Tài sản quý giá nhất của chúng ta không phải là những giá trị vật chất
quanh ta. Bởi vì hết thảy những giá trị vật chất ấy xét cho cùng đều
không thuộc về ta. Chúng được tích lũy quanh ta do sự nỗ lực tích góp
trong nhiều ngày, nhưng cũng có thể trong thoáng chốc mất đi vì một lý
do nào đó mà ta hoàn toàn không thể giữ lại được. Ngay cả khi chúng
không bị mất đi theo nghĩa ấy, thì một khi chúng ta nhắm mắt lìa đời,
chúng cũng chẳng còn có chút ý nghĩa giá trị nào!
Vì thế, tài sản quý giá nhất của tất cả chúng ta chính là sự hiểu biết,
hay còn gọi là tri thức, kiến giải. Tính chất quý giá của sự hiểu biết
được xác định bởi vì chúng ta có thể sử dụng nó để làm ra của cải vật
chất, trong khi lại hoàn toàn không thể dùng những giá trị vật chất sẵn
có để trực tiếp đổi lấy sự hiểu biết! Mặt khác, những giá trị vật chất
quanh ta có thể mất đi trong một sớm một chiều, trong khi sự hiểu biết
mà ta có được sẽ vẫn được giữ lại cùng ta bất cứ khi nào ta còn duy trì
được trạng thái tinh thần tỉnh táo.
Có một khác biệt rất lớn giữa tri thức và các giá trị vật chất. Khi
chúng ta muốn sở hữu các giá trị vật chất, ta luôn gặp phải sự tranh
chấp của người đang sở hữu những giá trị vật chất ấy. Một nhà kinh doanh
muốn thu được nhiều tiền thì tất yếu phải biết cách làm cho nhiều khách
hàng móc tiền ra khỏi túi. Trên thương trường, một sự thành công lớn
thường cũng là đồng nghĩa với sự thua lỗ, thất bại của những đối thủ
cạnh tranh... Nói chung, khi bạn muốn sở hữu một giá trị vật chất nào đó
thì tất yếu phải có ai đó bị mất đi! Chúng ta không thể cùng nhau sở hữu
mọi thứ! Chính vì thế mà cái “vòng danh lợi cong cong” bao giờ cũng là
đấu trường của biết bao sự tranh chấp, giành giật lẫn nhau.
Việc sở hữu tri thức lại hoàn toàn không giống như vậy. Khi chúng ta sở
hữu những tri thức mới, chúng ta hoàn toàn không phải tranh chấp, giành
giật, mà là nhận sự chia sẻ từ người khác. Vì thế, tất cả mọi người có
thể cùng nhau sở hữu mà không có ai phải chịu thiệt thòi, mất mát. Kinh
Duy-ma-cật mô tả điều này giống như là “từ một ngọn đèn, mồi sáng ra
trăm ngàn ngọn đèn liên tiếp, những chỗ tối đều trở nên sáng, mà ánh
sáng không hề dứt...”
Khi bạn hiểu biết được về một vấn đề, bạn có thể chia sẻ với rất nhiều
người khác mà không phải lo sợ rằng sự hiểu biết của mình sẽ cạn kiệt
đi. Ngược lại, chính qua sự chia sẻ kiến thức cùng người khác mà bạn có
được cơ hội để học hỏi, hiểu biết nhiều hơn về những vấn đề liên quan.
Các thầy cô giáo thường xuyên chia sẻ kiến thức với những học sinh của
mình, nhưng không vì thế mà kiến thức của họ trở nên hạn hẹp. Ngược lại,
chính trong quá trình giảng dạy mà các vị lại có thể tiếp tục tìm hiểu
các vấn đề một cách sâu rộng hơn nữa.
Trong những chuyện kể được nghe từ thuở nhỏ, tôi vẫn còn nhớ đến hình
tượng nồi cơm ăn hoài không hết của chàng Thạch Sanh dũng cảm. Thật hoàn
toàn khác với những nồi cơm bình thường của chúng ta, chỉ đủ cho một số
người ăn, nồi cơm của chàng Thạch Sanh tuy không lớn lắm nhưng lại có
thể ăn hoài không hết, làm cho bao nhiêu người ăn cũng đều có thể được
no bụng!
Thật ra, mỗi người chúng ta đều có một nồi cơm Thạch Sanh như thế, có
thể ăn hoài không hết! Đó chính là những kiến thức mà chúng ta tích lũy
được trong cuộc sống, vì chúng cũng tương tự như nồi cơm kỳ diệu của
chàng Thạch Sanh kia, có thể dùng hoài không hết. Hơn thế nữa, nếu chúng
ta biết mang kiến thức của mình ra chia sẻ cùng những người quanh ta,
kiến thức ấy sẽ càng trở nên sinh động và hữu ích hơn, và cũng qua đó mà
chúng ta mới có thể tiếp nhận thêm được nhiều kiến thức mới bổ sung cho
vấn đề, thay vì là chỉ giới hạn trong những gì đã biết.
Một trong những nhược điểm của văn hóa phương Đông là tính bảo thủ và
hạn chế sự truyền bá, chia sẻ kiến thức. Chính do nơi những cách nghĩ
như “gia truyền”, “bí truyền” mà có biết bao kiến thức của người đi
trước đã đi đến chỗ phải... thất truyền. Việc giữ kín một kiến thức để
riêng mình khai thác những lợi ích của kiến thức đó hoàn toàn không phải
là việc có lợi cho cộng đồng xã hội, và điều này hoàn toàn khác với việc
bảo vệ bản quyền hay quyền sở hữu trí tuệ.
Khi chúng ta thực hiện việc tôn trọng bản quyền hay quyền sở hữu trí
tuệ, ta chấp nhận trả một phần lợi nhuận cho người chủ sở hữu trí tuệ
khi sử dụng những kiến thức được người ấy chia sẻ. Càng có nhiều người
sử dụng kiến thức ấy thì người chủ sở hữu trí tuệ càng nhận được phần
thù lao lớn hơn, đồng thời phần kiến thức ấy cũng làm lợi nhiều hơn cho
xã hội. Mặt khác, quyền sở hữu trí tuệ chỉ có giá trị trong một thời
gian nhất định, và sau đó thì phần kiến thức ấy sẽ được xem như sở hữu
của toàn xã hội. Điều này tạo điều kiện cho việc chia sẻ kiến thức ấy
được rộng rãi hơn, mang lại lợi ích lớn lao hơn cho cộng đồng xã hội.
Nhân loại ngày nay có vô số người sử dụng những phát minh của Thomas
Edison, nhưng không ai phải trả tiền bản quyền cả. Nếu như Edison chọn
cách giữ kín để tự mình khai thác nguồn lợi từ những phát minh của ông,
phần đóng góp cho xã hội sẽ rất hạn chế và có nhiều nguy cơ những phát
minh ấy sẽ bị thất truyền!
Xã hội phương Đông có rất nhiều những kiến thức gia truyền, bí truyền...
Cho dù những kiến thức ấy có độc đáo và hay lạ đến đâu, sự giới hạn việc
chia sẻ với người khác cũng sẽ đồng thời giới hạn những lợi ích mà kiến
thức ấy mang lại cho xã hội. Và chỉ cần một trong các “truyền nhân” qua
đời trước khi tìm được người kế thừa, kiến thức ấy sẽ phải bị thất
truyền. Điều này tất nhiên phải được xem là một tổn thất chung cho cả
cộng đồng xã hội.
Nguyên tắc “kiến hòa đồng giải” tuy ra đời đã hơn 25 thế kỷ nhưng đến
nay vẫn còn chứng tỏ được tính khoa học và hợp lý của nó. Khi mọi người
trong xã hội đều ý thức được việc chia sẻ sự hiểu biết, chia sẻ kiến
thức của mình với người khác, môi trường sống sẽ trở nên hòa hợp và mọi
người cùng tiến bộ một cách nhanh chóng hơn.
Mặc dù vậy, tuy đã bước vào thế kỷ 21 này mà vẫn còn không ít người chưa
hiểu được điều đó. Đôi khi chúng ta không phân biệt được giữa các giá
trị vật chất và tri thức, vì thế mà cố giữ lấy những kiến thức “độc đáo”
của mình như một cách bảo vệ quyền lợi cá nhân, thay vì là chia sẻ với
người khác để mang lại lợi ích rộng rãi hơn. Nếu chúng ta hiểu được sự
khác biệt cơ bản giữa các giá trị vật chất và kiến thức, chúng ta sẽ
không ngại mang “nồi cơm Thạch Sanh” của mình ra chia sẻ cùng người
khác, vì chắc chắn là “nồi cơm” ấy sẽ không bao giờ hết. Ngược lại, ta
cũng sẽ nhận được những chia sẻ từ người khác nên bữa ăn tinh thần của
chúng ta sẽ chẳng bao giờ trở nên nhạt nhẽo vì độc vị.
Việc cùng nhau chia sẻ kiến thức không chỉ là nhắm đến những phần kiến
thức độc đáo “có một không hai” hay những “tuyệt chiêu” mà ngoài chúng
ta ra không còn ai biết. Chia sẻ kiến thức hàm ý là tất cả mọi kiến
thức, kể cả những “mẹo vặt” hằng ngày hay những kinh nghiệm sống mà
chúng ta đã từng vấp váp, trải qua. Mỗi một kiến thức được mang ra chia
sẻ cùng người khác là lại có thêm một mối dây liên kết giữa mọi người
với nhau, làm cho môi trường sống càng thêm gắn bó và hòa hợp.
Việc chia sẻ kiến thức hoàn toàn không làm giảm thấp vai trò, giá trị
của chúng ta trong cộng đồng như nhiều người lầm tưởng vì cho rằng khi
mọi người khác đều có được những kiến thức của ta thì ta sẽ chẳng còn có
gì “hơn người”! Chia sẻ kiến thức là cách để giúp cho mọi người cùng
tiến bộ, và sự so sánh giá trị chân thật giữa mọi người với nhau là dựa
vào nhân cách và những giá trị tinh thần đã đạt được trong đời sống chứ
không dựa vào sự sở hữu các tài sản vật chất hay kiến thức.
Chúng ta có thể khởi đầu việc chia sẻ kiến thức từ nơi tập thể nhỏ nhất
mà ta đang cùng làm việc. Sự chia sẻ kiến thức chắc chắn sẽ nhanh chóng
giúp ta gần gũi và hòa hợp hơn với mọi người trong tập thể. Xuất phát từ
khởi điểm đó, một môi trường sống hòa hợp với mọi người quanh ta sẽ
nhanh chóng được thiết lập.
Trang chủ
Xem Mục lục 
Viên Hiếu Thành 
Đại Bi Đà La Ni Tứ Thập Nhị Thủ Nhãn
