Lúc ấy, Phật ở gần thành Xá-vệ, trong vườn Kỳ thọ Cấp Cô Độc. Lúc ấy,
mùa an cư gần mãn, mỗi ngày chư tỳ-kheo nhóm họp hai lần để nghe Phật
thuyết pháp. Ngoài những lúc ấy ra, các tỳ-kheo hoặc có người lo rửa
bát, giặt y, hoặc vá sửa những mảnh y cũ rách. Cứ như vậy, ai ai cũng
đều có việc để làm.
Bấy giờ, trong chúng tỳ-kheo có một vị tên là Thi-bà, già quá nên mắt
mờ, trải y ra đất mà vá nhưng chẳng thấy đường xâu chỉ qua lỗ kim, mới
lớn tiếng nói rằng: “Có ai muốn được thêm chút công đức thì xin vì tôi
mà xâu chỉ.”
Khi ấy, đức Thế Tôn nghe được lời ấy, liền đến chỗ vị tỳ-kheo, nắm tay
ông rồi lấy kim định xâu. Ông tỳ-kheo già nghe biết tiếng Phật, liền
bạch rằng: “Bạch Thế Tôn! Ngài từ vô số kiếp đến nay từng tu hạnh đại từ
đại bi, đủ sáu pháp ba-la-mật, các hạnh Bồ-tát, trừ sạch phiền não, công
đức đầy đủ, tự thành quả Phật. Vì sao lại đến chỗ con mà cầu chút phước
đức nhỏ bé này?”
Phật bảo vị tỳ-kheo ấy rằng: “Chính vì ta ngày xưa cũng đã từng nhờ
ngươi mà tích tập công đức, lòng vẫn chưa quên, nên nay mới đến chỗ
ngươi mà cầu làm phước.”
Khi ấy, chư tỳ-kheo nghe lời Phật nói rất lấy làm lạ, liền thưa hỏi
rằng: “Chẳng hay ngày xưa đức Thế Tôn nhờ vị tỳ-kheo già đây mà tích tập
công đức như thế nào? Xin vì chúng con mà giảng thuyết cho nghe.”
Phật liền nói với chư tỳ-kheo: “Các ngươi nên chú ý lắng nghe, ta sẽ vì
các ngươi mà phân biệt giảng nói.
“Này chư tỳ-kheo! Về thuở quá khứ, nước Ba-la-nại có vị vua tên là
Thi-tỳ, trị nước theo chánh pháp, nhân dân an lạc, thịnh vượng.
“Vua Thi-tỳ khi ấy rất chuộng việc bố thí, cứu tế người nghèo khổ. Đối
với các món tài vật, trân bảo, cho đến những thứ trong thân thể mình như
đầu, mắt, tủy não, nếu có người đến xin đều vui lòng cho đi không tham
tiếc.
“Lòng thành của vua như thế cảm động cả trời đất, khiến cho cung điện
của vua trời Đế-thích tự nhiên chấn động, chẳng được yên ổn. Đế-thích
khi ấy liền suy nghĩ: ‘Nguyên do gì mà cung điện của ta tự nhiên chấn
động? Hay là do ta phước đức đã hết, mạng sắp tự diệt nên có điềm báo
này?’ Nghĩ như vậy rồi, liền dùng thần thông quan sát, thấy biết việc
vua Thi-tỳ chẳng tích giữ tài vật, có ai đến xin đều vui lòng bố thí
cho, lòng chân thành như vậy nên cảm ứng đến cung điện nơi cõi trời rung
chuyển chấn động.
“Đế-thích liền nghĩ: ‘Nay ta nên đến đó, thử lòng vua xem hư thật như
thế nào.’ Nghĩ rồi liền tự biến hình thành một con ó đen rất lớn, bay
xuống chỗ cung vua mà đậu, nói với vua rằng: ‘Tôi từng nghe nói đại
vương phát tâm bố thí, chẳng tham tiếc gì với hết thảy chúng sanh, nên
mới đến đây có chuyện muốn cầu xin, mong được đại vương thuận cho.’
“Khi ấy, vua Thi-tỳ nghe rồi, lòng rất vui vẻ, nói với chim ó: ‘Ngươi cứ
tùy ý mà xin, ta chẳng tham tiếc gì.’ Chim ó liền nói: ‘Tôi nay chẳng
cầu các thứ vàng bạc, trân bảo hay tài vật. Chỉ mong được đại vương thí
cho đôi mắt, đối với tôi là món rất quý vậy.’
“Vua Thi-tỳ nghe lời chim ó rồi, vui vẻ thuận cho. Vua tự tay lấy con
dao bén mà khoét mắt mình trao cho ó, chẳng sợ đau đớn, thậm chí trong
lòng cũng không chút hối tiếc, ân hận. Bấy giờ trời đất rung chuyển, cõi
đất chấn động sáu lần, hoa trời rãi xuống khắp nơi.
“Chim ó lại hỏi vua rằng: ‘Đại vương tự tay khoét mắt cho tôi, lòng có
hối tiếc gì chăng?’ Vua đáp: ‘Thật không hối tiếc.’ Chim ó lại hỏi: ‘Nếu
thật lòng vua không hối tiếc, biết lấy gì chứng tỏ?’ Vua Thi-tỳ liền
phát nguyện rằng: ‘Nếu lòng tôi thật không hối tiếc, xin nguyện cho đôi
mắt tôi hoàn lại như xưa.’ Phát nguyện vừa xong, đôi mắt vua lập tức
nguyên vẹn như xưa không khác.
“Bấy giờ Đế-thích mới hiện nguyên hình, lên tiếng khen ngợi rằng: ‘Thật
lạ lùng thay! Quả là xưa nay chưa từng có vậy! Đại vương tâm lành bố thí
chẳng tiếc thân mạng như vậy, chắc là cầu được sanh cõi trời, hoặc cầu
làm Chuyển luân Thánh vương, hay cầu được sự vui thú, vinh hoa nơi cõi
thế?’
“Vua Thi-tỳ đáp: ‘Tôi thật chẳng cầu hết thảy những điều ấy, duy chỉ
nguyện trong đời vị lai được thành chánh giác, cứu tế chúng sanh thoát
mọi khổ não.’ Đế-thích nghe được lời nguyện ấy rồi, liền trở lại Thiên
cung.”
Phật lại bảo các vị tỳ-kheo rằng: “Vua Thi-tỳ thuở ấy, chính là ta ngày
nay. Đế-thích hiện hình chim ó ngày trước, chính là vị tỳ-kheo già ngày
nay đó vậy. Ta vì đời trước bố thí đôi mắt lòng không tham tiếc, nên đến
ngày nay chứng thành quả Phật. Do nhân duyên ấy, dẫu đến nay đối với vị
tỳ-kheo già này, vẫn muốn tích tập thêm phước đức, lòng không chán nản.”
Các vị tỳ-kheo nghe Phật thuyết nhân duyên này xong thảy đều vui mừng
tin nhận.