Cuộc sống của tất cả chúng ta đều gắn bó với phần lợi tức có được từ
công việc. Mọi sinh hoạt gia đình và những nhu cầu thiết yếu đều phải
dựa vào mức thu nhập hằng tháng. Nhìn từ góc độ những gì có thể thấy
ngay một cách trực tiếp, chỉ cần thu nhập tăng cao hơn là cuộc sống của
gia đình chúng ta sẽ ngay lập tức được cải thiện.
Nhưng nếu chúng ta phân tích vấn đề theo một góc độ sâu xa và toàn diện
hơn, nhiều yếu tố khác nữa cũng sẽ cần được xét đến. Và khi ấy, chúng ta
sẽ thấy là việc tăng cao thu nhập chưa hẳn đã đồng nghĩa với có được một
đời sống gia đình hạnh phúc hơn. Vấn đề còn tùy thuộc một phần ở việc
chúng ta đã tăng cao thu nhập bằng cách nào, và điều đó có ảnh hưởng gì
đến nền nếp sinh hoạt, suy nghĩ bình thường của chúng ta hay không.
Ngoài ra, việc sử dụng phần lợi tức gia tăng như thế nào cũng là một yếu
tố quan trọng cần xét đến.
Nói một cách chính xác hơn, những giá trị vật chất đạt được trong cuộc
sống mặc dù có ý nghĩa chi phối cuộc sống của chúng ta, nhưng chúng
không hoàn toàn quyết định việc ta có hạnh phúc hay không. Rất nhiều
người có thu nhập cao, đời sống vật chất hầu như không thiếu thốn bất cứ
điều gì, nhưng cuộc sống của bản thân và gia đình lại phải luôn chìm
ngập trong những ưu tư, phiền muộn... Ngược lại, có những người phải
luôn sống trong tình cảnh “ăn bữa sáng, lo bữa chiều” nhưng vẫn luôn giữ
được tinh thần lạc quan vui sống cũng như niềm hạnh phúc của bản thân và
gia đình.
Mặc dù vậy, thói quen của phần lớn mọi người trong xã hội vẫn là xem
trọng những giá trị vật chất, bởi những tác động tức thời mà nó mang
lại. Người xưa hẳn đã quan sát rất kỹ hiện tượng này nên mới có 2 câu ca
dao đầy châm biếm như sau:
Miếng ăn là miếng tồi tàn,
Mất đi một miếng lộn gan lên đầu.
Vế đầu tiên của câu ca dao này chỉ ra tính chất thấp hèn của các giá trị
vật chất, tiêu biểu là những “miếng ăn”, chỉ tạo được sự thỏa mãn nhất
thời mà không để lại tác động dài lâu trong việc hoàn thiện tâm hồn. Hơn
thế nữa, nó còn là đầu mối khởi lên biết bao tranh chấp, giành giật
trong xã hội, chỉ bởi vì thế thái nhân tình vẫn luôn “mất đi một miếng
lộn gan lên đầu”.
Sự cần thiết của những giá trị vật chất trong cuộc sống là không thể phủ
nhận. Nhưng nếu chúng ta để mình bị trói buộc, cuốn hút vào cuộc tranh
giành những giá trị vật chất, chúng ta chắc chắn sẽ đánh mất đi những
giá trị tinh thần cao quý vốn có của mình.
Trong “cái vòng danh lợi cong cong”, mỗi người chúng ta nếu muốn giành
lấy phần ưu thế về mình thì điều tất nhiên là phải vượt qua những người
khác. Và như thế, cái “được” của người này sẽ luôn là cái “mất” của
người kia. Trong cái vòng xoay của những “hơn, thua, được, mất” về những
giá trị vật chất ấy, sự thật là mọi giá trị tinh thần cao quý chỉ có thể
ngày càng bị mất dần đi mà không bao giờ được tạo ra hay tăng trưởng. Vì
thế, chỉ khi nào chúng ta thực sự nhận ra được điều đó và thay đổi cách
nhìn đối với các giá trị vật chất thì mới có cơ may thoát ra được cái
“vòng cong cong” luẩn quẩn kia!
Khi thực sự hiểu ra được rằng “miếng ăn là miếng tồi tàn”, không phải là
chúng ta sẽ không cần đến những giá trị vật chất, mà chỉ là nhận thức
đúng hơn về những giá trị đó, không để cho chúng chi phối hoàn toàn mọi
hành vi và tư tưởng của chúng ta. Từ việc đáp ứng những nhu cầu tối
thiểu cần thiết cho cuộc sống đến chỗ thỏa mãn mọi ham muốn về vật chất
của mình là một khoảng cách không dễ đo lường. Khoảng cách đó có khi là
vô tận, vì người theo đuổi sẽ mãi mãi không bao giờ đến đích. Nhưng
khoảng cách đó cũng có thể chỉ là ngay trong tầm tay của chúng ta, khi
ta nhận biết rằng mọi sự ham muốn vật chất chỉ là giả tạo và giá trị
chân thật của niềm vui trong cuộc sống này không nằm ở đó. Nhờ đó, chúng
ta có thể dừng ngay lại mọi cuộc săn tìm, truy đuổi, và tìm được niềm
vui sống ngay trong hiện tại này.
Nhận thức khởi đầu này là vô cùng quan trọng trong việc thực hiện một
cuộc sống hòa hợp và chia sẻ cùng nhau. Phần lớn những tranh chấp, bất
đồng thường gặp trong đời sống đều là xuất phát từ những giá trị vật
chất, hoặc ít ra cũng là có liên quan đến chúng. Khi xóa bỏ được nguyên
nhân này, mọi người sẽ có thể dễ dàng xích lại gần gũi với nhau hơn.
Việc chia đều lợi ích trong một tập thể chính là biểu hiện cụ thể của sự
quan tâm lẫn nhau. Đây là điều kiện lý tưởng nhất cho một cuộc sống hòa
hợp giữa tất cả mọi người, bởi vì những người có thu nhập quá thấp - vì
những nguyên nhân nào đó - sẽ không đến nỗi quá khó khăn, trong khi đối
với những người có thu nhập cao thì việc chia sẻ một phần lợi tức với
người khác sẽ không gây khó khăn gì cho cuộc sống của họ.
Trong thực tế đời sống, tuy chúng ta chưa thể đạt đến sự chia đều lợi
ích, nhưng ta có thể thực hành việc chia sẻ một phần lợi tức với những
người khó khăn hơn mình. Khi nền kinh tế ngày càng phát triển, xã hội
hiện đại ngày nay cũng đang có những chuyển biến nhất định theo hướng
khuyến khích mọi người chia sẻ cùng nhau, nhất là những người giàu có
cần quan tâm hơn nữa đến những người nghèo khó. Sự thật, chúng ta đang
chứng kiến những khoản tiền rất lớn từ các quốc gia giàu có thường xuyên
được chuyển đến để giúp đỡ những nước còn nghèo kém. Truyền thống “lá
lành đùm lá rách” của người Việt chúng ta cũng chính là mang ý nghĩa
chia sẻ những giá trị vật chất cùng nhau trong cuộc sống.
Nhận thức đúng về các giá trị vật chất trong quan hệ chia sẻ cùng nhau
có thể mang lại lợi ích tinh thần lớn lao trong những hoàn cảnh rất tinh
tế, nhưng đồng thời cũng có thể mang lại ngay cả những lợi ích về vật
chất nhiều hơn. Chẳng hạn, trong các quan hệ kinh tế, chúng ta thường
cân nhắc sự lợi hại thông qua các khoản lợi tức được chia sẻ giữa đôi
bên, và bên nào cũng muốn giành được phần lợi về mình. Tuy nhiên, nếu
chúng ta nhìn vấn đề một cách thông thoáng hơn, sự nhân nhượng trong
việc chia sẻ các giá trị vật chất không hẳn đã là “thua kém”. Khi chúng
ta nhận ít hơn một phần lợi nhuận, điều đó cũng đồng nghĩa với việc đối
tác của ta sẽ nhận được nhiều hơn một chút. Như vậy, tất yếu sẽ mang lại
sự hài lòng cho họ và kèm theo đó là sự thân thiện hơn trong quan hệ đối
với ta. Nhờ đó, mối quan hệ hợp tác sẽ có nhiều khả năng được tồn tại và
phát triển. Điều này lại đồng nghĩa với việc nguồn thu nhập của chúng ta
sẽ được ổn định và lâu dài hơn. Như vậy, lợi ích cuối cùng về vật chất
cũng chưa hẳn đã là ít hơn.
Sự bất đồng về các lợi ích vật chất là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến đổ vỡ
của hầu hết các mối quan hệ hợp tác. Va chạm về quyền lợi cũng là yếu tố
thường gặp trong việc gây ra chia rẽ giữa những người trong cùng một tập
thể. Nếu chúng ta cùng nhau thực hiện nguyên tắc “lợi hòa đồng quân”,
chắc chắn sẽ có thể ngăn chặn và loại trừ được một phần nguyên nhân chủ
yếu phá hoại cuộc sống chung hòa hợp giữa mọi người.
Trang chủ
Xem Mục lục 
Viên Hiếu Thành 
Những bình minh hạnh phúc (thơ)
