Một nén hương cho những người mẹ bất hạnh mà tôi quen biết.
A stick of incense for the unfortunate mothers I know.
Bất cứ người Việt Nam nào đã trưởng thành và sống qua thời kỳ từ năm 1975 đến nay đều chứng kiến biết bao nhiêu hiện tượng buồn đau, xuống dốc đạo đức trong gia đình, tập thể người Việt Nam ở trong nước cũng như ở hải ngoại. Những cảnh anh em chém giết, thưa kiện nhau vì tranh dành tài sản, đất đai; bỏ bê, đày đoạ, bất hiếu với cha mẹ khi về già. Vợ chồng tan vỡ chỉ vì tham bạc bỏ tình, bạn bè thì lừa đảo, đổi trắng thay đen không trừ thủ đoạn nào để dành quyền lợi cho mình, như một kẻ ăn cướp..v..v.. Riêng cá nhân tôi, sau hơn 45 năm sống và làm việc tại hải ngoại, đã có biết bao nhiêu dịp du hành vui chơi, thăm viếng người thân quen hay công tác tại nhiều quốc gia trên thế giới, đã chứng kiến bao nhiêu chuyện đau buồn trong tập thể người Việt Nam tại những nơi chốn đi qua mà ngẩn ngơ vì nó ra ngoài sự tưởng tượng của mình. Nhiều khi tôi tự hỏi tại sao con người Việt Nam chúng ta đã đổi thay đến mức kinh hoàng như vậy.
Any Vietnamese who has grown up and lived through the period from 1975 until now has witnessed many sad phenomena and moral decline in Vietnamese families and communities in the country as well as overseas. Scenes of brothers killing and suing each other over property and land; neglecting, torturing, and being unfilial to parents in their old age. Marriages break up because of greed for money and abandoning love, friends cheat, turn white into black without any means to gain benefits for themselves, like a robber...etc. Personally, after more than 45 years of living and working abroad, I have had countless opportunities to travel, visit relatives or work in many countries around the world, and have witnessed many sad stories among the Vietnamese community in the places I have passed through, and I am stunned because it is beyond my imagination. Many times I wonder why we Vietnamese people have changed to such a horrifying extent.
Mà cũng rất lạ lùng, nơi mà tôi chứng kiến những cảnh buồn đau đó lại phần lớn xảy ra các các quốc gia giàu có, thịnh vượng tại Âu châu, Bắc Mỹ, những nơi mà tôi tưởng rằng với cuộc sống cao sang, luật lệ đàng hoàng con người ta sẽ ý thức, lòng ngay thẳng và trong sáng tâm hồn hơn. Nhưng tôi đã lầm, sự ngay ngắn, đàng hoàng, đạo đức không phải chỉ sinh ra từ những nơi vật chất dư dả, luật lệ khắt khe ... Mà đôi khi còn ngược lại, trong những xã hội văn minh, tân tiến đó con người ta tinh khôn hơn, lòn lách cao cấp hơn trong lừa đảo nữa là khác. Nhờ văn minh, kiến thức, người ta biết tính toán, biết xếp đặt sao cho hợp với luật pháp để lừa đảo mà nạn nhân chỉ còn biết khóc than, chịu thiệt. Hãy ngoái nhìn lại Việt Nam ngày xưa lúc còn đối diện với khó khăn, nghèo túng thì cha mẹ, anh em vợ chồng, cha mẹ hoà thuận, thương yêu nhau, chia cho nhau từng nắm cơm, con cá ... Nhưng ngày nay vật chất thừa mứa, nhà cao cửa rộng thì coi nhau như kẻ thù, sẵn sàng làm những chuyện vô luân, bất đạo để chiếm đoạt hay kéo nhau ra toà với mọi thủ thuật miễn là giành được mối lợi về mình ..v..v..
And it is also very strange that the places where I witnessed those sad scenes mostly happened in rich, prosperous countries in Europe and North America, places where I thought that with a luxurious life and proper laws, people would be more conscious, honest and pure in soul. But I was wrong, uprightness, decency, morality are not only born from places with abundant material things, strict laws... But sometimes it is the opposite, in those civilized, advanced societies people are smarter, more sophisticated in fraud. Thanks to civilization and knowledge, people know how to calculate, know how to arrange things in accordance with the law to commit fraud, while the victims can only cry and suffer. Let's look back at Vietnam in the past when we were still facing difficulties and poverty, parents, siblings, husbands and wives, parents were in harmony, loved each other, shared each handful of rice, each fish... But today, with an abundance of material things, big houses, people see each other as enemies, ready to do immoral, unethical things to seize or drag each other to court with any tricks as long as they can gain benefits for themselves...etc.
Sinh ra, trưởng thành trong tao loạn, có thể nói tôi đã nếm đủ những mùi vị, đắng cay, chua ngọt của nhân sinh, nhưng đã bao lần ngẩn ngơ, ngao ngán thở dài khi phải chứng kiến biết bao nhiêu những cảnh tượng không vui trong tập thể người Việt Nam của chúng ta mà buồn bã. Hôm nay, trong cái không gian vắng vẻ, buồn chán, tôi đã để cho ký ức mình lang thang về một hoàn cảnh rất buồn của một bà mẹ gốc Tây học. Một gia đình quý phái ngày xưa tôi đã quen biết để viết ra câu truyện xót đau của đời bà, như môt nén hương dành cho bà và cũng để tưởng nhớ đến một vài bà mẹ khác mà tôi cũng rất thân thiết, mang ơn họ với những bữa cơm hay những bát bún, tô canh... họ đã cho tôi vào những năm tháng nghèo đói của đời tôi khi còn đi học tại Viêt Nam. Những bà mẹ ân tình của tôi ở trong nước cũng như hải ngoại, họ cũng đã vướng vào một dạng thức khổ đau nào đó trước khi vĩnh viễn rời xa trần thế.
Born and raised in chaos, I can say I have tasted all the flavors, bitter, sour, sweet of life, but many times I was stunned, sighed in boredom when I had to witness so many unhappy scenes in our Vietnamese community and felt sad. Today, in this deserted, boring space, I let my memories wander about a very sad situation of a mother of Western origin. I once knew a noble family to write the painful story of her life, as a stick of incense for her and also to remember a few other mothers that I was very close to, grateful to them for the meals or bowls of noodles, soups... they gave me during the poor years of my life when I was studying in Vietnam. My loving mothers in the country as well as abroad, they also got caught up in some form of suffering before leaving this world forever.
Tôi đã dùng kỹ thuật văn chương để chuyển đổi tí chút về thời gian, về địa phương và cả về nhân vật trong câu truyện để tránh đi những tác động không tốt cho sự giao tế của tôi với những người thân của bà. Nhưng cứu cánh mà tôi muốn đem vào câu truyện vẫn là những tiếng thở dài, thương xót như một nén hương lòng với mồi lửa tâm hồn, lòng biết ơn mà tôi muốn dành cho những bà mẹ bất hạnh, những bà mẹ mà tôi đã từng quen biết, mang ơn họ trong quá khứ xa xưa, thời mà tôi còn là một học sinh, sinh viên trong tình trạng đói nghèo.
I used literary techniques to slightly change the time, the location and even the characters in the story to avoid any negative effects on my interactions with her relatives. But the salvation that I want to bring into the story is still the sighs, pity like a stick of incense with the fire of the soul, the gratitude that I want to give to the unfortunate mothers, the mothers that I used to know, owe them in the distant past, when I was a student in poverty.
Qua người bạn thân cùng lớp, tôi quen với gia đình bác Chấn, một gia đình gốc Tây học, giàu có và thế lực của miền Nam trước năm 1975. Bác có hai người con, một trai, anh Quang hơn tôi 3 tuổi. Một gái, chị Yến hơn tôi 1 tuổi. Hai người con của bác đều theo học chương trình Tây. Sự quen biết của tôi với gia đình bác rất sơ sài, không bước xa hơn những lời chào hỏi xã giao thông thường hay vài câu hỏi tò mò về thân thế tôi trong những lần tôi theo người bạn đến nhà bác chơi.
Through a close classmate, I got to know Uncle Chan's family, a family of Western education, rich and powerful in the South before 1975. He had two children, one boy, Quang, 3 years older than me. One girl, Yen, 1 year older than me. Both of his children studied in the Western program. My acquaintance with his family was very superficial, not going beyond the usual greetings or a few curious questions about my background when I followed my friend to his house.
Sau này tôi được biết hai người con của bác Chấn đã đi du học tại Thụy Sĩ ngay sau khi tốt nghiệp bậc trung học Pháp. Còn tôi không có điều kiện nên học đại học trong nước. Năm 1971 tôi tốt nghiệp rồi xuống Cần thơ dạy học. Từ ngày lên đại học rồi đi làm tôi không có dịp nào đến chơi nhà bác Chấn nữa. Đầu năm 1974 trước khi nhận học bổng di du học ở Nhật bản, tôi được người bạn cho biết bác Chấn trai đã bị mất vì ung thư. Bác gái vẫn sống với vài người cháu họ xa ở căn khá nhà lớn, sang trọng ngày xưa ở đường Ngô Tùng Châu.
Later I learned that Uncle Chan's two children had gone to study abroad in Switzerland right after graduating from French high school. As for me, I did not have the conditions so I went to university in the country. In 1971, I graduated and went to Can Tho to teach. Since I went to university and started working, I had no chance to visit Uncle Chan's house again. In early 1974, before receiving a scholarship to study abroad in Japan, I was told by a friend that Uncle Chan's brother had died of cancer. His wife still lived with a few distant cousins in the large, luxurious house on Ngo Tung Chau Street.
Rồi với bao nhiêu đưa đẩy của thời cuộc, cuối năm 1979 tôi rời bỏ Nhật Bản vì tìm được việc làm đúng với chuyên môn ở thành phố Zürich, vùng nói tiếng Đức ở miền bắc Thụy Sĩ. Sang Thụy Sĩ được khoảng một năm tôi lập gia đình với người bạn gái người Nhật mà tôi đã quen biết nhiều năm trong thời du học tại đó.
Then, with many vicissitudes of life, at the end of 1979 I left Japan because I found a job in my field of expertise in the city of Zurich, a German-speaking region in northern Switzerland. After about a year in Switzerland, I married a Japanese girlfriend whom I had known for many years while studying there.
Một lần vào năm 1983 gia đình tôi xuống Genève thăm người bạn, ngẫu nhiên tôi gặp được chị Yến, cô con gái của bác Chấn. Chị cho biết chị và anh Quang đã tốt nghiệp xong đại học Genève từ lâu, cả hai đang đi làm, vẫn sống ở Genève, nhưng kẻ ở đầu tỉnh, người ở cuối tỉnh, lại bận rộn với công việc làm cho nên cũng rất ít gặp nhau. Chị cũng cho biết cả hai vẫn chưa lập gia đình nhưng sống chung với người yêu đều là người Thụy Sĩ. Tôi cũng hơi ngạc nhiên vì cả hai đều đã xấp xỉ 40 tuổi mà vẫn độc thân, nhưng không dám thắc mắc vì có lẽ lối sống Tây phương là thế.
One time in 1983, my family went to Geneva to visit a friend. By chance, I met Ms. Yen, Uncle Chan's daughter. She told me that she and Mr. Quang had graduated from Geneva University a long time ago, both were working and still living in Geneva, but one lived in the other province, the other in the other province, and were busy with work so they rarely saw each other. She also said that they were not married yet but lived with their lovers, both of whom were Swiss. I was a bit surprised because they were both nearly 40 years old and still single, but I didn't dare to question it because maybe that was the Western lifestyle.
Trong lần gặp nhau đó, tôi cho chị địa chỉ, số điện thoại của gia đình, ân cần mời chị và anh Quang đến chơi, coi như tìm được người bạn xa xưa nơi xứ lạ quê người. Nhưng tôi có cảm tưởng chị không có vẻ hồ hởi với lời mời vồn vã, chân thành của tôi lắm. Vô tình hay cố ý, chị cũng không cho tôi biết địa chỉ! Tuy nhiên tôi cũng chẳng bận lòng vì nghĩ họ đã sống với nền văn hóa Tây Phương từ ngày bé, sự lạnh lùng, cách biệt với những người không cần thiết là lẽ tự nhiên như thế mà thôi.
During that meeting, I gave her my family's address and phone number and kindly invited her and Mr. Quang to come visit, as if finding an old friend in a strange land. But I had the feeling that she did not seem very enthusiastic about my warm and sincere invitation. Intentionally or not, she did not tell me her address! However, I did not mind because I thought that they had lived with Western culture since childhood, and the coldness and distance with unnecessary people was just natural.
Chỉ có vậy, lần gặp nhau như thoáng qua, được quên đi dễ dàng. Bất thình lình, khoảng gần 2 năm sau ngày chúng tôi gặp chị, tôi nhận được điện thoại của chị cho biết bác Chấn gái đã được anh em chị bảo lãnh sang đoàn tụ, hiện đang sống với chị ở Genève đã được khoảng một tháng rồi. Chị có nói với bác Chấn về gia đình chúng tôi, bác mong muốn mời gia đình tôi đến chơi để tâm sự. Đặc biệt trong cuộc điện thoại này chị rất thân thiện, thân thiện đến nỗi tôi có cảm tưởng chị năn nỉ chúng tôi đến chơi với mẹ chị, giúp bà vui mà quên đi nỗi nhớ quê hương khi chưa quen biết ai ở Genève.
That was all, the meeting seemed fleeting, easily forgotten. Suddenly, about 2 years after the day we met her, I received a phone call from her informing me that her sister, Ms. Chan, had been sponsored by her siblings to reunite and had been living with her in Geneva for about a month. She told Ms. Chan about our family, and that she wanted to invite my family to visit and talk. In particular, during this phone call, she was very friendly, so friendly that I felt like she was begging us to come visit her mother, to make her happy and forget her homesickness when she did not know anyone in Geneva.
Ngay sáng sớm thứ bảy cuối tuần, vợ chồng tôi lái xe xuống Genève đến tạm trú nhà một người bạn cũng ở trong Genève, nghỉ ngơi một lúc, khoảng 2 giờ chiều chúng tôi mới đến nhà chị Yến thăm bác Chấn. Trong lần gặp gỡ này có cả anh Quang cùng với hai người Thụy Sĩ là bạn trai và bạn gái của chị Yến và anh Quang.
Early on Saturday morning, my husband and I drove down to Geneva to stay at a friend's house who also lived in Geneva, rested for a while, and at around 2 pm, we went to Yen's house to visit Uncle Chan. During this meeting, there was also Quang along with two Swiss people, the boyfriend and girlfriend of Yen and Quang.
Ngay khi bước vào nhà, sau vài câu chào hỏi thông thường, vợ chồng tôi đã nhận thấy ngay bầu không khí nặng nề giữa bác Chấn với hai người con của bác cùng với 2 người bạn của họ. Bác Chấn hoàn toàn bị tách xa trong cuộc sinh hoạt của hai người con và bạn của họ, dù ngôn ngữ Pháp với bác không thành vấn đề. Sau vài câu xã giao bình thường, nói chuyện vu vơ với chúng tôi, nhóm con của bác Chấn cũng tự tách rời. Họ nói chuyện, cười đùa, âu yếm nhau trước mặt chúng tôi, chẳng có tí ngại ngần rồi dẫn nhau vào phòng bên cạnh đùa giỡn trong âm thanh của âm nhạc khá ồn ào.
As soon as we entered the house, after a few normal greetings, my husband and I immediately noticed the heavy atmosphere between Uncle Chan and his two children and their two friends. Uncle Chan was completely isolated from the activities of his two children and their friends, although the French language was not a problem for him. After a few normal greetings and casual conversations with us, Uncle Chan's group of children also separated themselves. They talked, laughed, and caressed each other in front of us, without any hesitation, then led each other into the next room to play around with the sound of rather loud music.
Bác Chấn có vẻ ngượng ngùng, nhưng chúng tôi cố làm ra vẻ không để ý, coi như chuyện bình thường của giới trẻ Tây phương. Chúng tôi cũng ân cần mời bác lên nhà chúng tôi chơi bất cứ lúc nào, bác có thể ở với chúng tôi hàng tháng cũng chẳng sao vì nhà khá rộng lại có vườn riêng nên rất thoải mái. Bác tỏ vẻ rất cảm động với nhiệt tình của chúng tôi, lại càng thích hơn khi thấy vợ tôi cầm chiếc áo len mà bác đang đan nửa chừng, tò mò xem ra chiều hiểu biết và đồng sở thích thêu thùa. Lúc sửa soạn ra về, vợ chồng tôi có ý gặp hai người con để chào từ giã, đưa mắt nhìn chúng tôi với tí ngần ngừ, trong vẻ ngượng ngùng bác nói:
Uncle Chan seemed embarrassed, but we tried to pretend not to notice, considering it a normal thing for Western youth. We also kindly invited him to come to our house to play anytime, he could stay with us for a month without any problem because the house was quite large and had its own garden so it was very comfortable. He seemed very touched by our enthusiasm, and was even more pleased when he saw my wife holding the sweater he was knitting halfway, curiously showing that he understood and shared the same hobby of embroidery. When we were about to leave, my husband and I wanted to meet our two children to say goodbye. He looked at us with a bit of hesitation, and in an embarrassed look, he said:
- Thôi, các cháu cứ về đi, bác sẽ nói với chúng nó sau.
- Okay, you guys go home, I'll tell them later.
Thông hiểu sự khó nói của bác, chúng tôi thân thiết quàng tay ôm bác trước khi chia tay bác ra về.
Understanding his difficulty in speaking, we warmly hugged him before saying goodbye to him.
Sáng hôm sau, ngày chủ nhật, sau khi ăn sáng với gia đình người bạn xong chúng tôi từ giã để về lại Zürich. Tôi định lái xe đi một vài vòng thành phố Genève trước khi về lại Zürich. Đang lúc chạy xe tôi thoáng thấy bác Chấn ngồi ở chiếc ghế của một trạm xe bus. Dừng xe vào lề đường tôi chạy vội đến nói với bác:
The next morning, Sunday, after having breakfast with our friend's family, we said goodbye to return to Zurich. I intended to drive around Geneva a few times before returning to Zurich. While driving, I caught a glimpse of Uncle Chan sitting on a bus stop bench. I stopped the car on the side of the road and quickly ran to him and said:
- Bác Chấn, bác đi đâu vậy? Bác lên xe cháu chở đi.
- Uncle Chan, where are you going? Get in my car and I'll take you there.
Bác giật mình khi nhìn thấy tôi, nhưng ngay lúc đó cảm giác ngượng ngùng buồn bã hiện rõ trên khuôn mặt, ánh mắt của bác. Chẳng đợi cho bác trả lời tôi nói tiếp:
He was startled when he saw me, but at that moment, the feeling of embarrassment and sadness was clearly visible on his face and eyes. Without waiting for him to answer, I continued:
- Cháu đang định chạy lòng vòng xem thành phố đây, bác đừng ngại gì cả, cứ lên cháu chở đi mà.
- I was planning to drive around the city, don't be shy, just get on, I'll take you.
Nói xong tôi cầm tay, kéo bác về hướng chiếc xe, nơi đó vợ tôi đang mở cửa xe chờ đợi. Ngần ngừ tí chút, nhìn tôi như gửi gấm nỗi buồn kín đáo, bác nói như muốn khóc:
After saying that, I held his hand and pulled him towards the car, where my wife was waiting with the car door open. Hesitating a bit, looking at me as if to express her secret sadness, he said as if he wanted to cry:
- Bác có muốn đi đâu đâu! Ở nhà buồn và cô đơn quá cháu ạ, chịu không được, ngày nào bác cũng ra ngồi ở các trạm xe bus, xe điện để nhìn người ta lên xe, xuống xe cho đỡ buồn đó mà thôi!
- I don't want to go anywhere! It's so sad and lonely at home, I can't stand it, every day I sit at bus and tram stops to watch people get on and off the bus to relieve my sadness!
Tôi ngẩn ngơ, nhìn bác trân trối, câu trả lời của bác xót đau quá! Tôi cảm nhận người đàn bà xấp xỉ tuổi 70 đang đứng tước mặt tôi có rất nhiều tâm sự buồn đau khó nói. Hình ảnh cuộc gặp mặt chiều hôm qua ở nhà cô Yến, con gái bác lại hiện ra, trở về trong ký ức tôi! Tôi thoáng hiểu một phần nào nỗi buồn, cô đơn của bác. Nhân dịp gặp lại trong ngẫu nhiên này tôi muốn được nghe bác tâm sự, biết đâu tôi có thể tìm được điều gì đó giúp bác giảm được nỗi buồn mà bác đang chất chứa trong lòng? Nghĩ như vậy, tôi thân thiện khoác tay lên vai bác, khẩn khoản nói:
I was stunned, staring at him, his answer was so painful! I felt that the woman, nearly 70 years old, standing in front of me, had many sad and difficult to say thoughts. The image of the meeting yesterday afternoon at Ms. Yen's house, his daughter, reappeared, returning in my memory! I understood a little of his sadness and loneliness. On this chance meeting, I wanted to hear him confide, maybe I could find something to help him reduce the sadness he was harboring in his heart? Thinking so, I friendly put my arm around his shoulder and earnestly said:
- Bác lên xe với cháu, chúng ta tìm một quán nước nào đó nói chuyện, bác đừng ngại gì cả, ngày hôm qua cháu muốn nói chuyện với bác nhiều mà chưa hết.
- Get in the car with me, let's find a coffee shop to talk, don't be shy, yesterday I wanted to talk to you a lot but I couldn't finish.
Hình như sự nhiệt tình của tôi, cũng có lẽ vì quá buồn, bác im lặng đi theo tôi lên xe. Sau một lúc chạy lung tung, chúng tôi vào một quán nước bên ngoài hành lang của một khách sạn trên đại lộ Quai du Mont Blanc, bên kia đường là hồ Lehmann. Bầu trời trong xanh, ánh sáng ban mai chiếu rọi lên mặt hồ nhấp nhô tạo ra những dải sáng lấp lánh tuyệt đẹp của một buổi sáng nắng tốt. Bác Chấn đã khóc gần như suốt thời gian ngồi kể cho tôi nghe về lý do của bác khi lựa chọn rời xa Việt Nam, sang Thụy Sĩ định cư. Một lựa chọn mà bác nghĩ rằng đã sai lầm, đang làm cho bác buồn đau vì cô đơn.
It seemed like my enthusiasm, or maybe because I was too sad, he silently followed me into the car. After a while of running around, we went into a coffee shop outside the corridor of a hotel on Quai du Mont Blanc Avenue, across the street was Lake Lehmann. The sky was blue, the morning light shone on the undulating lake, creating beautiful sparkling streaks of light on a sunny morning. Uncle Chan cried almost the entire time he sat telling me about his reasons for choosing to leave Vietnam and settle down in Switzerland. A choice that she thought was wrong, was making her sad because of loneliness.
Bác cho biết, với lời khuyên nhủ rất hợp lý, chân tình của hai con. Bác đã bán căn nhà của mình ở trong nước, gom vào với tất cả nữ trang, tiền bạc mà bác đã dành dụm từ khi mới kết hôn để giúp hai con, mua cho mỗi người một căn hộ ở Genève. Căn hộ mà chúng tôi đến thăm hôm qua là của Yến. Một căn khác cho Quang, đến nay dù đã hơn một tháng ở Thụy Sĩ nhưng bác vẫn chưa có dịp đến xem nó to nhỏ, xấu đẹp ra sao.
She said, with the very reasonable and sincere advice of her two children. She sold her house in the country, gathered all the jewelry and money she had saved since getting married to help her two children, and bought each of them an apartment in Geneva. The apartment we visited yesterday belonged to Yen. Another apartment was for Quang, and even though she had been in Switzerland for more than a month, she still had not had the opportunity to see how big or small it was, how ugly or beautiful it was.
Trước khi rời bỏ quê hương sang Thụy Sĩ, bác nghĩ rằng, tuổi đã già, bệnh hoạn, sống chết không biết lúc nào, vì vậy nếu được sống với chính con của mình là một điều rất hợp lý, vẫn hơn sống với những đứa cháu họ ở Việt Nam. Đã thế với khả năng thông thạo tiếng Pháp của bác, có lẽ chẳng khó khăn trong việc giao tế với người địa phương, ngoài ra với sở thích đọc sách báo, thêu thùa cũng sẽ giúp bác che lấp được những lúc nhà rỗi, cô đơn khi các con đi làm. Với ý nghĩ lạc quan như vậy bác đã chờ đợi từng ngày cho việc ra đi đoàn tụ với hai con. Nhưng khi đến Thụy Sĩ, chỉ sau một tuần lễ đầu tiên bác đã nhận thấy mình sai lầm, cái sai lầm ra ngoài tưởng tượng, tính toán của bác. Dù thích đọc sách, thích thêu thùa nhưng bác chẳng có được hứng thú mà làm được như mong muốn!
Before leaving her homeland for Switzerland, she thought that, being old, sick, and not knowing when she would die, living with her own children was a very reasonable thing, better than living with her cousins in Vietnam. With his fluency in French, he probably wouldn't have any difficulty communicating with the locals. In addition, his hobby of reading books and newspapers and embroidery would also help him cover up the idle and lonely moments when his children were at work. With such an optimistic thought, he waited every day for the trip to reunite with his two children. But when he arrived in Switzerland, after only the first week, he realized that he had made a mistake, a mistake beyond his imagination and calculation. Although he loved reading books and embroidery, he couldn't find the interest to do it as he wished!
Bác được Yến, người con gái mà bác thương yêu nhất đón về sống chung. Mấy ngày đầu tiên Yến nghỉ làm việc, dẫn bác đi lo giấy tờ hành chánh, bảo hiểm sức khỏe đồng thời chỉ dẫn bác cách mua vé, xử dụng các phương tiện giao thông công cộng như xe bus, xe tram của thành phố. Yến cũng không quên hướng dẫn bác sử dụng các máy móc trong nhà như máy giặt, máy sưởi cùng với những việc làm trong tập thể chung cư.
He was welcomed by Yen, the girl he loved the most, to live with him. The first few days, Yen took time off from work, took him to take care of administrative paperwork, health insurance, and at the same time showed him how to buy tickets and use public transportation such as buses and trams in the city. Yen also did not forget to guide her uncle on how to use household appliances such as washing machines, heaters, and other tasks in the apartment building.
Mấy ngày đầu tiên còn bận rộn với những học hỏi, làm quen với cuộc sống mới nơi xứ lạ quê người, bác không có thời gian để cảm thấy cô đơn. Nhưng chỉ một tuần sau, mọi hoạt động đã được đưa vào thứ tự và đều đặn. Buổi sáng Yến vội vàng đi làm, chiều tối về nhà, mệt mỏi cô ta chẳng có thì giờ và hứng thú để nói chuyện với bác ngoài vài câu hỏi sức khỏe vu vơ. Đã thế Yến thường về với người bạn trai, họ lại quây quần với nhau trong phòng riêng, chẳng thèm để ý đến bác. Bác sống im lìm như một chiếc bóng thừa thãi trong căn hộ.
The first few days were busy with learning and getting used to a new life in a foreign land, and she did not have time to feel lonely. But just a week later, all activities were put into order and routine. In the morning, Yen hurried to work, and in the evening, when she came home, she was so tired that she had no time or interest to talk to her uncle other than a few random questions about her health. In addition, Yen often went home with her boyfriend, and they huddled together in their own room, not paying any attention to her uncle. Her uncle lived quietly like an extra shadow in the apartment.
Mấy ngày đầu tiên, có lẽ vì món ăn lạ hay nể nang công lao nấu nướng của bác, Yến và người bạn trai còn về nhà ăn cơm tối. Nhưng chỉ được vài ngày, họ chẳng còn thú vị với món ăn của bác nữa, Yến nói với bác đừng nấu cơm cho họ, họ tự lo được. Từ đó Yến và bạn trai thường ăn cơm ở đâu đó trước khi về nhà khá muộn. Thỉnh thoảng Yến mua đồ ăn nguội, rượu bia mang về bày ra bàn, ăn uống với bạn trai, nói chuyện cho đến khuya rồi chẳng thèm thu dọn…. Sáng hôm sau khi thức dậy, nhìn thấy đống bát đĩa bác lại phải lau chùi, thu dọn… Không nói ra nhưng bác Chấn đã có cảm tưởng mình là người hầu hạ trong nhà, không còn là người mẹ được con đón sang để phụng dưỡng nữa. Còn Quang thỉnh thoảng cùng cô bạn gái đến chơi, nói chuyện vu vơ với bác rồi quây quần ăn uống với Yến và bạn trai một vài giờ đồng hồ rồi ra về và cuối cùng việc thu dọn lại cũng là bác!
The first few days, perhaps because of the strange food or out of respect for her uncle's cooking, Yen and her boyfriend even went home for dinner. But after only a few days, they were no longer interested in his food, Yen told him not to cook for them, they could take care of themselves. From then on, Yen and her boyfriend often ate somewhere before coming home quite late. Sometimes, Yen bought cold food, beer and wine to bring home and put on the table, ate and drank with her boyfriend, talked until late at night and then didn't bother to clean up... The next morning when she woke up, seeing the pile of dishes, her uncle had to clean and tidy up... Without saying it, but Uncle Chan had the feeling that she was a servant in the house, no longer a mother who was welcomed by her children to take care of her. As for Quang, sometimes he came over with his girlfriend, chatted with her, then gathered around to eat and drink with Yen and her boyfriend for a few hours and then left, and in the end, it was also her uncle who had to clean up!
Đôi lần thấy bác buồn, than van cô đơn không bạn bè… Yến khuyên bác hãy làm theo lối giải trí, tìm vui của người Thụy Sĩ khi về già, không có việc gì làm, để tránh thời gian rảnh rỗi, cô đơn họ mua vé tháng của thành phố cho xe bus, xe tram… Rồi sáng đi, tối về, ngày ngày dùng phương tiện giao thông đi từ phố này, sang phố kia ngắm nhìn người ta buôn bán ở các siêu thị. Buổi trưa hay lúc mệt mỏi thì tạt vào những nhà ăn bình dân rẻ tiền trong các siêu thị uống cà phê hay ăn trưa.
Sometimes when I saw my uncle sad, complaining about loneliness and having no friends... Yen advised him to follow the Swiss way of entertainment and finding joy when he was old and had nothing to do. To avoid free time and loneliness, they bought monthly tickets from the city for buses, trams... Then they left in the morning and came back in the evening, using public transport every day to go from one street to another, watching people doing business in supermarkets. At noon or when tired, they would stop by cheap restaurants in supermarkets to drink coffee or have lunch.
Nghe lời đề nghị của cô con gái, bác hình dung khá rõ con đường sống của mình sẽ ra sao nếu còn sống nơi đây. Bác chợt hiểu ra rằng hai đứa con của bác thật sự đã là dân Thụy Sĩ rồi, chúng sống, chúng suy nghĩ và giải quyết theo xã hội, con người Thụy Sĩ. Chúng không thể nào nhìn thấy hay cảm thấy nỗi buồn, cô đơn của bác được nữa. Nói đến đây, bác Chấn ngước nhìn tôi với đôi mắt nhòa lệ, buông tiếng thở dài buồn bã bác than thở:
Hearing his daughter's suggestion, he had a pretty clear picture of what his life would be like if he were still living here. He suddenly realized that his two children were truly Swiss citizens, they lived, thought and dealt with things according to Swiss society and people. They could no longer see or feel his sadness and loneliness. Saying this, Uncle Chan looked up at me with teary eyes, let out a sad sigh and lamented:
- Có lẽ bác phải về lại Việt Nam cháu ạ, sống ở đây chắc bác sẽ chết vì cô tịch mà thôi. Mấy ngày trước bác có liên lạc với tòa lãnh sự Việt Nam ở Genève để hỏi về việc hồi hương. Theo bác không khó khăn lắm, nhưng cần nhiều thủ tục để lấy lại hộ khẩu của bác ở Việt Nam và nhất là chứng minh được sự bảo đảm về tài chánh cho sự sinh sống của bác khi hồi hương.
- Maybe I should return to Vietnam, my dear, living here I will surely die of loneliness. A few days ago I contacted the Vietnamese consulate in Geneva to ask about repatriation. According to me it is not too difficult, but it requires many procedures to get back my household registration in Vietnam and especially to prove financial security for my living when I return home.
Thấy tôi im lặng, bác buồn rầu nói tiếp:
Seeing me silent, Uncle continued sadly:
- Hiện nay bác chẳng có gì ở Việt Nam nữa, nhà cửa đã bán, tiền bạc, nữ trang cũng không còn nữa. Bác đúng nghĩa một người nghèo, già lão đơn độc nếu về lại quê hương thì sống làm sao đây?
- Right now I have nothing in Vietnam anymore, my house has been sold, I have no money or jewelry left. I am truly a poor, lonely old man, if I return to my homeland, how will I live?
- Tại sao bác không nói với anh Quang, chị Yến trả lại bác một ít tiền để có thể về Việt Nam sinh sống?
- Why don't you tell Quang and Yen to return some money to you so you can return to Vietnam to live?
Lắc đầu ra vẻ thất vọng, bác cho biết tiền bán nhà, bán nữ trang vừa rồi rất lớn so với xã hội Việt Nam nhưng có đáng bao nhiêu so với Thụy Sĩ đâu. Bác đã chia cho hai con để giúp chúng mua nhà, theo bác biết thì hai người con cũng phải mượn ngân hàng hơn một nửa mới có đủ tiền để mua hai căn hộ. Hiện nay tiền lời ngân hàng cùng với chi phí dịch vụ cho chung cư như thang máy, điện nước, lau chùi, cắt cỏ, xúc tuyết, làm vườn… tất cả không phải nhỏ, chẳng thua gì tiền đi thuê nhà. Bác đã bàn với hai con để đưa trả lại bác một số tiền cho bác mua một căn nhà nhỏ ở Việt Nam, nhưng coi vẻ không được vì chúng vẫn phải trả nợ ngân hàng mỗi tháng, chẳng dư dả để đưa cho bác được. Đã thế khi về Việt Nam tiền sinh sống, thuốc thang, bệnh viện khi ốm đau cũng không thể coi là nhỏ được!
Shaking his head in disappointment, he said that the money from selling the house and jewelry was huge compared to Vietnamese society, but not worth much compared to Switzerland. He had divided it among his two children to help them buy a house. As far as he knew, the two children had to borrow more than half from the bank to have enough money to buy two apartments. Currently, the bank interest and the service costs for the apartment building such as elevators, electricity and water, cleaning, mowing, shoveling snow, gardening... were not small, not less than the rent. He had discussed with his two children to give him back some money so he could buy a small house in Vietnam, but it seemed impossible because they still had to pay the bank loan every month, and did not have enough left to give him. Moreover, when they returned to Vietnam, the cost of living, medicine, and hospital care when they were sick could not be considered small!
Nhẩm tính lại cuộc sống ở Việt Nam, tôi nói với bác:
Recounting life in Vietnam, I told him:
- Theo cháu nghĩ nếu hai người con của bác giúp bác mỗi tháng 200 quan Thụy Sĩ (thời điểm 1986) chắc bác sống không khó khăn lắm đâu!
- I think if my two children helped me with 200 Swiss francs per month (in 1986), my life would not be so difficult!
Bác Chấn mỉm cười trả lời:
Uncle Chan smiled and replied:
- Cháu tưởng đơn giản như thế sao? Giả dụ mà chúng nó gửi cho bác 200 quan mỗi tháng thì cũng chỉ đủ cho sinh sống bình thường mà thôi. Còn lúc ốm đau, chi dụng cho việc thuê nhà, cho người quen, họ hàng để người ta vui vẻ mà săn sóc cho mình làm sao mà đủ? Tuổi già của bác đâu có thể sống độc lập được, mà phải dựa vào người khác, nhất là lúc ốm đau, dù là họ hàng, quen biết cũng phải có tiền, không dễ dàng như cháu nghĩ đâu!
- Do you think it's that simple? Suppose they sent me 200 francs per month, it would only be enough for a normal life. And when I'm sick, how can I spend money on renting a house, giving money to acquaintances and relatives to make them happy and take care of me? In my old age, I can't live independently, I have to rely on others, especially when I'm sick, even relatives and acquaintances have to have money, it's not as easy as you think!
Nghe bác tâm sự, tôi đã đã tạm hiểu hoàn cảnh của bác. Đúng như vậy, cái sai lầm là bác đã bán nhà, thu dọn tài sản để gửi cho con mong được sống gần con. Điều này nghe ra đơn giản và hợp lý như thói thường của gia đình văn hoá Việt Nam, nhưng với hai người con của bác, sự việc đã xảy ra khác hoàn toàn. Tìm một giải quyết cho bác không dễ dàng, họa chăng một hay cả hai người con bác biết cảm thông nỗi cô đơn, buồn bã của mẹ mà tìm cách giúp đỡ mà thôi. Bác không nói ra, nhưng tôi có cảm tưởng hai người con bác không như bác chờ mong.
Listening to my uncle's story, I temporarily understood his situation. That's right, the mistake was that he sold his house, packed up his assets to send to his children, hoping to live near them. This sounds simple and reasonable as usual in a Vietnamese cultured family, but with my two children, things happened completely differently. Finding a solution for my uncle was not easy, perhaps one or both of my uncle's children sympathized with my mother's loneliness and sadness and tried to help. My uncle did not say it, but I had the feeling that my two children were not what he expected.
Trước khi chia tay tôi ân cần nhắc lại lời mời của gia đình tôi, bất cứ lúc nào bác có ý muốn đến nhà tôi chơi nhiều tuần, vài tháng hoàn toàn không có gì khó khăn. Hình như nhìn rõ sự chân thành của tôi, bác vuốt nhẹ bàn tay vợ tôi mỉm cười và hỏi vợ tôi:
Before saying goodbye, I kindly reminded my family of my invitation, that whenever my uncle wanted to come to my house to play for weeks or months, there would be absolutely no difficulty. As if he saw my sincerity, my uncle gently stroked my wife's hand, smiled and asked my wife:
- Cháu có phiền lòng nếu bác đến nhà cháu chơi không?
- Would you mind if I came to your house to play?
Dù ngôn ngữ Việt Nam chỉ hiểu lõm bõm, nhưng vợ tôi cảm nhận hoàn toàn ý nghĩa lời nói của bác qua ánh mắt, khuôn mặt và cả dáng điệu chân thành trong giọng nói, nụ cười của bác. Vợ tôi đưa tay ra dấu thêu đan, lõm bõm câu tiếng Việt:
Although he only understood a little Vietnamese, my wife completely felt the meaning of my uncle's words through his eyes, face and the sincerity in his voice and smile. My wife raised her hand to make a knitting sign, and mumbled a few words in Vietnamese:
- Bác cứ đến chơi đi… có nhiều việc làm với nhau lắm, bác đừng lo! …
- Please come and visit... we have a lot to do together, don't worry! ...
Nghe vợ tôi nói, không giấu được niềm vui ngỡ ngàng hiện lồ lộ trên khuôn mặt, ánh mắt, bác cầm lấy bàn tay vợ tôi vuốt ve:
Hearing my wife speak, unable to hide the joy and surprise that was clearly visible on her face and eyes, he took my wife's hand and caressed it:
- Bác cám ơn cháu lắm lắm, cháu là người vợ hiền, dâu thảo.
- I thank you very much, you are a good wife and a good daughter-in-law.
Có lẽ đây là lần đầu tiên trong suốt cuộc gặp gỡ bác, hôm qua và hôm nay tôi đã nhìn thấy bác cười, vẻ buồn bã biến mất, thay vào đó là niềm vui hiện trên khuôn mặt, trong ánh mắt của người đàn bà xấp xỉ 70 tuổi mà tôi cũng chỉ quen biết thoáng qua trong quá khứ.
Perhaps this is the first time during the whole meeting with her, yesterday and today I saw her smile, the sadness disappeared, replaced by joy on the face and in the eyes of the woman of nearly 70 years old whom I had only known briefly in the past.
Trở về Zürich đã cả tháng trời, vì bận rộn với sinh nhai tôi cũng chẳng có dịp liên lạc với bác nữa. Đôi lúc trong trí nhớ tôi cũng nghĩ đến bác, nhưng cho rằng với thời gian bác sẽ làm quen với những người Việt Nam khác, rồi cũng giống như mọi người, đâu vào đó mà thôi. Nhưng bất thình lình vào buổi tối khi tôi đang ăn dở bữa cơm thì bác gọi đến. Với giọng nói thều thào, chứa đầy buồn bã, chán nản bác cho biết hiện đang ở bịnh viện đã gần một tuần lễ nay. Tôi hỏi lý do, bác không nói rõ ràng lắm nhưng có lẽ liên quan đến tim mạch lại thêm bị trầm uất vì buồn bã, cô đơn mà ra. Bác khóc qua điện thoại cho biết hai người con chỉ đến thăm bác một lần duy nhất vào ngày đầu tiên, sau đó vì bận rộn họ chỉ điện thoại hỏi thăm mà thôi. Tôi buông tiếng thở dài, nói vài câu an ủi bác, hứa sẽ chở vợ đến thăm bác vào ngày mai hay ngày kia! Có lẽ cảm nhận được ý nghĩa tiếng thở dài của tôi trong điện thoại, bác nói rất nhẹ:
It has been a whole month since I returned to Zurich, and because I was busy with my livelihood, I had not had the opportunity to contact her again. Sometimes in my memory I also think of him, but I think that with time he will get used to other Vietnamese people, and then be like everyone else, everything will be fine. But suddenly in the evening when I was eating dinner, he called. With a weak voice, full of sadness and depression, he said that he had been in the hospital for almost a week now. I asked him the reason, he did not say it clearly but it was probably related to his heart and depression due to sadness and loneliness. He cried on the phone and said that his two children only came to visit him once on the first day, after that because they were busy they only called to ask about him. I let out a sigh, said a few words to comfort him, and promised to take my wife to visit him tomorrow or the day after! Perhaps sensing the meaning of my sigh on the phone, he said very softly:
- Cám ơn vợ chồng cháu, biết là làm phiền cháu nhưng bác muốn gặp lại các cháu lắm. Cháu cố đến với bác lần nữa nhé. (Rồi một tiếng thở dài, bác nói tiếp) chắc bác không có dịp gặp lại vợ chồng cháu nữa đâu.
- Thank you and your wife, I know I am bothering you but I really want to see you again. Please try to come to me again. (Then with a sigh, he continued) I probably won't have the chance to see you and your wife again.
Tôi nghe mà rụng rời, tưởng như bác muốn gặp để nói lời trối trăn! Tôi nói vài câu an ủi, nâng đỡ tinh thần rồi hứa chắc ngay ngày mai sẽ xin nghỉ làm một ngày đến thăm bác.
I was so shocked when I heard that, I thought he wanted to see me to say his last words! I said a few words of comfort, cheered him up, and promised that I would take a day off work tomorrow to visit him.
Xế chiều hôm sau chúng tôi đến bệnh viện của tỉnh, căn phòng khá rộng có 4 bệnh nhân. Chúng tôi đã giật mình đến độ nghi ngờ thị giác của mình khi nhìn thấy bác nằm như đang ngủ. Chỉ hơn một tháng trời mà sắc diện của bác thay đổi quá mau! Khuôn mặt tái xanh, hốc hác như người bệnh lâu năm, cơ thể như bị thu nhỏ lại nằm ép dính xuống tấm nệm của chiếc giường! Cánh tay trái khẳng khiu, tái xanh thò ra ngoài chiếc chăn, được nối với sợi dây truyền serum treo lủng lẳng trên chiếc giá bằng alumin trắng. Tôi nhẹ nhàng nắm lấy cổ tay xương xẩu làm bác giật mình tỉnh dậy. Nhìn thấy chúng tôi, sự vui mừng, cảm động hiện rõ trên khuôn mặt già nua trắng bệch, bác gật đầu nhẹ, đáp lại lời chào hỏi của vợ chồng tôi, rồi thều thào:
The next afternoon we went to the provincial hospital, the room was quite large with 4 patients. We were so startled that we doubted our eyesight when we saw him lying there as if he were sleeping. In just over a month, his appearance had changed so quickly! His face was pale and haggard like someone who had been sick for a long time, his body seemed to have shrunk and was pressed against the mattress of the bed! His skinny, pale left arm protruded from the blanket, connected to a serum drip line dangling from a white aluminum rack. I gently grabbed his bony wrist, startling him awake. Seeing us, joy and emotion were clearly visible on his pale old face. He nodded slightly, responding to my husband and I's greeting, then whispered:
- Cám ơn hai cháu đã đến thăm bác, mời hai cháu ngồi!
- Thank you two for coming to visit me. Please sit down!
Bác cho biết mấy ngày trước tự nhiên bị mệt mỏi, chóng mặt rồi bị xỉu, ngã ngay ở bếp vào ban đêm. Yến nghe tiếng động của chiếc ghế bị đổ, chạy ra mới biết và chở bác đến bệnh viện. Qua kiểm nghiệm bác sĩ cho biết do chứng suy tim đã có từ trước kèm theo thận và gan hoạt động không bình thường gây tắc trách sự tuần hoàn dẫn đến chứng lậm độc máu.
He said that a few days ago, he suddenly felt tired, dizzy, then fainted, and fell right in the kitchen at night. Yen heard the sound of the chair falling over, ran out, and took him to the hospital. After testing, the doctor said that it was due to pre-existing heart failure, along with abnormal kidney and liver function, causing circulatory failure, leading to blood poisoning.
Sau vài giờ đồng hồ tâm sự, bác kể cho chúng nghe những ngày tháng cô độc, buồn chán càng lúc càng đè nặng lên bác vừa qua. Tôi cũng chỉ biết khuyên nhủ để nâng đỡ tinh thần bác mà thôi. Trước khi từ giã, bác nói với vợ chồng tôi trong nước mắt:
After a few hours of confiding, he told us about the lonely, sad days that had been weighing on him more and more. I could only advise him to support his spirit. Before saying goodbye, he said to my husband and I in tears:
- Chắc bác và vợ chồng cháu không có dịp gặp lại nhau nữa đâu! Dù thế nào thì bác rất cảm động với lòng tốt của các cháu đã vì thương bác mà nghe tất cả những lời tâm sự của bác. Bác cũng không ngờ cuối đời mình lại cô độc và buồn đau như thế này. Con của bác vì bận rộn hay vì vô tâm mà chúng quên săn sóc bác, nhưng biết làm sao ngoài sự im lặng, tủi thân! Nhưng ít ra vào lúc cuối đời bác cũng có một niềm vui đó là có hai cháu để hàn huyên, tâm sự ….
- I'm sure you and I won't have the chance to see each other again! In any case, I was very touched by the kindness of the children who listened to all my confidences out of love for me. I also did not expect that at the end of my life I would be so lonely and sad. My children, because they were busy or because they were inattentive, forgot to take care of me, but what could I do but be silent and feel sorry for myself! But at least at the end of my life, I had a joy, which was having two children to chat and confide in...
Dù rất mệt, tiếng nói thều thào nhưng bác nói với chúng tôi khá nhiều, toàn là những câu nói đượm buồn và kín đáo than van! Tôi có cảm tưởng tinh thần bác hoàn toàn suy sụp, buông xuôi. Nỗi chán nản cùng cực của bác không những thể hiện trên khuôn mặt mà còn trong những lời nói như muốn gửi những lời trăn trối với vợ chồng tôi. Tôi cố gieo vào bác lòng tin về tài năng của y học Thụy Sĩ, họ sẽ mang lại cho bác sức khoẻ và niềm vui. Tôi hứa chắc chắn khi bác khỏe mạnh tôi sẽ xuống chở bác lên chơi với gia đình tôi vài tháng. Bác nghe lời hứa của tôi trong trạng thái bâng quơ hình như kín đáo che dấu sự thất vọng ở trong lòng.
Although I was very tired and my voice was weak, I told us quite a lot, all of them were sad and secretive laments! I had the impression that my uncle's spirit had completely collapsed and given up. His extreme depression was not only shown on his face but also in his words as if he wanted to send his last words to my wife and me. I tried to instill in him the belief in the talent of Swiss medicine, that they would bring him health and joy. I promised that when he was healthy, I would come down and take him to visit my family for a few months. My uncle listened to my promise in a state of absentmindedness that seemed to cover up the disappointment in his heart.
Sau khi từ giã ra về, tôi tạt vào phòng y tá trực của dãy phòng bác nằm, ý định gặp người y tá nào đó nói với họ vài lời cám ơn, nhân tiện nhờ họ thông báo cho tôi biết ngay nếu có gì cần thiết. Thật may, tôi gặp được cô y tá trưởng, biết nói tiếng Đức, nhờ vậy mà vấn đề giao tiếp, nhờ vả của tôi dễ dàng hơn. Tôi cũng chẳng ngần ngại nói rõ với cô ta sự thật về hoàn cảnh không vui của bác cùng với sự nhạt tình, thiếu săn sóc của hai người con. Tôi mong cô ta cảm thương nỗi cô tịch của bác mà đặc biệt quan tâm. Tôi cũng không quên đưa cho cô ta số điện thoại, ân cần xin cô ta báo tin cho tôi biết ngay, bất cứ giờ nào, ban đêm hay ban ngày nếu có gì bất trắc, để tôi kịp đến thăm viếng hay giúp đỡ bác nếu cần.
After saying goodbye and leaving, I stopped by the nurse's office in the room where my uncle was staying, intending to meet one of the nurses and say a few words of thanks, and ask them to inform me immediately if there was anything necessary. Luckily, I met the head nurse who spoke German, which made it easier for me to communicate and ask for help. I also did not hesitate to tell her the truth about my uncle's unhappy situation and the indifference and lack of care of my two children. I hoped she would sympathize with my uncle's loneliness and pay special attention. I also did not forget to give her my phone number, kindly asking her to inform me immediately, at any time, day or night, if there was anything unexpected, so that I could visit or help my uncle if needed.
Trở về nhà, vừa được 2 ngày, vào buổi sáng khi đang sửa soạn đi làm thì cô y tá trưởng từ bệnh viện Genève gọi đến. Tôi giật mình, linh cảm có gì không may xảy đến cho bác rồi. Cô ta cho biết bác hiện đang ở khoa cấp cứu, trong tình trạng tuyệt vọng! Với tí chút ngập ngừng cô ta cho biết đêm hôm qua vào khoảng nửa đêm, khi mọi người an ngủ, bác đã dùng kéo cắt đứt sợi dây chuyền serum, rồi để nguyên mũi kim trong mạch máu ở khủy tay cho máu chẩy ra ngấm vào chăn, đệm! Khi người y tá trực đêm biết thì bác đã rơi vào hôn mê. Bác sĩ khoa cấp cứu cho biết rất khó hy vọng cứu chữa vì bệnh nhân đã bị sẵn bệnh về tim mạch lại cơ thể rất yếu. Theo cô ta, nếu tôi đến bệnh viện trước buổi trưa hy vọng có thể gặp được bác lần cuối cùng.
Returning home, just 2 days, in the morning when I was getting ready to go to work, the head nurse from Geneva hospital called. I was startled, I had a feeling that something bad had happened to my uncle. She told me that my uncle was currently in the emergency department, in a desperate state! With a little hesitation, she told me that last night around midnight, when everyone was asleep, my uncle had used scissors to cut the serum necklace, then left the needle in the vein in his elbow so that the blood would flow out and soak into the blanket and mattress! When the night nurse found out, my uncle had fallen into a coma. The emergency department doctor said that it was very difficult to hope to save him because the patient already had a heart disease and his body was very weak. According to her, if I arrived at the hospital before noon, I hoped to see him one last time.
Dù bị vướng bận với việc làm, nhưng tôi cũng xin nghỉ, lái xe một mình xuống Genève hy vọng gặp được bác thêm một lần nữa. Trên đường đi, tôi cầu mong sự kiện không phải quá bi đát như lời cô y tá nói.
Even though I was busy with work, I still asked for leave and drove alone to Geneva, hoping to see him one more time. On the way, I prayed that the event was not as tragic as the nurse said.
Đến Genève, người đầu tiên tôi tìm gặp là cô y tá ,cô ta cho biết bác đã mất ngay sau khi cô ta điện thoại cho tôi, hiện đang nằm ở một phòng riêng gần khu nhà xác của bệnh viện để làm thủ tục cần thiết trước khi đưa vào nhà xác của bệnh viện. Tôi thẩn thờ khi biết mình đến quá chậm để không gặp được bác lần cuối cùng!
When I arrived in Geneva, the first person I met was the nurse. She told me that my uncle had passed away right after she called me. He was currently in a private room near the hospital morgue to complete the necessary procedures before being taken to the hospital morgue. I was stunned to know that I arrived too late to see him for the last time!
Mở cửa bước vào căn phòng nhỏ ở cuối hành lang của dãy nhà phụ được tách biệt với khu vực chính của bệnh viện. Chỉ có một chiếc giường duy nhất trên đó bác Chấn đang nằm. Cặp mắt của bác nhắm lại, bình thản như đang trong giấc ngủ! Chỉ có khác là khuôn mặt của bác hốc hác làm cho đôi gò má nổi hẳn lên giữa màu xám, tái xanh xấu xí của làn da mặt. Tôi im lặng đặt nhẹ bàn tay lên thân thể, lên cánh tay xương xẩu của bác như muốn cảm nhận rõ hơn cái lạnh lẽo của cơ thể cũng như nỗi buồn đau, cô độc của tâm hồn bác lúc ra đi.
I opened the door and entered the small room at the end of the corridor of the annex building, which was separate from the main area of the hospital. There was only one bed, on which Uncle Chan was lying. His eyes were closed, as if he were sleeping peacefully! The only difference was that his face was gaunt, making his cheekbones stand out against the ugly, pale gray of his skin. I silently placed my hand gently on his body, on his bony arm as if wanting to feel more clearly the coldness of his body as well as the sadness and loneliness of his soul when he passed away.
Cũng chính lúc đó, lời tâm sự của bác mấy ngày trước khi vợ chồng tôi đến thăm bác ở bệnh viện hình như vang nhẹ bên tai tôi: “Bác đã lầm lẫn chọn lựa! cái lầm lẫn đã làm cho bác mất tất cả! Mất nhà cửa, mất tiền bạc nữ trang và có lẽ mất cả hai đứa con của bác nữa! Bác đã không thể hình dung ra cuộc sống xa quê hương lại mang đến cho bác thất vọng và buồn đau đến như thế! Nhưng ân hận cũng đã muộn, chẳng còn giải quyết nào khác hơn là phải chấp nhận những ngày tháng cô liêu đang đến. Nhưng bác tự hỏi bác có can đảm để chấp nhận nó suốt cuộc đời còn lại của bác hay không?”
At that moment, his confession a few days before my wife and I visited him in the hospital seemed to softly ring in my ears: “I made the wrong choice! The mistake made me lose everything! I lost my home, my money, my jewelry, and perhaps even my two children! I could not imagine that life far from home would bring me such disappointment and sadness! But it was too late to regret, there was no other solution but to accept the lonely days that were coming. But I asked myself, do I have the courage to accept it for the rest of my life?”
Tôi đưa mắt nhìn qua khung cửa sổ, bên ngoài ánh nắng hoàng hôn đổ dài trên con đường trải đá sỏi trong khung viên của bệnh viện. Vài con chim nho nhỏ chuyền nhẩy trên cành cây làm rung động những bông hoa cuối mùa đã khô vì nắng gió còn sót trên những ngọn cây… Không gian thật vô tư, im lặng, chẳng có gì khác lạ để cảm thương cho một người mẹ đã vượt xa biết bao nhiêu khoảng cách trời đất, rời bỏ quê hương đến nơi đây với hy vọng được sống gần những đứa con, tìm cho mình một niềm vui đoàn tụ. Nhưng cuối cùng phải mang lấy nỗi buồn đau, cô tịch mà về với hư vô!
I looked out the window, outside the sunset was pouring down on the cobblestone road in the hospital yard. A few small birds hopped around on the branches, making the last flowers of the season that had dried up because of the sun and wind still linger on the treetops... The space was so carefree and silent, there was nothing strange to sympathize with a mother who had traveled so far, leaving her homeland to come here with the hope of living near her children, finding for herself the joy of reunion. But in the end, she had to carry sadness and loneliness and return to nothingness!
Lưu An Vũ Ngọc Ruẩn
(Switzerland, Zuerich)
Luu An Vu Ngoc Ruan(Switzerland, Zurich)
Như ngôi nhà khéo lợp, mưa không xâm nhập vào. Cũng vậy tâm khéo tu, tham dục không xâm nhập.Kinh Pháp cú (Kệ số 14)
Trang chủ
Xem Mục lục 
Viên Hiếu Thành 
Học Phật Trong Mùa Đại Dịch: Học, Hiểu và Hành Kinh Châu Báu (tiếp theo)
Cho là nhận
Bhutan - Cánh cửa hạnh phúc
11. LẠC THỌ
Nghe mà chẳng nghe, chẳng nghe mà nghe
IV. 
Phật pháp thâm sâu, nghĩa nhiệm mầu
21. Lòng từ bi không giết hại, thường phóng sanh
