Bởi vì hình sắc, quang tướng, danh số của muôn vật trong cõi ấy thù thắng vi diệu không thể nào dùng ngôn ngữ, tư duy để lãnh hội nổi, nên kinh nói: “Quán cõi thù thắng kia. Vi diệu khó nghĩ bàn.” Do các thứ trang nghiêm trong cõi ấy đều nhập vào trong một pháp cú, một pháp cú đó chính là thanh tịnh cú và cũng là chân thật trí huệ vô vi Pháp Thân. Lại do y báo, chánh báo cõi Cực Lạc đều trang nghiêm bằng công đức của Thật Tướng nên bình đẳng hiển hiện khắp mọi nơi như vậy, nên kinh nói: “Công đức trang nghiêm khắp.” Và cũng do vì cõi Cực Lạc mầu nhiệm siêu vượt mười phương thế giới như thế, nên kinh nói: “Các cõi Phật khó bằng.”

Kinh Di Đà ghi : “chẳng thể do ít thiện căn, phước đức, nhân duyên mà được sanh về cõi ấy.” Do vì y báo và chánh báo nơi cõi Cực Lạc vi diệu, trang nghiêm vượt xa hết thảy các cõi Phật khác, nên lẽ tất nhiên là người sanh về cõi ấy phải có nhiều thiện căn, nhiều phước đức. Vậy, nhiều thiện căn là gì ? nhiều phước đức là gì ? Trong Đại Thừa Viên Giáo, hễ điều gì xứng Lý với Tự Tánh thì gọi là thiện pháp, hễ điều gì trái nghịch với Tự Tánh thì gọi là ác pháp. Căn có nghĩa là căn bản, là nguồn gốc. Thực vật có gốc, có rễ, thì nó mới có thể đơm hoa, kết trái. Vì thế, Căn có ý nghĩa là nguồn gốc có thể sanh trưởng. Vậy, Thiện Căn có nghĩa là Tự Tánh xuất sanh hết thảy các pháp. Nếu chẳng có Thiện Căn thì dù tai nghe Phật pháp đến mòn cùng, cũng chẳng thể tin, chẳng thể thấu hiểu, nên cũng chẳng thể thâm nhập.

Y báo và chánh báo trang nghiêm trong mười pháp giới do đâu mà có ?

Đều là từ Tự Tánh biến hiện ra. Mười phương pháp giới bao gồm Tứ thánh (Thanh Văn, Duyên Giác, Bồ Tát, và Phật) và Lục đạo phàm phu. Chánh báo là như vậy, y báo cũng chẳng ra ngoài lệ ấy. Y báo là hoàn cảnh sống của chúng ta. Núi, sông, đại địa, cho đến hư không v.v… đều là hoàn cảnh sống của chúng ta, những thứ ấy do đâu mà có ? Là từ trong Tự Tánh biến hiện. Do đó, tâm tánh là cái mà mỗi chúng sanh đều trọn đủ viên mãn, các kinh luận thường nói, Tự Tánh là cái mà “tại thánh chẳng tăng, nơi phàm chẳng giảm.” Do vậy, điều mà chúng ta mong cầu trong Phật pháp chính là cầu minh tâm kiến tánh, cầu trở về với Tự Tánh.

Tự Tánh của phàm phu chúng ta xác thực là chẳng bị giảm thiểu chút nào ! Tự Tánh của chư Phật cũng chẳng thể tăng nhiều hơn chúng ta chút nào ! Tự Tánh hoàn toàn bình đẳng: Thể bình đẳng, tướng bình đẳng, tác dụng bình đẳng, chẳng có gì chẳng bình đẳng. Tuy Tự tánh bình đẳng, nhưng trong ấy lại có mê hay ngộ sai khác. Tuy chư Phật, Bồ Tát, Duyên Giác, Thanh Văn, trời, người cho đến các loài ngọ ngoạy, bay, bò, ngạ quỷ, địa ngục cùng sống chung với nhau trong mười pháp giới. Nhưng nếu ngộ thì sẽ tự tại, vui sướng, hễ mê bèn tạo nghiệp chịu quả báo. Vấn đề xuất hiện đều là do từ mê hay ngộ, trừ mê và ngộ ra, chẳng có gì khác nhau.

Giáo học Phật pháp nhằm dạy chúng ta phá mê khai ngộ. Mê chính là cái nhân của hết thảy phiền não, khổ nạn. Ngộ là cái nhân của hết thảy vui sướng. Chỉ cần phá mê khai ngộ liền lìa khổ được vui. “Lìa khổ được vui” là nói về quả báo. “Phá mê khai ngộ” là nói đến

nhân duyên. Nếu chúng ta muốn có quả báo tốt đẹp thì trước hết phải thực hiện từ nhân duyên, tức là trước hết phải “phá mê khai ngộ.” Vì vậy, chúng ta phải biết chân tướng sự thật là hết thảy các pháp đều sanh ra từ Tự Tánh.

Chư Phật, Bồ Tát đã giác ngộ là giác ngộ từ Tự Tánh. Hết thảy phàm phu mê thì cũng là mê từ Tự Tánh. Nhưng thật ra, trong Tự Tánh, chẳng hề có mê hay ngộ; mê hay ngộ là do con người có khởi tâm động niệm hay không. Vì thế, trong kinh Hoa Nghiêm, đức Phật dạy chúng ta: “Hết thảy chúng sanh đều do vọng tưởng, chấp trước mà chẳng thể chứng đắc.” Vọng tưởng, chấp trước là mê ! Như như bất động là giác ! Chư Phật, Bồ Tát chẳng có vọng tưởng, mà cũng chẳng có chấp trước, nên là giác mà chẳng mê. Đó chính là điều then chốt của việc học Phật.

Đại Thừa Khởi Tín Luận nói: “Một niệm bất giác, bèn có vô minh.” Do vậy có thể biết, một niệm bất giác còn có trước vô minh. Do một niệm bất giác nên mới thành vô minh. Do vô minh nên mới sanh ra ba tế tướng (nghiệp tướng, chuyển tướng và cảnh giới tướng). Từ ba tế tướng ấy mới biến hiện sáu thô tướng. Tam tế và lục thô diễn biến thành y báo và chánh báo trang nghiêm trong mười pháp giới. Y báo và chánh báo trang nghiêm trong mười pháp giới do vậy mà có !

Chân tâm bản tánh vốn là thường giác, nên gọi là Tự Tánh giác; nhưng cớ sao lại có cái gọi là bất giác ? Vì trong ấy, có một niệm nẩy sanh ! Hễ có một niệm thì bèn gọi là bất giác. Cho nên, hễ khi nào chúng ta vừa khởi lên một niệm, thì phải biết chính mình đang mê, chớ chẳng phải giác.

Thế mà hiện nay, chúng ta từ sáng đến tối cứ mãi dấy lên hết niệm này nối tiếp niệm kia, bản thân chúng ta chẳng biết chính mình đã khởi sanh ra bao nhiêu vọng niệm trong từng mỗi sát na. Di Lặc Bồ tát bảo, một chúng sanh thông thường dấy lên 320 triệu vọng niệm trong một sát na, với con số này, chúng ta hoàn toàn chẳng có cách nào nhận biết được. Tuy không thể nhận biết được con số ấy một cách chính xác, nhưng ít nhất chúng ta phải biết lỗi lầm của chính mình là lúc nào cũng khởi tâm động niệm và rất mong muốn ngưng dứt vọng niệm. Chuyện này cũng lại quá sức rắc rối ! Vì sao rắc rối ? Vì rất muốn ngưng dứt vọng niệm mà ngưng dứt không được ! Vì sao biến thành nông nỗi này ? Ấy là vì một niệm bất giác trong nhiều đời nhiều kiếp quá khứ cho đến nay đã dưỡng thành thói quen, thành tập khí khó thể nào ngưng được.

Nói hơi khó nghe, phàm phu chúng ta từ sáng tới tối đều luôn trưởng dưỡng, nuôi nấng vọng tưởng. Hết thảy các môn học thuộc về thế gian pháp đều nhằm mục đích tăng trưởng vọng tưởng; đó là một sự thật không thể phủ nhận ! Chúng ta vào trong Phật pháp để làm gì ? Vẫn là để nuôi lớn vọng tưởng ! Đấy là sự thật mà mỗi người học Phật phải tự phản tỉnh, phải tự kiểm chứng, chẳng ai có thể giúp mình được trong chuyện này. Nếu chẳng thể tự mình phản tỉnh lỗi lầm này, thì dù có muốn ngưng dứt vọng tưởng, cũng chẳng thể ngưng được, mãi mãi, vĩnh viễn vẫn là thuận theo thói quen dấy khởi thêm vọng tưởng.

Đức Phật dạy: Nếu chúng ta thật sự muốn khôi phục bản lai diện mục, muốn thật sự triệt để giác ngộ, ắt phải đoạn sạch

vọng niệm. Trong các vọng niệm, vọng niệm vi tế nhất được gọi là Vô Minh, vọng niệm thô hơn một chút thì gọi là Trần Sa, lại thô hơn chút nữa thì gọi là Kiến Tư phiền não. Kiến Tư phiền não, Trần Sa phiền não và Vô Minh phiền não được gọi chung là “vọng niệm” hay “vọng tưởng.”

Vọng tưởng dấy lên, từ vi tế nhất dần dần cho đến cái thô nhất. Nay đức Phật dạy chúng ta muốn đoạn vọng niệm thì chỉ có thể dốc sức đoạn trừ từ cái thô nhất đến cái ít thô hơn, kế đó là cái vi tế đến cái vi tế nhất. Giống như khi mặc nhiều lớp áo, chúng ta mặc lớp áo thứ nhất ở bên trong trước, mới mặc lớp khác ra ngoài; nhưng khi cởi áo thì phải cởi từ lớp áo ngoài cùng trước, mới có thể cởi đến lớp áo trong cùng, chẳng thể cởi ngay từ lớp bên trong. Thế mà, thời nay chúng ta học Phật, chưa cởi được lớp thô thiển bên ngoài đã vội vàng bàn tới chuyện cởi lớp vi tế bên trong. Do đó, nếu chúng ta muốn đoạn Vô Minh thì trước hết phải đoạn Kiến Tư phiền não, kế tiếp là đoạn Trần Sa, sau cùng mới đoạn Vô Minh. Nếu chúng ta chẳng đổ công dốc sức tại nơi đây, thì niệm kinh cũng chỉ là uổng công, niệm Phật cũng chẳng thể vãng sanh, tu cái gì cũng chẳng thu được hiệu quả tốt đẹp.

Hiện nay, phần đông đồng tu chúng ta học Phật đều chưa đoạn Kiến Tư và Trần Sa, nhưng lại muốn đoạn V