ngũ nhân:

(五因) I. Ngũ Nhân. Năm mối quan hệ giữa nhân năng tạo là 4 đại(đất, nước, lửa, gió) và quả sở tạo là các sắc pháp. Đó là: 1. Sinh nhân (Phạm: Janana): Từ 4 đại sinh ra các sắc pháp như mẹ sinh ra con. 2. Y nhân (Phạm: Nizraya): Sắc sở tạo đã sinh thì sắc tùy thuộc theo 4 đại, như đệ tử nương theo thầy. 3. Lập nhân (Phạm:Sthàna): Nhân này giữ gìn sắc pháp do 4 đại tạo ra như đất giữ gìn muôn vật. 4. Trì nhân (Phạm: Upastambha): Nhờ sức của nhân này giữ gìn mà sắc sở tạo được nối tiếp không dứt, cũng như thức ăn giữ cho mệnh sống liên tục. 5. Dưỡng nhân (Phạm: Upabfôhana): Làm cho sắc pháp do 4 đại tạo ra thêm lớn, giống như mưa móc nuôi dưỡng cỏ cây. Năm nhân duyên trên đây thuộc về năng tác nhân hữu lực trong 6 nhân, chứ không thuộc về 5 nhân kia như đồng loại nhân v.v... Còn trong 4 duyên thì 5 nhân này thuộc về nhân duyên. [X. luận Du già sư địa Q.3; luận Thuận chính lí Q.20; luận Đại tì bà sa Q.127; luận Tạp a tì đàm tâm Q.1; luận Câu xá Q.7; Câu xá luận quang kí Q.7; Đại thừa pháp uyển nghĩa lâm chương Q.3, phần đầu]. II. Ngũ Nhân. Chỉ cho 5 cái nhân thành lập pháp hữu vi. Đó là: 1. Sinh nhân: Tức hoặc nghiệp phiền não sinh ra thân chúng sinh. 2. Hòa hợp nhân: Như thiện hòa với tâm thiện, bất thiện hòa hợp với tâm bất thiện, vô kí hòa hợp với vô kí. 3. Trụ nhân: Tức là chúng sinh nương vào 4 phiền não lớn là ngã si, ngã kiến, ngã mạn, ngã ái mà sống còn, giống như tòa nhà nương vào những trụ cột mà đứng vững. 4. Tăng trưởng nhân: Chúng sinh nhờ vào thức ăn uống mà thân mệnh được nuôi lớn.5. Viễn nhân: Nhân xa. Tức nhờ sức linh nghiệm của thần chú mà có thể thoát khỏi sự não hại của ma quỉ, cũng như nhờ vũ lực của vua mà tránh được nạn giặc cướp. [X. kinh Đại bát niết bàn Q.21 (bản Bắc); Niết bàn kinh sớ tư kí Q.6].