Trong tận thâm tâm tôi, thầy là một vì sao sáng, một hiền nhân vô cùng tôn kính giữa nhân gian này. Tôi chưa từng diện kiến hay bái sư nhưng toàn tâm ý của tôi thì thầy là thầy tôi từ quá khứ xa xưa chứ chẳng phải chỉ mỗi kiếp này.
In my heart, he is a shining star, a sage who is extremely respected in this world. I have never met him or been his teacher, but in my heart, he is my teacher from the distant past, not just in this life.
Thế gian này, cụ thể nhất là với người Việt ta thì thầy là một biểu tượng của minh triết phương đông, một bậc Bồ tát “vô công dụng hạnh”. Thầy xuất thế, nhập thế với tất cả từ bi và đại dụng vì Phật pháp, vì dân tộc và vì nước non này. Thầy là một hiền sĩ phương đông với tất cả những đặc tính biểu trưng nhất và trọn vẹn nhất “phú quý bất năng dâm, bần tiện bất năng di, uy vũ bất năng khuất” và hơn thế nữa, trọn đời hy hiến cho sự nghiệp hoằng pháp lợi sanh.
In this world, most specifically for Vietnamese people, he is a symbol of Eastern wisdom, a Bodhisattva of "useless conduct". He came into the world with all his compassion and great use for the sake of Buddhism, for the nation and for this country. He is an Eastern sage with all the most symbolic and complete characteristics of "wealth and honor cannot corrupt, poverty and lowliness cannot change, power and force cannot bend" and more than that, he devoted his whole life to the cause of propagating the Dharma and benefiting all living beings.
Ô nỗi buồn từ ngày ta lạc bước
Cố quên mình là thân phận thần tiên
Oh, the sadness from the day I lost my way Trying to forget that I am a god
Đọc hai câu thơ này tự dưng ta nghĩ đến vị trích tiên Lý Bạch của triều Đường xưa bên Tàu. Cốt cách thầy quả thật là như trích tiên. Đời sống kham khổ khắc kỷ của chốn già lam không làm cho thầy xơ cứng tâm hồn, áo cà sa không bó buộc được tư tưởng tư do, phóng khoáng của thầy. Thầy là một ông tăng nghiêm trì giới luật, tinh tấn tu hành nhưng vẫn ngời ngời toát lên phong cách của một nghệ sĩ thượng thặng:
Reading these two lines of poetry, I suddenly think of the immortal Li Bai of the ancient Tang Dynasty in China. The teacher's character is truly like that of an immortal. The austere life of the monastery did not harden his soul, and the monk's robe could not constrain his free and open-minded thoughts. He was a monk who strictly observed the precepts and diligently practiced, but still exuded the style of a top artist:
Tự hôm nào suối tóc ngọt lời ca
Tay em rung trên những phím lụa ngà
Since the day my hair has been sweet with songsYour hands tremble on the ivory silk keys
...
Đạp cung đàn sương ứa đọng vành môi
Đường xanh xanh phơn phớt nụ ai cười
...
Pedging the zither, dew lingers on your lipsThe green road is faintly illuminated by someone's smile
Hay những câu thơ tuyệt tác mà người yêu thơ hầu như ai cũng biết, ai cũng thuộc. Hình ảnh trong câu thơ ấy đã trở thành nguồn cảm hứng cho bao nhiêu người khác.
Or the masterpieces of poetry that almost everyone who loves poetry knows and remembers. The image in that verse has become a source of inspiration for many others.
Đôi mắt ướt, tuổi vàng cung trời hội cũ
Áo màu xanh không xanh mãi trên đồi hoang
Phút vội vã bỗng thấy mình du thủ
Thắp đèn khuya ngồi kể chuyện trăng tàn.
Wet eyes, golden age in the old heavenly palaceThe green shirt is not forever green on the wild hillIn a moment of haste, I suddenly find myself wanderingLit the lamp late at night and sat telling stories of the waning moon.
Có khi thầy như một kẻ sĩ, xem thường thế sự công danh. Nếu khi xưa Nguyễn Công Trứ với tư tưởng Nho gia từng tự ví mình như cây thông. Nhà soạn tuồng Đào tấn cũng từng bảo:
Sometimes the teacher is like a scholar, disregarding worldly fame and fortune. If in the past, Nguyen Cong Tru with his Confucian ideology once compared himself to a pine tree. The playwright Dao Tan also once said:
Lao xao sóng vỗ ngọn tùng
Gian nan là nợ anh hùng phải vay
The waves are rustling on the pine treeHardships are debts heroes must owe
Một lần ngại trước thông già cung kính
Chẳng một lần nhầm lẫn không ư?
Once shy before the old pine tree, respectfullyHaven't you made a mistake once?
Bậc tòng lâm thạch trụ ngại gì trước thông già mà cung kính? một lần lầm lỡ chuyện chi? Phải chăng lầm lỡ nước non này, dân tộc này, đạo pháp trong cơn nguy biến, giáo hội dân tròng trành như con thuyền giữa xoáy nước hiểm hung?
Why would a stone pillar of the forest be shy before the old pine tree and respectfully? What would he make a mistake once? Is it a mistake that this country, this nation, the Dharma is in danger, the people's church is tossing like a boat in a dangerous whirlpool?
Và còn nữa, thầy bảo:
And more, the teacher said:
Tay níu nữa gốc thông già trơ trọi
Đứng bên đường nghe mối hận lên cao
Holding half of the old, bare pine treeStanding by the roadside listening to the hatred rising high
Một vị thiền sư buông bỏ việc đời mà còn hận gì để dâng cao chất ngất? Cây thông đứng bên đường nghe mối hận lên cao vì trơ trọi một mình? Vì mình là thông? Thầy chính là cây thông ấy.
A Zen master who has given up worldly affairs still has what hatred to raise high? The pine tree standing by the roadside listening to the hatred rising high because it is alone? Because it is a pine tree? The teacher is that pine tree.
Học Phật, tu Phật không phải để trở thành gỗ đá; cắt ái từ thân, ly gia đoạn dục để hướng về phương trời cao rộng nhưng con người ai cũng có mẹ cha. Thầy dù là trưởng tử Như Lai nhưng tình cảm dành cho cha, nghĩ về cha cảm xúc ngất trời. Tình phụ tử thiêng liêng, công hạnh chưa tròn, thương cha mà viết:
Learning and practicing Buddhism is not to become wood or stone; cutting off love from the body, leaving home and giving up desire to head towards the vast sky, but everyone has a mother and father. Although the teacher is the eldest son of the Tathagata, his feelings for his father, thinking about his father, are so overwhelming. Sacred fatherly love, unfulfilled merit, pitying his father and writing:
Mười lăm năm một bước đường
Đau lòng lữ thứ đoạn trường cha ơi
Đêm dài tưởng tượng cha ngồi
Gối cao tóc trắng rã rời thân con
Fifteen years on a journeyMy heart aches on a long journey, fatherThe long night imagines father sittingOn a high pillow, white hair falls off my body
Thầy vẽ nên chân dung người cha vừa thân thương vừa cao quý vô cùng. Cha ngồi tựa gối râu tóc bạc phơ cứ như những bậc trọng phụ của lịch sử xa xưa. Đoạn đường lữ thứ cả cha và con cùng đi qua, cả chúng sinh cùng bước đường, con đường dài thăm thẳm, kiếp nhân sinh này đau khổ chất chồng có bao giờ vơi. Càng hãi hùng biết bao vì “chiêm bao”, vì “thiên cơ”, vì kiếp phù sinh chưa tròn.
The teacher painted a portrait of a father who is both dear and noble. Father sits leaning on a pillow, his hair and beard white, just like the great fathers of ancient history. The journey that father and son have gone through together, all living beings have gone through together, the road is long and endless, this human life is full of suffering that never subsides. How much more terrifying because of the "dream", because of the "heavenly secret", because the ephemeral life has not yet been fulfilled.
Thầy một đời vì Phật pháp, vì dân tộc và nước non. Người xuất gia không có nghĩa là làm lơ bỏ mặc dân oan nước loạn, với tinh thần nhập thế thầy đau vì dân vì nước. Thầy lên đường phục hoạt giáo hội, phục hưng Phật Việt và gióng lên tiếng nói lương tri.
The teacher devoted his life to Buddhism, to the nation and the country. Being a monk does not mean ignoring the wronged people and the chaotic country, with the spirit of entering the world, the teacher suffers for the people and the country. The Master sets out to revive the church, revive Vietnamese Buddhism and raise the voice of conscience.
Ngày mai sư xuống núi
Phố thị bước đường cùng
Sư ho trong bóng tối
Điện Phật trầm mông lung
Tomorrow the Master will go down the mountainThe city is at a dead endThe Master cries in the darknessThe Buddha's temple is silent and hazy
Quê hương xứ sở trải qua bao hoạn nạn bể dâu, những cơn sóng dữ vùi dập quê hương cùng với thân phận con dân. Trái tim Bồ Tát thổn thức:
The homeland has gone through many hardships and ups and downs, fierce waves have battered the homeland and the fate of its people. The Bodhisattva's heart is pounding:
Từ những ngày Thái Bình Dương dậy sóng
Quê hương mình khô quặn máu thù chung
Since the days the Pacific Ocean has risenOur homeland has been parched with the blood of common hatred
Quê hương ơi mấy nghìn năm máu lệ
Đôi vai gầy dâng trọn cả mùa xuân
Oh homeland, thousands of years of blood and tearsThe thin shoulders have offered the entire spring
Thầy thương cho cả một dân tộc:
The Master feels sorry for an entire nation:
Đàn trẻ nhỏ dắt nhau tìm xó chợ
Tìm tương lai tìm rác rưới mưu sinh.
Children lead each other to the market cornersLooking for the future and searching for rubbish to make a living. Although he is in the Zen monastery, he is like Bodhisattva Avalokitesvara, hearing even the unfortunate sounds of children picking up trash or the painful cries of this nation.
Thân trong cửa thiền nhưng thầy như Bồ Tát Quán Thế Âm, nghe cả những âm thanh bất hạnh của đàn trẻ em nhặt rác hay là tiếng khóc khổ đau của dân tộc này.
It is extremely profound, a Zen master wrote lines of poetry like this:
Thật vô cùng uyên áo, một thiền sư viết những dòng thơ như thế này:
Silently lying at the bottom of the graveNo moon, no stars, wandering dreamsWhy do people die, but love does not die?After several cycles of life, lips are still dry
Lặng lẽ nằm im dưới đáy mồ
Không trăng không sao mộng vẩn vơ
Tại sao người chết, tình không chết?
Quay mấy vòng đời, môi vẫn khô
It both carries the Buddhist philosophy of reincarnation, and also says that death of the body is not the end, the spirit cannot die, the body dies but lips are still dry!
Vừa mang triết lý nhà Phật về luân hồi quay mấy vòng đời, vừa nói lên cái chết của thể xác không phải là hết, cái thần thức vẫn không thể chết, thân xác chết mà môi vẫn khô!
It is difficult to find a Zen master who can write lines like this:
Thật khó có thể tìm thấy một thiền sư nào viết được những câu như thế này:
The distant realm at noon is so lonelyYour red lips I wish for a star
Cõi xa vắng giữa trưa nào lạc lõng
Môi em hồng ta ước một vì sao
During the days and months sitting in prison, I tapped my fingers on the mossy wall and pondered the world, looking at the chaos of the world.
Những ngày tháng ngồi trong lao tù, thầy gõ ngón tay lên tường rêu mà ngẫm việc đời, nhìn xem thế sự nhiễu nhương.
The thin reeds are heavy with the sunset lightThen in front of the small prisoner's bodyWhich finger tapped rhythmically on the mossy wall
Cọng lau gầy trĩu nặng ánh tà dương
Rồi trước mặt ngục tù thân bé bỏng
Ngón tay nào gõ nhịp xuống tường rêu
The Master used the prison room as a meditation room, meditating day and night. This poem can also be considered a verse, very good, not a single word can be added or removed:
Thầy đã tận dụng chốn ngục thất như là thiền thất, ngày đêm thiền định. Bài thơ này cũng có thể xem như là bài kệ, rất hay, không thể thêm hay bớt một chữ:
Offering this prison foodTo the most honored personThe world's eternal blood hatredThe bowl of tears is speechless
Phụng thử ngục tù phạn
Cúng dường tối thắng tôn
Thế gian trường huyết hận
Bỉnh bát lệ vô ngôn
The bowl of prison food is an offering, for a prisoner, besides his breath, the bowl of prison food is the most precious thing, and prison food in prisons under totalitarian, bloody dictatorships is also very coarse and very poor. The prisoner - Zen master only has that much to offer. His body is in prison, but his heart is filled with compassion for the world of blood and tears. Has there ever been a time when the world has shed no more blood? Has there ever been a time when suffering has ceased? He raised his bowl of rice as an offering in absolute silence, without any chants, chants, bells, or wooden fish, but his “wordless words” flew high and far to all ten directions.
Bát cơm tù là lễ vật cúng dường, người tù ngoài hơi thở ra thì chỉ còn có bát cơm tù là vật quý giá nhất, mà cơm tù của những nhà tù dưới những chế độ độc tài toàn trị, sắt máu thì cũng rất thô và rất nghèo. Tù nhân – thiền sư chỉ còn có nhiêu đó để cúng dường. Thân thầy ở trong tù nhưng tâm thầy thì thương cảm thế gian trường huyết lệ. Thế gian này từ ngàn xưa đến giờ có lúc nào vơi huyết lệ? Có khi nào dừng khổ đau? Thầy nâng bát cơm cúng dường trong sự tịch lặng tuyết đối, không cả lời kinh tiếng kệ hay chuông mõ nhưng “lời vô ngôn” bay cao bay xa phắp mười phương.
Speaking of him, even if one wrote a thousand pages, it would not be enough; no matter how much language praised him, it would not be possible to describe his wisdom and virtue. Even if one were to call him a Zen master, a stone pillar of the forest, a dragon and elephant lion king, a scholar, a philosopher, a linguist, a pianist, a poet, a writer, a researcher, a translator, a patriarch, a person of dedicated origin… all are correct and all are in one, it is impossible to separate each element or each role separately! This is similar to when we talk about Buddhism, Buddhism is a religion, a philosophy, a system of philosophy, education, a lifestyle, a system of literature and art... Buddhism includes all of these.
Nói về thầy thì dù có viết ngàn trang cũng không hết lời, ngôn ngữ có tán thán như thế nào cũng không sao tả hết được trí huệ, đức hạnh của thầy. Cho dù có tôn xưng thầy là thiền sư, tòng lâm thạch trụ, long tượng sư vương, học giả, triết gia, nhà ngôn ngữ học, dương cầm thủ, nhà thơ, nhà văn, nhà biên khảo, dịch giả, tăng thống, bậc xuất thân dấn thân … tất cả đều đúng và tất cả hòa trong một, không thể nào tách ra từng yếu tố hay từng vai trò riêng lẻ được! Điều này cũng giống như khi ta nói về đạo Phật, đạo Phật là một tôn giáo, một nhân sinh quan, một hệ thống triết học, là giáo dục, một phong cách sống, một hệ thống văn học nghệ thuật… Phật giáo bao gồm hết thảy như thế.
The Master appeared in the harsh flow of Vietnamese Buddhism as well as of Vietnamese history. The Master stayed, personally rebuilding what had been damaged and degraded. He shouldered the responsibility of propagating the Dharma, steering the ship of the Unified Buddhist Sangha of Vietnam. His body was as thin as a reed but his spirit was as indestructible as a diamond, his wisdom was as vast as the ocean from the inner scriptures to the outer scriptures. The Master breathed a breath of fresh life into what was old, rotten, and stiff. The Master inspired not only the "Thua Thien monks" but also the four groups of fellow practitioners, companions, and fellow service to the nation and country, all looking towards the vast sky.
Thầy xuất hiện giữa dòng chảy nghiệt ngã của Phật giáo Việt cũng như của lịch sử Việt. Thầy đã trụ lại, đương thân dựng lập lại những gì đã hư hoại suy hao. Thầy gánh vác trách nhiệm hoằng hóa chánh pháp, lèo lái con thuyền giáo hội PGVNTN. Thân gầy gò như lau sậy nhưng tinh thần như kim cang bất hoại, trí huệ như biển cả bao la từ nội điển đến ngoại điển. Thầy đã thổi một luồng sinh khí tươi mới vào những gì cũ kỹ, hư mục, xơ cứng. Thầy đã truyền cảm hứng không chỉ cho “tăng sinh Thừa Thiên” mà cho cả tứ chúng đồng tu, đồng hành, đồng phụng sự dân tộc – quốc gia, đồng hướng về phương trời cao rộng.
For those who have enough good fortune to meet the teacher, to be close to the teacher, to receive his direct teachings... that is a precious opportunity that cannot be compared to anything. For those who are not fortunate enough to not meet the teacher, not to receive his teachings, not to worship the teacher, they accept to "meet" the teacher through the scriptures and poems that the teacher wrote, translated, and compiled. The teacher's image is vast in space, immense in the sky and earth, shining in our minds. The image of an outstanding monk with a fearless spirit, walking on the long mountain with a stick, is like an incarnation of the ancestors coming out of the scriptures.
Với những vị có đủ nhân duyên phước báo được gặp thầy, gần gũi thân cận thầy, được sự dạy dỗ trực tiếp của thầy… thì đó là một cơ duyên quý báu không gì có thể sánh bằng. Với những người vô duyên không được gặp thầy, không được thọ học, không được lễ bái thầy thì chấp nhận “gặp” thầy qua những kinh sách và thơ văn mà thầy đã viết, dịch, biên soạn. Hình ảnh thầy lồng lộng trong không gian, mênh mông trong đất trời, ngời ngời trong tâm tưởng chúng con. Hình bóng một ông tăng kiệt xuất với tinh thần vô úy chống gậy đạp trường sơn cứ như hóa thân của chư tổ sư từ trong kinh điển bước ra.
Bạn có thể trì hoãn, nhưng thời gian thì không. (You may delay, but time will not.)Benjamin Franklin
Trang chủ
Xem Mục lục 
Viên Hiếu Thành 
Những cái gạt tàn thuốc
Bầy khỉ ăn trộm
KỶ NIỆM MỘT CHUYẾN ĐI
Phật tử và vấn đề xã hội
Thật tướng của Bồ Tát
THIỀN
Giữ gìn giới cấm, vững vàng không phạm
Pháp thoại tại chùa Beel Low See Temple (Tỳ Lô Tự) Singapore
