XVII.
Phẩm Sân Hận
1.
Sân Hận Tàn Phá Dung Nhan
Bỏ
phẫn nộ, ly mạn ...
Câu
chuyện này được kể lại khi đức Phật ở tại rừng Banyan,
liên quan đến Rohinì,
thiếu nữ Sát-lợi.
1A.
Cô Gái Bị Mụn Ðỏ Trên Mặt
Một
thuở nọ, Tôn giả A-nậu-lâu-đà trở về thành Ca-tỳ-la-vệ
với năm trăm Tỳ-kheo tùy tùng. Hoàng tộc họ Thích nghe tin
đều đến tinh xá đón chào, trừ cô em Rohinì.
Tôn giả hỏi:
- Rohinì
đâu?
-
Thưa Tôn giả, còn ở nhà.
-
Sao không đến?
-
Thưa Tôn giả, công nương bị nổi mụn nhọt đầy người,
nên xấu hổ khi đi ra ngoài.
-
Hãy gọi Rohinì
đến ngay.
Rohinì
được gọi, che mặt dưới một lớp vải và đi đến. Khi
nàng tới, Tôn giả hỏi:
-
Sao cô không đến trước?
-
Thưa Tôn giả con bị nổi mụn trên mặt, nên xấu hổ không
dám đi đâu.
-
Vậy sao không làm việc công đức?
-
Thưa Tôn giả, con có thể làm gì?
-
Hãy xây cất một giảng đường.
-
Việc ấy tốn kém bao nhiêu?
-
Cô có một bộ nữ trang nào không?
-
Thưa, con có.
-
Trị giá bao nhiêu?
-
Khoảng mười ngàn.
-
Tốt lắm, đem chi dùng trong việc xây cất.
-
Ai sẽ xây cất cho con?
Tôn
giả nhìn những hoàng thân đang đứng gần và nói:
-
Ðây là bổn phận các vị.
-
Nhưng, bạch Tôn giả, còn Ngài sẽ làm gì?
-
Tôi ở đây, các vị đem vật liệu xây cất đến cho Rohinì.
-
Thưa, vâng.
Và
họ mang vật liệu đến, Tôn giả đưa ra đồ án xây cất,
bảo Rohinì:
-
Hãy cho xây cất một tòa nhà hai tầng, và khi tầng trên đã
xong xuôi, cô đứng ở tầng dưới dọn quét sạch sẽ, chuẩn
bị thức ăn và rót nước đầy các bình.
-
Thưa, vâng.
Rohinì
vâng lời, nàng bán toàn bộ nữ trang để lấy tiền xây cất.
Khi tầng trên vừa xong, nàng đích thân dọn dẹp để đón
chư Tỳ-kheo, ngay khi đó các mụt nhọt lặn hết.
Khi
tòa nhà hoàn thành, nàng mời chư Tăng được đức Phật dẫn
đầu đến ngồi đầy nhà. Nàng dâng cúng thức ăn chọn lọc
cả cứng và mềm. Phật thọ trai xong, hỏi:
-
Ai cúng dường hôm nay?
-
Thưa, cô Rohinì,
em của Ngài, bạch Thế Tôn.
-
Hãy gọi đến đây.
Nàng
không muốn đi ra, nhưng Phật vẫn cho gọi nữa. Khi Rohinì
đến, đảnh lễ Phật và ngồi, Phật hỏi:
- Rohinì,
sao cô không đến trước?
-
Bạch Thế Tôn, con bị nổi mụn nhọt khắp người nên xấu
hổ không dám đi.
-
Cô có biết nguyên nhân nào khiến mụn nhọt lan đầy người
không?
-
Thưa không.
-
Chính vì lòng sân hận gây nên.
-
Tại sao vậy, con đã làm gì?
-
Hãy nghe đây!
Phật
kể chuyện:
1B.
Bà Hoàng Ganh Tỵ Với Nữ Vũ Công
Thời
quá khứ, có một hoàng hậu của vương quốc Ba-la-nại sanh
tâm đố kỵ với một vũ nữ của hoàng gia, bà thầm nghĩ:
"Ta sẽ làm cho nó đau khổ". Bà liền tìm thật nhiều mày
ghẻ đã khô, nghiền nát thành bột và cho gọi cô vũ nữ
đến chỗ bà, bí mật sai người rắc bột ghẻ lên giường,
ghế và khăn áo của cô. Rồi làm như đùa cợt, bà tung một
ít bột lên mình cô. Lập tức cô gái nổi mụn nhọt khắp
mình, nó lở loét trông rất ghê tởm, cô vừa đi vừa cấu
khắp mình. Khi về nằm trên giường, bột ghẻ lại dính chặt
vào da, cô bị đau đớn đến tột cùng. Bà hoàng ấy là Rohinì
ngày nay.
Phật
kể xong chuyện quá khứ, Ngài dạy:
- Rohinì,
đó là hạt giống xấu mà cô đã gieo. Giận hờn hay ganh ghét,
tuy ít bao nhiêu cũng không phải là điều chánh đáng.
Ngài
nói kệ:
(221)
Bỏ phẫn nộ, ly mạn,
Vượt
qua mọi kiết sử,
Không
chấp trước danh sắc,
Khổ
không theo, vô sân.
Nghe
xong, nhiều thính chúng chứng Sơ quả, Nhị quả, Tam quả. Rohinì
cũng chứng Sơ quả. Ngay khi ấy toàn thân cô trở nên vàng
óng.
1C.
Thiên Nữ Xinh Ðẹp
Rohinì
sau khi mạng chung, tái sanh lên cõi trời Ba mươi ba ngay giao
điểm các ranh giới của bốn thiên tử.
Cô
gái đẹp đến nỗi sau khi nhìn thấy cô, cả bốn vị trời
đều tranh nhau:
-
Nàng thuộc về ranh giới của ta.
-
Nàng tái sanh trong phạm vi của ta.
Họ
kéo nhau đến chỗ Ðế Thích nhờ phân xử:
-
Thiên chủ! Chúng tôi tranh cãi nhau về thiên nữ này, xin quyết
định dùm.
Vừa
nhìn thấy Rohinì,
Ðế Thích cũng ước ao. Ngài hỏi:
-
Khi các ông nhìn thấy nàng, cảm tưởng của các ông ra sao?
Vị
thứ nhất nói:
-
Tim tôi đập vang dội như trống chầu.
Vị
thứ hai nói:
-
Ý tưởng của tôi dồn dập như thác chảy.
Vị
thứ ba nói:
-
Vừa thấy nàng mắt tôi muốn nổ tung.
Vị
thứ tư nói:
-
Tim tôi hớn hở như lá cờ bay.
Ðế
Thích kết luận:
Các
vị vui thích nhất thời, còn tôi nếu không có nàng tôi sẽ
chết.
-
Ồ thiên chủ! Ngài cần gì phải chết!
Họ
trao nàng cho Ðế Thích và lui về. Từ lúc ấy nàng rất được
Ðế Thích sủng ái, nàng muốn dạo chơi nơi nào Ðế Thích
liền chiều theo.
2.
Thọ Thần Và Thầy Tỳ Kheo
Ai
chặn được phẫn nộ ...
Câu
chuyện này được kể lại khi đức Thế Tôn ở tinh xá Aggàlava
liên quan tới một vị Tỳ-kheo.
Từ
sau khi đức Phật cho phép các Tỳ-kheo được sống ngoài tinh
xá, các vị Trưởng giả thành Vương Xá bận rộn cất thất
cho các thầy. Một Tỳ-kheo ở Alavi
muốn cất thất riêng cho mình, thầy thấy một thân cây thích
hợp, bèn bắt đầu đốn xuống. Trên cây ấy, có một nữ
thọ thần, bà ẵm đứa con nhỏ của mình, hiện ra trước
thầy năn nỉ:
-
Thưa thầy, xin đừng phá nhà con, con sẽ phải lang thang không
chỗ trú ẩn với đứa con dại.
-
Ta không thể tìm ra cây nào khác giống như cây này.
Thầy
không chú ý đến lời cầu xin của nữ thần. Bà nghĩ thầm:
"Nếu thầy thấy con ta, chắc sẽ ngừng tay. Bà bèn đặt đứa
bé lên nhánh cây. Tuy nhiên, thầy Tỳ-kheo đã vung rìu với
đà quá mạnh, chặt mất cánh tay đứa bé. Nữ thần nổi
giận vươn đôi tay định vặn chết thầy Tỳ-kheo, nhưng trong
khoảnh khắc bà tự nghĩ: "Thầy Tỳ-kheo này là một bậc
hiền thiện, nếu ta giết thầy, ta sẽ rơi xuống địa ngục.
Hơn nữa, nếu các thần cây khác thấy các Sa-môn đốn cây
của họ, sẽ bảo nhau: "Một thần cây đã giết Sa-môn trong
trường hợp như thế..", họ sẽ theo gương ta giết các Sa-môn.
Thầy Tỳ-kheo này còn có thầy, ta sẽ thuật chuyện cho bổn
sư của thầy".
Bà
bỏ tay xuống, vừa đi vừa khóc đến chỗ đức Phật, đảnh
lễ và đứng qua một bên. Phật hỏi:
-
Có chuyện gì thế, thọ thần?
-
Bạch Thế Tôn, đệ tử của Ngài làm như thế, như thế.
Con đã định giết thầy ấy, nhưng kịp nghĩ lại và đến
đây.
Bà
thuật lại câu chuyện cho Phật nghe, Phật dạy:
-
Lành thay! Lành thay! Ngươi đã cư xử rất tốt khi kìm hãm
cơn giận như thắng chiếc xe lao nhanh.
Ngài
nói kệ:
(222)
Ai chặn được phẫn nộ,
Như
dừng xe đang lăn,
Ta
gọi người đánh xe,
Kẻ
khác, cầm cương hờ.
Nghe
xong, nữ thần chứng Sơ quả, hội chúng cũng được lợi
ích.
Nhưng
sau đó, nữ thần vẫn đứng khóc. Phật hỏi:
-
Có chuyện gì thế?
-
Bạch Thế Tôn, nhà ở của con bị phá, con phải làm sao bây
giờ?
-
Thôi đừng sầu khổ, Ta sẽ cho một chỗ ở.
Ngài
chỉ một cây ở gần hương thất của Ngài tại Kỳ Viên,
và bảo nữ thần đến ở. Vì cây ấy là quà tặng của Như
Lai, nên dù vị thần nào có uy lực lớn lao cũng không thể
lay chuyển được. Nhân chuyện này, Phật ra lệnh cho các Tỳ-kheo
giữ giới "Không được chặt đốn cây cối".
3.
Người Nghèo Và Cô Con Gái
Lấy
không giận thắng giận ...
Câu
chuyện xảy ra khi đức Thế Tôn ở tại Trúc Lâm sau khi thọ
trai tại nhà Uttarà,
liên quan đến nữ cư sĩ Uttarà.
3A. Punna
Ðược Công Ðức
Tại
Vương Xá, có một người nghèo tên Punna sống
bằng nghề làm thuê cho Trưởng giả Sumana. Punna có
một người vợ và một con gái tên là Uttara,
đều là nô tỳ của Trưởng giả.
Ngày
nọ, lệnh truyền khắp thành Vương Xá tổ chức lễ hội
trong bảy hôm. Sáng hôm lễ, Trưởng giả Sumana
thấy Punna đến,
bèn hỏi:
-
Các người làm thuê cho ta đều nghỉ lễ, còn ngươi nghỉ
hay làm?
-
Thưa chủ, nghỉ lễ chỉ dành cho người giàu. Phần tôi không
đủ cơm ăn cho ngày mai, tôi nghỉ lễ làm gì. Tôi sẽ dắt
bò đi cày.
-
Tốt lắm, thôi đi cày đi!
Punna bắt
một cặp bò mạnh khỏe và lấy cày, nói với vợ:
-
Mình ạ, mọi người trong thành đều nghỉ lễ, nhưng nhà
mình nghèo quá tôi vẫn phải đi làm, mình đem hai phần cơm
hôm nay cho tôi nhé.
Và Punnara
đồng.
Hôm
ấy, Tôn giả Xá-lợi-phất sau khi nhập định bảy ngày, thầm
nghĩ: "Hôm nay, ta sẽ ban phước đến cho ai?" Nhận thấy Punna có
duyên với mình, Tôn giả tự hỏi: "Liệu ông ấy có đủ
niềm tin và dâng cúng cho ta?" Quan sát tiếp thấy Punna tín
thành, hỷ cúng và còn được hưởng số gia tài lớn, Tôn
giả đắp y, mang bát đi đến cánh đồng Punna đang
cày, dừng lại bên đường và nhìn chăm chú một bụi cây. Punna
thấy Tôn giả, bỏ cày, đến đảnh lễ năm vóc sát đất,
và tự nhủ: "Chắc Tôn giả cần tăm xỉa răng". Ông đem tăm
đến cho Tôn giả. Tôn giả trao đãy lược nước và bình
bát cho Punna. "Chắc
Tôn giả cần nước", Punna nghĩ
thế cầm lấy đãy lược, lược nước đầy bát và đem trao
Tôn giả. Tôn giả nghĩ: "Người này ở ngôi nhà sau cùng,
nếu ta đi tới cửa vợ ông ta sẽ không thấy. Ta sẽ đợi
đúng lúc bà ta mang cơm ra cho chồng".
Tôn
giả đứng đợi giây lát, khi thấy bà vợ Punna
bắt đầu ra đến đường, Ngài bước đến. Người vợ thấy
Tôn giả, tự nghĩ: "Một lần ta có thức ăn thì không gặp,
lần khác gặp Ngài thì ta lại không có gì để cúng. Hôm
nay ta vừa gặp Ngài lại có thức ăn. Ngài có ban phước cho
ta chăng?". Bà đặt giỏ thức ăn xuống, đảnh lễ Tôn giả
năm vóc sát đất và bạch:
-
Thưa Tôn giả, xin Ngài đừng nghĩ rằng thức ăn ngon hay dở,
xin hãy ban phước cho kẻ tôi tớ này.
Tôn
giả đưa bình bát ra, bà sớt cơm vào bát, được phân nửa,
Tôn giả bảo: "Ðủ rồi!" Và Ngài lấy tay che miệng bát.
Người vợ thưa:
-
Bạch Tôn giả! Một phần ăn không thể chia làm hai. Xin Ngài
ban phước cho con đời này và đời sau. Con muốn cúng dường
Ngài tất cả.
Bà
sớt cơm vào bát Tôn giả với lời ước nguyện:
-
Xin cho con được dự vào pháp vị mà Ngài đã chứng.
-
Con sẽ được như thế.
Tôn
giả đọc câu kệ hồi hướng, và ngồi xuống một nơi mát,
sạch, thọ trai. Người vợ nông phu về nhà nấu cơm khác.
Punna đã
cày hết nửa mẫu đất, đói bụng quá bỏ cày, ngồi xuống
gốc cây trông chừng về phía đường. Khi người vợ mang
cơm đến, thấy chồng ngồi trông, bà nghĩ: "Ông ấy bị đói
dữ dội đang đợi ta kìa, ông sẽ trách ta đến trễ, lấy
gậy đập ta, khiến cho việc ta vừa làm không có kết quả,
chi bằng ta nói trước". Và bà kêu lên:
-
Mình ạ, hãy kiên nhẫn một chút và đừng làm mất hết thành
quả của việc tôi mới làm. Sáng sớm tôi đem cơm cho mình
gặp Tôn giả Xá-lợi-phất và đã cúng dường hết, về nấu
cơm khác nên hơi lâu. Chắc mình hài lòng chứ?
-
Bà nói gì?
Sau
khi nghe xong chuyện lần thứ hai, Punna bảo
vợ:
-
Mình đã làm việc tốt khi dâng cơm cho Tôn giả. Tôi cũng
đã đem tăm và nước súc miệng đến cho Tôn giả sáng nay.
Với
nỗi vui mừng khi nghe vợ kể chuyện, hơi mệt vì đã nhịn
ăn từ sáng sớm, Punna gối
đầu lên chân vợ và ngủ. Bấy giờ, tất cả đất được
cày lên từ sáng đều biến thành vàng, sáng lấp lánh như
hoa Kanikàra. Punna
thức giấc, nhìn thửa ruộng bảo vợ:
-
Mình nhìn xem, dường như đất biến thành vàng! Hay là tôi
bị chóa mắt vì đã nhịn cơm trưa nay?
-
Tôi cũng thấy như vậy.
Punna
đứng dậy, bước xuống ruộng lượm một miếng đất lấy
cán cày đập thử và thấy nó là vàng. Ông kêu:
-
Ôi! Chúng ta cúng dường Tôn giả Xá-lợi-phất và phước
báo đến ngay ngày hôm nay. Nhưng chúng ta không thể dấu hết
chừng ấy vàng để xài riêng.
Thế
là ông lấy cái giỏ của bà vợ chất đầy vàng đem đến
cung vua, tâu:
-
Tâu Ðại vương, hôm nay đất tôi cày đều biến thành vàng.
Số vàng ấy có phải nhập kho không?
-
Ngươi tên gì?
-
Punna.
-
Hôm nay ngươi đã làm gì?
-
Sáng sớm hôm nay tôi dâng Tôn giả Xá-lợi-phất nước và
tăm xỉa răng, vợ tôi dâng phần cơm của tôi cho Ngài.
Nhà
vua giải thích:
-
Ðó chính là quả phước do việc cúng dường. Ta phải làm
gì đây?
-
Xin hãy đưa vài ngàn chiếc xe đến để chở vàng về kho.
Khi
người của nhà vua nhặt vàng, họ nói:
-
Ðây là tài sản của nhà vua.
Vàng
trong tay họ liền biến thành đất. Họ trở lại tâu vua.
Vua hỏi:
-
Các ngươi nói gì khi nhặt vàng?
-
Chúng tôi nói nó là tài sản của đại vương.
-
Ta mà là ai? Hãy đi và nói rằng đây là tài sản của Punna,
rồi nhặt vàng.
Họ
làm theo lời vua dặn, lập tức đất trong tay họ biến thành
vàng. Họ chở hết số vàng này về sân cung điện, và chất
thành đống cao tám mươi cubit.
Nhà
vua cho vời các thị dân đến và hỏi:
-
Có ai trong thành có nhiều vàng như thế này chăng?
-
Tâu đại vương, không.
-
Ta nên tặng gì cho ông ấy?
-
Xin cho một cây lọng báu.
-
Hãy gọi ông ấy là Ðại Phú Gia, Trưởng giả Bahudhana.
-
Ðại vương, tôi sống nhờ nhà người, xin cho tôi một nơi
để ở.
Nhà
vua chỉ khoảnh đất của nhà một Trưởng giả trước đây,
nói:
-
Nhìn đây, có khoảng cây rậm rạp và ông hãy dọn sạch,
cất nhà ở đấy.
Punna cất
nhà xong, tổ chức lễ khánh thành, cúng dường trai tăng suốt
bảy hôm. Ðức Phật thuyết pháp cho ông, sau bài pháp cả Punna,
vợ và cô con gái Uttarà đều
chứng quả Dự lưu.
Thời
gian sau, vị Trưởng giả thành Vương Xá muốn hỏi Uttarà
cho con trai mình, Punna từ
chối, Trưởng giả Vương Xá bảo:
-
Ðừng làm thế, chúng ta là hàng xóm, ông giàu có và địa
vị cao. Hãy gả nó cho con trai tôi.
-
Con ông theo ngoại đạo. Con gái tôi tin Tam Bảo. Tôi không
gả được.
Nhiều
nhà vọng tộc, phú hào, quyền chức đã khuyên Punna
đừng làm mất tình thân của Trưởng giả kia. Cuối cùng, Punna
nhận lời, vào ngày trăng tròn tháng Asalhi,
gả Uttarà.
3B. Uttarà
Và Sirimà
Từ
khi về nhà chồng Uttarà
không có dịp gặp gỡ chư vị Tỳ-kheo Tăng Ni, hoặc cúng
dường, hoặc nghe pháp. Hai tháng rưỡi trôi qua, nàng hỏi
người hầu.
-
Mùa an cư còn bao lâu?
-
Thưa phu nhân, nửa tháng nữa.
Uttarà
nhắn tin về cha nàng: "Tại sao lại nhốt con trong cái nhà
như vậy? Thà là đánh con, chửi con hơn gả con cho một gia
đình như thế. Từ ngày về đây, con không được gặp một
vị Sa-môn nào, chẳng có dịp làm một công đức nhỏ".
Cha
nàng được tin, buồn bã nói:
-
Ôi! Con ta bất hạnh quá!
Ông
gởi cho nàng mười lăm ngàn kèm theo lời nhắn tin: "Trong thành
này có cô kỹ nữ tên là Sirimà,
một đêm một ngàn. Với số tiền này, con đưa cô ấy về
cho chồng con, để thay con. Và con sẽ có thời giờ làm việc
phước".
Uttarà
gọi Sirimà đến,
cho tiền, đề nghị làm bạn với chồng mình. Chồng củaUttarà
cũng say mê nhan sắc của Sirimà
nên đồng ý, để Uttarà
tự do đi cúng dường và nghe pháp.
Uttarà
thỉnh chư Tăng và đức Phật:
-
Bạch Thế Tôn, bắt đầu ngày nay xin thọ trai ở nhà con.
Ðược
Phật nhận lời, nàng vui sướng nghĩ thầm: "Từ ngày mai trở
đi cho đến ngày Tự Tứ, ta được dịp hầu hạ đức Phật
và nghe pháp". Và nàng bảo nhà bếp chuẩn bị thức ăn cần
thiết: "Hãy nấu món này, hãy làm bánh này".
Một
hôm, vào ngày trước lễ Tự Tứ, chồngUttarà
đứng ở cửa sổ phòng mình nhìn vào nhà bếp, nghĩ thầm:
-
Cô vợ khùng này đang làm gì kìa?
Khi
thấy Uttarà đi
tới đi lui, mình mẩy đẫm mồ hôi, dính đầy tro bụi mồ
hóng.. y nói thầm: "A, ở một chỗ như nhà mình mà con nhỏ
đó không thích xa hoa, tiện nghi, chỉ thích nấu nướng cúng
kính các thầy tu trọc đầu", y bật cười rồi bỏ đi. Sirimà
đứng gần đó thấy vậy, tự hỏi: "Ông ấy thấy ai mà cười?".
Nhìn qua cửa sổ thấy Uttarà,
Sirimà ghen tức "Chỉ vì thấy bà ta thôi, giữa
họ vẫn còn tình tứ lắm" (Dù Sirimà
sống nửa tháng trong nhà ấy như một nàng hầu, chóa mắt
vì sự xa hoa lộng lẫy, nàng quên mình chỉ là nàng hầu mà
tưởng mình là nữ chủ).
Sirimà
cảm thấy ghét Uttarà
muốn làm cho nàng khổ sở đau đớn. Cô chạy xuống lầu,
đi vào nhà bếp, đến bên chảo bánh, múc một muỗng bơ đang
sôi tiến về phía Uttarà.
Uttarà thấy cô đi tới nhưng vẫn nói:
-
Cô bạn đã giúp tôi rất nhiều. Trái đất này có thể nhỏ
hẹp, cõi trời Phạm có thể chấp, nhưng lòng tốt của cô
lớn lao hơn nhiều. Nhờ cô, tôi được rảnh để cúng dường
và nghe pháp, nếu tôi nổi giận với cô tôi sẽ bị cháy
bỏng. Nếu không, nó không làm hại tôi.
Nói
như thế, và Uttarà
hướng tâm thương yêu về phía đối thủ. Khi Sirimà
tạt muỗng bơ đang sôi lên đầu nàng, nói giống như nước
lạnh. Sirimà múc
luôn muỗng thứ hai..
Các
bà gia nhân của Uttarà
thấy thế, la lên:
-
Cút đi! Ðồ ngu! Mày có quyền gì mà chế bơ vào đầu chủ
tao.
Họ
xúm lại đánh đập, đá thoi, xô Sirimà
xuống đất. Uttarà
cố gắng can ngăn mà không được. Nàng đứng chắn trước Sirimà,
đẩy gia nhân ra, hỏi han Sirimà:
-
Sao cô hành động hung bạo thế?
Nàng
đỡ Sirimà dậy,
tắm rửa bằng nước nóng, lấy dầu loại quý thoa cho. Lúc
ấy, Sirimà mới
chợt nhớ mình chỉ là nàng hầu, tự nhủ: "Thật là một
hành động thô bỉ khi ta đổ bơ nóng lên đầu nàng chỉ
vì chồng nàng cười với nàng. Và nàng, thay vì ra lệnh cho
gia nhân trói ké ta lại, nàng lại đuổi họ đi khi họ đánh
đập ta, rồi hết sức chăm sóc ta. Nếu ta không xin lỗi nàng,
đầu ta sẽ bể làm bảy mảnh". Sirimà
quỳ dưới chân Uttarà
nói:
-
Phu nhân, hãy tha lỗi cho tôi.
Uttarà
trả lời:
-
Tôi là con của cha tôi, nếu cha tôi tha lỗi cho cô, tôi sẽ
tha lỗi.
-
Lành thay, phu nhân. Tôi sẽ xin lỗi cha nàng, Trưởng giả Punna.
- Punnalà
cha thế gian của tôi. Nếu người cha xuất thế gian của tôi
tha lỗi cho cô, tôi sẽ tha lỗi.
-
Nhưng ai là cha xuất thế gian của nàng?
-
Là đức Phật, bậc Giác Ngộ Vô Thượng.
-
Tôi không dám tin vào Phật sống.
-
Tôi sẽ làm cho nàng tin. Ngày mai đức Phật sẽ đến đây
với chư Tỳ-kheo, hãy chuẩn bị đồ cúng dường và đến
đây xin sám hối.
-
Thưa vâng, phu nhân.
Sirimà
trở về nhà, bảo năm trăm tỳ nữ chuẩn bị sẵn sàng theo
cô. Nàng sắm nhiều loại thức ăn ngon, hôm sau mang đến nhà Uttarà.
Không dám đặt phẩm vật cúng dường vào bát của Phật và
chư Tăng, nàng đứng đợi. Uttarà
bèn nhận phẩm vật và tùy nghi dâng lên. Phật thọ trai xong, Sirimà
và đoàn tỳ nữ quỳ dưới chân Phật, Ngài hỏi:
-
Con đã gây tội gì?
-
Bạch Ngài, hôm qua con đã làm như thế.. Nhưng người bạn
này đã ngăn gia nhân không cho đánh con. Nàng rất tốt nên
con xin nàng tha thứ, nàng nói nếu Thế Tôn tha thứ, nàng sẽ
tha thứ.
- Uttarà,
đúng vậy không?
-
Thưa vâng, bạch Thế Tôn!
Uttarà
thuật lại những gì lòng nàng nghĩ về Sirimà,
lúc ấy, Phật khen ngợi:
-
Lành thay! Lành thay! Uttarà!
Ðó là cách đúng nhất để dập tắt cơn giận. Từ bi có
thể xóa sạch hận thù. Dùng không mắng chửi để thắng
mắng chửi, dùng bố thí thắng xan tham, dùng thật ngữ thắng
vọng ngữ.
Ngài
nói kệ:
(223)
Lấy không giận thắng giận,
Lấy
thiện thắng bất thiện,
Lấy
thí thắng xan tham,
Lấy
chơn thắng hư ngụy.
4.
Việc Thiện Nhỏ Ðưa Ðến Thiên Giới
Nói
thật, không phẫn nộ ...
Câu
chuyện này được kể lại khi Phật ở Kỳ Viên, liên quan
đến Tôn giả Ðại Mục-liên.
Một
hôm, Tôn giả Mục-liên đi dạo nơi cung trời, thấy một vị
trời có thần lực rất lớn đang đứng trước cung điện
của mình. Thiên thần ấy đến chào Tôn giả, Tôn giả hỏi:
-
Này thiên thần, ông có uy lực lớn, ông đã làm gì mà được
như thế?
-
Ồ! Bạch Ngài, xin đừng hỏi tôi. (vị trời này chỉ làm
một việc thiện nhỏ, nên xấu hổ không muốn nói).
Tôn
giả cứ hỏi lại, yêu cầu nói cho nghe, cuối cùng thiên thần
nói:
-
Thưa Tôn giả, tôi không hề cúng dường, tôn kính hay nghe
pháp. Tôi chỉ nói thật mà thôi.
Tôn
giả đến cung điện khác, hỏi một vài thiên nữ khác. Họ
cố giấu việc mình làm nhưng không qua được Tôn giả, một
người nói:
-
Thưa Tôn giả, tôi không bố thí hay làm việc về tôn giáo,
nhưng vào thời Phật Ca-diếp tôi là đầy tớ của một ông
chủ tàn bạo hà khắc. Ông ta chỉ có đánh đập. Nhưng khi
tư tưởng sân hận nổi lên tôi tự an ủi mình rằng: "Ông
ấy là chủ mình, có thể bắt giam mình, hoặc xẻo mũi mình,
hay xẻo bất cứ nơi nào. Ðừng giận dữ". Như thế, tôi
làm lắng dịu lòng mình, chỉ có thế, tôi được phước
quả này.
Người
khác nói:
-
Thưa Tôn giả, khi tôi đang canh chừng ruộng mía, tôi có cúng
một cây mía cho một Sa-môn.
-
Tôi cúng một timbaràsaka.
-
Một elàluka.
-
Một phàrusaka.
-
Tôi cúng một nắm củ cải.
Tất
cả đều kết luận: "Bằng cách ấy chúng tôi đạt được
quả phước".
Tôn
giả trở về bạch Phật:
-
Bạch Thế Tôn, có phải người được sanh cõi trời chỉ
vì đã nói thật, hay đã chế ngự cơn giận, hay bố thí một
nắm đậu.v.v..?
-
Vì sao ông hỏi ta điều ấy? Tất cả thiên thần đã chẳng
kể rõ cho ông sao?
-
Thưa vâng, con tin rằng chỉ vài điều thiện nhỏ như thế
cũng đủ sanh thiên.
Phật
dạy:
-
Này Mục-liên, chỉ với lời nói thật, chỉ với việc chế
ngự cơn giận, hay tặng một quà nhỏ, người được sanh
thiên.
Ngài
nói kệ:
(224)
Nói thật, không phẫn nộ,
Của
ít, thí người xin,
Nhờ
ba việc lành này,
Người
đến gần thiên giới.
5.
Bà La Môn Ðón Phật Như Con
Bậc
hiền không hại ai ...
Câu
chuyện này được kể lại khi đức Phật ở Anjanavana gần Sàketa,
liên quan đến câu hỏi của chư Tỳ-kheo.
Một
hôm, đức Phật cùng chư Tăng đi vào Sàketa
khất thực, một người Bà-la-môn ở trong thành nhìn thấy
đấng Thập Lực đang đi vào cổng thành, ông ta quỳ xuống
ôm chân Phật kêu lên:
-
Con thân yêu! Bổn phận con cái là chăm sóc cha mẹ lúc tuổi
già, sao lâu quá chúng ta không gặp con? Ðây là lần đầu
cha mới gặp, hãy về thăm mẹ con đi.
Phật
đi theo, ông lão đưa Phật về nhà, ngồi vào chỗ soạn sẵn,
với chư Tăng. Vợ người Bà-la-môn đến gặp Phật, gieo người
dưới chân Ngài nói:
-
Con ơi! Bấy lâu nay con ở đâu? Không ai chăm sóc cha mẹ khi
tuổi già.
Bà
kêu con trai, con gái ra chào Phật và nói:
-
Hãy đi chào anh con.
Vui
mừng hân hoan, người Bà-la-môn và vợ cúng dường thức ăn
cho Phật và Tăng chúng, thỉnh cầu;
-
Bạch Thế Tôn, hãy thọ trai ở đây suốt đời.
Phật
trả lời:
-
Chư Phật không bao giờ thọ trai ở một nơi cố định.
-
Như thế, xin Ngài cho chúng con biết được người nào mời
thọ trai.
Từ
đó, đức Phật bảo người đến thỉnh Ngài thọ trai rằng:
"Hãy bảo cho Bà-la-môn đó". Và họ đến nói với ông:
-
Ngày mai chúng tôi thỉnh Phật thọ trai.
Người
Bà-la-môn sẽ đem cơm canh từ nhà mình đến chỗ nào có đức
Phật. Khi không ai mời, Phật dùng bữa tại nhà ông. Cả hai
vợ chồng thường xuyên cúng dường Phật và nghe pháp, qua
thời gian đều chứng Tam quả.
Các
Tỳ-kheo bàn tán ở Pháp đường:
-
Chư hiền, người Bà-la-môn biết chắc chắn rằng phụ thân
đức Như Lai là vua Tịnh Phạn, và mẹ Ngài là hoàng hậu
Ma-da. Dù vậy, cả hai ông bà đều gọi Như Lai là "Con chúng
ta" và Phật chấp nhận lối xưng hô ấy. Chuyện này là thế
nào?
Ðức
Phật nghe việc này, Ngài dạy:
-
Này các Tỳ-kheo, hai vợ chồng Bà-la-môn đều có ý xem Ta
như con khi họ gọi Ta là con.
Ngài
nói về quá khứ:
-
Thời quá khứ, Bà-la-môn ấy là cha của Ta trong năm trăm kiếp,
là chú của Ta trong năm trăm kiếp, là ông nội của Ta năm
trăm kiếp, bà vợ là mẹ của Ta năm trăm kiếp, là dì của
Ta năm trăm kiếp, bà ngoại của Ta năm trăm kiếp. Ta được
nuôi dưỡng suốt một ngàn năm trăm kiếp bên người chồng
và một ngàn năm trăm kiếp bên người vợ.
Ðể
giải thích việc ba ngàn đời là con cháu của họ, Phật nói
kệ:
Khi
ý tưởng hân hoan,
Và
trái tim tin tưởng,
Ta
có thể tin vào,
Người
mới gặp lần đầu.
Qua
liên hệ quá, hiện,
Lòng
yêu thương khởi lên,
Như
sen nhô trên nước.
Ba
tháng ở tại Sàketa,
đức Phật thường lui tới nhà Bà-la-môn ấy để thọ trai,
sau ba tháng, họ chứng quả A-la-hán và nhập Niết-bàn. Mọi
người tỏ vẻ kính trọng thi hài họ, đặt lên giàn cây
khiêng đi. Nghe tin rằng họ đã là mẹ và cha của đức Thế
Tôn, dân chúng đi theo đám tang rất đông. Ðức Phật đến
một giảng đường gần nơi hỏa táng, chờ ở đấy. Mọi
người đến đảnh lễ Phật thưa rằng:
-
Bạch Thế Tôn, xin đừng buồn vì song thân qua đời.
Họ
tìm cách an ủi Ngài. Thay vì quở họ đừng nói thế, đức
Thế Tôn quan sát tâm tư mọi người và nói bài pháp tương
ứng với trường hợp đặc biệt này, đọc kinh Jarà
như sau:
Ðời
sống thật ngắn ngủi.
Một
trăm năm chưa qua,
Người
ta đã phải chết.
Dù
ai có sống lâu,
Rồi
cũng sẽ chết già.
Các
Tỳ-kheo, không biết rằng người Bà-la-môn và vợ đã nhập
Niết-bàn, hỏi Phật:
-
Bạch Thế Tôn, họ sẽ tái sanh nơi đâu?
-
Này các Tỳ-kheo, trường hợp của các A-la-hán thánh nhân
như họ không có kiếp sau. Họ đã đạt đến Ðại Niết-bàn,
cõi bất tử, vĩnh hằng.
Ngài
nói Pháp Cú:
(225)
Bậc hiền không hại ai,
Thân
thường được chế ngự,
Ðạt
được cảnh bất tử,
Ðến
đây, không ưu sầu.
6.
Có Phải Người Tặng Quà Làm Nên Quà Tặng?
Những
người thường giác tỉnh ...
Câu
chuyện này được kể lại khi đức Thế Tôn ở tại núi
Linh Thứu, liên quan đến Punna,
đầy tớ gái của Trưởng giả thành Vương Xá.
Có
một ngày, Punna
phải giã gạo rất nhiều từ sáng sớm đến tối mịt, đốt
đèn lên làm cũng không hết việc. Cuối cùng mệt quá, cô
bước ra ngoài nghỉ một lát, thân thể ướt đẫm mồ hôi.
Bấy giờ thần Dabba the Malla có
nhiệm vụ đưa chư Tỳ-kheo về chỗ nghỉ. Sau khi nghe pháp,
ông dùng thần thông làm ngón tay sáng lên như một ngọn đèn
và đi trước dẫn đường, các Tỳ-kheo theo sau.
Ánh
sáng khiến Punna
chú ý đến các Sa-môn đang đi trên đường núi. Cô nghĩ thầm:
"Mình làm thân ở đợ nên giờ này còn chưa được ngủ.
Còn các Tỳ-kheo tôn kính kia sao không ngủ được?" Và cô
đi đến kết luận: "Chắc có thầy nào đau ốm hay bị rắn
cắn gì đây?".
Sáng
sớm hôm sau, Punna
lấy một ít cám, nhồi với nước lạnh, nắn bánh và đem
nướng. Sau khi nướng xong, cô đem bánh, nước uống, đi ra
bờ sông tắm, dự định sẽ ăn bánh trên đường đi. Lúc
ấy, đức Phật cũng đi trên đường ấy, vào làng để khất
thực. Punna thấy
Ngài, thầm nghĩ: "Có mấy hôm gặp Phật, ta không có gì để
cúng dường, hoặc có thức ăn lại không gặp Phật. Hôm nay
gặp Phật lại là lúc mình có sẵn bánh đây. Nếu Ngài không
để ý bánh ngon hay dở, mình sẽ cúng dường Ngài". Và cô
đặt bình nước xuống bên đường, chào đức Phật và thưa:
-
Bạch Thế Tôn, xin nhận phẩm vật đơn sơ này và ban phước
cho con.
Phật
nhìn sang A-nan, Tôn giả cầm bát vốn là quà tặng của một
đại vương, trao cho Phật. Phật đưa bát và nhận bánh cám
nướng. Punna đảnh
lễ Phật, năm vóc sát đất và bạch:
-
Bạch Thế Tôn, xin cho chân lý Ngài chứng ngộ, con cũng được
dự phần.
-
Con sẽ được như vậy.
Và
đứng ngay tại chỗ, Thế Tôn nói lời chúc phúc. Nhưng Punna vẫn
nghĩ: "Mặc dù Thế Tôn ban phước cho ta khi Ngài nhận bánh
nhưng chắc Ngài không ăn. Chắc Ngài cầm nó đi một quãng
đường rồi ném cho quạ, cho chó. Rồi Ngài đến nhà một
ông hoàng hay vị đế vương nào đó, nhận thức ăn thượng
vị".
Ðức
Phật biết Punna
nghĩ như thế nên Ngài nhìn A-nan, tỏ dấu muốn ngồi. Tôn
giả trải tọa cụ, đức Phật ngồi xuống ngoài cổng thành
và ăn bánh nướng. Chư thiên các tầng trời bèn đổ mật
ong (thức ăn thích hợp cho cả trời lẫn người trên khắp
các cõi nước) vào chiếc bánh khô cứng của Punna.
Punnà đứng nhìn Ngài thọ thực. Khi Thế Tôn ăn
xong, A-nan dâng nước. Vào cuối bữa ăn sáng này, Thế Tôn
quở Punnà:
-
Này Punna, tại sao
người phỉ báng đồ đệ Ta?
-
Bạch Thế Tôn, con đâu có.
-
Vậy ngươi nói gì khi thấy họ?
-
Bạch Thế Tôn, con nghĩ đơn giản rằng: "Con bị bắt buộc
làm việc nên không đi ngủ được, còn các Sa-môn tôn kính
kia vì sao không ngủ? Có thể một vài vị bị bệnh hoặc
rắn cắn chi đây?"
Thế
Tôn nghe xong, dạy Punnà:
-
Này Punnà, trường
hợp ngươi khổ sở vì không được ngủ. Nhưng các đệ tử
của Ta luôn luôn tỉnh giấc nên không ngủ.
Ngài
nói kệ:
(226)
Những người thường giác tỉnh,
Ngày
đêm siêng tu học,
Chuyên
tâm hướng Niết-bàn,
Mọi
lậu hoặc được tiêu.
Nghe
xong, Punnà liền
chứng Sơ quả, hội chúng cũng được lợi ích.
Thế
Tôn về đến tinh xá, các Tỳ-kheo bàn tán về việc ban sáng
như sau:
-
Chư hiền, chắc đấng Thế Tôn đã ăn sáng khó nuốt lắm
với chiếc bánh của Punnà
làm bằng bột cám và nước bằng than.
Thế
Tôn đến gần, hỏi các thầy:
-
Các Tỳ-kheo, các ông tụ họp ở đây nói chuyện gì thế?
Khi
nghe kể lại, Ngài nói:
-
Này Tỳ-kheo, đây không phải là lần đầu Ta ăn như thế,
sự việc này cũng đã xảy ra vào thời quá khứ.
Ngài
nói kệ:
-
Cỏ thừa ngươi thường ăn,
Váng
cháo tấm ngươi uống
Ấy
thức ăn ngày trước
Sao
giờ ngươi chẳng ăn?
-
Chưa rành giòng dõi xuất thân,
Thưa
Ngài váng cháo tấm ăn no lòng.
Còn
con, ngựa giống ngựa nòi
Ngài,
con đều biết, cháo kia đâu thèm.
(Trích
đoạn của truyện tiền thân)
Và
Ngài kể lại chuyện tiền thân Kundakasimdhavapotaka.
7.
Không Có Gì Quá Nhiều, Quá Ít.
A-tu-la
nên biết ...
Câu
chuyện này xảy ra khi đức Phật ở tại Kỳ Viên, liên hệ
đến nam cư sĩ Atula.
Atula (Tu-lại)
là một thiện tín sống ở Xá-vệ, và có một nhóm bạn năm
trăm Phật tử. Một ngày nọ ông dắt cả năm trăm người
đi đến tinh xá nghe pháp. Ðầu tiên họ đến bên Tôn giả
Ly-bà-đa (Revata), cung
kính đảnh lễ và ngồi một bên. Tôn giả là người ưa độc
cư, yêu thích cô độc như một con sư tử yêu thích cô đơn,
nên Ngài không nói gì với họ.
Tu-lại
nghĩ thầm: "Tôn giả chẳng nói năng chi". Cả nhóm đứng dậy
đi đến chỗ Tôn giả Xá-lợi-phất, và cung kính đứng bên.
Tôn giả hỏi:
-
Các ông đến gặp ta có chuyện gì?
Tu-lại
thưa:
-
Bạch Tôn giả, con đưa các bạn đi nghe pháp và đã gặp ngài
Ly-bà-đa. Nhưng Ngài chẳng nói gì, nên con bất mãn và đến
đây. Xin Tôn giả thuyết pháp cho chúng con.
-
Tốt lắm. Các ông hãy ngồi xuống.
Và
Tôn giả Xá-lợi-phất giảng giải về A-tỳ-đàm tràng giang
đại hải.
Tu-lại
nghĩ thầm: "A-tỳ-đàm rất khó hiểu, Tôn giả chỉ giảng
giải pháp ấy cho ta quá dài, điều ấy đâu có ích lợi gì?"
Và ông bực bội dẫn chúng bạn đi đến chỗ Tôn giả A-nan.
Tôn giả hỏi: - Có việc
gì thế cư sĩ?
Tu-lại
thưa:
-
Thưa Tôn giả, chúng con đến chỗ Ngài Ly-bà-đa mong được
nghe pháp. Tôn giả chẳng nói lời nào. Chúng con đến chỗ
Tôn giả Xá-lợi-phất, và Ngài dạy quá nhiều về A-tỳ-đàm
với tất cả chi tiết. Chúng con chẳng hiểu gì cả và buồn
bực Tôn giả ấy, nên đến đây. Xin Tôn giả thuyết pháp
cho chúng con.
-
Tốt lắm, hãy ngồi xuống và lắng nghe.
Tôn
giả nói pháp cho họ, ngắn gọn và dễ hiểu. Nhưng họ cũng
bực tức, bỏ đi và đến chỗ Thế Tôn đảnh lễ rồi lui
ngồi một bên. Phật hỏi:
-
Vì sao các ông đến đây?
-
Bạch Thế Tôn, chúng con nghe pháp.
-
Nhưng các ông đã nghe rồi.
-
Bạch Thế Tôn, Tôn giả Ly-bà-đa chẳng nói lời nào, Tôn
giả Xá-lợi-phất giảng dạy quá nhiều, Tôn giả A-nan lại
nói ngắn quá, chúng con không vui nên đến đây.
Phật
nghe xong và quở:
-
Này Tu-lại, từ xưa đến nay, người ta luôn chê bai. Người
không nói, người nói nhiều, người nói ít đều bị chê,
không ai hoàn toàn được khen, cũng không ai hoàn toàn bị chê.
Ngay cả các bậc Ðế vương cũng được người khen kẻ chê.
Ngay cả đại địa, mặt trời, mặt trăng, ngay cả một vị
Phật, ngồi giữa tứ chúng mà thuyết pháp cũng có người
khen kẻ chê. Lời khen chê của người ngu không quan trọng.
Nhưng khi người học thức, thông minh khen hay chê, đó mới
là đích thực.
Ngài
nói kệ:
(227)
A-tu-la nên biết,
Xưa
vậy, nay cũng vậy,
Ngồi
im, bị người chê,
Nói
nhiều, bị người chê,
Nói
vừa phải bị chê,
Làm
người không bị chê
Thật
khó tìm ở đời.
(228)
Xưa, vị lai và nay,
Ðâu
có sự kiện này,
Người
hoàn toàn bị chê,
Người
trọn vẹn được khen.
(229)
Sáng sáng, thẩm sát kỹ,
Bậc
có trí tán thán,
Bậc
trí không tỳ vết,
Ðầy
đủ giới, định, tuệ.
(230)
Danh sáng như vàng ròng,
Ai
dám chê vị ấy?
Chư
thiên phải khen thưởng,
Phạm
thiên cũng tán dương.
8.
Lục Quần Tỳ Kheo
Giữ
thân đừng phẫn nộ ...
Câu
chuyện này xảy ra khi Thế Tôn ở tại Trúc Lâm, liên quan
đến Lục quần Tỳ-kheo.
Ngày
nọ, nhóm Lục quần Tỳ-kheo mang guốc gỗ, hai tay cầm gậy
khua lóc cóc, đi lên đi xuống rầm rầm trên một phiến đá.
Phật nghe tiếng lốp bốp, mới hỏi Ngài A-nan:
-
Này A-nan! Tiếng gì thế?
Tôn
giả thưa:
-
Bạch Thế Tôn, Lục quần Tỳ-kheo mang guốc gỗ, đi tới đi
lui nên gây ra tiếng ấy.
Nghe
thế, Phật dạy:
-
Một Tỳ-kheo phải kiểm soát tư tưởng, lời nói, và hành
động của mình.
Ngài
nói kệ:
(231)
Giữ thân, đừng phẫn nộ,
Phòng
thân, khéo bảo vệ,
Từ
bỏ thân làm ác,
Với
thân, làm hạnh lành.
(232)
Giữ lời, đừng phẫn nộ,
Phòng
lời, khéo bảo vệ
Từ
bỏ lời thô ác,
Với
lời, nói điều lành.
(233)
Giữ ý đừng phẫn nộ,
Phòng
ý, khéo bảo vệ,
Từ
bỏ ý nghĩ ác,
Với
ý, nghĩ hạnh lành.
(234)
Bậc trí bảo vệ thân,
Bảo
vệ luôn lời nói,
Bảo
vệ cả tâm tư,
Ba
nghiệp khéo bảo vệ.
--ooOoo--
Ðầu
trang | Mục lục | 01a
| 01b | 01c | 01d
| 02a | 02b | 03
| 04a | 04b | 05a
| 05b | 06 | 07
| 08 | 09 |
10
| 11 | 12 | 13
| 14 | 15 | 16
| 17 | 18 | 19 | 20
| 21 | 22 | 23
| 24 | 25 | 26a
| 26b | 26c