ĐẠI VIỆT SỬ THI

Hồ Ðắc Duy

QUYỂN 2

THỜI ĐẠI BẮC THUỘC 227 - 540 
NHÀ NGÔ - TẤN, TỐNG TỀ LƯƠNG

Đất Giao Châu tách làm hai phía (264)

Phần phương Nam Giao Chỉ đặt tên

Tấn - Ngô , nhị quốc tranh quyền

Đất vùng thuộc địa rối ren tơi bời

 

Lúc Đông Ngô, lúc đời nhà Tấn

Lũ cầm quyền, tán tận lương tâm

Dân ta đói rách lầm than

Dưới ách nô lệ ngoại bang bấy giờ

 

Ông Đào Hoàng phong cho hầu tước

Khi Tấn triều cướp được Giao Châu (271)

Cầm quyền cũng được khá lâu

Bốn đời thứ sử nối nhau kế thừa

 

Quân xâm lược dù Ngô hay Tấn

Tống Lương Tề cũng vẫn ác ôn

Ngày càng bóc lột nhiều hơn

Thu gom của cải để làm của riêng

 

Bọn quan lại tranh quyền giành chức

Giết lẫn nhau cưỡng bức nhân dân

Như tên Lương Thạc, Lư Tuần (322)

Như tên Lý Tốn, Trường Nhân bấy giờ (380)

 

Phạm Hồ Đạt làm vua Lâm Ấp (399)

Cất quân vào đánh đất Nhật Nam

Tràn qua tiến chiếm Cửu Chân

Giao Châu thôn tính bàn hoàn Tấn Vương (413)

 

Hai năm sau Hoàn Vương đánh tiếp (415)

Vào Giao Châu cướp giết dã man

Bắt theo vô số dân thường

Đem về Phật Thệ để làm tù binh

 

Chúng đốt thành phá tan nhà cửa

Hủy kho tàng phóng lửa đốt dinh

Cửu Chân thiên hạ rùng mình

Dã man tàn bạo, dân lành ngả nghiêng

 

Viên thứ sử đương quyền tráo trở

Dụ Hoàng Vương vào chỗ nghi binh

Ra tay tốc chiến thình lình

Giết ngay Hồ Đạt đuổi binh khỏi thành

 

Phạm Dương Mại nhân danh Lâm Aᰠ(432)

Xin cai quản phần đất Giao Châu

Tống vương xuống chiếu phê vào

Rằng không chấp thuận yêu cầu của y

 

Năm Bính Tý (436) Hòa Chi khởi đánh

Giết Phù Long tướng lãnh Chiêm Thành

Tấn công tiến chiếm thật nhanh

Tiến vào Tượng Phố là kinh đô Chàm

 

Ở Nhật Nam giặc không quấy rối

Thời Hoàng Vương suy thoái dần dần

Lâm An Nam Chiếu là dân

Không còn đáng sợ như lần trước đây

 

Bọn quan lại lũ người gian ác

Lo làm giàu đi cướp của dân

Như tên Lưu Bột , Trường Nhân

Như là Lưu Khải tham quan đương quyền

 

Bọn Phương Bắc triền miên cướp bóc

Hại dân lành xúi dục man di

Điêu tàn non nước suy vi

Long dân mong ngóng những vì cứu tinh

 

NHÀ TIỀN LÝ (541 - 547) 

LÝ NAM ĐẾ ở ngôi 7 năm

 

Ở Thái Bình tháng hai Tân Dậu (541)

Có một người hiểu thấu lòng dân

Đó là Lý Bí tướng quân

Gióng cờ tống cổ giặc Lương bạo tàn

 

Đặt quốc hiệu Vạn Xuân cho nước (544)

Dời đô về ở trước Long Biên

Người xưng Nam Đế nguyên niên

Xây cung Vạn Thọ đặt nền móng cho...

 

Đất Việt Thường cũng từ dạo đó

Có vương triều (544) phủ bộ trăm quan

Đặt ra tướng võ, tướng văn

Định thêm luật lệ để ngăn lạm quyền

 

Cho Triệu Túc được làm Thái phó 

Lấy Tinh Thiều vào chỗ tướng Văn

Phạm Tu đã có công ngăn

Giặc người Lâm Ấp, võ quan uy quyền

 

Nhà Lương sai Bá Tiên tư mã

Làm tiên phong đánh trả Giao Châu

Chu Diên, vua đánh phủ đầu

Dằng dai chống cự, năm sau vỡ thành (545)

 

Trận Gia Ninh , trận sông Tô Lịch

Cả hai bên truy kích lẫn nhau

Địch dùng mưu kế đánh mau

Lệnh vua cho rút ngỏ hầu dưỡng quân

 

Đất Khuất Lạo, Tân Xương đóng tạm

Quân số còn hai vạn binh nguyên

Lại thêm ngàn lẻ ghe thuyền

Bổ sung binh lính dành riêng dự phòng

 

Hồ Điễn Triệt dàn quân phục kích

Đánh cầm chân đợi địch hết lương

Nhằm khi chúng sắp cùng đường

Tốc thần vua sẽ đánh tràn một phen

 

Trần Bá Tiên, tướng quân của giặc

Khích quân mình đánh thật cho hay

Thời cơ nay đã đến tay

Lúc đầm ngập nước đánh ngay tức thì

 

Quân ta vỡ, rút về Khuất Lạo

Để sửa binh, gươm giáo quân lương

Tổ chức quân ngũ đàng hoàng

Chọn thêm tướng giỏi, bổ sung nhân tài

 

Vua cho vời Triệu Quang Phục đến (546)

Trao cho người ấn triện thay vua

Dân quân đất nước đang chờ

Dặn người giữ vũng cơ đồ cha ông

 

Triệu Quang Phục anh hùng dũng liệt

Điều khiển quân hiểu biết mọi đàn

Thế vua, ông nhận ngai vàng

Sửa sang binh mã chọn đường ra tay

 

THỜI ĐẠI TRIỆU VIỆT VƯƠNG - 

TRIỆU QUANG PHỤC (548 - 570) 

ở ngôi 30 năm

 

Triệu Việt Vương lên thay Nam Đế

Đất Vũ Ninh được kể lắm người

Anh hùng hào kiệt khắp nơi

Tụ về dưới trướng chen vai diệt thù

 

Đầm Dạ Trạch ở Chu Diên huyện

Chọn gò cao huấn luyện dân binh

Bùn lầy bụi rậm vây quanh

Um tùm cây cỏ rừng xanh bạt ngàn

 

Dạ Trạch Vương đánh tan tướng giặc

Là Dương Sàn lấy đất Giao Châu

Năm trăm năm , lệ thuộc Tàu

Từ đây độc lập, nêu cao ngọn cờ

 

Kể từ giờ dân yên nước mạnh

Vùng cư dân ở cạnh Long Biên

Được mùa thóc lúa nhiều thêm

Diệt tan xâm lược chưa yên nội tình

 

Lý Thiên Bảo là anh Nam Đế 

Cùng một người họ Lý bôn ba

Trong khi giặc mới tràn qua

Vào đất Di Lạc xưng là Đào Lang

 

Đào Lang vương sau khi tạ thế

Lý Phật Tử kế vị chúa công

Tử xua quân xuống miền Đông

Giành nhau với Triệu Việt Vương đất này

 

Tử là tay gian manh quỷ quyệt

Đã năm lần chỉ biết thua đau

Nay dùng chước quỷ mưu sâu

Tìm ra diệu kế dắt nhau trá hàng

 

Xin cho con Nhã Lang gởi rể

Cài vào nhà để dễ đoạt ngôi

Việt Vương vốn tính thương người

Vô tình để hắn vào nơi thăm dò

 

Triệu Quang Phục chẳng lo chú ý (570)

Bị Phật Tử tìm kế giết đi

Cảo Nương vì quá đam mê

Nên cha phải chết bởi nghe lời chồng

 

HẬU LÝ NAM ĐẾ (571 - 602) 

ở ngôi 32 năm

 

Lý Phật Tử tiếm xưng Nam Đế

Lấy họ xưa là để lừa dân

Ô Diên, đô đóng mấy năm

Sau dời đô đến ở gần Phong Châu

 

Năm Nhâm Tuất vua Tàu sai tướng (602)

Là Lưu Phương Tổng Quản Quân Doanh

Đưa quân uy hiếp kinh thành

Phật Tử quá sợ, trói mình hàng ngay

 

Tướng nhà Tùy cho người áp giải

Đưa vua về giam tại Bắc Kinh

Nước ta nay lại trở thành

Là đất thuộc địa dưới quyền ngoại bang

 

THỜI ĐẠI BẮC THUỘC 

NHÀ TÙY ĐƯỜNG (603 - 938)

 

Đất Việt Thường , vào tròng lệ thuộc (603)

Quân Tùy Đường lần lượt kéo sang

Dưới giày xâm lược ngoại bang

Nước non xơ xác hoang tàn thảm thương

 

Bọn Bắc phương đánh hơi thấy lửa

Nghe Lâm Aᰠvàng quả thật nhiều

Lưu Phương được phái đem theo

Quân hơn một vạn vượt đèo đánh sang

 

Vua Phạm Chí chận đường đánh trả

Quân nhà Tùy bèn giả chạy thua

Đột nhiên quay lại đánh vào

Trung quân phản kích làm vua chạy dài

 

Nhà Tùy mất, Đường sai Đạo Hựu

Sang Giao Châu phủ dụ Khâm Hòa

Là người khét tiếng điêu ngoa

Khâm Hòa Thái Thú xin qua chầu hầu (618)

 

Y cướp bóc trân châu ngọc quý

Khi về Tàu, làm lễ dâng lên

Địa đồ, sổ bộ tịch điền

Của dân Nam Việt không quên một vùng

 

Đường Thái Tông đổi tên thành Phủ (622)

Xứ Việt Thường xưa gọi Giao Châu

Nay thì được gọi như sau

An Nam Độ Hộ thuộc Tàu từ đây

 

LÝ TỰ TIÊN ( 687 )

 

Quan cai trị mặc tay vơ vét

Của trong dân thu hết làm riêng

Có người tên Lý Tự Tiên

Hưng binh khởi nghĩa đứng lên diệt thù (687)

 

Vì lực ít, khó cơ chiến thắng

Bị giặc Tàu vây hãm đó đây

Về sau bị bắt, lưu đày

Quân tan, binh vỡ tiếc thay anh hùng

 

ĐINH KIẾN ( 687 )

 

Tướng của người là ông Đinh Kiến (687)

Gom tàm quân quyết chiến tới cùng

Đánh thành vây phủ tấn công

Giết tên Đô hộ dẹp xong lũ này

 

Vua nhà Đường cử ngay Tư mã

Tào Trực Tỉnh qua ngã Quế Châu

Phục binh giết Kiến trả thù

Cho tên Đô Hộ bấy giờ tham lam

 

MAI HẮC ĐẾ (722)

 

Mấy trăm năm , mấy đời Bắc thuộc

Toàn dân ta trói buộc triền miên

Bọn quan nha lại đương quyền

Làm điều thất đức đảo điên lòng người

 

Khắp mọi nơi dân tình ta thán

Mong có người báo hận cho dân

May thay có bậc thánh nhân

Quê làng Mai Phụ, Thúc Loan tên ngài

 

Cả toàn dân đến nơi Can Lộc (713)

Một lòng trừ ngoại tộc Bắc Phương

Thề nay đánh đuổi giặc Đường

Trừ quân xâm lược nhiễu nhương giống nòi

 

Năm Quý Sửu lên ngôi Cửu Ngũ (713)

Ngài là người đất cũ Hoan Châu

Thu về đất nước đã lâu

Bị Tàu đô hộ cất đầu không lên

 

Năm Giáp Dần (714) đuổi tên Đô Hộ

Là Sở Khách ra khỏi Giao Châu

Từ đây sạch bóng quân thù

Toàn dâm mỡ hội khởi đầu kỷ nguyên

 

32 châu thu liền một mối

Một Vương quyền phục vụ cho dân

Ngoại giao các nước ở gần

Lâm Ấp, Chân Lạp, Kim Lân để cùng

 

Lập thế chung : Tìm đường giữ nước

Khai sinh ra chiến lược liên hoàn

Họp cùng các nước lân bang

Tạo thành sức mạnh sẵn sàng đấu tranh

 

Bốn mươi vạn dân binh các nước

Làm kinh hồn lũ cướp Bắc phương

Mười năm ròng rã vua Đường

Vạch xong kế hoạch lên đường xuất quân

 

Dương Tư Húc làm quan Vệ Tướng (722)

Tiến quân vào theo hướng Phục Ba

Húc theo đường cũ đi qua

Từ Khâm Châu đến chỉ vừa một đêm

 

Trong thoáng chốc đã lềnh quân giặc

Ùa vào theo lối tắt đường sông

Quân ta bối rối vô cùng

Những nơi xung yếu lọt vòng bao vây

 

Mai Hắc Đế rời ngay khỏi phủ

Rút vào rừng đánh trả địch quân

Binh lương , khí giới hao dần

Quân cùng lực cạn mười phần còn hai

 

Nước độc lập đã mười năm chẵn (712 - 722)

Ngài mất rồi nhưng vẫn còn đây.

Tiếc thuong không nói nên lời

Đền Mai Hắc Đế nơi người mệnh chung

 

BỐ CÁI ĐẠI VƯƠNG (761 - 802)

 

Ba quý tử con Phùng Hạp Khánh (767)

Vị tướng tài bên cạnh Thúc Loan

Những trang văn võ song toàn

Phùng Hưng anh cả lại càng oai phong

Vật ngã trâu, tay không bắt hổ

Uy danh kia sấm nổ gần xa

Hưng binh vì nước, vì nhà (766 - 780)

Anh hùng hào kiệt nghe qua theo về

 

Cờ khởi nghĩa lời thề vì nước

Quyết tâm giành cho được non sông

Giúp dân giải thoát khỏi vòng

Đã từng nô lệ ở trong tay Tàu

 

Vì nô lệ phất cờ đại nghĩa

Đánh tan tành khiếp vía ngoại xâm

Đánh cho tướng giặc bàng hoàng

Đánh cho tơi tả đầu hàng mới thôi 

 

Cao Chính Bình sợ oai mà chết (791)

Giặc nhà Đường kế hết cạn lương

Vẫn còn ngoan cố không hàng

Về sau dùng kế Anh Hàng mới xong

 

Dẹp giặc xong, làm vua trị nước

Ở trên ngôi vừa được bảy năm (782)

Một lòng vì nước vì dân

Khi ngài tạ thế nhân tâm sụt sùi

 

Ngài đã vì mệnh trời , quốc tổ

Dâng tôn ngai Bố Cái Đại Vương

Cầm quyền giữ mối kỷ cương

Giúp dân bẻ gãy gông cùm ngoại bang

 

Con Phùng An thay cha kế nghiệp

Bị nhà Đường uy hiếp đánh tan

Triệu Xương cai trị cử sang

Làm quan Đô Hộ An Nam lúc này (791)

 

Nửa thế kỷ từ ngày mất nước (790 - 840)

Cứ mỗi lần, kẻ trước kẻ sau

Sang làm Thứ Sử Giao Châu

Tên nào cũng trở thành giàu có thêm

 

Tội cho dân lên rừng xuống biển

Mò ngọc trai, tìm kiếm ngà voi

Cong lưng tôi mọi cho loài

Ngoại bang xâm lược tác oai dân mình

 

DƯƠNG THANH ( 819 )

 

Năm Kỷ Hợi (819) Dương Thanh thứ sử

Người Giao Châu chiêu dụ dân quân

Phất cờ khởi nghĩa đánh tan

Giết Lý Tượng Cổ tham tàn hiếp dân

 

Mấy năm sau Dương Thanh tử trận

Người Nam Chiếu Hoàn Độ⮧ kéo sang

Cùng đi có cả Hoàn Vương

Là vua Lâm ấp lên đường xâm lăng

 

NAM CHIẾU XÂM LĂNG ( 858 )

 

Năm Mậu dần, An Nam loạn lạc (858)

Khắp mọi nơi đói khát triền miên

Bên trong xã hội không yên

Cõi ngoài Nam Chiếu chiếm nguyên mấy vùng

 

Quân Nam Chiếu hung hăng xâm lấn

Đuổi quân Đường đến tận biên cương

Thành mất, tướng chết thảm thương

Giết ngay Sái Tập nhà Đường năm sau (863)

 

Quân Nam Chiếu cầm đầu một cõi

Đuổi giặc Đường ra khỏi Giao Châu (863)

Đặt viên Tư Tấn ngôi cao

Từ đây đất Việt thuộc vào người Man

 

Quân Nam Chiếu hai lần lấy đất

Đường binh thua mất mật Hải Môn

Quan dân thất đảm kinh hồn

Vừa bắt vừa giết dễ hơn vạn người

 

Nhà Đường sai Cao Biền sang đánh (846)

Với mưu đồ bình định Giao Châu

Chủ trương trấn áp làm đầu

Xây thành khẩn đất làm cầu giao thông

 

Năm Bính Tuất (866) xem xong dự án

Cao Biền cho đào móng sửa sang

La Thành xây mới khang trang

Nhà hơn bốn chục vạn gian để dùng

 

Đi một vòng gần hai nghìn trượng

Đắp quanh thành một đoạn đê cao

Vọng lâu liên kết cùng nhau

Châu mai bốn mặt thêm vào phía trên

 

Lại đào kênh Thiên Vy lấy lối (867)

Để ghe thuyền lui tới thông thương

Về sau dân gọi Cao Vương

Cao Biền đã ở đất Nam mấy đời

 

Đến năm Tý (880) lòng người không thuận

Bèn dấy lên tổng tấn công ngay

Đuổi tên Tăng Cổn chạy dài

Lại thêm Nam Chiếu tác oai bên ngoài

 

Quân Nhà Đường không ai cai quản

Chạy xô nhau kinh mạn bỏ thành

Nhắm đường Ung Quảng cho nhanh

Sau lưng để lại vô vàn binh lương

 

Thuở bấy giờ dân đang khổ ải

Một là do quan lại nhà Đường

Hai là Nam Chiếu nhiễu nhương

Chúng cùng cướp bóc phá tan nước mình

 

Giặc hai bên mặc tình vơ vét (905)

Chúng tha hồ càn quét nhân dân

Núi sông mấy bận qua phân

Lòng người uất hận chỉ mong có ngày

 

KHÚC THỪA DỤ (906 -907)

 

Khúc Thừa Dụ vừa ngay khi ấy

Với danh gia nổi dậy cơ đồ

Một lòng vì nước mà lo

Cùng dân khởi nghĩa, đắp mô chiếm thành

 

Giặc giả phong "Đồng Bình Chương Sự"

Kèm theo chức Tiết Độ Sứ quân

Dụ người mong được lòng dân

Dịu cơn phẫn uất của dân Việt mình(906)

 

Giặc biết đâu, người anh hùng ấy

Xoay thế cờ đoạt lấy thời cơ

Cùng dân giữ vững cõi bờ

Dễ dàng bẻ gãy ý đồ mưu thâm

 

KHÚC HẠO (907 - 917)

 

Mới ba năm mà người vội thác

Con : Khúc Hạo gánh vác lên thay (907)

Một trang anh kiệt nhân tài

Lấy dân làm gốc vạch ngay tỏ tường

 

Nhà cải cách kiếm đường phát triển

Từ nghèo nàn sẽ biến ấm no

Tổ chức quản lý phân cho

Từng châu, từng phủ phải lo chu toàn

 

Đừng đầu Tỉnh là viên Quản Giáp

Giáp, chia thành từng xã nhỏ hơn

Lựa người lệnh trưởng khôn ngoan 

Bình quân thế ruộng vuông tròn cho dân

 

Lấy an lạc, khoan dung, giản dị

Làm phương châm cai trị nhân dân

Cải cách hành chính dần dần

Quốc gia đổi mặt ngày càng thắm tươi

 

Khi tạ thế chọn người kế vị

Suốt đời vua chỉ nghĩ đến dân

Giữ cho đất nước hùng cường

Dân thêm giàu mạnh ngày càng mở mang

 

Để giang sơn ngày càng vững chắc

Phải đối đầu với giặc Bắc phương

Ngoại giao khôn khéo nhún nhường,

Sứ thần trao đổi bình thường với nhau

 

Nơi địa đầu giữ yên biên giáp

Với Chiêm Thành, Chân Lạp phương Nam

Phân chia ranh giới rõ ràng

Đặt quân canh giữ sẵn sàng chặn ngay

 

KHÚC THỪA MỸ (917 - 923) 

 

Khúc Thừa Mỹ lên thay Khúc Hạo (917)

Sai sứ thần sang báo vua Lương

Giữ tình giao hảo bình thường

Nhận cờ Tiết Việt tượng trưng Phiên thần (919)

 

Quân Nam Hán manh tâm chiếm đoạt

Lý Khắc Chính được cắt đem qua

Binh hùng tướng mạnh quân xa

Manh tâm chiếm lại nước ta bấy giờ

 

Năm Canh Dần kẻ thù Nam Hán (930)

Lấy đất đai ở quận Giao Châu

Đại La, Hoan , Ái thu vào

Cất quân mấy vạn đánh vào Champa

 

Thứ sử mới tên là Lý Tiến

Được điều sang trợ giúp việc quân

Nhưng mà thế giặc đã tàn

Đại La giữ được mấy phần chung quanh

 

Ở Dương Xá vang danh Bộ Tướng

Người họ Dương hào trưởng năm xưa

Ba ngàn quân sẵn phòng ngừa

Phất cờ khởi nghĩa diệt chừa ngoại xâm

 

Dương Đình Nghệ phá tan bọn giặc

Đuổi thứ sử vây bắt tàn quân

Giết thêm Trần Bảo hung thần

Tự xưng Tiết Độ Sứ Quân cầm quyền

 

DƯƠNG ĐÌNH ( Diên) NGHỆ (931 - 938) 

 

Dương Đình Nghệ giữ yên đất nước

Coi binh quyền mới được bảy năm

Thì tên Nha Tướng gian thâm

Là Kiều Công Tiễn manh tâm hại người (937)

 

Ham địa vị giết ngay chủ cũ

Công Tiễn kia dạ thú lòng lang

Cũng vì ham chức, làm càng

Rước quân ngoại tộc phá tan cơ đồ