Hoàn cảnh không quyết định nơi bạn đi đến mà chỉ xác định nơi bạn khởi đầu. (Your present circumstances don't determine where you can go; they merely determine where you start.)Nido Qubein
Ai sống quán bất tịnh, khéo hộ trì các căn, ăn uống có tiết độ, có lòng tin, tinh cần, ma không uy hiếp được, như núi đá, trước gió.Kinh Pháp cú (Kệ số 8)
Để chế ngự bản thân, ta sử dụng khối óc; để chế ngự người khác, hãy sử dụng trái tim. (To handle yourself, use your head; to handle others, use your heart. )Donald A. Laird
Mỗi ngày khi thức dậy, hãy nghĩ rằng hôm nay ta may mắn còn được sống. Ta có cuộc sống con người quý giá nên sẽ không phí phạm cuộc sống này.Đức Đạt-lai Lạt-ma XIV
Ngu dốt không đáng xấu hổ bằng kẻ không chịu học. (Being ignorant is not so much a shame, as being unwilling to learn.)Benjamin Franklin
Một số người mang lại niềm vui cho bất cứ nơi nào họ đến, một số người khác tạo ra niềm vui khi họ rời đi. (Some cause happiness wherever they go; others whenever they go.)Oscar Wilde
Nếu chuyên cần tinh tấn thì không có việc chi là khó. Ví như dòng nước nhỏ mà chảy mãi thì cũng làm mòn được hòn đá.Kinh Lời dạy cuối cùng
Cuộc sống xem như chấm dứt vào ngày mà chúng ta bắt đầu im lặng trước những điều đáng nói. (Our lives begin to end the day we become silent about things that matter. )Martin Luther King Jr.
Kẻ không biết đủ, tuy giàu mà nghèo. Người biết đủ, tuy nghèo mà giàu. Kinh Lời dạy cuối cùng
Hành động thiếu tri thức là nguy hiểm, tri thức mà không hành động là vô ích. (Action without knowledge is dangerous, knowledge without action is useless. )Walter Evert Myer

VỀ MỤC LỤC

I

Đạo Phật là đạo của từ bi, hòa bình nên lịch sử của đạo Phật cho dù trải qua nhiều giai đoạn thăng trầm, thịnh suy… vẫn không có dấu ấn của bạo lực. Hồi giáo xâm hại tưởng như đạo Phật không còn… biện pháp đấu tranh chính vẫn là hình thức bất bạo động (Hình ảnh thánh Gandi và hình ảnh đức Đạt lai đạt ma như nói lên điều này). Dường như lịch sử Phật giáo thế giới lần đầu tiên xảy ra điều bất ngờ ở Việt Nam, Lễ Phật Đản năm 1963. Do bất khả kháng, chẳng đặng đừng, biện pháp bất bạo động bỗng phát sinh ra một việc mới… dùng cái chết của mình để thức tĩnh lòng người.

Bồ Tát Thích Quảng Đức tự thiêu hóa thành ngọn đuốc soi sáng thế giới vô minh với hy vọng, lương tâm nhân loại, lương tâm những lãnh đạo lúc đó đang đi lạc nhờ ngọn đuốc kia soi sáng quay đường trở về. Cả thế giới chấn động bàng hoàng, sau Bồ Tát còn có thêm bảy ngọn lửa nữa tiếp nối, không hề tỏ ra run sợ trước bạo lực cường quyền. Đó là Đại Đức Thích Quảng Hương ở Sài Gòn. Đại Đức Thích Thiện Mỹ – Sài Gòn. Đại Đức Thích Thanh Tuệ ở Huế. Đại Đức Thích Nguyên Hương ở Phan Thiết. Ni Cô Diệu Quang ở Ninh Hòa. Thượng Tọa Thích Tiêu Diêu ở Huế. Cư sĩ Nguyễn Thìn – Sài Gòn.

Do Bồ Tát Thích Quảng Đức đại từ bi, đại dũng mãnh mở đầu con đường vì pháp quên thân, trở thành dấu ấn không phai mờ trong lòng người. Bảy vị vừa nêu tên, theo tôi cũng là Bồ Tát. Như vậy ta có tất cả tám vị Bồ Tát cần tưởng niệm trong buổi lễ kỉ niệm 50 năm Bồ Tát vị pháp thiêu thân này. Và nếu như trong cuộc sống, ngoài nghiệp của mỗi người còn có sự cộng nghiệp với
cộng đồng nhân loại, ta cũng hồi hướng cầu nguyện cho bạn bè đất nước Tây Tạng hiền lành, họ cũng đang rơi vào chuyện bất khả kháng.

***

II

Báo chí nước ngoài và báo chí trong nước xem việc các Bồ Tát tự thiêu là hành vi tử vì đạo. Đã đành có vẻ là như vậy, nhưng có phải thật nghĩa như vậy không? Nếu đem đối chiếu ý nghĩa tử đạo của đạo Hồi, đạo Công giáo, chúng ta thấy rõ sự khác biệt. Theo kinh Koran, để được ngồi bên Thượng đế, người cũng phải biết quên đi mạng sống, nên người Hồi giáo rất can đảm, quyết liệt bảo vệ đức tin. Và với đạo Công giáo, trước hết chúa Kito qua cái chết đau đớn trên thập tự giá đã khai sinh dựng lên giáo hội “Khi nào ta bị treo lên khỏi mặt đất. Ta sẽ kéo mọi sự về với ta” Kinh Thánh đã viết vậy. Do đó Công giáo xem hành vi tử đạo là cao quý để làm chứng cho Chúa. Chúa đã đổ máu vì loài người nên người cần phải hy sinh máu của mình để đền đáp lại, làm chứng cho chúa. Làm chứng cho tin mừng “Một sự sống đời đời” “Được cả thế giới mà đánh mất linh hồn có ích lợi gì”.


Trở lại, đạo Phật trước hết không có quan niệm Thượng Đế là ông trời. Ông đã tạo ra loài người rồi thả cho đi
lạc xuống trần gian để thử thách đến độ phải hy sinh mạng sống mới tìm được con đường trở về. Giả dụ có ông trời đi nữa, ông trời của đạo Phật cũng hiền, chỉ dụng tâm thôi. Hình ảnh của Phật A Di Đà, Phật Quán Thế Âm là bằng chứng cho điều này. Không cần phải bắt ai hy sinh, mà là Hai vị Phật luôn quán xét thế gian. Những ai biết niệm lên hồng danh của hai vị, lập tức hai vị sẽ đến cùng người. Linh hồn của đạo Phật cũng không phải là linh hồn bất tử đời đời, mà là dòng tâm thức tương tục tùy theo nhân duyên, luân chuyển từ dạng này qua dạng khác, từ thấp đến cao hoặc ngược lại. Đạo Phật tôn trọng mạng sống muôn loài con người cũng như con vật. Đức Phật dạy đừng sát sinh vì con vật cũng có tâm thức như con người. Huống chi đối với hành vi tự sát, hủy hoại thân thể, đạo Phật hoàn toàn không ủng hộ. Điều này nếu không suy nghĩ cho chín chắn thì cái chết chẳng giải quyết được gì lại phải mang tội lớn vi phạm giới cấm.

***

III

Được làm người là một việc khó, hành vi tự sát là bỏ mất cơ hội, ngăn trở bước tiến hóa, đường đi của nhân quả. Tuy nhiên, có trường hợp – nếu vị Tỳ Kheo lấy công phu thiền hạnh tinh tấn, hiểu rõ, nhiếp phục tham, sân, si, biết rõ sau khi xả bỏ thân này không tiếp tục sinh thân khác thì không phạm lỗi. Theo kinh điển trong thời đức Phật chỉ có ba trường hợp. Đó là những trường hợp của Tỳ Kheo Channa, Tỳ Kheo Vak Kali, và Tỳ Kheo Godhika. Trường hợp của ba vị này là do thân bệnh đau đớn, khổ sở nên muốn dùng dao để tự sát. Có lẽ đây là lần đầu tiên đức Phật bị rơi vào trường hợp bất ngờ
nên Phật không vội vã nhận xét mà sai tôn giả Xá Lợi Phất đến thăm hỏi và tra xét Phật pháp. Mặc dù thân bệnh đau đớn các vị Tỳ Kheo vẫn trả lời thông suốt những câu hỏi về căn trần thức biến dịch, vô thường, câu hỏi về luân hồi sinh tử. Sau khi các vị qua đời, đức Phật nghe tôn giả Xá Lợi Phất kể lại lúc ấy Phật mới đưa ra lời dạy. Nếu có người chưa rõ nhân quả mà vội bỏ thân này để rồi tiếp tục thân khác. Người đó có lỗi lớn. Nếu có người nào hiểu về nhân quả bỏ thân này rồi không tiếp tục thân khác. Ta không nói người đó có lỗi lớn.

Như vậy qua đối chiếu việc tử đạo trong đạo Phật và các tôn giáo bạn ta thấy rất rõ mục đích, động cơ không giống nhau.

Trường hợp Bồ Tát Thích Quảng Đức có vẻ như vi phạm giới luật, nhưng hãy khoan kết luận. Ta nhớ lại, Đức Phật trong nhiều tiền kiếp, nhiều lần xả thân cúng dường, hy sinh mạng sống để cứu độ chúng sinh. Thí dụ như có một lần, đức Phật trong một kiếp làm thái tử của một nước. Thái tử đi vào rừng thấy con cọp mẹ sắp chết mà bầy cọp con đang thiếu thức ăn. Thái tử động lòng từ tâm nghĩ “tâm từ phải rải đến tất cả chúng sanh. Chẳng lẽ ta đứng nhìn bầy cọp sắp chết. Ta phải hy sinh tấm thân này để cứu chúng, mong rằng ta sẽ bước lần tới mức giác ngộ hoàn toàn, hầu cứu độ chúng sanh ra khỏi luân hồi. Ước mong tất cả chúng sanh điều an vui hạnh phúc”. Sẽ có người cho câu chuyện đức Phật trong tiền kiếp hy sinh tấm thân cho lũ cọp sắp chết ăn là chuyện hiểu, được ý phải quên lời. Đấy là chuyện bất khả tư nghị, nếu nối kết với hình ảnh
Bồ Tát Quảng Đức chắp tay thiền định trong lửa hồng. Những ai chứng kiến đều phải rúng động tâm can không tin vào đôi mắt của mình. Đấy là hình ảnh của một vị Bồ Tát mang tâm từ bi lớn lao, vì muốn phá vô minh của người mà quên mạng sống của người. Tâm đại từ đưa tới đại dũng đại trí ngọn lửa từ bi của Bồ Tát thật là vô tiền khoáng hậu. Đại từ đại dũng của Bồ Tát có được từ đâu? Thì ra, đạo Phật không nói đến việc tử đạo. Nhưng trong mười pháp Ba la mật có pháp bố thí Ba la mật tức là sẵn sàng hy sinh mạng sống cho chúng sinh. Hy sinh mạng sống hay hy sinh một phần thân thể để