Theo nhà xã hội học Woody Carlson thuộc Viện đại học South Carolina thì
“các tà phái có một đặc điểm chung là một người lãnh đạo làm cho mọi
người trong nhóm đó thấy y là câu trả lời cho mọi câu hỏi và sự chọn
lựa”. Bà Marcia Rudin, Giám đốc Chương trình giáo dục về tà phái ở New
York nhấn mạnh đến những kẻ “vận dụng, hành hạ, và trục lợi những kẻ
theo họ”.
Như thế, khi chúng ta nhìn vào thái độ của những người lãnh tụ tà phái
thì dù họ có nhân danh các tôn giáo khác nhau nhưng vẫn có những điểm
hay những nét bệnh lý tương tợ:
1. Muốn kiểm soát toàn diện đời sống của tín đồ
2. Người lãnh đạo được xưng tụng là Đấng Cứu thế, là Chúa, là Thượng đế,
là Phật hay Thánh và thường loan truyền là người có phép lạ.
3. Khuyến khích hay bắt buộc tín đồ không được thờ hình ảnh của Chúa hay
Phật mà chỉ thờ hình ảnh của người lãnh đạo, hoặc nghĩ tưởng đến hình
ảnh người lãnh đạo để được cứu rỗi hay ban cho sức mạnh.
4. Tổ chức tà phái thường đe dọa trừng phạt tín đồ nếu không tiếp tục
tham gia sinh hoạt. Sự đe dọa này có nhiều hình thức: Dùng áp lực của
nhóm hay đe dọa rằng “giáo chủ” sẽ trừng trị, làm cho bị tai nạn, bệnh
tật, hay cả bằng cách bạo động khác.
5. Dụ dỗ người tín đồ phải đóng góp tiền bạc, một phần lớn số lương,
hoặc buôn bán kiếm tiền cho tổ chức hay bán nhà ở của gia đình mình
v.v...
6. Người lãnh đạo có thể vi phạm tất cả mọi điều cấm kỵ, nhưng tín đồ
thì hoàn toàn phải tuân phục các luật lệ do nhóm ấn định.
Như thế, trong phạm vi Phật giáo, những người Phật tử khi thực hành
thiền nên hiểu rõ mình đang thực hành thiền loại nào. Những tông phái
Thiền Phật giáo có truyền thống vững chắc như Thiền Nguyên thủy
(Theravada), Thiền Lâm Tế (Rinzai), Thiền Tào Động (Soto), Thiền Mật
tông (do quý thầy Tây Tạng dạy) hay Thiền Tịnh-Mật phối hợp (thuộc
truyền thống Việt Nam) giúp chúng ta khai mở cõi lòng, nhận biết tất cả
những ước muốn, những giận hờn thương ghét nơi vùng ý thức cùng những sự
biểu lộ của chúng từ chốn thâm sâu nhất của vùng vô thức để giải thoát
chúng ta ra khỏi chốn ẩn mình đó.
Thực hành như thế trong đời sống hằng ngày thì chúng ta sống đời lành
mạnh, an vui và thành công hơn vì năng lượng tốt đẹp cần thiết của chúng
ta không bị tiêu hao trong những mối xung đột nội tâm do sự đè nén, sự
trốn chạy, sự từ khước không muốn thấy biết sự thật đang xảy ra bên
ngoài cũng như bên trong lòng mình.
Điều quan trọng đối với Thiền Phật giáo - dù là thuộc tông phái Thiền,
Tịnh hay Mật tông - là tất cả đều tụng kinh Phật, thờ hình ảnh đức Phật
và tôn kính đức Phật. Không có một thiền sư Phật giáo nào tự xưng mình
là Phật. Chỉ có người dân Tây Tạng xưng tụng ngài Đạt-lai Lạt-ma là
“Phật Sống”. Tuy nhiên khi được hỏi về điều ấy, ngài khiêm tốn trả lời:
“Tôi chỉ là một người tu sĩ bình thường”. Đó là sự khiêm tốn của bậc
chân tu và là một sự lành mạnh tinh thần mà người Phật tử chúng ta cần
phải học hỏi.
Ở trong các giáo phái Tin Lành tại Hoa Kỳ, người ta đang lo ngại rất
nhiều về các hiện tượng có những kẻ tự xưng mình là Chúa Jesus hay Đấng
Cứu Thế, thường có những hành vi bạo động, như Jime Jones đã ra lệnh cho
tín đồ sát hại và tự tử tập thể trên 900 người. Thảm kịch này lại tái
diễn vào ngày 19 tháng 4 năm 1993 làm cho trên 80 tín đồ thiệt mạng khi
lãnh tụ nhóm tà phái David Koresh, kẻ tự xưng là Chúa Jesus, đã ra lệnh
cho tín đồ chế dầu xăng đốt toàn bộ khu chung cư khi cảnh sát liên bang
dự định vào bắt họ.
Đạo Phật và đạo Chúa đều phủ nhận những kẻ tự xưng mình là Phật hay Chúa
và nói rõ những kẻ mạo xưng đó phạm vào tội đại vọng ngữ. Các nhà nghiên
cứu nhấn mạnh: Tà phái thường có ở mọi xã hội và mọi tôn giáo chứ không
phải chỉ ở Hoa Kỳ hay trong một tôn giáo nào. Trong Phật giáo, để nhận
biết mình tu tập đúng pháp hay không thường rất giản dị: khi người Phật
tử tu tập đúng pháp môn thì niềm an vui hạnh phúc trong gia đình gia
tăng, sự thành công trong việc học hành hay việc làm ở sở gia tăng, trí
thông minh và sự hiểu biết chân thật gia tăng. Người Phật tử thực hành
một pháp môn tu tập sai lầm sẽ đưa đến những xung đột trong gia đình làm
tổn thương hạnh phúc vợ chồng và con cái học hành hay việc làm càng lúc
càng sút giảm, trí thông minh và sự hiểu biết chân thật càng lúc càng
mất dần. Họ bị nhiều nỗi bất an trong lòng nên phản ứng bất thường: hung
dữ, chấp chặt vào ý kiến của mình, vui buồn thất thường và suy luận
không còn phù hợp với sự hiểu biết thông thường. Họ cũng có thể hoàn
toàn mất khả năng suy luận và sống độc lập, họ hoàn toàn trở thành kẻ bị
sai khiến.
Tóm lại, tu một pháp môn chân chính thì thân thể khỏe mạnh, tinh thần an
vui, làm việc phát triển và gia đình hạnh phúc. Tu một pháp môn tà phái
thì đang khỏe thành bệnh, đang tỉnh thành mê, đang có hạnh phúc gia đình
thì bị chia lìa, đổ vỡ, đang thông minh hoạt bát thì trở nên mờ tối và
không còn tự chủ.