XXIV.
Phẩm Tham Ái
1.
Con Cá Vàng
Người
sống đời phóng dật...
Câu
chuyện xảy ra khi đức Thế Tôn ở tại Kỳ viên, trong trường
hợp của cá vàng Kapilamaccha.
Chuyện
quá khứ
1A.
Thầy Tỳ Kheo Tự Phụ - Ðảng Cướp
Thuở
xưa, thời đức Phật Ca-diếp nhập Niết-bàn, có hai anh em
một gia đình quý tộc xuất gia làm Sa-môn. Người anh tênSodhana
và người em tên Kapila.
Cả người mẹ Sàdhinì và
cô em gái Tàpanà
cũng xuất gia làm Tỳ-kheo ni. Khi xuất gia, cả hai anh em đều
làm tròn bổn phận với bậc thầy thế độ và các vị Giáo
thọ một cách thành kính. Một ngày nọ, họ hỏi thầy:
-
Bạch thầy, trong tôn giáo này có bao nhiêu bổn phận chánh
yếu?
-
Có hai bổn phận: học và thiền định.
Nghe
thế, người anh cả nghĩ thầm: "Ta sẽ hoàn thành bổn phận
thiền định". Và thầy ở lại bên vị Bổn sư năm năm. Nhận
một đề mục thiền định dẫn đến quả Tuệ giác, thầy
vào rừng và sau khi nỗ lực hết sức mình, thầy chứng A-la-hán.
Người
em nói: "Ta còn trẻ, khi nào già, ta sẽ thiền định". Thầy
chọn bổn phận học tập. Thầy học thông Tam tạng, do đó
thầy có đông đồ chúng và được nhiều lợi dưỡng. Say
sưa với kiến thức đa văn của mình và bị ma tham danh chi
phối, thầy trở nên tự phụ. Thầy hay sửa lưng người khác.
Khi người ta nói đúng thầy bảo sai, khi người ta nói sai
thầy bảo đúng, việc có tội thầy nói là vô tội, việc
vô tội cho là có tội.
Các
vị Sa-môn hiền đức vẫn hay khuyên thầy:
-
Này huynh Kapila,
đừng nói như vậy.
Các
vị nhắc thầy về điều luật, về Phật pháp. Nhưng Kapila trả
lời:
-
Các ông biết được gì? Hỡi những con cá rỗng?
Thầy
lại tiếp tục nhục mạ người.
Các
vị Sa-môn kể lại với thầy Sodhana.
Thầy Sodhana khuyên
em:
-
Này Kapila, với cương
vị Tỳ-kheo, em nên cư xử đúng đắn. Em đừng khinh thường,
bác bỏ các lời khuyên chân thật, và nói năng theo cách của
em như thế.
Nhưng
thầy Kapila chẳng
màng gì đến lời khuyên của anh. Thầy Sodhana
kiên nhẫn khuyên hai, ba lần thầy Kapila cũng
không đếm xỉa gì đến. Thầy chỉ còn biết nói:
-
Này sư đệ, em sẽ mang tiếng xấu vì những hành động thầy
nữa.
Thầy Kapilacư
xử xấu và kết hợp một số đồ chúng cũng tệ như thầy.
Ngày nọ, thầy tự nói: "Ta sẽ trùng tuyên Luật tạng tại
Pháp đường". Thầy cầm quạt, lên tòa ngồi, tuyên đọc
Luật với câu hỏi thường lệ.
-
Thưa các đại đức, chúng đã nhóm, có ai cần phát lồ?
Các
vị Tỳ-kheo nghĩ thầm: "Trả lời ông ấy chẳng ích lợi
gì". Tất cả yên lặng. Kapila
tiếp:
-
Này chư huynh, ở đây không có Giáo lý cũng không có Giáo
luật, các vị có nghe đọc luật cũng như không nghe thôi.
Nói
rồi Kapila xuống
tòa. Như thế, thầy đã làm chậm trễ việc giảng dạy giáo
pháp của đức Phật Ca-diếp.
Trong
đời ấy, Trưởng lão Sodhana vào
Niết-bàn. Kapila với
thái độ như thế đã vào ngục A-tỳ. Cả mẹ và em gái thầy
theo chế nhạo các vị Sa-môn hiền đức, cũng rơi vào địa
ngục.
Thời
ấy, có năm trăm tên cướp, một ngày kia chúng bị rượt
bắt, phải vào rừng ẩn náu. Chúng không tìm được nơi nương
thân, và khi gặp một vị ẩn sĩ, chúng vái chào và thưa:
-
Bạch Ngài, hãy cho chúng con nương tựa.
Vị
ấy trả lời:
-
Không có nơi nương tựa nào bằng đạo đức. Tất cả các
anh có thể giữ năm giới được không?
-
Thưa được.
Chúng
bằng lòng thọ năm giới cấm.
Tôn
giả ẩn sĩ khuyên họ:
-
Hôm nay các anh đã thọ giới, cho dù mạng sống bị đe dọa
đi nữa, các anh cũng không được phạm giới hay có tư tưởng
ác.
-
Ðược thôi.
Các
tên cướp hứa sẽ giữ giới luật đã thọ.
Dân
làng đuổi theo tận nơi bọn cướp ẩn náu, và giết chết
hết tất cả. Chúng được tái sinh lên cõi trời, tên cầm
đầu bọn cướp thành vị thiên chủ cai quản các vị kia.
Sau khi tái sinh nhiều lần nơi các cõi trời, lúc ở cõi cao
lúc cõi thấp suốt vô số kiếp trôi qua trong thời kỳ giữa
hai vị Phật, chúng lại tái sinh trong đời Phật hiện tại
vào một làng chài lưới có năm trăm gia đình gần thành Xá-vệ.
Vị
Thiên chủ đầu thai vào nhà ông xã trưởng làng, những vị
còn lại đầu thai trong các nhà kia. Như thế cùng một ngày
tất cả năm trăm vị đầu thai và đều sanh ra một lượt.
Ông xã trưởng nghĩ thầm: "Không biết hôm nay trong làng có
các cậu bé khác chào đời hay không?". Cho người kiểm tra
khắp làng ông được biết tất cả đều tái sinh vào một
nơi. "Các cậu này sẽ là bạn của con trai ta". Ông nghĩ vậy
rồi gởi thực phẩm đến nhà nuôi hết các cậu bé. Chúng
lớn lên, chơi đùa với nhau, kết bạn thân cho đến lúc cùng
trưởng thành. Chàng trai lớn nhất trở nên một người danh
tiếng, được trọng vọng, làm thủ lãnh cả nhóm.
Kapila thọ
khổ trong ngục A-tỳ suốt vô số kiếp trôi qua trong thời
gian giữa hai vị Phật, và do dư báo của nghiệp ác, lúc ấy
tái sinh làm con cá nơi dòng sông Aciravatì.
Mình cá màu vàng óng nhưng hơi thở hôi thối vô cùng.
Chuyện
hiện tại:
1B.
Nhóm Dân Chài Và Con Cá Hôi
Một
ngày kia, đám bạn thanh niên ấy bảo nhau:
-
Ta hãy tung lưới kiếm ít cá.
Họ
lấy lưới quăng xuống sông, xui khiến thế nào con cá vàng
lọt vào lưới. Khi dân làng trông thấy cá, họ mừng rỡ
kêu lên:
-
Các con chúng ta lần đầu bủa lưới, đã tóm được chú
cá vàng. Thế nào đức vua cũng ban thưởng một cách hậu
hỷ.
Ðám
bạn thanh niên ném con cá lên thuyền, đi yết kiến đức vua.
Thấy con cá, vua hỏi:
-
Cái gì đấy?
Ðám
thanh niên tâu:
-
Tâu đại vương, đây là một con cá.
Nhận
ra đó là một con cá vàng, vua nghĩ thầm: "Ðức Thế Tôn sẽ
biết vì sao con cá này màu vàng". Vua liền ra lệnh mang cá
đi đến ra mắt đức Thế Tôn. Cá vừa mở miệng ngáp, cả
tinh xá Kỳ Viên tràn ngập mùi hôi thối. Vua bạch Phật:
-
Bạch Thế Tôn, vì duyên cớ gì con cá này có màu vàng? Và
tại sao hơi thở nó hôi thối đến thế?
-
Ðại vương, vào thời Phật Ca-diếp, con cá ấy là một vị
Tỳ-kheo tên Kapila,
đa văn, được đồ chúng theo đông đảo. Do vì buông lung
theo lợi dưỡng, ông ấy đã chửi mắng, lăng mạc các Tỳ-kheo
không theo mình. Ông gây chậm trễ việc truyền bá giáo pháp
đức Phật Ca-diếp và bị đọa vào ngục A-tỳ. Sau, từ dư
báo nghiệp ác, lại đầu thai làm con cá. Do nhân duyên giảng
dạy giáo pháp Phật, đọc tụng kinh điển tán thán Phật
trong thời gian khá lâu, mình cá mới có màu vàng ấy. Còn
hơi thở thối vì ông đã chửi mắng lăng mạ các Tỳ-kheo.
Ðại vương, Như Lai sẽ khiến ông ấy kể về chính mình
đây.
-
Bạch Thế Tôn, xin Ngài dùng mọi cách để ông ấy tự kể
về mình.
Ðức
Phật hỏi con cá:
-
Ngươi có phải là Kapila?
-
Bạch Thế Tôn vâng, con là Kapila.
-
Ngươi từ đâu đến?
-
Bạch Thế Tôn, con từ ngục A-tỳ đến.
-
Còn anh ngươi, Sodhana,
ra sao rồi?
-
Bạch Thế Tôn, anh ấy đã nhập Niết-bàn.
-
Mẹ ngươi, bà Sàdhini
đâu?
-
Bạch Thế Tôn, người bị đọa địa ngục.
-
Còn em gái ngươi, Tàpanà,
thì sao?
-
Cô ấy cũng đọa địa ngục, Bạch Thế Tôn!
-
Giờ ngươi đi đâu?
-
Bạch Thế Tôn, ngục A-tỳ.
Nói
xong, lòng đầy ăn năn, cá đập đầu chết ngay tại chỗ,
bị tái sanh trong ngục A-tỳ. Thính chúng vây quanh đều xúc
động, lông tóc dựng ngược cả lên. Ðức Thế Tôn thấy
tâm họ thuần phục, bèn giảng bài pháp thích hợp:
Hằng
sống trong chánh kiến,
Hằng
tu hạnh thanh tịnh,
Ðấy
hạt ngọc sang đẹp,
Quý
hơn trong tất cả.
Nói
kệ rồi, đức Phật giảng tỉ mỉ toàn bài kinh "Kapila"; sau
này được chép trong tập Suta
Nipàta. Ngài nói kệ tiếp:
(334)
Người sống đời phóng dật,
Ái
tăng như dây leo,
Nhảy
đời này đời khác,
Như
vượn tham quả rừng.
(335)
Ai sống trong đời này,
Bị
ái dục buộc ràng,
Sầu
khổ sẽ tăng trưởng,
Như
cỏ bị gặp mưa.
(336)
Ai sống trong đời này,
Ái
dục được hàng phục,
Sầu
rơi khỏi người ấy,
Như
giọt nước lá sen.
(337)
Ðây điều lành Ta dạy,
Các
người tụ họp đây,
Hãy
nhổ tận gốc ái,
Như
thổ gốc cỏ bỉ,
Chớ
để ma phái hoại,
Như
dòng nước cỏ lau.
2.
Con Heo Nái Tơ
Như
cây bị chặt đốn...
Câu
chuyện xảy ra khi đức Thế Tôn ở tại tinh xá Trúc Lâm,
liên quan đến chị heo nái tơ nọ sống lăn lóc trong đống
phân.
Chuyện
kể rằng, một hôm đức Thế Tôn vào thành Vương-xá khất
thực, gặp một con heo nái tơ. Ngài mỉm cười, Trưởng lão
A-nan trông thấy vầng hào quang chói sáng từ răng Ngài, liền
hỏi lý do:
-
Bạch Thế Tôn, tại sao Ngài cười?
Ðức
Phật bảo:
-
Này A-nan, hãy nhìn con heo nái tơ kia.
-
Con có thấy nó, bạch Thế Tôn!
-
Vào thời đức Phật Kakusandha,
con heo tơ này là một chị gà ở gần Thiền đường nọ.
Chị thường chăm chú nghe một thầy Tỳ-kheo niệm đề mục
thiền tu chứng Tuệ giác. Chỉ nghe những âm thanh thiêng liêng
kia thôi, cũng khiến chị thoát kiếp được tái sinh vào cung
vua, làm công chúa tên Ubbari.
Một
hôm công chúa đi vào nhà xí, thấy đống dòi. Liền tại chỗ
ấy, chăm chú quan sát đám dòi, tâm định tĩnh, cô nhập Sơ
thiền. Sau khi mãn kiếp làm công chúa, cô được sanh vào dòng
dõi Bà-la-môn. Từ giai cấp Bà-la-môn, do nghiệp tạo trong
kiếp ấy, bây giờ cô lại tái sinh làm con heo nái tơ này.
Ta biết những cảnh huống ấy nên cười.
Các
Tỳ-kheo đi sau Trưởng lão A-nan lắng nghe đức Thế Tôn nói,
rất xúc cảm. Sau khi tác động tâm tư họ, đức Phật liền
giảng giải sự ngu si của tham ái, và vẫn đứng giữa đường
đi, Ngài nói kệ tiếp:
(338)
Như cây bị chặt đốn,
Gốc
chưa hại vẫn bền,
Ái
tùy miên chưa nhổ,
Khổ
này vẫn sanh hoài.
(339)
Ba mươi sáu dòng ái,
Trôi
người đến khả ái,
Các
tư tưởng tham ái,
Cuốn
trôi người tà kiến.
(340)
Dòng ái dục chảy khắp,
Như
dây leo mọc tràn,
Thấy
dây leo vừa sanh,
Với
tuệ, hãy đoạn gốc.
(341)
Người đời nhớ ái dục,
Ưa
thích các hỷ lạc,
Tuy
mong cầu an lạc,
Họ
vẫn phải sanh, già.
(342)
Người bị ái buộc ràng,
Vùng
vẫy và hoảng sợ,
Như
thỏ bị sa lưới,
Chúng
sanh ái trói buộc,
Chịu
khổ đau dài dài.
(343)
Người bị ái buộc ràng,
Vùng
vẫy và hoảng sợ,
Như
thỏ bị sa lưới,
Do
vậy vị Tỳ-kheo,
Mong
cầu mình ly tham,
Nên
nhiếp phục ái dục.
Sau
kiếp ấy, chị heo nái tơ tái sinh vào cung vua ở Suvannabhùmi.
Hết kiếp, cô tái sanh ở Ba-la-nại, kiếp sau cô tái sanh ở
cảng Supàraka trong
nhà một người lái ngựa, rồi sanh vào nhà một thủy thủ
cảng Kavìra. Kế
tiếp, cô sanh vào nhà một gia đình quý tộc cao sang ở Anuràdhapura.
Cuối cùng, cô tái sanh làm con gái ông Sumanà làng Bhokkkanta thuộc
vùng phía Nam, được đặt tên theo cha là Sumanà.
Khi
dân chúng bỏ làng đi hết, cha cô đến vương quốc Diighavaapi,
lập nghiệp tại làng Mahàmuni.
Lakuntaka Atimbara, Tể tướng vua Dutthagàmanì,
có việc đến đấy gặp cô, liền cưới làm vợ, đưa về
sống tại làng Mahàpunna.
Một hôm, Trưởng lão Anula trú
tại tinh xá Kotipabbata đi
khất thực ngang qua nhà trông thấy cô bèn bảo các thầy Tỳ-kheo:
-
Này chư huynh, con heo nái tơ đã trở thành phu nhân ngài Lakuntaka
Atimbara, Tể tướng của đức vua, thật lý thú biết
bao!
Nghe
những lời này cô bỗng nhớ hết các tiền kiếp của mình
và chứng Túc mạng thông. Xúc dộng sâu xa, cô xin phép chồng
từ bỏ đời thế tục xuất gia theo Tăng đoàn Tỳ-kheo ni Pancabalaca.
Sau khi nghe giảng bài pháp Mahà
satipatthàna tại tinh xá Tissa,
cô đắc qủa Dự lưu. Rồi khi người Damilas
bị tiêu diệt, cô trở về làng Bhokkanta
sống với cha mẹ. Tiếp đó, nghe bài pháp Asìvisopama tại
tinh xá Kallaka, cô
đắc qủa A-la-hán. Ngày cô nhập Niết-bàn, đáp lời hỏi
của các Tỳ-kheo và Tỳ-kheo ni, cô kể hết câu chuyện cho
các Tỳ-kheo Ni nghe. Giữa một buổi nhóm chúng của các thầy
Tỳ-kheo, với sự giúp đỡ của Trưởng lão Maha
Tissa, vị Tỳ-kheo thường giảng nói Pháp Cú đang
trú tại Mandalàràma,
cô kể như sau;
-
Vào thời xa xưa, con đánh mất thân người, sanh làm gà mái.
Bị diều hâu xớt, và tái sanh ở thành Vương xá, từ bỏ
cuộc đời thế tục, làm một Tỳ- kheo ni hành khước đây
đó và tu đạt đến Sơ thiền. Hết kiếp ấy, con tái sanh
vào nhà một trưởng giả. Nhưng chỉ sống ít lâu, con đã
bị đọa làm heo nái. Hết kiếp, con tái sanh ở Suvannabhùmi,
rồi ở Ba-la-nại, ở cảng Suppàraka,
ở cảng Kavìra,
ở Anuràdhapura và
sau cùng tại làng Bhokkanta.
Sau khi trải qua mười ba kiếp thăng trầm như vậy, kiếp này
con cảm nhận được sự bất như ý của cuộc sống nên từ
bỏ thế tục, xuất gia, và chứng quả A-la-hán. Xin chư vị
mỗi người hãy tự mình chánh niệm tinh tấn tiến đến giải
thoát.
Lời
cô làm tứ chúng vô cùng xúc động. Sau đó cô nhập Niết-bàn.
3.
Thầy Tỳ Kheo Bỏ Ðạo
Ðược
thoát khỏi buộc ràng...
Câu
chuyện xảy ra khi đức Thế Tôn ở tại tinh xá Trúc lâm,
liên quan đến một thầy Tỳ-kheo hoàn tục.
Thầy
Tỳ-kheo kia vốn là đồ đệ Trưởng lão Ðại Ca-diếp, tuy
đã đạt Tứ thiền nhưng một hôm đến chơi nhà ông chú
làm thợ vàng, trông thấy nhiều đồ trang sức đẹp mắt,
thầy sanh lòng tham luyến, bèn hoàn tục. Thầy lại làm biếng
chẳng chịu mó tay vào việc gì nên bị đuổi ra khỏi nhà.
Từ đấy thầy kết bạn với kẻ xấu, chuyên sống bằng
nghề cướp bóc. Một hôm người ta bắt thầy, trói chặt
hai tay sau lưng, mang đi hành hình, trên đường cứ gặp mỗi
ngã tư lại dùng roi da đánh đập thầy.
Trưởng
lão Ðại Ca-diếp vào thành khất thực, thấy thầy Tỳ-kheo
bỏ đạo bị dẫn ra cửa Nam liền làm cho dây trói lỏng đi,
và bảo thầy.
-
Ông hãy quán tưởng lại đề mục định như đã từng làm.
Vâng
lời dạy, thầy Tỳ-kheo bắt đầu thiền định, và nhập
Tứ thiền. Lính áp tải đưa thầy đến chỗ hành hình, bảo:
-
Bọn ta sẽ cho ngươi chết.
Rồi
chúng nung đỏ chông sắt lên. Nhưng tên cướp chẳng hề lo
sợ mảy may. Lính xử tội vây tứ phía đưa cao gươm giáo,
lao phóng sáng lòa.
Thấy
tên cướp không tỏ dấu sợ hãi chi cả, chúng phải kêu: -
Thưa các Ngài, hãy nhìn người này xem. Ðứng giữa trăm người
lăm lăm vũ khí, ông ta chẳng run chẳng sợ. Thật là điều
lạ lùng.
Quá
kinh ngạc và thán phục, chúng reo hò ầm ĩ, rồi đến tâu
lên vua. Nghe hết chuyện, vua phán:
-
Hãy thả người ấy ra.
Họ
đến bạch Phật câu chuyện. Ðức Thế Tôn phóng hào quang,
phân thân đến pháp trường nói kệ:
(344)
Lìa rừng lại hướng rừng,
Thoát
rừng chạy theo rừng,
Nên
xem người như vậy,
Ðược
thoát khỏi buộc ràng,
Lại
chạy theo ràng buộc.
Nghe
pháp âm mầu nhiệm, thầy Tỳ-kheo bỏ đạo đang nằm trên
bàn chông lính vây quanh kín đặc, liền quán tưởng đề mục
sanh tử, quán tam pháp ấn, thấu rõ ngã không và đắc quả
Dự lưu. Trong niềm an lạc của đạo quả vừa đắc, thầy
bay lên không đến chỗ đức Thế Tôn, đảnh lễ Ngài. Ngay
giữa chúng hội, trong đó có cả nhà vua, thầy đắc quả
A-la-hán.
4.
Ngôi Nhà Tù
Người
trí xem chưa bền...
Câu
chuyện xảy ra khi đức Thế Tôn ngụ tại Kỳ Viên, liên quan
đến ngôi nhà tù.
Một
hôm, các tội phạm bị dẫn đến trước vua Ba-tư-nặc, nào
trộm đạo, cướp đường, nào những kẻ giết người. Vua
ra lệnh dùng gông cùm, dây thừng và dây xích trói họ lại.
Lúc ấy, có ba mươi thầy Tỳ-kheo ở vùng quê đến thăm đức
Thế Tôn, đảnh lễ Ngài rồi lui. Hôm sau, đi quanh thành Xá-vệ
khất thực, các thầy qua chỗ nhà tù và thấy bọn tội phạm.
Chiều lại, khất thực xong các thầy đến yết kiến Phật
và bạch:
-
Bạch Thế Tôn, hôm nay đi khất thực chúng con thấy các tội
nhân ở trong nhà tù. Họ bị trói bằng gông cùm, dây thừng,
dây xích, vô cùng đau khổ. Họ chẳng cởi nổi các gông cùm
này để trốn thoát được. Bạch Thế Tôn, có thứ gì trói
buộc bền chắc hơn nữa không?
Ðức
Phật đáp:
-
Này các Tỳ-kheo, những thứ đó đâu đã lấy gì làm bền
chắc. Hãy xem sự trói buộc của si mê, gông xiềng có tên
là tham ái, sự ràng rịt của lòng tham luyến của cải, lúa
thóc, vợ con. Dây trói buộc này còn bền chắc gấp trăm,
nói cho đúng, gấp nghìn lần hơn những thứ các ông đã thấy.
Nhưng dầu nó bền chắc như vậy và khó cởi bỏ đến thế
mà xưa kia người có trí vẫn cởi bỏ được, ra đi vào Hy-mã-lạp-sơn,
xa lìa thế tục.
Rồi
Ngài kể chuyện tiền thân:
Chuyện
quá khứ:
4A.
Chồng Và Vợ
Vào
thuở xa xưa, khi vua Brahmadatta đang
trị vì ở Ba-la-nại, Ngài là con trai một gia đình nhà nghèo
nọ. Khi đến tuổi trưởng thành thì cha chết, chàng phải
đi làm mướn nuôi mẹ. Bà mẹ chọn cưới cho chàng một cô
gái con nhà tử tế, mặc những lời phản đối của chàng.
Thời gian sau, mẹ già qua đời, vợ chàng hoài thai đứa con
đầu lòng.
Chẳng
biết vợ đang mang thai, chàng bảo:
-
Này em, hãy tự kiếm sống nhé. Anh sẽ đi tu.
Vợ
chàng đáp:
-
Em đang có thai. Xin đợi đến ngày em sinh nở, chàng thấy
mặt con rồi đi tu cũng không muộn.
-
Thôi được.
Khi
cô vợ sanh đứa bé xong, chàng từ giã vợ:
-
Em thân yêu, em đã sanh nở mẹ tròn con vuông. Anh có thể đi
tu được rồi chứ.
Nhưng
cô vợ nói:
-
Xin chàng chờ đến lúc con dứt sữa hãy đi.
Trong
khi chàng chờ, cô vợ có thai đứa con thứ hai.
Chàng
tự nghĩ: "Nếu ta làm theo lời yêu cầu của nàng thì chẳng
bao giờ đi được. Ta sẽ bỏ trốn và xuất gia, đừng cho
nàng hay gì cả". Thế là không nói một lời về dự định
của mình, giữa đêm chàng trở dậy trốn đi. Lính gác thành
bắt chàng. Nhưng chàng thuyết phục được họ thả ra:
-
Thưa các ông, tôi phải săn sóc mẹ già. Xin các ông tha cho
tôi.
Ở
lại quanh đấy một thời gian, chàng lên đường về vùng
Hy-Mã-lạp-sơn sống đời ẩn sĩ. Sau khi đắc thần thông
và tu chứng được những quả vị cao hơn, chàng tiếp tục
sống ở đấy, vui hưởng thiền duyệt. Chàng thầm nghĩ: "Ta
đã bứt tung được sợi dây trói thật quá ư bền chắc,
sợi dây tham dục xấu xa, sợi dây của lòng luyến ái vợ
con".
Nghĩ
rồi, chàng đọc một bài kệ.
(Kết
Thúc Chuyện Quá Khứ)
Kể
xong chuyện quá khứ, đức Thế Tôn nói kệ làm rõ nghĩa bài
kệ của nhà ẩn sĩ:
(345)
Sắt, cây, gai trói buộc,
Người
trí xem chưa bền,
Tham
châu báu, trang sức,
Tham
vọng vợ và con.
(346)
Người có trí nói rằng:
"Trói
buộc này thật bền,
Trì
kéo xuống, lún xuống,
Và
thật sự khó thoát.
Người
trí cắt trừ nó,
Bỏ
dục lạc không màng".
5.
Sắc Ðẹp Phù Du
Người
đắm say ái dục...
Câu
chuyện xảy ra khi đức Thế Tôn ngụ tại Trúc Lâm, liên quan
đến hoàng hậu Khema,
vợ vua Tần-bà-sa-la.
Người
ta nói rằng bà Khema,
do phước báu lời nguyện dưới chân Phật Padumuttara,
nhan sắc vô cùng lộng lẫy. Nghe đồn đức Thế Tôn thường
chê trách sắc đẹp thể chất, bà tránh không gặp Phật.
Vua Tần-bà-sa-la biết bà rất tự kiêu về sắc đẹp của
mình nên cho người làm những bài ca tán thán Trúc Lâm, rồi
ra lịnh cho các nghệ sĩ hát các bài ca ấy khắp nơi.
Nghe
các bài ca, Trúc Lâm đối với bà thật là một nơi xa xôi
nào chưa từng biết. Bà hỏi các nghệ sĩ:
-
Các ngươi hát về khu rừng nào thế?
-
Tâu hoàng hậu, chúng con hát về rừng Trúc Lâm của lệnh
bà đấy.
Tức
thì hoàng hậu muốn xem Trúc Lâm. Lúc ấy, đức Thế Tôn đang
ngự trên tòa giảng pháp cho tứ chúng, biết bà đến bèn
hóa phép cho một cô gái tuyệt đẹp cầm quạt đứng quạt
hầu Phật.
Hoàng
hậu Khema bước
vào Pháp đường, thấy cô gái bà nghĩ thầm: "Ta vẫn nghe
nói đấng Ðại Giác chê trách sắc đẹp thể chất. Mà đây
lại có cô gái này đứng quạt hầu Ngài. Ta chẳng sánh được
một góc sắc đẹp cô ấy. Quả thực ta chưa bao giờ thấy
ai đẹp như vầy. Chắc chắn người ta nói về đức Thế
Tôn không được đúng lắm".
Hoàng
hậu cứ dán mắt vào người đẹp, lời giảng pháp của đứa
Thế Tôn chẳng lọt một tiếng vào tai bà. Phật biết bà
đang chú tâm vào cô gái, liền biến người đẹp trẻ trung
diễm lệ kia thành bà già lụ khụ, rồi cuối cùng chỉ còn
là một túi da bọc xương. Thấy thế, hoàng hậu Khema
suy nghĩ: "Chỉ trong phút chốc thôi, một hình hài tuyệt mỹ
như thế đã đi đến chết chóc, hoại diệt. Quả nhiên hình
hài vật chất này không thật chút nào!"
Ðức
Thế Tôn đọc được tư tưởng bà, liền bảo:
- Khema,
bà nghĩ một cách sai lầm rằng sắc đẹp thể chất là có
thật. Bà hãy xem cái không thật của nó kìa.
Ngài
nói kệ:
Bà
Khema có thấy
Mớ
duyên hợp kia không?
Ðầy
bệnh hoạn thối ung
Ðồ
bất tịnh dơ xấu
Từng
phút giây rỉ chảy
Chỉ
những kẻ ngu si
Mới
đắm say thứ ấy.
Nghe
xong, hoàng hậu Khema đắc
quả Dự-lưu. Ðức Thế Tôn bảo bà:
-
Này Khema, chúng sanh
trong thế gian này đắm say ái dục, bị lòng sân hận làm
hư hỏng, bị ngu si đánh lừa, do đó dính chặt trong dòng
sông tham ái, không thể vượt thoát ra nổi.
Và
Ngài nói kệ giảng pháp:
(347)
Người đắm say ái dục,
Tự
lao mình xuống dòng,
Như
nhện sa lưới dệt,
Người
trí cắt trừ nó,
Bỏ
mọi khổ, không màng.
Khi
bài pháp kết thúc, hoàng hậu Khema đắc
quả A-la-hán. Hội chúng cũng được lợi lạc.
Ðức
Phật bảo vua Tần-bà-sa-la:
-
Ðại vương, bà Khema giờ
hoặc phải xa rời thế tục, hoặc phải nhập Niết-bàn.
Vua
bạch Phật:
-
Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn hãy nhận bà ấy vào Tăng đoàn,
khoan nhập Niết-bàn.
Bà Khema
xuất gia và trở thành một trong những Trưởng lão ni xuất
sắc của Tăng đoàn đức Phật.
6.
Chàng Trai Có Cô Vợ Diễn Viên Nhào Lộn
Bỏ
quá, hiện, vị lai...
Ðức
Thế Tôn dạy những lời này khi Ngài đang ở tại Trúc Lâm,
liên quan đến Uggasena.
Thuở
ấy tại thành Vương-xá, mỗi năm một hoặc hai lần, năm
trăm diễn viên xiếc nhào lộn lại đến biểu diễn cho nhà
vua xem suốt bảy ngày. Họ kiếm được nhiều tiền và vàng:
quả thực, người ta tung quà thưởng tới tấp vào họ. Khán
giả chồng chất giường ngủ lên nhau thật cao, trèo lên xem
cho rõ những màn xiếc hấp dẫn.
Hôm
ấy, một nữ diễn viên leo lên cây cột cao, quay lộn một
vòng rồi cô nhẹ nhàng đặt chân lấy thăng bằng trên đầu
cột, cứ lơ lửng trên không như thế cô vừa khiêu vũ vừa
hát. Trong đám khán giả có con trai quan chưởng khố cũng đứng
trên đống giường với bạn chàng, xem cô biểu diễn. Tay
chân cô cử động mềm mại duyên dáng quá làm chàng nhìn
say sưa, và chàng yêu cô gái luôn. Tan hát về nhà chàng nói:
"Nếu cưới được nàng ấy ta mới sống, còn không ta chết
quách cho xong". Chàng gieo mình xuống giường, chẳng chịu ăn
uống gì nữa.
Bố
mẹ chàng hỏi:
-
Con ơi, con bịnh làm sao?
Chàng
đáp:
-
Nếu con cưới được con gái người hát xiếc con mới sống.
Còn không, con sẽ chết thôi.
Bố
mẹ chàng khuyên:
-
Con ơi, đừng làm vậy. Cha mẹ sẽ cưới cho con một cô vợ
khác mới là môn đăng hộ đối chứ.
Chàng
vẫn một mực nói câu ấy và nằm lỳ trên giường. Cha chàng
kiên nhẫn giảng cho chàng hiểu, rốt cuộc cũng không làm
cho chàng tỉnh trí được chút nào. Cuối cùng ông cho gọi
người bạn của chàng đến đưa một ngàn tiền vàng và bảo:
-
Cậu hãy trao số tiền này cho người hát xiếc và bảo ông
ấy đưa con gái về cho con trai ta.
Người
hát xiếc nói:
-
Tôi đâu bán con lấy tiền. Nếu cậu ấy không thể sống
thiếu con gái tôi thì hãy để cậu ấy đi với bọn tôi.
Chịu như vậy tôi mới gả con gái.
Bố
mẹ chàng cho chàng hay tin. Chàng liền bảo:
-
Tất nhiên,con sẽ đi với họ thôi.
Bố
mẹ chàng năn nỉ, khuyên lơn. Chàng chẳng màng đến những
lời họ nói, bỏ theo đoàn hát xiếc.
Chàng
cưới cô gái diễn viên và cùng đoàn hát đi biểu diễn qua
khắp làng mạc, thành thị, kinh đô. Chẳng bao lâu, cô vợ
sanh một đứa con trai. Mỗi khi chơi đùa với con, cô gọi
con là "con bác đánh xe" hoặc "con chú loong toong", hay "con gã
chẳng biết gì ráo". Anh chồng quả cũng có đảm nhiệm việc
chăm sóc cỗ xe gánh xiếc. Mỗi khi đoàn biểu diễn, chàng
sửa soạn dụng cụ, dàn dựng lên hoặc dọn dẹp khi tan hát.
Chính
muốn ám chỉ các việc làm ấy mà vợ khi nựng con đã dùng
những từ trên. Chàng đi đến kết luận là cô muốn nói
bóng gió mình, bèn hỏi:
-
Nàng muốn ám chỉ ta ư?
-
Ðúng thế, tôi nói anh đấy.
-
Ðã vậy, ta sẽ bỏ nàng.
-
Anh đi hay ở đâu việc gì đến tôi.
Cô
vẫn dùng những từ ngữ ấy đùa với con. Sắc đẹp và số
lợi tức khổng lồ cô kiếm được làm cô bất cần chồng.
Chàng
nghĩ: "Sao cô ta kiêu ngạo thế?" Ngay sau khi ấy chàng hiểu
ra: "Chính vì cô ta là một diễn viên tài năng". Chàng quyết
định: "Ðược! Ta sẽ học làm xiếc".
Chàng
học tất cả các ngón biểu diễn với cha vợ. Chàng đi trình
diễn khắp làng mạc, thành thị, kinh đô, hết chỗ này đến
chỗ kia, cuối cùng lại trở về Vương-xá, chàng truyền rao
khắp thành: "Bảy ngày nữa, Uggasena
con trai ngài chưởng khố sẽ biểu diễn nghệ thuật cho dân
thành Vương-xá xem". Dân chúng rộn rịp dựng khán đài thật
cao, và đúng ngày thứ bảy, họ kéo nhau đến. Uggasena
leo lên cây cột cao ba chục mét và đứng lơ lửng trên đầu
sào.
Hôm
ấy, từ sớm đức Thế Tôn quan sát thế gian và
Uggasena xuất hiện trong tầm quán sát của Ngài.
Thế Tôn tự nghĩ: "Người thanh niên ấy sẽ ra sao?". Ngay sau
đó, Ngài biết được: "Con trai quan chưởng khố sẽ đứng
lơ lửng trên đầu sào kia để biểu diễn màn xiếc của
chàng và đông đảo khán giả sẽ tụ tập xem. Vào thời điển
ấy ta sẽ đọc bài kệ bốn câu. Nghe xong tám vạn bốn ngàn
người sẽ được Pháp nhãn thanh tịnh, còn Uggasenathì
đắc quả A-la-hán".
Ngày
hôm sau, lựa đúng giờ thích hợp, đức Thế Tôn cùng các
Tỳ-kheo lên đường vào thành Vương-xá khất thực.
Trước
khi Phật đặt chân vào thành, tại chỗ biểu diễn, Uggasena đưa
tay ra dấu chào trả tiếng vỗ tay của khán giả. Và giữ
thăng bằng trên đầu cột, chàng bay lộn bảy vòng trong không,
đặt chân trở lại trên đầu cột và đứng giữ thăng bằng
ở đấy. Ðúng lúc này, đức Thế Tôn vào thành, và do sự
xếp đặt của Ngài, khán giả quay nhìn Ngài thay vì nhìn Uggasena
biễn diễn. Thấy khán giả không còn quan tâm đến mình nữa, Uggasena
vô cùng thất vọng. Chàng nghĩ: "Ta phải mất một năm mới
luyện được màn biểu diễn này. Thế mà đức Thế Tôn vừa
đặt chân đến thành, khán giả đã bỏ ta quay lại chiêm
ngưỡng Ngài. Buổi biểu diễn của ta thế là hoàn toàn thất
bại. "Phật đọc được tư tưởng của chàng liền bảo Trưởng
lão Mục-kiền liên:
-
Ông hãy đến bảo con viên chưởng khố ta muốn xem chàng biểu
diễn tài nghệ.
Tôn
giả đến bên cây cột nói với chàng diễn viên:
Này,
Uggasena
Diễn
viên xiếc tài ba!
Hãy
phô trương tài nghệ,
Cống
hiến dân thành ta.
Uggasena
nghe vậy vô cùng hoan hỉ: "Chắc đức Thế Tôn muốn xem tài
năng của ta". Nghĩ vậy, chàng liền đáp, trong lúc vẫn đứng
lơ lửng trên đầu cột:
Hãy
xem tôi, Mục-kiền-liên Tôn giả!
Bậc
đại trí, bậc đại thần thông!
Tôi
trổ tài cống hiến đám đông
Và
làm họ cười reo thỏa thích
Từ
trên đầu cột chàng tung mình lên không, quay lộn mười bốn
vòng rồi đặt chân trở lại, giữ thăng bằng trên đầu
cột.
Ðức
Thế Tôn bảo:
-
Này Uggasena, người
trí phải biết cởi bỏ buộc ràng của thân ngũ uẩn trong
quá khứ, hiện tại và vị lại. Như vậy, người ấy mới
thoát được sanh, già, bệnh, chết.
Ngài
nói kệ:
(348)
Bỏ quá, hiện, vị lai,
Ðến
bờ kia cuộc đời,
Ý
giải thoát tất cả,
Chớ
vướng lại sanh già.
Phật
nói xong, tám vạn bốn ngàn người được pháp nhãn thanh tịnh,
con trai quan chưởng khố đắc quả A-la-hán và được thần
thông ngay khi chàng còn đứng lơ lửng đầu cột.
Chàng
tụt xuống, tiến tới trước đức Thế Tôn, năm vóc gieo
xuống đất đảnh lễ Phật và xin được gia nhập Tăng đoàn.
Phật đưa tay nói: "Hãy đến, Tỳ-kheo!" Chàng liền biến thành
một vị Trưởng lão chừng sáu mươi tuổi, với đầy đủ
tám vật dụng tùy thân. Các thầy Tỳ-kheo hỏi Trưởng lão:
-
Này huynh Uggasena,
huynh leo từ cây cột ba chục thước xuống mà không sợ sao?
Uggasena
đáp:
-
Chư huynh đệ, tôi chẳng sợ chút nào. Chúng
Tỳ-kheo bạch Phật:
-
Bạch Thế Tôn, Uggasena nói
"Tôi chẳng sợ chút nào" là nói điều không thật. Ông ấy
phạm việc dối trá.
Phật
bảo:
-
Này các Tỳ-kheo, Tỳ-kheo như Uggasena đã
diệt trừ tham ái, không còn lo âu sợ hãi gì nữa.
Ngài
nói kệ:
(397)
Ðoạn hết các kiết sử,
Không
còn gì lo sợ,
Không
đắm trước buộc ràng,
Ta
gọi Bà-la-môn
Một
hôm, chúng Tỳ-kheo bàn luận với nhau trong Pháp đường: "Chư
huynh đệ, vì sao một vị Tỳ-kheo có khả năng chứng A-la-hán
như vị này lại lưu lạc theo đoàn xiếc chỉ vì cô con gái
của người hát xiệc? và làm thế nào ông ấy có khả năng
chứng A-la-hán?"
Ðức
Thế Tôn đến gần, hỏi:
-
Này các Tỳ-kheo, các ông tụ tập luận bàn gì thế?
Khi
nghe họ bạch, Phật bảo:
-
Này các Tỳ-kheo, hai việc này xảy ra trong cùng một trường
hợp thôi.
Ðể
làm sáng tỏ câu chuyện, Phật kể:
Chuyện
quá khứ:
6A.
Lời Nói Ðùa Và Qủa Báo
Thuở
xa xưa, khi ngôi tháp bằng vàng thờ xá lợi Phật Ca-diếp
đang được xây cất, con cái một số Phật tử thuần thành
ở Ba-la-nại đến chỗ xây tháp công quả bằng cách đích
thân bắt tay vào việc xây cất công trình ấy, và họ mang
theo những cỗ xe chất đầy thực phẩm. Trên đường đi,
họ gặp nột Trưởng lão đang đi vào thành khất thực. Trong
những người đi công quả có một phụ nữ trẻ thấy Trưởng
lão bèn nói với chồng cô:
-
Này anh, vị Trưởng lão tôn kính của chúng ta đang vào thành
khất thực. Xe ta chứa vô số thực phẩm cả cứng lẫn mềm.
Anh hãy đến đỡ bình bát của Ngài và cúng dường đi.
Người
chồng đến đỡ bình bát Trưởng lão và họ múc đầy bát
thức ăn vừa cứng vừa mềm. Xong hai vợ chồng phát nguyện:
-
Bạch Ðại đức, chúng con nguyện được dự phần với Ngài
chân lý mà Ngài đã sáng tỏ.
Vị
Trưởng lão đã đắc A-la-hán. Ngài quan sát xem thử đời
vị lai lời nguyện họ được thành không. Khi biết lời nguyện
sẽ thành, Ngài mỉm cười. Cô vợ nhìn thấy nụ cười ấy
bảo chồng:
-
Anh à, vị Trưởng lảo tôn quý của chúng ta cười. Chắc
Ngài cũng là diễn viên.
Anh
chồng đáp:
-
Ừ phải, chắc Ngài là diễn viên thật em ạ!
Họ
tiếp tục đi lo công việc của mình. Ðây là nghiệp họ tạo
trong quá khứ.
(Chấm
Dứt Chuyện Quá Khứ)
Khi
mãn kiếp, hai vợ chồng được tái sinh lên cõi trời. Vào
thời đức Phật hiện tại, người vợ thọ sanh trong nhà
một diễn viên xiếc, người chồng thì làm con trai quan chưởng
khố. Do chàng nói: "Ừ phải, chắc Ngài là diễn viên thật
em ạ", kiếp này chàng phải phiêu bạt theo đoàn xiếc. Do
chàng cúng dường một bữa ăn cho vị Trưởng lão A-la-hán,
nên chàng đắc quả A-la-hán.
Cô
gái con người hát xiếc tự bảo: "Chồng ta chứng đắc quả
vị gì thì ta cũng sẽ chứng đắc như chàng"
Cô
bèn xuất gia và cũng đắc quả A-la-hán.
7.
Xạ Thủ Trẻ Tài Ba
Người
tà ý nhiếp phục...
Ðức
Thế Tôn dạy những lời này khi Ngài đang trú tại Kỳ viên,
liên quan đến thầy Tỳ-kheo trẻ tên Culla
dhanuggaha Pandita, có nghĩa là chàng xạ thủ tài ba.
Một
hôm, một thầy Tỳ-kheo trẻ đến lượt đi nhận thức ăn
cúng dường, cầm bát cháo về đến trai đường thấy hết
nước uống. Thầy vào nhà đàn việt xin. Trong nhà lại có
côn gái trẻ vừa trông thấy thầy Tỳ-kheo liền đem lòng
luyến ái, cô nói:
-
Bạch Ðại Ðức, khi nào cần nước uống, xin Ngài trở lại
đây chớ đừng đi nơi khác.
Từ
đấy, mỗi khi không có nước uống, thầy chỉ đến nhà cô
gái xin. Cô đích thân đỡ bình bát đổ đầy nước cho thầy.
Dần dà, cô cúng dường cả cháo. Một hôm, cô đem ghế mời
thầy ngồi và cúng dường cơm. Cô ngồi kề bên, gợi chuyện:
-
Bạch Ðại Ðức, nhà đây thật là cô quạnh. Chúng con suốt
ngày chẳng có bóng người khách viếng thăm.
Sau
khi nghe cô trò chuyện vài lần, thầy Tỳ-kheo bắt đầu thấy
chán đời tu.
Bữa
kia, có vài thầy Tỳ-kheo khác đến thăm thầy, hỏi:
-
Huynh sao trông vàng vọt thế?
-
Thưa chư huynh, tôi đang phiền muộn.
Các
thầy Tỳ-kheo bèn đem thầy đến gặp thầy tế độ và Giáo
thọ của thầy. Hai vị lại đưa thầy đi gặp Phật và bạch
lên sự việc, Phật bảo:
-
Này Tỳ-kheo, có đúng là ông đang phiền não?
-
Thưa đúng, Bạch Thế Tôn!
Nghe
thầy Tỳ-kheo trả lời, đức Thế Tôn nghiêm nghị trách:
-
Này Tỳ-kheo làm sao mà sau khi xuất gia được nhập vào Tăng
đoàn của Như Lai đại hùng đại lực, thay vì khiến mọi
người phải nói rằng ông đã đắc quả Tu-đà-hoàn, hoặc
quả Tư-đà-hàm, ông lại để họ nói rằng ông bị phiền
não? Ông thật là có lỗi lớn.
Rồi
đức Thế Tôn hỏi tiếp:
-
Tại sao ông phiền não?
-
Bạch Thế Tôn, có cô nọ nói với con như vầy, như vầy.
-
Này Tỳ-kheo, cô ta làm như thế chẳng có gì lạ lùng. Trong
khiếp trước cô ta đã bỏ rơi Dhanuggaha,
người bắn cung giỏi nhất trên toàn cõi Ấn độ. Chỉ vì
sự đam mê bồng bột nhất thời với một tướng cướp,
cô đã sát hại chồng.
Các
thầy Tỳ-kheo xin Phật kể rõ câu chuyện. Ngài nói:
Chuyện
quá khứ:
7A.
Xạ Thủ Trẻ Tài Ba
Thuở
xa xưa, có chàng trai tên Xạ Thủ Tài Ba, Culla
Dhanuggaha. Chàng theo học bắn cung với một vị thầy
rất danh tiếng ở Takkasilà.
Chàng tiến bộ thật nhanh chóng khiến thấy hài lòng vô cùng,
bèn gả con gái cho chàng. Cưới hỏi xong, chàng đưa vợ về
Ba-la-nại. Ðến một khu rừng, chàng giết được năm mươi
tên cướp, chỉ dùng năm mươi mũi tên. Khi tên cạn, chàng
túm lấy tên cầm đầu bọn cướp, quất xuống đất rồi
kêu cô vợ:
-
Nàng ơi! Hãy đưa kiếm cho ta.
Nhưng
vừa thấy tên cướp, cô vợ bỗng đem lòng say mê, bèn trao
kiếm cho hắn. Gã lập tức giết chàng xạ thủ rồi dẫn
cô đi theo.
Vừa
đi gã vừa nghĩ:
-
Nếu cô ta thấy tên đàn ông khác cũng sẽ giết ta như đã
giết chồng, ta giữ nàng phỏng có ích gì?
Ðến
con sông, gã để cô ở lại bên này, mang hết đồ trang sức
sang sông và nói:
-
Nàng ở lại đây, ta đem đồ qua trước đã.
Rồi
gã bỏ mặc cô đấy. Cô kêu:
-
Hỡi chàng Bà-la-môn!
Chàng
mang hết sang sông
Ðồ
trang sức em đó
Xin
chàng mau trở lại,
Ðem
em theo qua cùng.
Tên
tướng cướp đáp:
-
Cô nàng ơi!
Cô
dổi người chồng bao năm kề vai sát cánh
Ðể
lấy ta, kẻ chưa hề quen.
Cô
đem anh chồng từng ngọt bùi chia xẻ,
Ðổi
một người cô chẳng biết ra sao.
Cô
ạ, cô sẽ lại bỏ ta theo kẻ khác
Thôi
chào cô, ta lo tránh xa đây.
Ðể
làm người đàn bà phải xấu hổ, Ðế Thích liền hiện xuống
mang theo người đánh xe và viên nhạc thần. Ðế Thích hóa
thành con chó rừng, người đánh xe đội lốt cá, còn nhạc
thần làm con chim. Chó ngậm miếng thịt đứng trước người
đàn bà. Con cá nhảy lên nhảy xuống dưới nước, chó phóng
xuống chụp, đánh rơi miếng thịt, chim cắp thịt bay vù đi.
Cá biến dạng xuống dòng sông. Chó mất cả chì lẫn chài.
Người đàn bà phá ra cười. Chó hỏi:
-
Ai đứng bên bụi cây cười đó?
Xin
nói đi, vì sao người đẹp cười
Ðâu
phải nơi vũ hội, hát ca
Ðây
đâu phải lúc vỗ tay đánh nhịp
Chính
là lúc phải khóc, người đẹp ạ!
Người
đàn bà đáp:
-
Chó ngu ơi, trí khôn mày thật chỉ bé tẹo,
Mày
chỉ có nước khóc như tên ăn mày,
Mày
đánh mất cả cá lẫn thịt
Chó
đáp:
-
Chân mình thì lấm mê mê,
Mà
đi lấy đuốc để rê chân người,
Cả
tình nhân lẫn chồng, cô mất
Chính
cô mới nên khóc đấy ạ!
Bấy
giờ cô ta mới nói:
-
Ðúng vậy, hỡi chó rừng, vua loài thú,
Thôi
từ đây ta ngoan ngoãn theo chồng.
Chó
đáp lại:
-
Ăn cắp trứng sẽ ăn cắp gà nữa
Làm
ác rồi, cô sẽ tiếp tục thôi.
Ðức
Thế Tôn kể xong câu chuyện tiền thân về chàng Culla
Dhanuggaha (có trong quyển năm bộ Nipàta,
Ngài nói:
-
Kiếp ấy, ông là chàng xạ thủ trẻ, người đàn bà kia là
cô gái cho ông uống nước đó. Vua Ðế Thích chính là ta.
Cô kia chỉ mới thấy tên cướp đã mê mệt, giết mất chàng
trai tài giỏi nhất Ấn Ðộ. Này Tỳ-kheo, ông hãy nhổ hết
gốc rễ lòng tham ái trong ông đối với người đàn bà này.
Khuyên
răn thầy xong, Phật giảng pháp thêm cho thầy nghe, Ngài nói
kệ:
(349)
Niệm xấu làm não loạn
Dục
lạc nhiều thường cầu
Rèn
thêm xiền tham ái
Dây
ràng xiết càng sâu.
(350)
Ai vui, an tịnh ý,
Quán
bất tịnh, thường niệm
Người
ấy sẽ diệt ái,
Cắt
đứt ma trói buộc.
8.
Ma Vương Chẳng Nhát Ðược La-Hầu-La
Ai
tới đích, không sợ...
Ðức
Thế Tôn dạy những lời này khi Ngài đang ở tại Kỳ Viên,
liên quan đến ma vương.
Một
hôm, nhiều Trưởng lão Tỳ-kheo đến tịnh xá Kỳ Viên không
phải thời. Các thầy vào thất Trưởng lão. La-hầu-la, đánh
thức Tôn giả dậy. Thấy chẳng còn chỗ nào để ngủ, Tôn
giả bèn đến nằm trước hương thất Phật. Vị Trưởng
lão tôn kính này tuy mới tám tuổi nhưng đã đắc quả A-la-hán.
Ma vương Vasavattì
thấy vậy bèn nghĩ: "Con của Sa-môn đang nằm trước cửa
hương thất, còn Sa-môn Cồ-đàm thì nghỉ ở trong. Nếu ngón
tay người con bị kẹp đau, vị Sa-môn cũng sẽ thấy đau như
mình bị kẹp vậy".
Rồi
hắn biến thành voi chúa khổng lồ tiến đến bên vị Trưởng
lão, dùng vòi quấn đầu Tôn giả và gầm lên thật to. Trong
hương thất, đức Thế Tôn thấy hết, bèn nói:
-
Này Ma vương, trăm ngàn kẻ như ngươi cũng không làm La-hầu-la
sợ hãi được. Người này không còn kinh sợ vì đã diệt
trừ tham ái, mạnh mẽ hùng tráng, đại trí đại huệ.
Ngài
nói kệ:
(351)
Ai tới đích, không sợ,
Ly
ái. không nhiễm ô,
Nhổ
mũi tên sanh tử,
Thân
này thân cuối cùng.
(352)
Ái lìa, không chấp thủ,
Cú
pháp khéo biện tài,
Thấu
suốt từ vô ngại,
Hiểu
thử lớp trước sau,
Thân
này thân cuối cùng,
Vị
như vậy được gọi,
Bậc
đại trí, đại nhân.
Phật
nói xong, rất nhiều người đắc quả Tu-đà-hoàn, Tư-đà-hàm
và A-na-hàm. Ma vương tự bảo: "Sa-môn Cồ-đàm thấy ta", hắn
bèn biến mất.
9.
Nhà Tu Khổ Hạnh Hoài Nghi
Ta
hàng phục tất cả...
Ðức
Thế Tôn dạy những lời này kiên quan đến đạo sĩ khổ
hạnh Ngài tình cờ gặp tên là Upaka,
thuộc giáo phái Ajìvaka.
Sau
khi thành đạo dưới cội Bồ đề, Phật lưu lại bảy tuần
tại đó. Rồi Ngài mang y, cầm bát lên đường đi mười tám
dặm về Ba-la-nại để chuyển bánh xe pháp. Trên đường đi,
Ngài gặp đạo sĩ thuộc giáo phái khổ hạnh Ajìvaka.
Ðạo sĩ hỏi:
-
Huynh đệ, các căn Ngài thật tịch tịnh, da Ngài sáng đẹp
quá. Ngài theo ai xuất gia? Ai là thầy Ngài? Ngài tu theo giáo
lý của ai?
Phật
đáp:
-
Như Lai không có thầy tế độ, cũng không có giáo thọ.
Ngài
nói kệ:
(353)
Ta hàng phục tất cả,
Ta
rõ biết tất cả,
Không
bị nhiễm pháp nào,
Ta
từ bỏ tất cả,
Ái
diệt, tự giải thoát,
Ðã
tự mình thắng trí,
Ta
gọi ai thầy Ta?
Upaka
chẳng lộ vẻ đồng ý hay bất bình trước những lời của
Ðức Như lai. Ðạo sĩ chỉ lắc đầu, chép miện rồi rẽ
vào đường tẻ, đi đến lều một thợ săn.
10.
Pháp Thí Thắng Mọi Thí
Pháp
thí thắng mọi thí...
Ðức
Thế Tôn dạy những lời này khi Ngài đang trú ở Kỳ Viên,
liên quan đến vua trời Ðế Thích.
Một
hôm, chư thiên cõi trời Ba mươi ba tụ họp lại đưa ra bốn
câu hỏi:
-
Vật gì bố thí cao quý nhất?
-
Vị ngon nào trên tất cả?
-
Hạnh phúc nào cao tột đỉnh?
-
Tại sao diệt trừ tham ái là việc làm tối hệ trọng?
Chư
thiên không ai trả lời được, vị này hỏi vị kia, vị kia
hỏi vị nọ, cho đến lúc mỗi vị đã hỏi đủ các vị
khác. Suốt mười hai năm, chư thiên đi khắp mười ngàn thế
giới cũng không tìm ra được kẻ đáp được các câu hỏi
trên.
Cuối
cùng, tất cả chư thiên mười ngàn thế giới họp lại và
cùng nhau đến gặp Tứ thiên vương. Các Ngài hỏi:
-
Có việc gì mà chư vị tụ họp đông đảo thế này?
Chư
thiên đáp:
-
Chúng thần có bốn câu hỏi không ai trả lời được, nên
kéo nhau đến hầu các đại vương.
-
Những câu hỏi gì thế?
Nghe
xong các câu hỏi, Tứ thiên vương đáp:
-
Chư vị, chúng tôi cũng chịu thua. Có đức vua thường suy
tư về các câu hỏi mà cả ngàn người khác cũng suy tư, và
Ngài biết ngay câu trả lời. Phước đức trí tuệ Ngài hơn
hẳn chúng tôi. Ta hãy đến hầu Ngài.
Tứ
thiên vương kéo đoàn chư thiên đông đảo kia đến gặp Ðế
Thích. Vua hỏi:
-
Chư vị có việc gì tụ họp đông đúc thế?
Họ
tâu lên Ðế Thích mục đích cuộc viếng thăm. Vua nói:
-
Chư vị, không ai có thể trả lời, trừ đức Phật. Các vấn
đề này nằm trong phạm vi hiểu biết của chư Phật. Hiện
giời đức Thế Tôn đang ở đâu?
-
Thưa tại Kỳ Viên.
-
Ta hãy đến hầu đức Thế Tôn.
Vua
Ðế Thích cùng đoàn chư thiên đông đảo đang đêm bay đến
Kỳ Viên, hào quang sáng cả tinh xá. Vua đảnh lễ Phật rồi
lui ra một bên. Phật hỏi:
-
Ðại vương, có việc gì mà đại vương cùng đông đảo chư
thiên đến viếng hôm nay?
-
Bạch Thế Tôn, các vị này nêu bốn câu hỏi không ai trả
lời được, ngoại trừ Thế Tôn. Xin Ngài giảng giải cho
chúng con rõ.
-
Ðại vương, lành thay! Chính vì để dứt trừ nghi hối cho
các chúng sanh như chư vị mà Như Lai hoàn thành mười ba-la-mật,
hành năm pháp đại xả, và chứng quả Chánh giác. Về câu
hỏi của đại vương ư? Pháp thí thắng mọi thí. Pháp vị
thắng mọi vị, pháp hỉ thắng mọi hỉ. Có diệt trừ tham
ái mới đắc quả A-la-hán, cho nên đó là việc làm tối hệ
trọng.
Ngài
nói kệ:
(354)
Pháp thí, thắng mọi thí!
Pháp
vị, thắng mọi vị!
Pháp
hỉ, thắng mọi hỉ!
Ái
diệt, thắng mọi khổ.
Chú
Giải Trong Nguyên Bản:
Pháp
thí thắng mọi thí:
dù cúng dường pháp y đúng màu đài hoa chuối cho tất cả
các vị Phật, Các vị Bích Chi Phật, các vị A-la-hán nhiều
đến nỗi họp lại thành một hàng dọc nối từ dưới đất
lên đến cõi trời Phạm thiên cũng không bằng đọc một
bài kệ hồi hướng công đức ở giữa hồi chứng. Bởi vì
công đức cúng dường y này không bằng một phần mười sáu
của việc đọc lên bài kệ. Do vậy mới biết tầm quan trọng
của việc giảng pháp, đọc tụng pháp và nghe pháp.
Kẻ
nào giúp chúng sanh được nghe pháp sẽ nhận được phước
báo lớn hơn phước báo cúng dường vật thực, cho dù người
múc đầy bình bát tất cả các vị Phật, Bích Chi Phật, A-la-hán
nói trên với những thức ăn thượng vị. Phước báo do cúng
dường pháp cũng lớn hơn cúng dường các thứ thuốc men bổ
dưỡng như bơ, sữa... cũng lớn hơn cùng dường nhà ở, cho
dù người ấy xây dựng không kể xiết cả trăm ngàn tinh
xá lớn như Maha Vihàra,
những tinh xá tiện nghi như Loha
Pàsadà. Phước báo ấy cũng lớn hơn cả phước
báo ông Cấp Cô Ðộc và các vị khác được hưởng do công
cúng dường kho báu xây dựng các tinh xá. Bố thí pháp dù
chỉ đọc lên một bài kệ hồi hướng bốn câu, được phước
báo vô lượng vô biên nhiều hơn cacù thứ bố thí ấy.
Tại
sao thế? Tất cả những kẻ bố thí nó trên sở dĩ cúng dường
do có nghe pháp. Nếu chưa được nghe, không bao giờ họ thực
hiện những việc cúng dường ấy. Chúng sanh trong cõi Ta-bà
này nếu không từng nghe pháp chẳng ai bố thí một vá cháo,
hoặc chỉ một muỗng cơm. Vì lý do ấy, pháp thí thắng mọi
thí.
-
Thực thế, trừ trường hợp ngoại lệ của chư Phật và
các vị Bích Chi Phật, những vị như Tôn giả Xá-lợi phất
và bạn bè Ngài dù có thần thông đếm được hết những
giọt mưa của tất cả những trận mưa trong suốt một kiếp,
cũng không thể tự mình đắc quả Tu-đà-hoàn và các quả
vị khác mà phải nhờ đến bài pháp của Trưởng lão Ác
bệ, của các vị khác. Và sau cùng, khi nghe pháp của đức
Thế Tôn, tôn giả mới hành trì được các ba-la-mật Ðại
Vương, vì lý do ấy, pháp thí thắng mọi thí.
Nói
về các vị ngon, từ đường mật... cho đến sơn hào hải
vị quý hiếm như thức ăn của chư thiên đều lôi cuốn người
ham thích phải trôi lăn trong sanh tử luân hồi, cho nên nó
là gốc khổ của chúng sanh. Chỉ có hương vị của Giáo pháp,
hiểu thấu ba mươi bảy phần trợ đạo đưa đến Chánh giác
và chín bậc thiền định là thượng vị. Cho nên nói: Pháp
vị thắng mọi vị.
Những
lạc thú của người đời như con cái, dục lạc, ca nhạc,
hát múa... cũng chỉ lôi cuốn người ham thích trôi lăn trong
sinh tử luân hồi, nó cũng là gốc khổ của chúng sanh. Nhưng
pháp hỉ sanh trong tâm kẻ nói pháp, hoặc nghe pháp, khiến
họ được hưởng trạng thái an lạc vô biên, khiến nước
mắt phải chảy, tóc lông phải dựng ngược. Sự an lạc này
lại chấm dứt sanh tử luân hồi, cứu cánh đạt đến quả
vị A-la-hán. An lạc này mới là tối thắng? Cho nên nói: Pháp
hỉ thắng mọi hỉ.
Cuối
cùng đến vấn đề tham ái. Khi tham ái diệt, hành giả chứng
đắc A-la-hán. Do ái diệt nên dứt sạch hết đau sanh tử
luân hồi, cho nên nói: Ái
diệt thắng mọi khổ.
Phật
nói pháp xong, vua Ðế Thích đảnh lễ Phật và nói:
-
Bạch Thế Tôn, nếu pháp thí tôn quý như vậy sao Ngài không
dạy hồi hướng công đức ấy cho chúng con? Từ đây mỗi
khi Thế Tôn nói pháp cho chúng hội Tỳ-kheo, cúi xin Ngài khiến
họ hồi hướng công đức cho chúng con.
Phật
nghe lời thỉnh cầu ấy liền họp chúng Tỳ-kheo bảo:
-
Này các Tỳ-kheo từ đây trở đi mỗi khi có thuyết pháp,
dù trong chúng hội lớn hay chỉ một buổi giảng pháp bình
thường , hoặc một bài pháp vắn tắt, hoặc khi nói lời
cảm tạ, các ông hãy nhờ hồi hướng lại công đức cho
tất cả chúng sanh.
11.
Quan Chưởng Khố Không Con
Tài
sản hại người ngu ...
Ðức
Thế Tôn dạy những lời này khi Ngài đang trú tại Kỳ Viên,
liên quan đến quan chưởng khố không con tên Aputtaka.
Chuyện
kể rằng khi quan chưởng khố chết, vua Ba-tư-nặc hỏi:
-
Người không con khi chết tài sản thuộc về ai?
-
Muôn tâu, thuộc về bệ hạ.
Vua
cho chở tài sản người quá cố về cung suốt bảy ngày mới
hết. Rồi vua đến hầu Phật, Phật hỏi:
-
Kìa Ðại vương, do đâu giữa trưa đại vương đến dây?
-
Bạch Thế Tôn, tại thành Xá-vệ này có quan chưởng khố
không con chết ngày hôm kia. Con vừa cho chở xong tài sản về
cung rồi liền đến đây.
Vua
bạch tiếp:
-
Con nghe mỗi khi thức ăn thượng vị đựng trong dĩa vàng đem
đến cho quan chưởng khố, ông ấy nói: "Người ta ăn thức
ăn này à? Tại sao bọn ngươi dám đùa cợt với ta ngay tại
nhà ta?" Nếu các người hầu đánh bạo dọn cho ổng ăn, ổn
sẽ ném đất đá hoặc lấy gậy đánh đuổi họ đi. Ông
chỉ ăn cháo cám hoặc cháo chua, nói rằng: "Người ta chỉ
ăn những thức ăn này thôi". Người hầu đem đến những
quần áo đẹp, xe cộ tốt, ô dù, đều bị ông đánh đuổi
bằng đất đá, gậy gộc như trên. Ông chỉ mặc áo quần
vải gai thô, đi cỗ xe cũ kỹ cọc sạch, đầu thì hái lá
che.
Phật
bèn kể chuyện kiếp trước của quan chưởng khố:
Chuyện
quá khứ:
11A.
Quan Chưởng Khố Bỏn Xẻn
Ðại
vương, vào thời quá khứ, quan chưởng khố này đã cúng dường
thức ăn cho một vị Bích Chi Phật tên Tagarasikhi.
-
Hãy đem thức ăn cho thầy Tỳ-kheo.
Ông
bảo vợ vậy, rồi đứng lên đi làm việc khác. Bà vợ mộ
đạo nghe lời chồng, nghĩ thầm: "Thực lâu lắm ta mới nghe
miệng ông ấy thốt ra chữ "đem cho". Hôm nay, niềm nở mơ
ước được cúng dường của ta biến thành sự thật". Bà
đỡ lấy bình bát của vị Bích Chi Phật, múc đầy những
thức ăn ngon lành nhất.
Quan
chưởng khố quay lại, thấy vị Bích Chi Phật liền hỏi:
-
Thầy đã nhận thức ăn chưa?
Ông
cầm bát thầy và trông thấy các thức ăn thượng vị, bất
giác tiếc rẻ nghĩ thầm: "Phải chi các thứ này để bọn
người hầu ta ăn thì tốt hơn biết mấy! Chúng ăn xong sẽ
làm việc tích cực. Còn thầy Tỳ-kheo chỉ ăn rồi nằm ngủ.
Thực phẩm này cho đi thật chẳng được gì"
Quan
chưởng khố lại còn giết chết con trai độc nhất của anh
mình để đoạt gia tài. Người cháu thường nắm tay chú dẫn
đi chỗ này, chỗ nọ, miệng liến thoắng:
-
Cỗ xe này thuộc tài sản cha cháu đấy! Bò này cũng là bò
của người.
Quan
chưởng khố nghĩ: "Lúc này hắn còn nói thế. Hắn khôn lớn
rồi còn có thể thấy được của cải hắn trong nhà này?".
Một hôm, ông dắt cháu vô rừng, xiết cổ cho chết như người
ta bẻ một củ cải vậy, rồi quăng xác vào bụi rậm. Ðấy
là tội ác của ông trong kiếp trước nữa.
(Chấm
Dứt Chuyện Quá Khứ)
Ðại
vương, do quan chưởng khố kêu người vợ đem thức ăn cúng
dường vị Bích Chi Phật, suốt bảy kiếp liền ông thọ phước
lành rồi tái sanh trên cõi trời. Do dư báo của việc thiện
ấy, suốt bảy kiếp ông giữ độc quyền chức chưởng khố
thành Xá-vệ. Ðại vương, trái lại do tiếc rẻ việc thiện
mình đã làm và thốt lời báng bổ, khi quả báo đến ông
không thể dùng thức ăn ngon, mặc đồ đẹp, đi xe tốt, không
thể thưởng thức ngũ dục thế gian.
Hơn
thế, do giết cháu để đoạt gia tài, ông bị đọa địa
ngục hàng trăm ngàn kiếp. Và do một phần của dư báo ác
ấy, suốt bảy kiếp liền ông chết không con, tài sản bị
tịch biên sung vào kho vua. Ðây là kiếp thứ bảy của ông.
Ðại vương, do ông ta đã cạn phước báo mà không tạo nên
phước mới, quan chưởng khố giờ bị dọa tại địa ngục Roruva.
Phật
kể xong, vua Ba-tư-nặc thưa:
-
Bạch Thế Tôn, quan chưởng khố này tội thật quá lớn. Gia
tài đồ sộ thế kia hắn chẳng chi dùng cho hắn hoặc phát
tâm cúng dường đức Thế Tôn, vị Phật đang trú tại tịnh
xá gần sát ngay nhà hắn.
Phật
dạy:
-
Ðúng vậy đại vương. Quả có thế, khi kẻ ngu được giàu
sang họ chẳng tìm cầu Niết-bàn. Trái lại, của cải chỉ
khiến tham ái nổi lên trong tâm họ làm khỏ họ lâu dài thôi. Ngài
nói kệ:
(355)
Tài sản hại người ngu,
Không
người tìm về bờ kia,
Kẻ
ngu vì tham giàu,
Hại
mình và hại người.
12.
Bố Thí Nhiều Và Bố Thí Ít
Cỏ
làm hại ruộng vườn...
Ðức
Thế Tôn dạy những lời này khi Ngài đang ở tại Yellowstone
Rock, Pandukambala Silà,
liên quan đến Ankura.
Câu chuyện đã được kể đầy đủ chi tiết trong phần chú
giải câu kệ "Người chuyên tâm thiên định" truyện liên
quan đến Indaka.
Một
hôm, Trưổng lão A-na-luật vào làng khất thực. Indaka cúng
dường Tôn giả một muỗng thức ăn của phần mình. Ðây
là việc thiện ông làm trong đời trước. Còn Ankura thì
cung cấp lò sưởi trên khắp năm mươi cây số suốt mười
ngàn năm và bố thí cúng dường rất nhiều vật thực. Indaka
được phước báo lớn hơn.
Phật
dạy:
-
Này Ankura, khi bố
thí nên suy xét kỹ càng. Làm vậy sẽ giống như hạt giống
gieo trên đất lành, đơm hoa kết trái sum suê. Nhưng ông đã
không làm thế. Do đó, việc bố thí của ông chẳng đưa đến
phước báo lớn.
Ðể
làm sáng tỏ vấn đề, Phật bảo:
Bố
thí nên suy xét,
Mới
gặt nên quả tốt.
Bố
thí có suy xét,
Ðược
người trí ngợi khen.
Vật
thực dâng cúng trước
Người
xứng đáng cúng dường,
Sẽ
được vô lượng phước,
Như
hạt giống đem gieo,
Trên
mảnh đất lành tốt.
Ngài
nói kệ tiếp:
(356)
Cỏ làm hại ruộng vườn,
Tham
làm hại người đời.
Bố
thí người ly tham,
Do
vậy được quả lớn.
(357)
Cỏ làm hại ruộng vườn,
Sân
làm hại người đời.
Bố
thí người ly sân,
Do
vậy được quả lớn.
(358)
Cỏ làm hại ruộng vườn,
Si
làm hại người đời.
Bố
thí người ly si,
Do
vậy được quả lớn.
(359)
Cỏ làm hại ruộng vườn,
Dục
làm hại người đời.
Bố
thí người ly dục,
Do
vậy được quả lớn.
--ooOoo--
Ðầu
trang | Mục lục | 01a
| 01b | 01c | 01d
| 02a | 02b | 03
| 04a | 04b | 05a
| 05b | 06 | 07
| 08 | 09 |
10
| 11 | 12 | 13
| 14 | 15 | 16
| 17 | 18 | 19
| 20 | 21 | 22
| 23 | 24 | 25 | 26a
| 26b | 26c