TỰ ĐỨC HOÀNG
ĐẾ ( 1847- 1885)
Thái tử Thì lên ngôi hoàng đế
Tên Hồng Nhậm hậu duệ Gia Long
Được phong là Phước Tuy Công
Niên hiệu Tự Đức nối dòng Nguyễn
Vương
Hưởng ngai vàng tuổi đương mười
chín
Dáng mảnh người bản tính thư sinh
Hiền lành nhân hậu chí tình
Khiêm cung hiếu thuận thông minh hơn
người
Đối với me,à người hiếu thảo
Việc nước nhà thường báo cho hay
Chép riêng lời mẹ hằng ngày
Quyển Từ huấn lục trong tay xem dần
Các đại thần như Phan Thanh Giản
Nguyễn Tri Phương còn vẳng tiếng
thơm
Triều thần một dạ sắt son
Hoàng Diệu tuẫn tiết một lòng trung
quân
Vua là người văn hay chữ tốt
Để lại đời ngót một ngàn trang
Khi vui xướng họa thơ văn
Thức khuya dậy sớm siêng năng việc
triều
Sức thì yếu việc nhiều không xuể
Nên nhà vua chẳng thể đi xa
Dân tình chỉ được nghe qua
Còn như kinh lý quả là hiếm hoi
Sức khỏe ngài là điều bí ẩn
Vợ thì nhiều mà vẫn không con
Tuổi cao lực đã cạn mòn
Lựa người nối nghiệp nuôi con em
mình
Triều Tự Đức thịnh hành Nho học
Kẻ đương thời thích đọc từ chương
Văn thơ câu nệ khoa trường
Bế quan tỏa cảng ngày càng thoái
lui
Xuống chiếu sai định thêm các ngạch
Với văn bằng thì đặt như sau
Thủ khoa, Bảng nhãn đỗ đầu
Thám hoa, Hoàng giáp đứng sau loại
này
Gọi Tiến sĩ liền ngay sau đó
Thêm cử nhân, chót đổ Tú Tài (1847
, 1851)
Đích thân vua chọn người hay
Tấn phong quan Trạng trong ngoài xướng
danh
Vừa hoàn thành "Đại Nam Hội Điển"
(1856)
Ghi các điều Chế, Chiếu, Biểu,
Nghi
Các điều lệ định trường quy
Chính danh mọi việc dễ bề an dân
Lập nhà thờ Hiền Thần, Trung Nghĩa
(1857)
Lại cho tìm hậu duệ các quan
Thành, Chất, Văn Duyệt hàm oan
Nay cho con cháu chức hàm, tước quan
Hồi Tây Sơn có Võ Trường Toản (1852)
Một danh sư ở ẩn giữa đời
Học trò lắm kẻ nên người
Vua phong Tố Đức lập nơi để thờ
Mấy năm đầu triều vua Tự Đức
Một vài nơi cướp giựt nổi lên
Cao Bằng thổ phỉ phía trên
Nông dân làm loạn dưới miền Hải
Dương
Ở Mỹ Lương có Lê Duy Cự
Được tôn làm Soái Chủ vùng này
Quân sư Bá Quát dưới tay
Chiêu quân chiếm lấy Sơn Tây bấy
giờ
Cao Bá Quát nhà thơ lỗi lạc
Người Gia Lâm , Kinh Bắc ngoại thành
"Chu Thần Thi Tập" nỗi danh
Nói lên được cái nhân sinh bấy giờ
Là quân sư cho Lê Duy Cự
Bị tuyên án xữ tử chém treo
Ghép vào tội phản Hòang Triều
Giúp quân phiến lọan làm điều tác
oai
Sau biến cố dưới
thời Thiệu Trị
Vua Tự Đức nghiêm
trị nhiều hơn
Luật ra cấm đạo
trong dân
Với điều phân
sáp giam cầm biết tay
Ba Giám Mục là dân
nước Pháp
Bị triều đình
xử phạt tận tình
Bắt giam riêng biệt
một nơi
Rồi đem xữ giảo
từng người răn đe
Tin thảm sát bay
về Pháp Quốc
Nã Phá Luân lập
tức ra quân
Binh thuyền sửa
soạn đưa sang
Dọn đuờng xâm
lược dần dần nước ta
Montigny cử qua thương thuyết
Đến Đại Nam xin để bang giao
Cửa Hàn thuyền chiến theo vào
Sứ thần của Pháp dâng thư lên ngài
Vua từ chối truyền sai chuẩn bị
Lập đồn lũy bố trí tuần tra
Thần công đặt vịnh Sơn Trà
Cửa Hàn cửa Thuận quân ta canh phòng
Tàu của Pháp vào
trong Cửa Thuận
Đi lòng vòng do thám
nước ta
Có khi đến bải
Sơn Chà
Thường xuyên lảng
vảng xa xa bên ngoài
Ở Biên Hòa cho người lên bộ
Đến Quãng Bình neo lại điều nghiên
Rồi qua Nam Định , Thái Bình
Lên bờ khảo sát địa hình ra sao
PHÁP ĐÁNH ĐÀ
NẲNG (1858)
Nã Phá Luân mỡ đầu cuộc chiến
Cử đi ngay pháo hạm chiến thuyền
Genouilly Trung Tướng toàn quyền
Ba ngàn lính thủy được đem theo cùng
Espagnol hợp chung với Pháp
Hội ý nhau bèn lập liên quân
Quảng Nam trực chỉ dong buồm
Ra sức bắn phá hạ đồn An-Ton (1858)
Lê Đình Lý cùng quan Đào Trí
Dàn binh vùng Cẩm Lệ giao tranh
Chẳng may trúng đạn trên thành
Rút về hậu cứ chia quân chặn đường
Nguyễn Tri Phương tăng cường giữ
ải
Đồn Liên Trì, An Hải, Trấn Quan
Dằng dai lựa thế cầm chân
Lính Tây bệnh dịch thất thần rút
ngay
|