Rất mực gian nan để kể lại chuyện của rất nhiều thập niên trước. Trí nhớ tôi bây giờ lúc nào cũng lãng đãng, sương mù. Khi khởi lên ý định kể lại mấy chuyện thời nhỏ, chỉ thấy hiện lại trong tri nhớ một khoảng sân trắng, mấy đứa nhóc quậy phá, những lọ mực tím, những tập vở kẻ hàng, mấy bàn học, lối đi có hai hàng tre xanh, âm vang trong đầu là tiếng ê a đánh vần… Tôi đã điện thoại để hỏi chị tôi về tên của vài người xa thật xa, nhưng cũng chỉ được vài phần, những nét kể lạ cứ như hư, như thực.
It is very difficult to tell stories from many decades ago. My memory is now always hazy and foggy. When I have the intention to tell stories from my childhood, all that comes to mind is a white yard, a few naughty kids, purple ink bottles, lined notebooks, a few desks, a path lined with green bamboo, and the sound of spelling in my head... I called my sister to ask her about the names of a few people from far away, but I could only get a few parts, the strange details seemed both real and unreal.
Xóm Chuồng Bò thì nhớ tên rồi. Hình ảnh con bò thực ra lúc đó không còn nữa. Đúng ra cứ khi rạng sáng, khi nghe lộp cộp trên đường là biết ngay xe thổ mộ (may quá, còn nhớ chữ này, chứ không lại bảo là xe ngựa thì chẳng giống ai) từ trong Xóm Chuồng Bò chạy ra Chợ Hòa Hưng. Còn xóm ao rau muống thì chẳng thể nhớ tên gì. Lối đi từ nhà tôi vào Xóm Chuồng Bò có vài hẻm, những bụi tre xanh cao vút bên đường, dẫn tới mấy ao rau muống trong tận mấy xóm sâu. Lúc đó phía dưới là cát trắng.
Xom Chuong Bo I remember the name. The image of the cow is actually no longer there. Actually, every dawn, when I hear the sound of the clatter on the road, I know right away that the hearse (luckily, I still remember this word, otherwise I would say it is a horse carriage, which would be strange) comes from Xom Chuong Bo to Hoa Hung Market. As for the morning glory pond neighborhood, I can't remember the name at all. The path from my house to Xom Chuong Bo had a few alleys, tall green bamboo bushes on the side of the road, leading to several ponds of water spinach in the deep hamlets. At that time, there was white sand below.
Tôi hỏi chị tôi về tên của mấy đứa trong lớp má tôi dạy thời đó. Gọi là lớp cho oai, thực ra chỉ có vài đứa trong xóm. Liên, Linh, Minh, Hiền… Hồi đó có lẽ là lớp tự phát, chỉ từ mẫu giáo cho tới lớp hai. Tôi không biết có đúng là lớp tự phát hay không, vì có thể má tôi có giấy phép, vì thấy lớp học có ba bàn dài có hộc tủ cho học trò, và đứa nào học hết là được dẫn ra trường ngoài phố học tiếp. Có lý do hiểu được, vì mấy đứa nhỏ quá không thể đi bộ ra trường lớn, dù có người lớn dắt đi. Thời đó xe đạp cũng là hiếm, nên chủ yếu là đi bộ. Vì chỉ có má tôi là cô giáo duy nhất cho khoảng năm đứa, có khi là sáu đứa con nít, nên tới trưa, có một bà dì tôi từ ngoài trường Áo Tím đi học về, là tạm thay má tôi. Má tôi, dì Hà, dì Hương và dì Hoa đều khuất núi cả rồi.
I asked my sister about the names of the children in my mother's class at that time. It was called a class for prestige, in fact there were only a few children in the hamlet. Lien, Linh, Minh, Hien... At that time, it was probably a spontaneous class, only from kindergarten to second grade. I don't know if it was really a spontaneous class or not, because my mother may have had a permit, because I saw that the classroom had three long tables with lockers for the students, and whoever finished studying was taken to the school in the city to continue studying. There was an understandable reason, because the children were too young to walk to the big school, even if they were led by an adult. At that time, bicycles were also rare, so most people walked. Because my mother was the only teacher for about five, sometimes six children, at noon, an aunt of mine came home from Ao Tim school and temporarily replaced my mother. My mother, aunt Ha, aunt Huong and aunt Hoa had all passed away.
Cả ba dì lúc đó cũng chưa qua trung học, nên cũng bận bài vở, nói là dạy có lẽ chỉ là giữ cho mấy đứa khỏi quậy phá, chờ tới chiều đưa tụi nhỏ về nhà ba má tụi nó. Như thế, có lẽ chức năng chính của lớp này chỉ là giữ trẻ chứ dạy chỉ là một phần. Vì thực ra, má tôi học cũng không cao, theo tôi nghĩ. Nhưng trong xóm ai cũng gọi má là Cô Ba. Lẽ ra, phải gọi Cô Hai mới đúng kiểu Sài Gòn, vì trên má tôi không có ai nữa. Có thể vì hàng xóm quen gọi như thế với ba tôi? Không nhớ. Nhưng ba tôi làm nghề trên xe lửa, đi thường xuyên, có khi vắng nhà cả tuần lễ, cũng không có anh hay chị nào để được gọi thứ tự là Thầy Ba. Hồi đó, hễ thấy làm chính phủ, dù là bấm thẻ hay trưởng tàu xe lửa, là được dân trong xóm gọi là Thầy liền; thầy đây là thầy ký, không mang nghĩa thầy giáo hay nhà sư trong chùa.
At that time, all three aunts had not yet finished high school, so they were busy with their studies. Teaching was probably just to keep the children from making trouble, waiting until the afternoon to take the children to their parents' house. So, perhaps the main function of this class was to babysit, and teaching was only a part of it. Because in fact, my mother was not very educated, in my opinion. But everyone in the neighborhood called her Co Ba. Actually, it should have been Co Hai to be the correct Saigon style, because there was no one above my mother. Maybe because the neighbors were used to calling my father that? I don't remember. But my father worked on the train, traveled frequently, sometimes was away from home for a whole week, and had no older brother or sister to call Teacher Ba. Back then, whenever I saw someone doing government work, whether it was punching cards or train conductors, the people in the neighborhood would immediately call me Teacher; Teacher here means signing teacher, not a teacher or a monk in a temple.
Không nhớ hết khuôn mặt mấy đứa nhỏ trong lớp. Nhỏ Liên thì ban đầu tôi nhầm với nhỏ Linh. Chị tôi nói qua điện thoại rằng nhỏ Liên hồi đó ưa ngồi một chỗ thu lu, có vẻ như thích lặng lẽ. Còn nhỏ Linh thì ưa quậy phá, lại ưa ồn ào. Tôi không biết chính xác chị tôi nói đúng không, vì tuổi lớn như chị thì trí nhớ hẳn là còn mù sương hơn mình nữa, tôi tự nhủ. Trong khi chị nhớ về cá tính ưa tĩnh của Liên, ưa động của Linh, thì tôi nhớ rằng nhỏ Liên mặt gầy, thường để tóc bum-bê, còn nhỏ Linh mặt chữ xoan, y hệt hình ảnh xi nê; cả hai đều ưa mặc đồ với vải in hoa, màu dịu. Bây giờ không nghe gì về hai nhỏ đó nữa. Còn tên Minh thì ưa làm trò, lâu lâu bước ra sân, lấy cây viết chấm vào lọ mực tím rồi vảy ra sân cát trắng. Tôi nhớ hình ảnh mấy đứa nhỏ đứng trên sân cát trắng, nơi góc sân là một cây le-ki-ma lớn, lùi phía sau là một mộ cổ bằng đá tổ ong màu nâu đỏ. Lâu lâu nhớ tới, là thấy những đốm mực trên cát trắng hiện ra trong đầu. Còn tên Hiền thì tôi không nhớ nổi chút gì. Còn một hay hai tên học trò nữa, thì chị tôi và tôi không nhớ gì. Chị không nhớ thì dễ hiểu, vì lúc đó chị đã vào lớp ba ở trường tiểu học Chí Hòa. Nhưng tại sao chị nhớ tính tình, còn tôi lại chỉ nhớ màu sắc của cát trắng và mực tím, thì cũng chẳng hiểu.
I can't remember all the faces of the kids in class. At first, I mistook Lien for Linh. My sister said on the phone that Lien at that time liked to sit in one place, seemed to like being quiet. Linh, on the other hand, liked to make trouble and was also noisy. I don't know if my sister is right, because at her age, her memory must be even more foggy than mine, I thought to myself. While she remembered Lien's quiet personality and Linh's active personality, I remembered that Lien had a thin face and often had bobbed hair, while Linh had an oval face, just like a movie image; both of them liked to wear floral prints and soft colors. Now I don't hear anything about those two girls anymore. Minh liked to play around. Every now and then, he would go out to the yard, dip a pen in the purple ink bottle, and then sprinkle it on the white sand. I remember the image of the children standing on the white sand, in the corner of the yard was a large le-ki-ma tree, behind it was an ancient tomb made of reddish-brown honeycomb stone. Every now and then, I would see the ink spots on the white sand appear in my mind. As for Hien, I can’t remember anything. As for one or two other students, my sister and I don’t remember anything. It’s understandable that she doesn’t remember, because at that time she was in third grade at Chi Hoa Primary School. But why she remembers their personalities, while I only remember the color of the white sand and purple ink, I don’t understand.
Sau ngôi mộ cổ là một ngôi chùa. Cả chị tôi và tôi đều không nhớ chính xác chùa tên gì. Có thể là Phổ Quang hay Phổ Minh, hay Phổ Hiền. Chùa lúc đó có hai thầy trò, một ông sư và một chú tiểu. Trí nhớ của tôi về chùa này chỉ là một cổng tam quan nhỏ, căn nhà hai tầng được biến làm chùa, khoảng sân nhỏ tráng xi măng, bên trong có nhiều tượng Phật và Bồ Tát. Mấy đứa nhỏ tụi tôi ưa thích vào chùa này. Hễ vào là được ông thầy tặng mỗi đưa một trái chuối, hay trái quýt… Về sau, tôi dò theo kinh điển thì nghiệm ra đó hình như là hạnh bố thí, hễ là sư là phải tặng cho chúng sinh cái gì. Người thọ nhận cái gì từ chùa là có đi đâu xa, nhiều kiếp sau cũng tìm lại mái chùa.
Behind the ancient tomb was a pagoda. Neither my sister nor I remember the exact name of the pagoda. It could have been Pho Quang or Pho Minh, or Pho Hien. At that time, the pagoda had two teachers and students, a monk and a novice. My memory of this pagoda is only a small gate, a two-story house converted into a pagoda, a small cement yard, inside there are many statues of Buddha and Bodhisattva. When we were kids, we loved to go to this pagoda. Whenever we went in, the monk gave each of us a banana or a tangerine... Later, I studied the scriptures and realized that it seemed like charity, that a monk had to give something to sentient beings. Whoever received something from the pagoda, no matter how far away they went, would find the pagoda again in many lifetimes.
Cũng có lúc, chú tiểu mang một mâm trái cây sang tặng cho cả lớp má tôi dạy. Chú tiểu thì chỉ nhớ tên là Đăng, còn gì Đăng thì không nhớ. Thầy Đăng này học đâu đó miệt Sài Gòn, đi xe đạp hàng ngày tới trường, trong khi ông sư lớn ở chùa. Về sau, đọc về lược sử Sài Gòn, tôi đoán là Thầy Đăng, lúc đó là học ở Phật Học Viện nào ở Phú Lâm.
There was also a time when a young monk brought a tray of fruit to give to the whole class my mother taught. The young monk only remembered the name Dang, but he didn't remember anything about Dang. This monk Dang studied somewhere in Saigon, rode a bicycle to school every day, while the older monk stayed at the pagoda. Later, when I read about the history of Saigon, I guessed that it was Teacher Dang, who was studying at a Buddhist Institute in Phu Lam at that time.
Nhà sư lớn tuổi thì chị tôi cũng không nhớ tên. Chị nói qua điện thoại, lúc đó giọng chị trầm xuống như đang nói bí mật về những người còn ở cõi này, rằng có lúc nghe má tôi nói chú tiểu là con nhà sư. Hồi đó nhà sư từ xứ Huế hay xứ Quảng đó vào Nam, đi vòng vòng mấy tỉnh, có lẽ tìm Thầy học đạo, thế rồi bị Tây bắt vì nghi ngờ chi đó, bắt giam mấy tháng, đánh gãy giò rồi thả. Có nữ Phật tử mang về, thế là nhà sư ra đời. Vài năm sau, nhà sư dắt đứa nhỏ về xóm này, dựng chùa. Còn người nữ Phật tử kia không nghe gì nữa. Có thể họ bí mật thăm nhau, vì không lẽ má lại bỏ con luôn, chị tôi giải thích thì thầm qua điện thoại; giọng chị y hệt tiếng gió thổi qua mấy bụi tre. Tôi không tin mấy vào trí nhớ của chị, nhưng đành chịu. Thôi thì cứ nghe. Vì hiển nhiên, ai cũng có một bà mẹ.
My sister didn't remember the name of the older monk either. She spoke on the phone, her voice low as if she were telling a secret about people still in this world, that sometimes she heard my mother say that the little monk was the son of a monk. At that time, the monk came from Hue or Quang to the South, traveled around several provinces, probably looking for a teacher to study Buddhism, then was arrested by the French on suspicion of something, imprisoned for several months, had his legs broken, then released. A female Buddhist brought the child back, and that's how the monk was born. A few years later, the monk brought the child back to this hamlet and built a pagoda. As for the other female Buddhist, nothing was heard of it. Maybe they secretly visited each other, because how could a mother abandon her child, my sister explained in a whisper over the phone; her voice was exactly like the sound of wind blowing through bamboo bushes. I didn't believe much in her memory, but I had to accept it. Well, I'll just listen. Because obviously, everyone has a mother.
Hình ảnh tôi thường nhớ là chú tiểu Đăng khi có gì tặng cho lớp, bước vào là đứng ngay cửa, hai tay bưng mâm trái cây. Thường là dì Hà, hễ có mặt khi đó, là đứng bật dậy, bước tới cửa và đưa hai tay nhận mâm này. Bây giờ, nhớ lại, tôi nhớ y hệt như một cuốn phim đen trắng đã trôi thật xa. Tôi nghĩ, nếu lúc đó dì Hà điểm trang môi son má phấn, mặc áo dài, trong khi chú Đăng mặc áo dài khăn đóng, thì trông y hệt một đám hỏi. Nhưng không phải đâu. Tôi nghiệm ra rằng nghĩ lung tung là không nên, kinh gọi là tâm phan duyên. Huống gì tất cả những người đó đều là bậc trưởng thượng, cho dù lúc đó họ còn là niên thiếu.
The image I often remember is that when little monk Dang had something to give to the class, he would step in and stand right at the door, holding a fruit tray in both hands. Usually, whenever Aunt Ha was present, she would stand up, walk to the door and reach out to receive this tray. Now, thinking back, I remember it exactly like a black and white film that has drifted far away. I thought, if at that time Aunt Ha had put on lipstick and rouge, and worn ao dai, while Uncle Dang wore ao dai and turban, it would have looked exactly like an engagement party. But it wasn't. I realized that it's not a good idea to think too much, the scriptures call it a mind-discriminating relationship. Moreover, all those people were elders, even though they were still teenagers at that time.
Chị tôi kể rằng ba má tôi cũng là người Miền Trung vào. Ba tôi là gốc Hà Tĩnh; hồi đó vùng này có phong trào chống Tây, bị đàn áp dữ dội, rồi ba chạy loạn, tìm được việc trong ngành xe lửa. Khi xe qua những chuyến ghé Nha Trang, gặp má tôi nơi đây, mới cưới nhau. Khi bà ngoại khuất núi, ba má tôi dẫn mấy dì vào Sài Gòn ở, ban đầu ở Dĩ An, một thị trấn đâu đó phía Đông của Sài Gòn, rồi về ngõ Nguyễn Thông nối dài, sau các rặng tre xanh này.
My sister told me that my parents were also from the Central region. My father was originally from Ha Tinh; at that time, there was an anti-French movement in this area, which was severely suppressed, then my father fled and found a job in the railway industry. When the train passed through Nha Trang, he met my mother there, and then they got married. When my grandmother passed away, my parents took my aunts to Saigon to live, first in Di An, a town somewhere east of Saigon, then in Nguyen Thong alley, behind these green bamboo groves.
Tôi nghiệm ra rằng âm thanh dễ nhớ hơn hình ảnh. Như để hình dung ra các hình ảnh trong khu xóm đó, không thể nhớ nổi khuôn mặt mọi người. Chỉ là mang máng thôi. Mấy đứa nhỏ vài năm sau là thay đổi, thì chẳng nói gì. Nhưng hình ảnh nhà sư gầy, tôi không hình dung nổi khuôn mặt. Chỉ nhớ là giọng Huế hay Quảng gì đó. Mà tại sao nhóc tì như tôi lại nhở nổi giọng nói mơi lạ. Có thể vì những thời kinh chăng… Nhưng nhớ nhất là trái cây: ba má tôi thường qua chùa cúng trái cây, những lúc ba tôi trong các chuyến xe lửa về, thường mang theo các trái mít khổng lồ mua từ Dầu Giây hay Biên Hòa về.
I realized that sounds are easier to remember than images. As for imagining the images in that neighborhood, I couldn't remember people's faces. It was just vague. The children who changed a few years later didn't say anything. But I couldn't imagine the image of the skinny monk. I only remembered it was a Hue or Quang accent. And why did a little kid like me remember the new accent? Maybe because of the times of prayer... But the most memorable were the fruits: my parents often went to the temple to offer fruits, when my father returned from the train, he often brought giant jackfruits bought from Dau Giay or Bien Hoa.
Có những lúc má tôi đi khám bệnh hay thăm bệnh đâu đó cả ngày, lớp học bàn giao cho dì Hà. Lúc đó chú Đăng lại vào lớp ngồi. Làm sau chú Đăng canh ngày giờ để vào lớp thì cũng lạ; hồi đó làm gì có điện thoại di động mà nhắn nhau. Hình ảnh nhà sư trẻ, tôi nhớ là cỡ mười mấy tuổi, vào ngồi chung lớp học mầm non là cái gì rất dị kỳ. Nhưng di tôi, tức là cô giáo Hà, xem là chuyện tự nhiên. Chị tôi kể lại, chắc họ thích nhau. Sau này, tôi nghĩ là dùng chữ như thế không chính xác. Cho dù là, trong trí nhớ nhóc tì của tôi lúc đó vẫn nhớ hình ảnh một chú tiểu ngồi sau lưng bốn hay năm đứa con nít mầm non hay lớp một, tay chú tiểu chống cằm ngó lên bảng phấn, trong khi dì tôi, thường lúc đó là lúng túng bắt tụi nhỏ đánh vần, bất kể rằng dì cũng là vị thành niên. Thế rồi, khi đoán tới giờ má tôi sắp về tới, lại thấy chú Đăng lặng lẽ biến đi.
There were times when my mother went to see a doctor or visit a patient somewhere all day, the class was handed over to Aunt Ha. At that time, Uncle Dang came back to sit in the class. It was strange how Uncle Dang managed to find the right time to enter the classroom; back then, there were no cell phones to text each other. The image of a young monk, I remember him as a teenager, sitting in the same kindergarten class was something very strange. But my aunt, that is, teacher Ha, saw it as a natural thing. My sister told me that they must have liked each other. Later, I thought that using such words was not accurate. However, in my young memory at that time, I still remember the image of a young monk sitting behind four or five kindergarten or first grade children, his chin propped up on his hand, looking up at the chalkboard, while my aunt, often at that time, was awkwardly asking the children to spell, regardless of the fact that she was also a minor. Then, when I guessed that it was time for my mother to come home, I saw Uncle Dang quietly disappear.
Hình ảnh một thời đó y hệt sương khói. Cho tới khi tình cờ, dì Hoa kể cho má tôi nghe rằng có một học trò ngoài sổ như thế tới, trong những khi má tôi đi cả buổi hay cả ngày. Chị kể rằng, có lẽ ba má tôi sang nói gì với nhà sư lớn. Thế là, những lần như thế giảm đi, nhưng lại thấy dì Hà ưa qua thăm chùa nhiều hơn, bất kể là mấy dì bài vở nhà trường mang về nhà rất nhiều.
The image of that time was like mist. Until by chance, Aunt Hoa told my mother that there was a student who was not on the list like that who came, while my mother was away for the whole morning or the whole day. She told me that perhaps my parents came to talk to the senior monk. So, those times decreased, but I saw that Aunt Ha liked to visit the temple more, regardless of the fact that the aunts brought home a lot of schoolwork.
Một lần, trong giờ ra chơi, nhỏ Linh đứng nhìn tôi, rồi đưa hay tay nắm hai tay tôi. Cảm giác lúc đó của tôi là tự nhiên giựt ra. Hai đứa nhỏ lớp mầm non nắm tay nhau có lẽ là bình thường bây giờ, nhưng hồi đó là lạ lắm. Nhỏ Linh nói rằng vậy là đúng như nhỏ này đoán là tôi sẽ tự động phản xạ giựt tay ra, vì nhỏ này chỉ thử để xem, vì mấy hôm trước nhỏ này thấy dì Hà đứng nơi sân chùa đột ngột nắm tay Thầy Đăng, rồi nhà sư trẻ này cũng đột ngột giựt tay ra. Tôi nghĩ, chuyện nắm tay của dì Hà cũng là phản xạ, rồi nhà sư này giựt tay ra cũng là phản xạ. Vì tất cả những người đó trong trí nhớ tôi là tuyệt vời đạo đức, không hề làm phiền muộn bất kỳ ai, không hề làm động gì tới thế gian này, không hề làm chết một con kiến hay con muỗi. Họ là những phiến thủy tinh trong vắt.
One time, during recess, Linh stood looking at me, then reached out and held my hands. My feeling at that time was to naturally pull away. Two preschoolers holding hands is probably normal now, but back then it was very strange. Linh said that it was true that she guessed that I would automatically reflexively pull my hand away, because she was just testing it out, because a few days ago she saw Aunt Ha standing in the temple yard suddenly holding Master Dang's hand, then this young monk also suddenly pulled his hand away. I think, Aunt Ha's holding hands was also a reflex, then this monk pulling his hand away was also a reflex. Because all those people in my memory were of great morality, never bothered anyone, never did anything to this world, never killed an ant or a mosquito. They were like crystal clear glass.
Tuy nhiên, những gì nhìn thấy hay nghe thấy vẫn cứ thỉnh thoảng lảng vảng trong trí nhớ nhiều năm. Tới hồi năm tôi học đệ nhất, vào học thi trong sân chùa Xá Lợi, nơi lúc đó thường im vắng, dễ tập trung tư tưởng. Nhỏ Linh cũng học đệ nhất Gia Long. Một buổi chiều, tôi và nhỏ Linh đứng nơi cổng tam quan của chùa Xá Lợi, con đường nhỏ bên hông chùa bỗng vắng dị thường. Tự nhiên nhỏ Linh, lúc đó là một nữ sinh áo trắng xinh đẹp rồi, nhìn thẳng vào mắt tôi, nói là tụi mình nhìn thẳng mắt nhau đi, xem ai thành thật thì sẽ không chớp mắt. Tôi không hiểu sao lại có định kiến gì về chớp mắt hay không chớp mắt như thế. Nhưng tự nhiên, bảo nhìn thì nhìn. Thế là tôi nhìn và rồi như dường có người vô hình nào sau lưng mình, muốn xô mình tới. Tôi sợ té vào nhỏ Linh, nghĩa là sẽ bị hiểu là ôm chầm cô bạn dễ thương này, nên gượng lại, hai tay tự nhiên đưa ra nắm tay nhỏ Linh. Và rồi bất chợt hai tay tôi giựt ra. Nhỏ Linh nói là tôi đã chớp mắt trước. Hai tay tôi như điện giựt. Về tới nhà, tôi bệnh liệt giường mấy ngày. Rồi có lúc, tôi chợt thắc mắc, sao nhỏ Linh nói là tôi chớp mắt trước, mà không nói chuyện tôi đột ngột nắm tay nhỏ này. Và dĩ nhiên, tôi không hề nói gì với nhỏ Linh là lúc đó như có người vô hình xô tôi, hay phải chăng thầm kín trong tôi là ôm nhỏ Linh.
However, what I saw or heard still occasionally lingered in my memory for many years. When I was in first grade, I went to study for exams in the courtyard of Xa Loi pagoda, which was usually quiet at that time, easy to concentrate. Linh also studied at Gia Long first grade. One afternoon, Linh and I stood at the three-door gate of Xa Loi pagoda, the small road beside the pagoda suddenly became unusually deserted. Suddenly Linh, who was a beautiful white-shirted female student at that time, looked straight into my eyes and said, let's look straight into each other's eyes, and see who is honest and won't blink. I don't understand why there is such a prejudice about blinking or not blinking. But naturally, I was told to look, so I looked. So I looked and then it was as if there was an invisible person behind me, wanting to push me forward. I was afraid of falling into Linh, which would mean being understood as hugging this cute friend, so I struggled to hold her hand. And then suddenly my hands jerked away. Linh said I blinked first. My hands felt like they were electrocuted. When I got home, I was bedridden for several days. Then, at some point, I suddenly wondered why Linh said I blinked first, but didn't say anything about me suddenly holding her hand. And of course, I didn't say anything to Linh that at that time it was like an invisible person was pushing me, or maybe secretly inside me I was hugging Linh.
Và rồi, học thi nặng nhọc đã làm quên hết mọi chuyện thường ngày. Tôi nghĩ, có thể vì lúc đó, mùi nước hoa trên tóc nhỏ Linh có sức hấp dẫn. Tôi kể lại cho chị tôi nghe, rằng mùi nước hoa thoang thoảng có sức mạnh xô người nam vào người nữ. Chị tôi cười trên điện thoại là mày làm tao mắc cười gần chết, mới nói chuyện ngó mắt nhau, lại kể chuyện mùi hương trên tóc, mà phải gần cỡ nào mới ngửi thấy hương tóc được. Tôi nói lãng đi, có khi mùi hương từ kiếp trước, nhưng thiệt sự là chỉ mới nắm tay thôi, rồi giựt ra, chưa từng ôm nhỏ Linh bao giờ.
And then, studying hard for exams made me forget all the daily things. I thought, maybe because at that time, the scent of perfume on Linh's hair was attractive. I told my sister that the faint scent of perfume has the power to push men towards women. My sister laughed on the phone, saying that you made me laugh almost to death. We just talked, looked at each other, and then told the story of the scent of hair, and how close you have to be to smell the scent of hair. I changed the subject, maybe the scent was from a previous life, but the truth was that we had only held hands, then pulled away, never having hugged Linh before.
Chị kể, rằng đúng là có chuyện dì Hà đứng nắm tay Thầy Đăng ở sân chùa, nhưng đó là khi trao nhau kinh sách, hay sách truyện gì đó, thì tự nhiên, chắc là dì Hà muốn nắm tay Thầy Đăng thử xem có giống Lan và Ngọc trong tiểu thuyết Khái Hưng hay không. Chị tôi cười, chẳng có gì đâu. Tôi nói, vậy còn hôm dì Hà đi bụi đời thì sao. Chuyện dì Hà bụi đời thì tôi không nhớ, chỉ về sau mới nghe người lớn kể. Thời đó, không ai nói chuyện linh tinh như thế.
She said that it was true that there was a story about Aunt Ha standing holding Master Dang's hand in the temple yard, but that was when exchanging scriptures, or storybooks or something, then naturally, maybe Aunt Ha wanted to hold Master Dang's hand to see if it was like Lan and Ngoc in the novel Khai Hung. My sister laughed, it was nothing. I said, what about the day Aunt Ha went on a road trip? I don't remember the story of Aunt Ha going on a road trip, I only heard it from adults later. At that time, no one talked about such nonsense.
Chị tôi kể lại rằng, có một lần, chú tiểu Đăng rủ dì Hà và dì Hoa đi xe đạp sang miệt Tham Lương để thăm ngôi chùa nào nơi đó. Khu vực tôi đoán, có thể là Hóc Môn, hay Bà Điểm, vì qua cầu Tham Lương cũng không chỉ rõ là nơi nào. Nhưng rồi mưa chiều bất chợt lớn kinh khủng, ào ạt. Thế là ba người, đi trên hai xe đạp, không dám về cho kịp ban chiều, phải ở lại đêm nơi ngôi chùa kia. Thời đó không có điệtn thoại, cho nên má tôi lo lắm. Nghe kể lại là, ban đầu má bảo dì Hương qua chùa, hỏi nhà sư lớn xem vì sao chú Đăng biến mất cùng dì Hà và dì Hoa, có đúng là qua chơi miệt Tham Lương như ba người dặn dì Hương trước khi dì Hoa lên xe đạp ngồi sau lưng dì Hà đạp theo chú Đăng hay không.
My sister told me that once, little monk Dang invited Aunt Ha and Aunt Hoa to ride a bicycle to Tham Luong to visit a temple there. The area I guessed, could be Hoc Mon, or Ba Diem, because crossing Tham Luong bridge also did not indicate which place. But then the afternoon rain suddenly became terrible, pouring down. So the three people, riding two bicycles, did not dare to return in time for the afternoon, had to stay the night at that pagoda. At that time there were no telephones, so my mother was very worried. It was said that at first, my mother told my aunt Huong to go to the temple to ask the senior monk why Uncle Dang disappeared with my aunt Ha and aunt Hoa, and whether they really went to play in Tham Luong as the three of them told my aunt Huong before aunt Hoa got on the bike and sat behind my aunt Ha to follow Uncle Dang.
Tôi hoàn toàn không nhớ mấy chuyện đó, cũng vì sáng hôm sau ba người về. Ba tôi lúc đó còn trên một chuyến xe lửa nào đó, không có nhà. Má tôi rầy dì Hà và dì Hoa liên tục, nhưng sau đó chỉ giám sát chặt chẽ; hình như không kể lại cho ba tôi nghe. Má tôi lúc đó kéo hai dì Hà và Hoa, từng người ra tra hỏi riêng. Chị tôi kể, lúc đó má hỏi là có bị ai làm gì không, nấu ăn gì hôm đó, lại còn ngó kỹ từng lai áo, bâu quần xem có dính bùn hay đất gì không, và các thứ.
I don't remember any of that at all, because the next morning the three of them returned. My father was still on a train somewhere, not at home. My mother scolded my aunt Ha and aunt Hoa constantly, but after that, she only closely monitored them; it seems she didn't tell my father. At that time, my mother pulled out two aunts Ha and Hoa, and questioned them separately. My sister said that at that time, my mother asked if anyone had done anything to them, what they had cooked that day, and also carefully looked at each hem of their shirt and pants to see if there was any mud or dirt on them, and so on.
Nhưng nhà sư trụ trì hôm sau dẫn chú tiểu Đăng sang để xin lỗi cô Ba, vì tụi nhỏ đi chơi không về. Nhà sư bắt chú Đăng ngồi trước mặt má tôi, tước mặt dì Hà và dì Hoa, lập đi lập lại những câu xin lỗi.
But the next day, the abbot brought little Dang over to apologize to my aunt Ba, because the children had not returned from playing. The monk made Uncle Dang sit in front of my mother, turned away from Aunt Ha and Aunt Hoa, and repeated the apologies over and over again.
Chị tôi kể rằng, chị nhớ mang máng là, Thầy trụ trì bảo chú tiểu Đăng lập lại theo lời Thầy. Trước mặt mấy nữ cư sĩ, lời xin lỗi là bình thường. Nhưng chị kể, là sau đó chị nghe hai dì kể lại, lời Thầy trụ trì bắt chú Đăng đọc từng câu như lời xin lỗi Đức Phật. Nghĩa là, Thầy bắt chú Đăng xin lỗi chúng sinh trước, rồi xin lỗi Đức Phật sau. Nhiều năm trước, có lúc, tôi nghĩ đó là văn sám hối.
My sister said that she vaguely remembered that the abbot told little Dang to repeat what he said. In front of the female lay people, apologizing was normal. But she said that later she heard the two aunts recount that the abbot told little Dang to read each sentence as if he were apologizing to the Buddha. That is, the monk made little Dang apologize to sentient beings first, then apologize to the Buddha. Many years ago, at one point, I thought it was a confession.
Thầy bảo với giọng nghiêm nghị, Đăng, lập lại lời Thầy, “Con không ưa thích những gì được thấy.”
The Master said in a stern voice, Dang, repeating the Master's words, "I don't like what I see."
Chú Đăng lập lại lời Thầy trụ trì, giọng đều đều buồn thảm, “Con không ưa thích những gì được thấy.”
Uncle Dang repeated the Abbot's words, his voice flat and sad, "I don't like what I see."
Thầy trụ trì tiếp, “Con không ưa thích những gì được nghe, được ngửi, được nếm, được cảm thọ, được suy nghĩ…”
The Abbot continued, "I don't like what I hear, what I smell, what I taste, what I feel, what I think..."
Chú Đăng lập lại, trong khi chị kể là lúc đó, theo chị dòm lén thì thấy, dì Hà và dì Hoa cúi gầm mặt, “Con không ưa thích những gì được nghe, được ngửi, được nếm, được cảm thọ, được suy nghĩ…”
Uncle Dang repeated, while the sister said that at that time, according to her, she saw Aunt Ha and Aunt Hoa bow their heads, "I don't like what I hear, what I smell, what I taste, what I feel, what I think..."
Thầy trụ trì nói, lập lại, “Con không ưa thích những gì được thấy hôm qua, hôm kia, tuần trước, trong quá khứ…”
The Abbot said, repeating, "I don't like what I saw yesterday, the day before yesterday, last week, in the past..."
Chú Đăng lập lại, giọng sầu thảm hơn.
Uncle Dang repeated, his voice even sadder.
Thầy trụ trì tiếp, “Con không ưa thích những gì được nghe, được ngửi, được nếm, được cảm thọ, được suy nghĩ… hôm qua, hôm kia, tuần trước, trong quá khứ.”
The abbot continued, “You don’t like what you heard, smelled, tasted, felt, thought about… yesterday, the day before, last week, in the past.”
Chú Đăng lập lại y như thế.
Uncle Dang repeated the same thing.
Rồi Thầy dẫn chú Đăng về. Hình phạt cũng lạ. Đọc mấy câu như thế mà gọi là phạt.
Then the master led Uncle Dang home. The punishment was strange. Reading a few sentences like that was called a punishment.
Không ưa thích những gì được thấy, được nghe hôm qua, có phải là ám chỉ rằng chú Đăng phải xóa trong ký ức hình ảnh và lời nói của mấy dì xinh đẹp của tôi?
Not liking what you saw, heard yesterday, did it mean that Uncle Dang had to erase from his memory the images and words of my beautiful aunts?
Tuy nhiên, chuyện động trời như thế, chuyện hai dì ngủ một đêm ngoài nhà vì kẹt mưa không về kịp, má dặn mấy dì giấu ba; lúc đó ba tôi còn trên một chuyến xe lửa, mấy hôm sau mới về. Má chỉ lo là ba lấy roi đánh mấy dì. Thêm nữa, hên mà hai dì đi kèm nhau, chớ rủi mà chỉ một dì ngủ đêm ngoài nhà là sẽ bị nghi ngờ táo bạo.
However, such a shocking story, the story of two aunts sleeping outside the house one night because they were stuck in the rain and couldn’t come back in time, my mother told my aunts to hide it from my father; at that time my father was still on a train and would return a few days later. My mother was only worried that my father would whip the aunts. Furthermore, it was lucky that two aunts were together, otherwise if only one aunt slept outside the house that night, she would be suspected of being bold.
Lần đầu tiên được nghe kể chuyện đó, khoảng thập niên 1970s, tôi nghĩ rằng câu chuyện giống như tiểu thuyết Kim Dung. Vì tôi chợt nhớ ra một câu trong một bài kinh của Minh Giáo Ba Tư, hình như là “sống không lấy gì vui, chết không lấy gì buồn…”
The first time I heard that story, around the 1970s, I thought the story was like a Jin Yong novel. Because I suddenly remembered a sentence in a Persian Ming Jiao scripture, which seemed to be “living without joy, dying without sorrow…”
Về sau, nhiều thập niên sau, tôi nhắc chị tôi chuyện đó, nhưng nói rằng thực ra, có lẽ là từ một bản Kinh Phật tôi đọc gần đây.
Later, many decades later, I reminded my sister of that story, but said that in fact, it was probably from a Buddhist scripture I had read recently.
Tôi đọc qua điện thoại cho chị nghe, một đoạn từ Kinh Bất Lạc trong Tạp A Hàm: “Vì nếu Tỳ kheo không ưa sắc, không khen ngợi sắc, không chấp thủ sắc, không đắm trước sắc, thì đối với sắc sẽ không ưa thích, tâm được giải thoát…” (1)
I read to her over the phone a passage from the Akshobhya Sutra in the Samyukta Agama: “Because if a Bhikkhu does not like form, does not praise form, does not cling to form, is not infatuated with form, then he will not be fond of form, his mind will be liberated…” (1)
Chị tôi nói, không hoàn toàn giống, vì thời đó chưa có bản Việt dịch này. Thêm nữa, sắc gì mà sắc, con nít trân mà…
My sister said, not exactly the same, because at that time there was no Vietnamese translation. Furthermore, what form is this, children cherish it…
Tôi nói, hẳn là Thầy trụ trì đọc bản Hán văn, và bắt chú Đăng đọc để xin lỗi má và hai dì.
I said, the abbot must have read the Chinese version, and made Uncle Dang read it to apologize to his mother and two aunts.
Chị tôi nói, buổi xin lỗi chỉ có khoảng 15 phút, nhưng sau đó dì Hà không dám một mình đi gặp chú Đăng nữa.
My sister said, the apology only lasted about 15 minutes, but after that, Aunt Ha did not dare to go see Uncle Dang alone.
Tôi cãi, sắc đây là cái mình thấy, không phải nhan sắc, mà thiệt ra, sau đó má dặn dì Hương và dì Hoa là tụi bay phải bám sát chị Hà, không để một mình đi đâu hết.
I argued, beauty is what I saw, not beauty, but in fact, after that, Mom told Aunt Huong and Aunt Hoa that you guys have to stick close to Aunt Ha, not let her go anywhere alone.
Chị tôi bật cười qua điện thoại, hóa ra má chơi trò kềm kẹp, cảnh sát và công an nơi nào, thời nào cũng có.
My sister laughed over the phone, it turned out Mom was playing a game of restraint, police and public security are everywhere, at all times.
Tôi nói, không biết dì Hà sau đó có ý định lãng mạn gì xa hơn không, mấy chuyện này mà không liều mạng, là không thành tiểu thuyết.
I said, I don't know if Aunt Ha has any further romantic intentions after that, these things if not reckless, will not become novels.
Thiệt ra, khi tôi nói như thế, là hình ảnh nhỏ Linh hiện ra trong đầu tôi. Nơi cổng Chùa Xá Lợi, thay vì chỉ ngó vào mắt nhau, thay vì chỉ đột ngột nắm tay và rồi giựt tay ra, mà ôm nhau là lịch sử đời tôi biến đổi rồi. Dĩ nhiên, tôi không bao giờ kể cho chị tôi nghe chuyện nhỏ Linh. Có thể, khi đọc truyện này, chị tôi mới biết.
Actually, when I said that, the image of little Linh appeared in my mind. At the gate of Xa Loi Pagoda, instead of just looking into each other's eyes, instead of just suddenly holding hands and then pulling away, but hugging each other, the history of my life changed. Of course, I never told my sister about little Linh. Perhaps, when reading this story, my sister knew.
Từ khi tôi được nghe kể, đôi khi khởi lên mấy chữ thì thầm bên tai tôi rằng không có gì để ưa thích… Những lúc như thế, hình ảnh khoảng sân cát trắng và lũ nhỏ ê a hiện lên trước mắt tôi lãng đãng y hệt như từ một giấc mơ nhiều ngàn đêm trước.
Ever since I heard it, sometimes a few words whispered in my ear that there was nothing to like... At times like that, the image of the white sand yard and the children babbling appeared before my eyes, wandering, just like from a dream thousands of nights ago.
Vài năm sau, cả nhà tôi dọn vào Chợ Lớn. Những âm vang và hình ảnh từ Xóm Chuồng Bò nhạt dần trong trí nhớ tôi, hệt như làn khói ban chiều mỏng dần và tan đi.
A few years later, my whole family moved to Cho Lon. The echoes and images from Xom Chuong Bo gradually faded from my memory, just like the afternoon smoke gradually thinned and disappeared.
(1) Kinh Bất Lạc: https://suttacentral.net/sa60/vi/tue_sy-thang
(1) The Unhappy Sutra: https://suttacentral.net/sa60/vi/tue_sy-thang
Học vấn của một người là những gì còn lại sau khi đã quên đi những gì được học ở trường lớp. (Education is what remains after one has forgotten what one has learned in school.)Albert Einstein
Trang chủ
Xem Mục lục 
Viên Hiếu Thành 
Những cái gạt tàn thuốc
Bầy khỉ ăn trộm
KỶ NIỆM MỘT CHUYẾN ĐI
Phật tử và vấn đề xã hội
Thật tướng của Bồ Tát
THIỀN
Giữ gìn giới cấm, vững vàng không phạm
Pháp thoại tại chùa Beel Low See Temple (Tỳ Lô Tự) Singapore
