Nếu tôi nói với bạn rằng cuộc sống này rất đẹp, có thể bạn sẽ hỏi tôi
rằng: nó đẹp như thế nào?
Này người bạn trẻ, đó là một câu hỏi không dễ trả lời. Thậm chí, nói một
cách chính xác hơn thì đó là một câu hỏi mà tôi không thể trả lời cho
bạn. Bạn chỉ có thể tự mình tìm kiếm và cảm nhận lấy câu trả lời ấy. Và
một khi bạn đã làm được như thế, bạn mới thực sự biết yêu thương và trân
trọng cuộc sống này!
Một người bạn họa sĩ có lần hỏi tôi: “Anh ngắm hoa như thế nào để thấy
hết vẻ đẹp của hoa?” Tôi trả lời anh ta: “Nếu anh ngắm hoa vì muốn thấy
hết vẻ đẹp của nó, anh sẽ không bao giờ đạt được ý nguyện. Thay vì vậy,
anh hãy tiếp xúc với bông hoa.”
Cuộc sống này cũng là một bông hoa, và là một bông hoa rất tuyệt vời.
Nhưng cho dù đã có vô số những thơ, văn, nhạc, họa cố gắng miêu tả vẻ
đẹp của cuộc sống, sự thành công của các nghệ sĩ trong lãnh vực này là
vô cùng hạn chế. Chỉ có một số rất ít các nghệ sĩ bậc thầy là có thể
truyền đạt được đến người xem, người nghe một phần nào đó những vẻ đẹp
mà họ cảm nhận được... Vì thế, nếu bạn hỏi tôi rằng cuộc sống đẹp như
thế nào, tôi nghĩ là tôi hoàn toàn không có khả năng để miêu tả điều đó
cho bạn.
Khi tôi ngắm hoa, tôi không nghĩ là mình đang tìm kiếm vẻ đẹp của bông
hoa. Bông hoa là một thực thể trong cuộc sống. Tôi cũng là một thực thể
trong cuộc sống. Tôi và hoa cùng hiện hữu. Tôi có mặt nơi đây cùng với
bông hoa và cảm nhận được vẻ đẹp của nó, cả màu sắc và hương thơm, những
đường nét tinh tế... Tôi không hề có ý niệm muốn chiếm hữu bông hoa hay
vẻ đẹp của nó. Tôi hiện hữu cùng bông hoa và vì thế tôi tiếp xúc được
với nó.
Bằng cách đó, tôi có được những rung động sâu xa nhất mà một tác phẩm
nghệ thuật thiên nhiên tuyệt vời có thể mang lại cho con người. Tôi cảm
nhận được hoàn toàn vẻ đẹp của bông hoa, mặc dù tôi chỉ có thể phác họa
hoặc miêu tả lại vẻ đẹp ấy một cách rất hạn chế bằng năng khiếu diễn đạt
rất tồi của mình. Nhưng nếu bạn cũng muốn cảm nhận trọn vẹn vẻ đẹp ấy,
tôi mời bạn hãy tiếp xúc cùng bông hoa.
Để hiểu được cuộc sống này đẹp như thế nào, bạn cũng cần phải tiếp xúc
thực sự chứ không phải là cất công đi tìm kiếm vẻ đẹp trong đó. Tất cả
các bạn đều sẵn có khả năng tiếp xúc với đời sống để cảm nhận những vẻ
đẹp ấy.
Khi bạn bận rộn quay cuồng với trăm công ngàn việc trong cuộc sống, điều
đó không có nghĩa là bạn đang tiếp xúc cùng cuộc sống. Bạn có thể đã
trải qua nhiều năm trong cuộc sống, nhưng có khi chưa một lần thực sự
tiếp xúc cùng cuộc sống.
Bạn chỉ có thể tiếp xúc được với cuộc sống khi trăm công ngàn việc của
bạn không còn là để nhắm đến những mục đích lo toan, tính toán, giành
giật hay gặt hái điều này, điều khác, mà chỉ là để cho bạn sống có ý
nghĩa hơn. Khi không còn bị chi phối bởi những được, thua, hơn, thiệt...
bạn mới thực sự có thể mở lòng tiếp xúc cùng cuộc sống. Đôi khi, tôi
thích gọi những giây phút như thế này là sự dừng lại để nhận biết chính
mình. Bởi vì chỉ khi nào bạn nhận biết chính mình, bạn mới có thể tiếp
xúc được với đời sống đang tồn tại song hành cùng bạn.
Vì thế, tiếp xúc với cuộc sống là dừng lại mọi tham vọng, lo toan, tính
toán, để tâm hồn trải rộng thênh thang và nhìn ngắm mọi sự vật trong bản
chất sâu xa thực sự của chúng.
Khi ấy, bạn sẽ thấy dòng sông không chỉ là dòng sông, mà chính là sự
luân lưu mầu nhiệm muôn đời của nước. Bạn thấy hơi nước bốc lên không
trung, đọng thành những đám mây mát mẻ, và đổ xuống thành những cơn mưa
làm tươi xanh vạn vật. Không có sự luân lưu mầu nhiệm ấy, dòng sông
không thể tồn tại qua bao đời mà vẫn là dòng sông được...
Bạn cũng nhìn thấy chồi non đâm ra từ một cây xanh đã hàm chứa cả những
cây xanh ngày mai trong nó. Cây và chồi nối tiếp nhau trong một chuỗi
dài không dứt của sự hiện hữu nhiệm mầu mà không phải nhờ cậy vào bất cứ
sự lo toan tính toán nào. Ngày xưa, vào độ tuổi cuối đời, Khổng Tử đã có
lần dừng lại để tiếp xúc cùng cuộc sống. Khi ấy, ông đang đứng bên một
dòng sông và đã cảm khái nói rằng: “Ta muốn im lặng không nói nữa! Trời
có nói gì đâu? Bốn mùa theo nhau tiếp nối, trời có nói gì đâu?” (Dư dục
vô ngôn! Thiên hà ngôn tai! Tứ thời vận hành, thiên hà ngôn tai!).
Bạn cũng sẽ nhìn thấy hết thảy con người đều là những thực thể rất tuyệt
vời, mầu nhiệm. Mỗi một con người đều là sự nối tiếp của một, hai, cho
đến vô số những thế hệ đã qua... Những gì chúng ta nhìn thấy hôm nay là
kết quả được truyền lại từ những ngày xưa xa lắc xa lơ nhưng không hề
mai một, hư mất... Và một mai khi chúng ta không còn nữa, vẫn sẽ có
những con người nối tiếp sự hiện hữu của chúng ta...
Bạn cũng sẽ nhìn thấy cả cuộc sống này là một thực thể thống nhất nhiệm
mầu. Từ không khí trong lành ta đang hít thở, ánh nắng mai ấm áp trên
những bụi cây xanh... cho đến những áng mây đang vờn bay xa tít tắp cuối
chân trời... Tất cả đều quan hệ chặt chẽ với ta, trong mối tương quan
cùng nhau hiện hữu. Mỗi một thực thể trong cuộc sống đều là điều kiện
tồn tại cho những thực thể khác, và đều không thể tồn tại nếu không có
sự tương tác lẫn nhau.
Khi nhìn vào một bát cơm, bạn sẽ thấy có bông lúa trĩu hạt, có bác nông
dân cày bừa khuya sớm, có ánh nắng, cơn mưa, dòng nước mát đã nuôi lớn
đồng lúa xanh... Nếu không có bác nông dân cày bừa khuya sớm, không có
ánh nắng, cơn mưa, làm sao có đồng lúa trĩu bông? Không có đồng lúa, làm
sao có bát cơm ta đang nhìn thấy?
Nhưng bác nông dân, ánh nắng, cơn mưa... lại tồn tại nhờ vào nhiều yếu
tố khác nữa. Bác nông dân đã lớn lên nhờ khoai sắn ruộng vườn, nhưng
cũng cần có quần áo để mặc, thuốc men khi bệnh tật, đèn dầu để thắp lúc
về đêm... Vì thế sự sống của bác lại liên quan đến nhiều người khác nữa.
Mối tương quan chặt chẽ giữa các yếu tố trong cuộc sống không chỉ là sự
tương tác cùng tồn tại. Đó còn là mối tương quan chuyển hóa từ yếu tố
này thành yếu tố khác. Bạn sẽ không sao tưởng tượng nổi là năng lượng
mặt trời mỗi ngày liên tục được chuyển hóa thành một khối lượng vật chất
khổng lồ trên toàn thế giới. Và công việc nặng nề, to tát ấy lại được
thực hiện bởi từng lá cây xanh nhỏ bé ở khắp nơi trên bề mặt của hành
tinh, và có vô số những lá cây xanh như thế...
Khi phân rác hoai mục đi trong lòng đất, chúng được cây xanh hấp thụ để
chuyển hóa thành hoa trái, rau củ... Vì thế, khi bạn nhìn vào một giỏ
rác, bạn có thể thấy được những hoa trái, rau củ của ngày mai. Nhưng bạn
cũng nhìn thấy những bông hoa đang tươi đẹp trong phòng rồi đây sẽ héo
rũ và đi vào giỏ rác. Trong cái tươi đẹp của hoa đã hàm chứa cái hôi hám
của rác, và trong cái hôi hám của rác đã hàm chứa cái tươi đẹp của hoa.
Khi thực sự tiếp xúc với đời sống và hiểu được những mối tương quan giữa
bản thân với vạn vật, bạn sẽ thấy lòng mình rộng mở hơn. Bạn cũng thấy
cần phải sống có trách nhiệm hơn, vì cuộc sống của bản thân bạn luôn có
sự liên quan đến tất cả mọi người.
Này người bạn trẻ, đến đây chắc hẳn bạn đã hiểu ra rằng chính sự tiếp
xúc sâu xa với bản chất của mọi thực thể trong đời sống mới có thể giúp
bạn cảm nhận được vẻ đẹp của cuộc sống, chứ không phải là những miêu tả
mơ hồ qua thơ, ca, nhạc, họa...
Với sự tiếp xúc sâu xa này, bạn sẽ thấy rằng không chỉ những nét hoa mỹ,
những biểu tượng thành công, giàu sang, khỏe mạnh... mới là tiêu biểu
cho vẻ đẹp của cuộc sống. Ngay cả những gì không đẹp, khó khăn, nghèo
khổ, tội lỗi... cũng là những yếu tố hàm chứa trong cuộc sống, và đều có
liên quan chặt chẽ đến bản thân ta.
Và chính sự hiểu biết sâu xa về bản chất của đời sống sẽ giúp bạn cảm
thấy trân trọng cuộc sống ngắn ngủi nhưng mầu nhiệm và quý giá này, cũng
như hiểu ra được ý nghĩa và giá trị của từng phút giây ta đang được hiện
hữu trong cuộc sống.
Xây dựng một đời sống đẹp là biết hòa nhập và thương yêu chia sẻ cùng
tất cả, không phải là lựa chọn lấy những gì tốt đẹp để tôn thờ, theo
đuổi. Chúng ta sẽ có nhiều niềm vui và hạnh phúc hơn khi ý thức được
rằng chính bản thân mình đang góp phần làm đẹp hơn cho cuộc sống.
Trang chủ
Xem Mục lục 
Viên Hiếu Thành 
Thấu cảm
