Sống ở đời, mọi người chúng ta ai ai cũng đã từng ít nhất một lần buộc miệng than: “Sao khổ vậy trời? Sao khổ thế này?”. Khổ là bản chất của đời sống hiện hữu, khổ là tất yếu vì sự thay đổi của vô thường. Đã sanh làm người, đã sống trong đời thì không thể tránh khỏi khổ, cho dù đó là tỷ phú cực giàu, tổng thống cực quyền hay là kẻ ăn mày khố rách áo ôm. Khổ có vô vàn nhưng chung quy lại không ngoài: Sanh, già, bệnh, chết, muốn mà không được, thương phải chia lìa, ghét phải chung đụng, thân và tâm đầy phiền não như lửa cháy.
Living in this life, all of us have at least once blurted out: "Why is it so miserable? Why is it so miserable?". Suffering is the nature of existing life, suffering is inevitable because of the change of impermanence. Being born as a human, living in this life, one cannot avoid suffering, whether one is an extremely rich billionaire, a totalitarian president or a beggar in rags. There are countless sufferings but in the end, they all come down to: birth, aging, sickness, death, wanting but not getting, loved ones must be separated, hated ones must be shared, body and mind are filled with afflictions like burning fire.
Khổ vì sanh – tử là điều bất khả kháng, khổ vì những ác nghiệp đã chín muồi thì cũng không thể tránh được, duy cái khổ của sự mong cầu, ham muốn, thèm khát là điều mà chúng ta có thể làm giảm thiểu hoặc tránh được.
Suffering from birth and death is unavoidable, suffering from ripened evil karma is also unavoidable, only the suffering of longing, desire, and craving is something we can reduce or avoid.
Thế giới này vô cùng mong manh, thay đổi và biến dịch trong từng phút giây. Thế giới nà là một sự kết hợp của nhiều yếu tố, là sự hình thành bởi những điều kiện cần và đủ. Nhà Phật gọi là duyên hợp, hễ cái gì có hình tướng từ duyên hợp thì cũng sẽ vì duyên mà tan. Thế giới này vô thường, chẳng có chi tồn tại vĩnh viễn, chẳng có gì mà không có biến đổi. Khổ nỗi con người lại muốn nó không biến đổi, muốn nó trường tồn. Điều này có thể dễ dàng thấy ở mấy ông vua, mấy tay độc tài toàn trị, mấy ông trùm hắc ám… lúc nào cũng buộc người ta phải: “vạn tuế”, “vạn niên”, “muôn năm”, “sự nghiệp sống mãi”...Tham và ngu muội đến thế là cùng! Cứ kêu gào cho cố, cố duy trì quyền lực bằng mọi giá nhưng tiếc thay vô thường chẳng nể nang gì, khẩu hiệu gào chưa dứt thì đã đi rồi. Nhưng khổ thay những kẻ kế tục lại tiếp tục gào như thế, gào một cách khổ sở, cả kẻ gào lẫn người bị nghe đều khổ làm sao.
This world is extremely fragile, changing and transforming every minute. This world is a combination of many elements, a formation of necessary and sufficient conditions. Buddhism calls it a combination of causes and conditions, anything that has a form from causes and conditions will also dissolve because of causes and conditions. This world is impermanent, nothing exists forever, nothing does not change. Unfortunately, people want it to not change, want it to last forever. This can be easily seen in kings, totalitarian dictators, dark bosses... who always force people to: "long live", "long live", "long live", "live forever"... Greed and ignorance are the utmost! They keep screaming, trying to maintain power at all costs, but unfortunately, impermanence does not respect anything, the slogan has not yet finished screaming before it is gone. But unfortunately, the successors continue to scream like that, scream miserably, both the screamer and the listener suffer so much.
Thế gian này, cuộc đời này nó kỳ cục lắm! Cái mình muốn thì không được, cái mình không muốn lại được. Hầu hết mọi người ở đời từ kiếp nào đến giờ, từ đông sang tây ai ai cũng muốn tiền bạc, của cải, giàu sang, sức khỏe, sắc đẹp, dục lạc… nhưng mấy ai có được! Một số ít có nhưng vẫn khổ, thậm chí còn khổ hơn vì phải cố giữ nó, ngày đêm thân tâm lo lắng, tìm mưu kế để tranh đoạt và phòng thủ vì sợ mất. Người không có khổ đã đành, người có cũng khổ nhưng đôi khi không thấy đó là khổ, đây cũng chính là nỗi khổ vậy!
This world, this life is so strange! What you want you can't have, what you don't want you can have. Most people in life, from the past to the present, from east to west, want money, property, wealth, health, beauty, pleasure... but how many people have it! The few who have it still suffer, even more because they have to try to keep it, worrying day and night, looking for ways to fight for it and defend themselves for fear of losing it. Those who don't have it suffer, of course, those who have it also suffer but sometimes don't see it as suffering, this is also suffering!
Thực tế chứng minh cho thấy trường hợp này. Một ông tỷ phú giàu có vừa là tổng thống đầy quyền lực, sống trong nhung lụa, vàng son, vợ đẹp con xinh… nhưng cuộc đời ông ấy như đang cháy trong hỏa ngục. Cuộc đời ông ấy từng giây phút toan tính mưu ma chước quỷ để tranh đoạt, mua gian bán lận, gạt thân lừa sơ. Suốt quãng đời dài ngày nào cũng hùng hổ, giận dữ, thù hận chửi rủa người này, miệt thị người kia. Ông ấy không chừa một thủ đoạn đê tiện và bẩn thiểu nào. Ông ấy không từ một sự gian trá, tàn bạo nào. Miệng ông ấy chưa từng nói được một lời êm dịu, tử tế, ngay thật; toàn phun ra những lời độc địa, thô bỉ, xấu xa… điều ấy nó phản ánh cái tâm của ông ta như thế! Ngay cả với những người đàn bà mà ông ta ăn nằm, ông ấy cũng dùng mọi thủ đoạn tay trên để gạt gẫm, ngăn chặn, phòng thủ bằng những hợp đồng tiền hôn nhân, bằng cam kết ràng buộc, bằng hợp đồng bịt miệng… Ông ấy sống trong những căn biệt thự sang trọng vào hàng nhất nhì thế gian nhưng thật sự thì chẳng khác gì hỏa ngục vì tâm ông ấy tràn đầy lửa sân hận, đố kỵ, thù ghét, ích kỷ… Ông ấy muốn duy trì quyền lực bằng mọi giá, gây ra những đổ vỡ, chia rẽ trầm trọng trong các thành phần xã hội. Ông ấy kích động bạo loạn, phá hoại hiến pháp và pháp luật… Ông ấy là tỷ phú nhưng đời ông ấy, tâm hồn ông ấy chưa từng có một phút giây bìn an. Bởi vậy giàu có, quyền lực, sắc dục, có tất cả những thứ mà người đời ao ước… nhưng vẫn cứ khổ như thường.
Reality proves this case. A rich billionaire is also a powerful president, living in luxury, gold, beautiful wife and beautiful children... but his life is like burning in hell. Every moment of his life, he plots and schemes to fight for it, cheat, cheat, and deceive. Throughout his long life, every day he is aggressive, angry, hateful, cursing this person, and despising that person. He does not spare any despicable and dirty tricks. He does not shy away from any deceit or cruelty. His mouth has never uttered a single gentle, kind, or honest word; it only spits out vicious, vulgar, and evil words… that reflects his heart! Even with the women he sleeps with, he uses all the tricks of the trade to deceive, prevent, and defend with prenuptial contracts, binding commitments, and hush-hush contracts… He lives in one of the most luxurious villas in the world, but in reality, it is no different from hell because his heart is filled with anger, jealousy, hatred, and selfishness… He wants to maintain power at all costs, causing serious disruption and division among social groups. He incites riots, destroys the constitution and the law… He is a billionaire, but his life and his soul have never had a moment of peace. Therefore, wealth, power, sex, having everything that people desire... but still suffering as usual.
Cuộc đời này nó kỳ khôi lắm, nó như một vở bi hài kịch. Cái mình muốn thì không có, cái mình không muốn thì lại có quá nhiều. Mình muốn khỏe mạnh ấy vậy mà bao nhiêu thứ bệnh rập rình chờ bộc phát, nhẹ thì đau bụng nhức đầu, nặng thì tim gan nhiễm mỡ, suy thận,cao máu, độc quỵ, ung thư… Mình muốn có tiền nhưng trần thân lao nhọc mà chẳng có được bao nhiêu, trong khi ấy thì lại có bao nhiêu thứ bệnh tật cần chữa trị, nhà cửa cần trả nợ, con cái cần ăn học… Có vô vàn những cái muốn có mà không có và có vô số những cái muốn có thì không có. Những cái không muốn, những cái không thích thì cứ hiện hữu bên mình trong từng phút giây. Cũng vì quá nhiều thứ khổ nên kinh sách nhà Phật gọi thế giới này là thế giới Sa Bà nghĩa là kham nhẫn, chịu đựng. Chữ Sa Bà còn nhiều nghĩa khác nữa nhưng đây là nghĩa thông dụng nhất.
This life is very strange, it is like a tragicomedy. What we want we don't have, what we don't want we have too much. We want to be healthy but there are so many diseases waiting to break out, mild ones are stomach aches and headaches, severe ones are fatty liver, kidney failure, high blood pressure, stroke, cancer... We want to have money but our bodies work hard but don't have much, while at the same time there are so many diseases that need treatment, houses that need to be paid off, children that need to be educated... There are countless things we want to have but don't have and countless things we want to have but don't have. The things we don't want, the things we don't like are always present with us every moment. Because there is so much suffering, Buddhist scriptures call this world the Saha world, meaning patience and endurance. The word Sa Ba has many other meanings, but this is the most common one.
Con người khổ vì mội trường bên ngoài: quá nóng, quá lạnh, quá khô, quá ngập... Khổ vì chế độ độc tài tàn bạo, độc ác, phi nhân tính. Khổ vì những mối ân oán đáo đầu, nhân duyên ràng buộc tự mình làm khổ mình và làm khổ lẫn nhau. Khổ vì chính nội tâm của mình.
Humans suffer because of the external environment: too hot, too cold, too dry, too flooded... Suffer because of the brutal, cruel, inhuman dictatorship. Suffer because of the grudges that come to an end, the causes and conditions that bind us, causing ourselves and each other to suffer. Suffer because of our own inner self.
Con người khổ vì cái thân vật chất này, ngày ngày từng phút giây bao nhiêu tế bào sanh – diệt liên lỉ, tụ tán vô kỳ nên sanh – già – bệnh - chết. Khổ vì tâm có bao nhiêu mong muốn thèm khát nung nấu. Khổ vì bao nhiêu ý niệm sanh – diệt liên miên trong tâm tưởng. Cũng vì cái khổ thân và tâm như vậy nên đức Phật mới nói đây là cái khổ ngũ ấm xí thạnh, nghĩa là cả thân và tâm đầy những phiền não như lửa cháy. Cũng vì cái khổ của thân và tâm như lửa cháy nên chứng đắc niết bàn mới có nghĩa là lửa đã tắt, củi đã hết, tất cả tham, sân, si vắng bặt, tịch diệt. Phật và kinh sách nói đời khổ như thế là nói thật, trình bày sự thật, vì sự thật thường khó nghe và khó chấp nhận nên con người cho là đạo Phật bi quan, yếm thế. Cho dù chúng ta phủ nhận, không chấp nhận nhưng khổ nó vẫn là khổ, khổ như thế nào thì vẫn phải khổ như thế ấy, không thể nào khác được. Cho dù có dùng ngoa ngôn ngụy ngữ để tô lục chuốc hồng vẫn không sao làm cho cái khổ hết được. Phật và pháp Phật chỉ dạy nhiều phương cách giảm khổ, thoát khổ nhưng chung quy vẫn không ngoài con đường trung đạo, cứ thực hành trung đạo thì ắt hết khổ, không phải tương lai mà ngay bây giờ và ở đây! Trung đạo chính là bát chánh đạo: Chánh kiến, chánh tư duy, chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng, chánh tinh tấn, chánh niệm, chánh định. Không cứ là xuất gia hay tại gia, ai y giáo phụng hành, thực hành đúng trung đạo thì đi đến hết khổ, giải thoát. Dĩ nhiên là người xuất gia dễ thực hiện hơn, tinh tấn hơn, tâm nguyện khẳng quyết hơn, điều kiện và môi trường thuận lợi hơn. Chữ xuất gia tưởng đơn giản vậy nhưng thật ra nghĩa cũng sâu và rộng lắm. Gia ở đây có ba nghĩa: gia là nhà cửa, điền trang, gia thất ngoài ra còn có nghĩa khác nữa là phiền não gia và tam giới gia. Nếu xuất gia mà chỉ mới ra khỏi gia trạch thì khổ vẫn còn đó, tuy nhiên tùy mức độ công phu mà khổ có nặng nhẹ khác nhau. Xuất gia mà ra khỏi phiền não gia thì kể như đã thoát khổ dù thân vẫn còn trong đời khổ trược. Xuất gia mà ra khỏi tam giới gia thì đã đắc vô sanh -diệt, đã chứng đắc niết bàn thì củi lửa đều tắt,
Humans suffer because of this physical body, every day, every minute, so many cells are born and die continuously, gathering and scattering endlessly, causing birth, aging, sickness, and death. Suffer because of the mind's many burning desires and cravings. Suffer because of the many thoughts that are born and die continuously in the mind. Also because of the suffering of the body and mind like this, the Buddha said that this is the suffering of the five aggregates, meaning that both the body and mind are filled with afflictions like a burning fire. Also because of the suffering of the body and mind like a burning fire, attaining nirvana means that the fire has gone out, the wood has run out, all greed, anger, and ignorance are gone, extinguished. Buddha and the scriptures say that life is suffering like that, they are telling the truth, presenting the truth, because the truth is often difficult to hear and difficult to accept, so people think that Buddhism is pessimistic and cynical. Even if we deny it, do not accept it, suffering is still suffering, no matter how much suffering there is, it must be suffering like that, there is no other way. Even if we use exaggerated and deceitful words to embellish, we still cannot make suffering go away. Buddha and the Buddha's teachings teach many ways to reduce suffering, escape suffering, but in the end, they are still on the middle path. If we practice the middle path, suffering will surely end, not in the future but right now and here! The middle path is the Noble Eightfold Path: Right view, right thought, right speech, right action, right livelihood, right effort, right mindfulness, right concentration. Regardless of whether one is a monk or a layperson, whoever follows the teachings, practices the middle path correctly will end suffering and attain liberation. Of course, it is easier for monks to do this, they are more diligent, their aspirations are more determined, and the conditions and environment are more favorable. The word "renunciation" seems simple, but in fact its meaning is very deep and broad. Here, "family" has three meanings: "family" means house, estate, household, and also has other meanings: "family of afflictions" and "family of the three realms". If one leaves home and becomes a monk, suffering is still there. However, depending on the level of practice, suffering will be different. If one leaves home and becomes a monk, one is considered to have escaped suffering, even though the body is still in this world of suffering. Those who leave the home life and leave the three realms of existence have attained birthlessness and extinction. Those who have attained nirvana have all the firewood extinguished.
Xuất cũng có bốn mức độ khác nhau:
There are also four different levels of renunciation:
Thân xuất tâm không xuất, hạng này thì khổ chẳng thể dứt được.
Body leaves, mind does not leave, this class has no end to suffering.
Tâm xuất thân không xuất, hạng này thì đã buông bớt, đã giảm thiểu khổ.
Mind leaves, body does not leave, this class has let go, has reduced suffering.
Thân và tâm đều không xuất, hạng này khổ triền miên, khổ chồng khổ, không biết bao giờ mới có thể giảm bớt khổ hay thoát khổ.
Both body and mind do not leave, this class has endless suffering, suffering piled on suffering, not knowing when they can reduce suffering or escape suffering.
Thân và tâm đều xuất, hạng này dù sống ở giữa đời khổ trược ác thế nhưng coi cái khổ như mộng huyễn bào ảnh.
Both body and mind leave, this class, although living in the midst of this evil and suffering world, sees suffering as a dream, illusion, bubble, and shadow.
Sống ở đời thì phải chịu khổ, vì khổ mới là đời. Đời khổ nên mới có đạo, đạo từ đời mà ra, đời nhờ đạo thăng hoa. Không đời thì cũng không có đạo, không đạo thì đời khổ biết dường nào.
Living in this world means having to endure suffering, because suffering is life. Life is suffering, so there is religion, religion comes from life, life is sublimated by religion. Without life, there would be no religion, without religion, life would be so miserable.
Đời khổ vậy nhưng cũng đầy đam mê, vì đam mê mà đời khổ.
Life is miserable but also full of passion, because of passion, life is miserable.
Đạo đầy vi diệu giải thoát, giải thoát vi diệu chính là con đường trung đạo.
Religion is full of wonderful liberation, wonderful liberation is the middle path.
Đời khổ vậy nhưng không phải không có những phút giây an lạc hiện tiền, ấy chính là hiện pháp lạc trú mà đạo dạy cho đời. Đạo dạy “buông”, “tri túc” nhờ vậy mà đời bớt khổ. Đạo và đời không thể tách rời nhau. Đạo và đời đã song hành, đang song hành và sẽ còn mãi song hành khi mà duyên hợp hãy còn, duyên tan chưa đủ.
Life is miserable but not without moments of present peace, that is the present moment of happiness that religion teaches life. Religion teaches "letting go" and "being content" thanks to which life is less miserable. Religion and life cannot be separated from each other. Religion and life have gone together, are going together and will forever go together as long as the conditions for union still exist, and the conditions for dissolution are not yet sufficient.
Khổ vẫn hiện hữu thường trực ở đời, khổ vẫn vây quanh ngoài thân quấn quýt trong tâm nhưng nhờ đạo mà phút giây lạc trú hiện tiền khởi dụng. Nhờ cái phút giây an lạc hiện tiền, bây giờ và ở đây mà đời phụng đạo, đạo độ đời.
Suffering still exists constantly in life, suffering still surrounds the body and entangles the mind, but thanks to religion, moments of present happiness arise. Thanks to the present moment of peace, here and now, life serves religion, religion saves life.
Để đạt được thành công, trước hết chúng ta phải tin chắc là mình làm được. (In order to succeed, we must first believe that we can.)Nikos Kazantzakis
Trang chủ
Xem Mục lục 
Viên Hiếu Thành 
Ở chỗ Phật hành, nước thành tựu lạc.
TIỂU SỬ SƯ BÀ THÍCH NỮ DIỆU TÂM
Bhutan - Cánh cửa hạnh phúc
25. Lý và sự tức thời trọn vẹn
Gì đẹp bằng sen...
Học, Hiểu và Hành Kinh Girimananda - Kỳ 1
VỀ LẠI CHỐN XƯA THĂM THẦY 
Lời nói đầu
