Giới thiệu kinh
Tiểu Bộ (Khuddaka Nikàya)
Gs. Trần
Phương Lan
Tiểu Bộ kinh có
nhan đề "Tiểu Bộ", nhưng lại chứa đựng số lượng kinh
lớn nhất trong năm bộ Nikàya là 15 tập, so với Trường Bộ
(3 tập), Trung Bộ (3 tập), Tương Ưng Bộ (5 tập) và Tăng
Chi Bộ (3 tập). Chữ "Tiểu" ở đây, theo các vị luận sư,
muốn chỉ tính cách hỗn hợp nhiều đề tài được diễn
tả bằng nhiều thể văn khác nhau, từ các kinh kệ ngắn gọn
do Ðức Phật thuyết giảng, các tiền thân Ðức Phật với
hàng ngàn bài kệ do các vị Tỳ kheo cảm tác, tiểu sử các
Ðức Phật, các vị A la hán, sự tích Thiên cung, Ngạ quỷ
do chư vị kết tập kinh điển biên soạn..., đến các luận
thư phân tích giáo lý mở đầu cho văn học A Tì Ðàm (Abhidhamma)
của Luận tạng về sau. Tóm lại Tiểu Bộ kinh là một hợp
tuyển đa diện gồm 15 tập theo thứ tự như sau:
1) Khuddaka Pàtha (Tiểu tụng):
gồm 9 kinh và kệ ngắn gọn do Ðức Phật thuyết về Tam quy,
Thập giới, Các điềm lành, Phật bảo, Lòng từ v.v. cho các
đệ tử mới học đạo.
2) Dhammapada (Pháp cú): gồm
423 bài kệ do Ðức Phật thuyết được sắp theo các chủ
đề trong 26 phẩm, là tập kinh phổ biến nhất trong các nước
theo đạo Phật Nam truyền vì tính cách cô đọng phần cốt
tủy của giáo lý qua các bài kệ ngắn gọn làm nền tảng
của nếp sống đạo, từ đó nhiều bộ kinh lớn được phát
triển về sau.
3) Udàna (Cảm hứng ngữ, Phật
tự thuyết): gồm 80 chuyện gợi niềm cảm hứng để Ðức
Phật phát biểu những vấn đề hoan hỉ có tính cách giáo
dục và khích lệ hội chúng, được chia làm 8 phẩm.
4) Itivuttaka (Phật thuyết như
vậy): gồm 112 kinh chia ra 4 chương theo lối văn xuôi pha
lẫn thơ kệ. Tập này cũng trích dẫn những cảm hứng ngữ
trang nghiêm của Ðức Phật nhưng bắt đầu bằng câu "Ðây
là điều được Ðức Thế Tôn thuyết và tôi nghe như vậy".
5) Suttanipàta (Kinh tập): gồm
71 kinh trong 5 chương viết theo thể kệ, miêu tả hoàn cảnh
xã hội cổ Ấn Ðộ và bàn luận những lời dạy đầy tính
cách triết học và đạo đức của Ðức Phật, cùng lý tưởng
trong nếp sống thanh tịnh của các Tỳ kheo.
6) Vimanavatthu (Chuyện Thiên cung):
gồm 85 chuyện chia ra 7 chương, miêu tả mọi cảnh huy hoàng
của các lâu đài Thiên giới ở đời sau dành cho những người
sống theo chánh đạo và làm thiện sự ở đời này.
7) Petavatthu (Chuyện Ngạ quỷ):
gồm 51 chuyện trong 4 chương miêu tả cảnh giới khổ đau
của các loài quỷ do ác nghiệp của chúng tạo ra ở đời
này. Cả hai tập chuyện Thiên cung và Ngạ quỷ này nhằm nói
lên tương quan giữa Nghiệp và Quả, cùng khích lệ sự tu
tập của giới tại gia.
8) Theragàthà (Trưởng lão Tăng
kệ): gồm 1,360 bài thơ kệ do 264 vị Tỷ kheo cảm tác
từ đời sống tu tập của chư vị.
9) Therigàthà (Trưởng lão Ni kệ):
gồm 524 bài kệ do 73 Tỷ kheo ni cảm tác. Cả hai tập thi kệ
Theragàthà và Therigàthà được đánh giá là những tác phẩm
đẹp nhất trong văn học Ấn Ðộ vì tính cách mang nặng tình
người hòa lẫn thiền vị của các đệ tử Phật. Ðây là
những khúc hoan ca phản ánh đời sống thanh tịnh của những
người tầm cầu giải thoát giác ngộ, chân hạnh phúc.
10) Jàtaka (Bổn sanh hay Chuyện
tiền thân Ðức Phật): gồm 547 chuyện ngắn và dài theo
thể văn xuôi xen lẽ thi kệ trong 22 chương, theo thứ tự các
bài kệ tăng dần từ chương một với một bài kệ cho đến
chương 22, chấm dứt với tiền thân Vessantara nổi tiếng qua
cả ngàn bài kệ. Các chuyện tiền thân có mục đích tạo
niềm tin vào đạo pháp trong mọi tầng lớp xã hội từ vua
chúa, Bà la môn cho đến các giới bình dân cùng khổ. Ðối
với các học giả, các chuyện tiền thân có tầm quan trọng
lịch sử vì chúng được xây dựng trong khung cảnh Ấn Ðộ
cổ đại.
11) Nidesa (Nghĩa tích): là một
luận thư trình bày sự phân tích bình giải các vấn đề
giáo lý của tập kinh Sutta Nipata. Sách này gồm hai phần: Ðại
nghĩa tích và Tiểu nghĩa tích.
12) Patisambhidàmagga (Vô ngại giải
đạo): một luận thư trình bày các vấn đề phân tích
giáo lý theo hình thức hỏi đáp như trong bộ A Tì Ðàm. Hai
tập kinh này được đánh giá là các tác phẩm tiền phong
của văn học A Tì Ðàm và được xem là do Tôn giả Sariputta
(Xá Lợi Phất) thuyết giảng và bình luận 32 vấn đề giáo
lý trong 3 phẩm.
13) Apadana (Sự nghiệp anh hùng):
kể theo thể thơ kệ cuộc đời Ðức Phật và các Thánh đệ
tử của Ngài. Tập kinh gồm 4 phần: cuộc đời Ðức Phật
Gotama (Thích Ca), 41 vị Ðộc giác Phật, và 559 vị Tỷ kheo
và Tỷ kheo ni đã trải qua những cuộc chiến đấu anh hùng
cao thượng để đạt cứu cánh giải thoát giác ngộ.
14) Buddhavamsa (Phật sử): tập
kinh theo thể thơ kệ nói về sự tích 24 vị cổ Phật từ
Ðức Phật Dipankara (Nhiên Ðăng) đến Ðức Phật Kassapa (Ca
Diếp) và phương cách các Ðức Phật chuyển Pháp luân. Tất
cả đều do Ðức Phật Gotama kể lại từ khi Ngài còn là
Bồ tát được Ðức Phật Dipankara thọ ký cho đến khi Ngài
diệt độ trong Niết bàn Vô dư y.
15) Cariyà Pitaka (Sở hạnh tạng):
gồm 35 chuyện tiền thân Ðức Phật được kể theo lời thỉnh
cầu của Tôn giả Sariputta, với mục đích nêu rõ ý chí tầm
cầu giải thoát với nỗ lực cao độ và sự hy sinh vô thượng
mà Bồ tát đã thực hiện qua mười công hạnh Ba la mật (viên
mãn) của Ngài.
(Trích
Nguyệt san Giác Ngộ, 01-1999)
