam thuc trong bach hoa.
Nhu kim khai tan hoang dot dong,
Zen cushion contemplation of falling roses.
Thuở nhỏ chưa thấu lẽ Sắc Không,
Xuân phơi trăm đóa gửi chuyện lòng.
Gương mặt chúa Xuân nay đã tỏ,
Nệm cỏ ngồi xem rụng cánh hồng.
When I was young, I did not yet understand the principles of Form and Emptiness,
Spring spread out hundreds of flowers to express my feelings.
The face of the Lord of Spring has now been revealed,
I sat on a grass cushion watching the rose petals fall.
(Bản dịch của nhà thơ Nguyễn Lương Vỵ)
(Translation by poet Nguyen Luong Vy)
Tâm sự của vị tị tổ dòng Thiền Trúc Lâm Yên Tử có khác với cảm nhận của thế nhân khi thưởng xuân. Nhà tu liễu ngộ được lẽ sắc không của vạn pháp thì an nhiên tự tại mà ngắm xuân chứ không rộn ràng, động tâm như người đời.
The thoughts of the late founder of the Truc Lam Yen Tu Zen sect are different from the feelings of the world when enjoying spring. A monk who understands the truth of the emptiness of all things can calmly and freely contemplate spring without being excited or moved like ordinary people.
Trong khi đó, thi hào Nguyễn Du dù đọc Kinh Kim Cang cả ngàn lần mà có lúc cũng rơi lệ trong đêm xuân khi cảm thân phận lữ khách tha hương ngàn dặm trong bài thơ Xuân Dạ của ông:
Meanwhile, the poet Nguyen Du, although reading the Diamond Sutra a thousand times, sometimes shed tears on a spring night when he felt the fate of a traveler thousands of miles away from home in his poem Spring Night:
Hắc dạ thiều quang hà xứ tầm?
Tiểu song khai xứ liễu âm âm.
Giang hồ bệnh đáo kinh thì cửu,
Phong vũ xuân tùy nhất dạ thâm.
Kỳ lữ đa niên đăng hạ lệ,
Gia hương thiên lý nguyệt trung tâm.
Nam Đài thôn ngoại Long Giang thủy,
Nhất phiến hàn thanh tống cổ câm (kinh).
Where can I find the light of a dark night?
The small window opens where the willows are still sounding.
The illness in the wandering world has been here for a long time,
The spring wind and rain follow one deep night.
The traveler has shed tears for many years,
The moon is in the heart of his homeland, a thousand miles away.
The Long River water outside the village of Nam Dai,
A cold sound sends the neck silent (of the sutra).
Đêm đen Xuân đến biết tìm đâu
Bóng liễu bên song chạnh nỗi sầu
Dừng bước giang hồ, thân ủ bệnh
Xót đời mưa gió, mệnh chìm sâu
Đèn khêu năm tháng bao nhiêu lệ
Mắt nuối quê hương mấy nỗi đau
Nam Đài tiếng sóng Long Giang gọi
Kim cổ lạnh tràn đưa tiễn nhau.
Where can I find the light of a dark night?
The willow shade beside the window makes me sad
Stopping on the wandering world, my body is sick
Pitying the life of wind and rain, my fate is deeply sunk
Lamp how many tears the years stir up
Eyes yearning for the homeland, how many pains
Nam Dai, the sound of Long Giang waves calling
Ancient and modern cold flows, sending each other off.
(Nhà thơ Nguyễn Lương Vỵ dịch Việt)
(Vietnamese translation by poet Nguyen Luong Vy)
Tâm trạng ngày xuân của thi hào Nguyễn Du lúc làm lữ khách tha hương ngày xưa sao nghe giống tâm trạng của người Việt tị nạn ly hương ngày nay quá! Nhưng biết làm sao, khi quê hương còn xa vời vợi. Quê xa không phải vì đường xa, mà vì lòng người hai bờ chính kiến xa cách nhau diệu vợi.
The spring mood of poet Nguyen Du when he was a traveler far from home in the past sounds so similar to the moods of Vietnamese refugees today! But what can we do, when the homeland is still so far away. The homeland is far away not because of the long distance, but because the hearts of people on both sides of political lines are so far apart.
Mấy ngày cận Tết, mỗi đêm đi làm về khuya ngang qua những con đường đèn mờ vắng vẻ, lòng người tha hương bổng nghe cô quạnh lạ thường. Nhớ những cái Tết năm xưa ở quê nhà rộn rịp và gia đình bà con sum vầy ấm áp.
In the days before Tet, every night when I come home late from work and pass by the dimly lit and deserted streets, the hearts of people in exile suddenly feel strangely lonely. I miss the bustling Tet holidays of the past in my hometown and the warm gathering of my family.
Đèn khêu năm tháng bao nhiêu lệ
Mắt nuối quê hương mấy nỗi đau.
How many tears the years stir up
Eyes yearning for the homeland, how many pains the days stir up.
Xuân về trên đất Mỹ lại nhằm vào mùa đông giá rét lạnh lùng. Cái giá rét của ngày xuân ở xứ người càng thấm thía hơn khi màng đêm phủ xuống thân phận cô liêu của kẻ tha hương. Thi sĩ Pierre Emmanuel của Pháp đã diễn tả triết lý cao siêu vi diệu đến khó hiểu của những đêm tối cô liêu qua bài thơ “Seuls Comprennent Les Fous” (Chỉ Những Người Điên Mới Hiểu) mà nhà thơ Phạm Công Thiện đã dịch xuất thần như sau:
Spring in America coincides with the cold, bitter winter. The coldness of spring days in a foreign land is even more poignant when the night covers the lonely fate of expatriates. French poet Pierre Emmanuel expressed the sublime, wonderful, and difficult-to-understand philosophy of lonely nights through the poem "Seuls Comprennent Les Fous" (Only Crazy People Understand) which poet Pham Cong Thien translated brilliantly as follows:
Một chút tình thương trong máu
Một hạt chân lý trong hồn
Cũng như một chút hạt kê cho chim sẻ
Để sống trườn qua một ngày đông lạnh
Người có nghĩ rằng
Những bậc thánh cao siêu nhất lại cân nặng hơn?
Tại sao vĩnh cửu lại màu xanh lá cây?
Ôi đau đớn không lời
Cành dương xỉ còn khép lại…
Kẻ nào chưa cảm thấy trong lòng mình ru khẽ lên những chiếc lá đầu mùa
Thì không bao giờ biết được vĩnh cửu.
Ôi đêm tối
Mi là hương vị bánh mì trên lưỡi ta
Mi là cơn mát rượi hồn của quên lãng trên hình hài ta
Mi là dòng suối không hề cạn chảy về niềm im lặng của ta
Vào mỗi buổi chiều là rạng đông của nỗi chết trong ta.
Ca hát mi làm gì
Cầu nguyện mi làm gì
Bởi vì chỉ một giọt nước mắt cô liêu
Cũng chứa đọng mi trọn vẹn
Ôi đêm tối
A little love in the blood
A grain of truth in the soul
Like a little millet for the sparrows
To live through a cold winter day
Do you think that
The most sublime saints weigh more?
Why is eternity green?
Oh, wordless pain
The fern branches are still closed...
Those who have not felt the first leaves of the season lull in their hearts
Will never know eternity.
Oh dark night
You are the taste of bread on my tongue
You are the coolness of forgetfulness on my body
You are the inexhaustible stream flowing to my silence
Every afternoon is the dawn of death in me.
Why sing
Why pray
Because just one lonely tear
Contains you completely
Oh dark night
Phải chăng “Những chiếc lá đầu mùa” của thi sĩ Emmanuel là những chiếc lá mùa xuân, biểu tượng của hy vọng và vĩnh cửu? Thì ra, trong cái u tối rợn người của đêm đen cũng còn “một chút tình thương trong máu,” hay “một giọt chân lý trong hồn.”
Are the poet Emmanuel's "First Leaves of the Season" the leaves of spring, symbols of hope and eternity? It turns out that in the terrifying darkness of the night there is still "a little love in the blood," or "a drop of truth in the soul."
Đó cũng chính là hình ảnh đóa mai mùa xuân vừa nở sau đêm đông bão bùng giá rét của Thiền sư Mãn Giác đời Nhà Lý:
That is also the image of a spring apricot blossom just blooming after a cold, stormy winter night of Zen Master Man Giac of the Ly Dynasty:
Mạc vị xuân tàn hoa lạc tận
Đình tiền tạc dạ nhất chi mai.
Don't say that spring has ended and all the flowers have fallen
Last night in the front yard, there was a branch of apricot blossom.
Chớ bảo xuân tàn hoa rụng hết
Đêm qua sân trước một cành mai.
Don't say that spring has ended and all the flowers have fallen
Last night in the front yard, there was a branch of apricot blossom.
(Hòa Thượng Thích Thanh Từ dịch)
(Translated by Venerable Thich Thanh Tu)
Bởi thế, không có bước nhảy của tâm thức con người hòa cùng vũ điệu thời gian thì xuân chỉ là xuân của bốn mùa, xuân hạ thu đông, trơ cùng tuế nguyệt. Dù có lá xanh mơn mởn khoe sắc hay hoa vàng rực rỡ thắm tươi thì nào ai hay biết ẩn hiện trong đó là hương sắc gì, là nụ cười chưa tắt trên môi, hay ngấn lệ còn nóng hổi mới vừa rơi từ khóe mắt.
Therefore, without the dance of human consciousness in harmony with the dance of time, spring is only the spring of the four seasons, spring, summer, autumn and winter, standing still with the years. Even if there are lush green leaves showing off their colors or bright yellow flowers, no one knows what scents and colors are hidden within them, whether it is a smile that has not faded on the lips, or a tear that has just fallen from the corner of the eye.
Vũ điệu mùa xuân đang tung tăng trên khắp nẻo đường của người Việt lưu cư. Xin mời mọi người mở ngỏ tâm thức để cùng nhảy với vũ điệu của mùa xuân Mậu Tuất đang về.
The dance of spring is dancing happily on all the roads of Vietnamese expatriates. Please open your mind and dance with the coming spring of the year of the Dog.
Không có ai là vô dụng trong thế giới này khi làm nhẹ bớt đi gánh nặng của người khác. (No one is useless in this world who lightens the burdens of another. )Charles Dickens
Trang chủ
Xem Mục lục 
Viên Hiếu Thành 
Thiền và Thi ca
Kinh A Nậu Lâu Độ
Thấy gì qua một văn bản của ngành giáo dục
Thầy Sói
A Guide to Bodhisattva-s Way of Life
