TỰ
TRUYỆN
Thỉnh
thoảng
Khi
muốn nói về mình
Mẹ
tôi thường kể:
Đời
mẹ buồn và lặng lẽ
Mẹ
luôn bước đi thật nhẹ
Nhưng
lỡ khi tức giận
Và
giậm mạnh chân,
Những
chiếc tách, trước đây là của bà ngoại,
Kêu
leng keng trên chạn bát dĩa,
Và
khiến mẹ cười.
Khi
tôi sinh ra, tôi nghe kể thế,
Một
con bướm bay vào qua cửa sổ
Và
đậu ở đầu giường mẹ tôi,
Nhưng
đồng thời có tiếng chó tru ngoài sân.
Mẹ
tôi nghĩ rằng
Đó
là điềm xấu.
Đời
tôi hẳn là không hoàn toàn êm ả
Như
đời của mẹ
Nhưng
ngay cả khi tôi nhìn vào tháng ngày hiện tại
Một
cách buồn bã
Như
trong những khung ảnh rỗng không
Và
những gì tôi thấy là một bức tường bụi bặm
Cuộc
đời trước sau vẫn tươi đẹp vô cùng.
Có
nhiều khoảnh khắc
Tôi
không thể nào quên
Những
khoảnh khắc tựa những bông hoa rực rỡ
Với
đủ mọi sắc màu,
Những
buổi chiều đậm ngát hương thơm
Như
những trái nho đỏ tía
ẩn
dưới chùm lá bóng đêm.
Tôi
đã say mê đọc thơ
Say
mê yêu nhạc
Và
bao giờ cũng ngỡ ngàng, tôi mày mò
Từ
vẻ đẹp này sang vẻ đẹp khác
Nhưng
khi lần đầu tiên nhìn thấy
ảnh
một phụ nữ khỏa thân
tôi
bắt đầu tin ở những phép mầu.
Cuộc
đời tôi qua mau
Cuộc
đời quá ngắn
Cho
những khát vọng lớn lao của tôi,
Những
khát vọng không cùng,
Trước
khi tôi nhận ra,
Ngày
tàn cuộc đời đã đến gần.
Rồi
cái chết sẽ đạp cửa nhà tôi
Và
bước vào
Thảng
thốt kinh hoàng tôi phải nín hơi
Và
quên cả hít thở.
Mong
sao tôi không bị khước từ cái thời khắc
Được
thêm một lần hôn đôi tay
Của
người đã nhẫn nại và đều bước cùng tôi
Đi
tiếp đi tiếp rồi đi tiếp
Và
là người đã yêu hơn hết thảy.
(
Autobiography )
LÀM
THI SĨ
Từ
lâu cuộc sống đã dạy tôi
Rằng
âm nhạc và thơ ca
Là
những điều đẹp nhất thế gian
Mà
cuộc đời có thể đem lại cho ta
Ngoại
trừ tình yêu, tất nhiên.
Trong
một sách giáo khoa cổ
Do
nhà in Hoàng đế ấn hành
Vào
năm nhà thơ Vrchlicky qua đời
Tôi
tìm chương nói về thơ ca
Và
thi pháp.
Rồi
tôi bỏ một bông hồng trong chiếc cốc
Đốt
ngọn nến
Và
bắt đầu viết những câu thơ đầu tiên.
Hãy
cháy lên, ngọn lửa của ngôn từ,
Và
nổi bùng lên,
Cho
dù ngón tay ta bỏng cháy.
Một
ẩn dụ bất ngờ có giá trị hơn
Chiếc
nhẫn đeo nơi ngón tay
Nhưng
ngay cả Tự điển Gieo vần của Puchmajer
Với
tôi cũng chẳng có ích gì mấy.
Tôi
hoài công chọn lời tìm ý
Và
cố ý nhắm nghiền đôi mắt
Để
nghe cho được dòng thơ đầu tiên
Nhưng
rồi trong bóng tối, thay vì ngôn ngữ,
Tôi
chỉ thấy nụ cười của một phụ nữ
Và
mái tóc theo gió tung bay.
Đấy
hẳn là số phận của tôi
Mà
tôi đã đeo đẳng suốt cuộc đời
Không
mỏi mệt.
(
To be a poet )
BÀI
CA
Người
vẫy chiếc khăn quàng trắng
và
nói lời giã từ
Mỗi
ngày một điều gì đó chấm dứt
Một
điều gì đó tuyệt vời chấm dứt.
Bồ
câu đưa thư đập cánh vào không trung
Trên
đường bay trở về;
Tuyệt
vọng hay mong ngóng,
Bao
giờ chúng ta cũng quay lại nhà.
Hãy
lau nước mắt đi,
Và
hãy cười bằng đôi mắt đẫm lệ.
Mỗi
ngày một điều gì đó khởi đầu
Một
điều gì đó tuyệt vời khởi đầu.
(
Chanson )
BÀI
CA CÁC THIẾU NỮ
Một
con sông dài chảy qua thành phố
Hai
bờ nối kết bằng bảy chiếc cầu
Ngàn
cô gái đẹp dạo trên bến cảng
Tất
cả các cô đều khác hẳn nhau.
Hòa
nhịp đôi tim để sưởi ấm bàn tay
Trong
ánh sáng của một tình yêu nóng bỏng
Ngàn
cô gái đẹp dạo trên bến cảng
Tất
cả các cô đều giống hệt nhau.
(
Chanson des jeunes filles )
BÀI
THƠ TÌM THẤY TRÊN TẤM THẢM TREO TƯỜNG
Thành
phố Prague,
Với
người đã trông thấy một lần
Cái
tên này sẽ ngân mãi
Trong
tim
Thành
phố là một bài ca quyện theo dòng năm tháng
Chúng
ta vẫn mến yêu
Sao
cho bài ca vẫn vang lên.
Hạnh
phúc thay, những giấc mơ đầu tiên của tôi
Vẫn
ngời sáng như những chiếc dĩa bay
Trên
các mái nhà của thành phố
Để
rồi sau đó biến mất chẳng biết nơi đâu
Từ
thời tôi còn trẻ.
Có
một lần tôi áp má
Vào
khối đá của bức tường cổ
ở
đâu đó bên dưới sân Lâu đài
bỗng
tôi nghe vọng lại
một
tiếng gầm thét thảm sầu
Đấy
là tiếng sấm sét từ những thế kỷ xa xăm
Thế
nhưng phiến đá, ấm áp và dịu dàng,
Của
ngọn Bạch Sơn
Vẫn
thì thầm bên tai tôi.
Hãy
đi tới! và sẽ thấy ngạc nhiên
Hãy
cất tiếng ca! và biết đang hát cho ai
Nhưng
đừng nói dối.
Tôi
đi tới và tôi không nói dối.
Chỉ
trừ với các bạn, những người tôi yêu ơi,
Chỉ
một chút thôi.
(
Poème trouvé sur une tapisserie )
BÀI
CA VỀ TUỔI THƠ
Này
các cậu bé, hãy cho tôi chút đất sét
Tôi
muốn cùng các cậu đắp một cái đập
Khỏi
nhìn chiếc đồng hồ quả lắc
Khỏi
nghe tiếng thời gian trôi qua
Và
muốn lội trong dòng suối giá buốt
Mà
không hề rét cóng tay chân
Và
vẫn còn nhìn thấy trước mặt
Con
đường đời dài và đẹp vô cùng
(
Chanson sur l'enfance)
NĂM
1934
Thật
ngọt ngào khi nhớ lại
Hạnh
phúc của tuổi thanh xuân
Chỉ
dòng sông không có tuổi
Cối
xay gió thôi không hoạt động
Ngọn
gió thất thường vẫn thổi, dửng dưng.
Chỉ
còn cây thánh giá ở ngã tư đường
Một
vòng hoa xa cúc như chiếc tổ không có chim non
Trên
vai Chúa Ki tô
Và
làn sương như lời báng bổ giữa đám lau lách.
Hãy
thương xót chúng tôi
Thời
kỳ cay đắng đã tới
Trên
bờ những dòng sông êm dịu
Đã
hai năm rồi nhà máy bỏ hoang
Và
trẻ con học lời đói khát
Trên
gối những bà mẹ.
Vậy
mà tiếng cười của chúng vẫn ngân vang
Dưới
cõi thinh lặng buồn rầu tang tóc
Trong
ánh bạc.
Miễn
là điều đó sẽ đem lại cho chúng
Một
tuổi già hạnh phúc hơn nhiều
So
với tuổi thơ chúng tôi đã cho chúng.
(
L’année 1934 )
NẾU
VỚI BẠN CÂU THƠ CŨNG LÀ ĐIỆU HÁT
Nếu
với bạn câu thơ cũng là điệu hát
-
như người ta nói-
Tôi
đã hát ca suốt cả đời
Tôi
đã đến với những người trong tay không có gì
Và
sống cuộc đời qua ngày đoạn tháng
Tôi
nhập bọn với họ. Tôi hát về nỗi đau
Về
tín ngưỡng, đức tin của họ,
Và
tôi sống với họ tất cả những gì
Họ
đang trải nghiệm. Ngay cả nỗi bồn chồn,
Yếu
đuối, sợ hãi, dũng khí,
Ngay
cả nỗi buồn của người khốn khó.
Và
dòng máu của họ, khi tuôn chảy,
Đã
tung tóe vào người tôi. Máu đã chảy nhiều rồi
Trên
quê hương ngọt ngào của sông nước, cỏ cây, hoa bướm
Và
của những phụ nữ say đắm.
Tôi
cũng đã ngợi ca những phụ nữ.
Yêu
đương mù quáng
Tôi
lảo đảo bước đi dọc đường đời
Vấp
ngã trên một cánh hoa lạc lõng
Hay
trên bậc cấp ngôi giáo đường.
(Si
pour vous les vers sont aussi un chant...)
CHIẾN
ĐẤU VỚI THIÊN THẦN
Trời
mới biết ai đã nghĩ ra
Cái
hình ảnh u sầu đó
Và
nói về người đã chết
Như
những chiếc bóng sống động
Đi
lang thang giữa chúng ta.
Vậy
mà những chiếc bóng ấy vẫn có thực ở nơi đây
Bạn
không thể không nhận ra chúng
Bao
nhiêu năm qua tôi đã tập hợp quanh mình
Khá
nhiều chiếc bóng
Nhưng
ở giữa chúng
Chính
tôi là kẻ lang thang.
Những
chiếc bóng tối tăm
Và
lặng thinh giữ nhịp
Theo
sự thinh lặng của tôi
Khi
chiều dần xuống
Và
tôi cô đơn.
Thỉnh
thoảng chúng ngăn chặn ngòi bút của tôi
Khi
tôi không đúng
Và
xua tan một ý nghĩ xấu xa
Làm
cho đau đớn.
Vài
chiếc bóng lại lờ mờ
Và
phai nhạt
Tôi
không còn nhìn thấy ở đằng xa
Nhưng
có một chiếc bóng màu hồng
Và
rơi nước mắt.
Trong
cuộc đời mọi người
Cũng
có lúc
Mọi
vật bỗng tối đen trước mắt
Con
người thiết tha mong ước
Được
ôm trong tay một cái đầu tươi cười
Con
tim muốn được nối kết
Với
một con tim khác
Dẫu
là bằng những mối chỉ khâu
Và
đôi môi chẳng mong muốn gì hơn
Được
chạm vào nơi
Con
quạ nửa khuya đã đậu trên người nữ thần Pallas Athena
Khi
chẳng được mời nó vẫn bay đến thăm
Nhà
thơ sầu muộn.
Điều
đó được gọi là tình yêu
Thôi
cũng được
Có
lẽ là tình yêu thật
Có
điều là hiếm khi nó bền lâu
Nói
gì chuyện yêu cho đến chết
Như
trường hợp những con thiên nga
Thường
thì những cuộc tình nối tiếp nhau
Như
những chuỗi quân bài nắm trong tay.
Có
khi đó chỉ là cái rung động khoái cảm
Thường
kéo dài và cay đắng
Có
khi chỉ là tiếng thở dài và nước mắt
Và
lại có khi là nỗi chán chường
Đó
là điều buồn nhất.
Đã
có một lần tôi nhìn thấy một bóng hồng
Đứng
trước cổng một ngôi nhà
Đối
diện với nhà ga Prague
Lúc
nào cũng chìm trong làn khói.
Chúng
tôi thường ngồi đấy, bên cửa sổ
Tôi
nắm lấy đôi bàn tay mịn màng của nàng
Và
nói lời yêu đương.
Chuyện
như thế tôi rất tỏ tường.
Nàng
mất đã lâu
Những
ánh đèn đỏ nhấp nháy
Trên
những đường rầy bên dưới.
Ngay
khi cơn gió mới chớm nổi
Thổi
bay đi bức màn tối
Những
đường rầy sáng loáng lên
Như
những sợi dây của chiếc dương cầm kỳ quái.
Thỉnh
thoảng ta có thể nghe tiếng hơi nước rít lên
Và
tiếng phì phò của đầu máy
Mang
những khát vọng thảm hại của con người
Từ
những sân ga bụi bẩn
Về
những đích đến khác nhau
Thỉnh
thoảng chúng cũng mang đi những người chết
Trở
về nhà
Về
các nghĩa trang.
Giờ
tôi đã hiểu sao mà đau đớn thế
Khi
rứt bàn tay khỏi một bàn tay
Một
đôi môi khỏi một đôi môi khác
Khi
những vết nối bị tách ra
Khi
người kiểm soát đóng sập
Cánh
cửa cuối cùng của toa xe.
Tình
yêu là cuộc chiến đấu không ngừng với thiên thần
Từ
sáng tới tối
Không
khoan dung
Thường
thì địch thủ luôn mạnh hơn
Nhưng
thật khổ thân cho người nào
Không
hề nhận biết
Rằng
thiên thần của mình không hề có cánh
Và
không hề ban phúc.
(
Struggle with the angel )
CÁI
ĐẦU CỦA ( PHO TƯỢNG ) THÁNH NỮ ĐỒNG TRINH MARIA
Đó
là một thời khắc khác lạ trong năm.
Tôi
mở cửa sổ,
những
chiếc rèm kêu sột soạt
mùa
thu đã đến rồi.
Vẫn
đang còn óng mượt, với những giọt máu,
Và
những vết buồn nhẹ loang
Đó
là thời khắc mà những vết thương
Bắt
đầu nhức nhối hơn.
Tôi
đi thăm nhà thơ Vladimir Holan,
anh
đang bệnh.
Anh
ở gần chủng viện Lužice,
có
thể nói là bên trên dòng sông
Mặt
trời vừa lặn sau những mái nhà
Con
sông rì rầm khe khẽ
Và
xáo những quân bài ẩm ướt
Cho
cuộc chơi buổi tối.
Tôi
vừa mới bước vào
Holan
đã đột ngột gấp sách lại
Và,
chừng như đang giận dữ, anh hỏi
Tôi
có tin cuộc sống vẫn còn sau khi chết
Hay
một thứ gì tệ hơn thế không.
Nhưng
tôi không nghe lời anh nói
Trên
chiếc tủ ngăn đặt bên cánh cửa
Tôi
thoáng thấy khuôn đúc một cái đầu phụ nữ
Chúa
ơi, tôi biết cái đầu này !
Nó
nằm kia, mặt dính sát đất,
như
dưới một máy chém.
Đấy
là đầu Thánh nữ đồng trinh Maria
ở
quảng trường Thành phố cổ.
Những
người hành hương đã hạ nó xuống,
Cách
đây sáu chục năm,
Khi
từ Núi Trắng trở về.
Họ
đã lật đổ cây trụ
Có
bốn thiên thần vũ trang
Trên
đó đặt pho tượng.
Cây
trụ này cũng không thể cao bằng
Trụ
Vendôme ở Paris.
Hãy
tha thứ cho những người này
Tượng
được dựng lên để đánh dấu sự thất bại
Và
tủi hổ
Của
dân tộc Tiệp
Và
những người hành hương kia đang ngây ngất
Với
những ngụm tự do đầu tiên.
Ngày
ấy tôi có mặt ở đó cùng với họ
Và
cái đầu của pho tượng bị gẫy
Lăn
lóc trên lề đường
Gần
chỗ tôi đứng
Khi
nó dừng lại
Đôi
mắt thành kính nhìn
Đôi
giày bụi bặm của tôi.
Bây
giờ, nó lại lăn về phía tôi
Thế
là lần thứ hai,
Và
giữa hai khoảnh khắc đó
Là
gần như cả một đời người,
Chính
là cuộc đời tôi.
Tôi
không nói là cuộc đời hạnh phúc
Nhưng
cũng đã đến đoạn kết rồi.
-
Xin anh vui lòng nhắc lại cho tôi
Điều
anh hỏi khi tôi vừa mới tới
Và
xin tha lỗi cho tôi.
(
La tête de la vierge Marie. )
NHỮNG
ĐÔI KHUYÊN TAI BẰNG SAN HÔ
Tất
cả những gì đã rời bỏ chúng ta
Và
chìm sâu trong dĩ vãng
Dọc
đường đánh mất một phần lớn
Bản
chất của mình
Cái
xấu nhạt nhòa, ta quên đi tội lỗi,
Rượu
chua loét
Và
những nụ hôn sững lặng dưới vòm trời
Biến
thành bài ca.
Khi
anh mơ về vòng tay của em
Anh
sáng tạo những câu thơ
Anh
dạo bước quanh phòng
Và
ngâm nga bên khung cửa trống
Ôi,
những câu thơ trầm bỗng!
Chúng
chẳng quá cao siêu
Nhưng
tràn đầy khát vọng chưa thỏa
Và
ngôn từ đắm say.
Em
ép lòng bàn tay trên miệng anh
Khiến
anh phải im lặng
Và
em hết sức che chắn
Đôi
tai nhỏ nhắn sững sờ
Trong
khi đầu lưỡi anh
Quấn
quýt nơi đôi tai với những nếp nhăn hồng
Như
trong một mê cung.
(
Les boucles d’oreilles en corail )
ĐÔI
KHI TA BỊ TRÓI BUỘC BỞI NHỮNG HỒI ỨC
Đôi
khi ta bị trói buộc bởi những hồi ức
Và
không có chiếc kéo nào có thể cắt
Những
sợi chỉ dai bền
Hay
những chiếc dây thừng!
Bạn
có thấy cây cầu kia bên Căn nhà Nghệ sĩ?
Chỉ
vài bước trước khi đến cầu
Cảnh
sát bắn chết một công nhân
Đang
bước đi ngay bên cạnh tôi.
Hồi
đó tôi chỉ mới hai mươi
Nhưng
bây giờ cứ mỗi lần đi qua chỗ đó
Hồi
ức trở lại với tôi
Cầm
lấy tay dẫn tôi cùng chung bước
Đến
chiếc cổng nhỏ của nghĩa trang Do Thái
Nơi
tôi đã chạy thoát
Khỏi
loạt súng trường.
Năm
tháng qua đi với bước chân mơ hồ, lảo đảo
Kéo
tôi cùng đi theo.
Năm
tháng vùn vụt trôi qua
Cho
đến khi thời gian ngừng lại.
(
Sometimes we are tied down by memories )
ĐOẠN
RỜI MỘT LÁ THƯ
Mưa
suốt đêm tạt vào cửa sổ
Không
thể nào ngủ
Tôi
trở dậy bật đèn
Ngồi
viết một lá thư.
Nếu
tình yêu có thể bay xa
Điều
tất nhiên chẳng xảy ra
Và
nó cũng không mấy khi ở gần mặt đất
Hẳn
nó sẽ cảm thấy mê say được ấp ủ
Trong
cơn gió nhẹ thoảng qua.
Nhưng
giống như những con ong giận dữ
Dồn
những chiếc hôn ghen tị
Trên
cơ thể con ong cái ngọt ngào
Và
một bàn tay nóng vội
Níu
chặt những gì có thể với tới
Và
lòng khao khát thì chẳng hề suy giảm
Ngay
cả cái chết cũng có thể xảy ra
trong
khoảnh khắc hân hoan
mà
không hoảng sợ
Nhưng
nào ai đã một lần tính được
Bao
nhiêu yêu thương gởi gắm
Trong
đôi vòng tay rộng mở.
Những
lá thư gửi cho phụ nữ
Tôi
vẫn chuyển qua cánh chim bồ câu
Ý
thức tôi vẫn luôn sáng tỏ
Chẳng
bao giờ nhờ cậy diều hâu
Và
cũng không nhờ chim ó đâu!
Dưới
ngòi bút tôi thơ không còn bay nhảy
Và
như giọt lệ đọng lại nơi khóe mắt
Con
chữ còn treo lại đàng sau.
Và
cuộc đời tôi, đến thời kỳ cuối,
Giờ
chỉ là chuyến hành trình hối hả trên con tàu:
Tôi
đứng trong toa, bên cửa sổ
Ngày
qua ngày
Chạy
ngược về quãng thời gian qua
Để
lẫn vào đám bụi mờ u sầu
Có
nhiều lúc tôi bất lực nắm lấy
Cái
phanh cấp cứu của con tàu.
Có
lẽ sẽ thêm một lần tôi bắt gặp
Nụ
cười một người phụ nữ,
Đọng
lại nơi mí mắt
Như
một cánh hoa héo hắt.
Có
lẽ tôi sẽ còn được phép
Gởi
đến đôi mắt nàng ít nhất là một nụ hôn
Trước
khi chúng lạc mất trong bóng tối đen.
Có
lẽ sẽ thêm một lần tôi nhìn thấy
Một
mắt cá chân thon nhỏ
Nổi
lên như viên ngọc
Toát
ra vẻ dịu dàng ấm áp,
Khiến
tôi gần như nghẹt thở vì khát khao.
Bao
nhiêu điều con người đành bỏ lại phía sau
Khi
chuyến tàu dửng dưng tiến lại gần
Ga
Quên Lãng
Với
khu vườn lan nhật quang lung linh mờ ảo
Trong
hương hoa mọi thứ đều bị lãng quên
Kể
cả tình yêu nhân thế.
Đây
đã là ga cuối:
Con
tàu không đi xa hơn.
VĨNH
BIỆT
Với
cả triệu vần thơ trên thế giới
Tôi
chỉ góp dăm ba đoạn thêm vào
Có
lẽ chúng chẳng hơn gì tiếng dế kêu
Tôi
biết thế. Xin tha thứ. Tôi đang tới hồi kết.
Thơ
tôi chẳng phải là những dấu chân đầu tiên
Trên
lớp bụi mặt trăng
Nếu
có khi những vần thơ kia toả sáng
Xét
cho cùng chẳng phải ánh sáng của chúng đâu.
Tôi
yêu ngôn ngữ này đã từ lâu.
Và
điều thúc đẩy những đôi môi thầm lặng
Phải
run rẩy
Sẽ
khiến các cặp tình nhân trẻ hôn nhau
Khi
họ rong ruổi các cánh đồng rực đỏ sắc màu
Của
chiều tà đang xuống
Muộn
hơn ở vùng nhiệt đới.
Thơ
đã đến với chúng ta từ lúc khởi đầu
Như
yêu thương
Như
nạn đói, như bệnh dịch, như chiến tranh
Cũng
có lúc thơ tôi ngây ngô vụng dại
Nhưng
tôi cũng không thanh minh.
Tôi
tin rằng lời hay ý đẹp
Tốt
hơn nhiều so với tàn sát và huỷ diệt.
(
And now good- bye )
Thơ
JAROSLAV SEIFERT
THÂN
TRỌNG SƠN dịch
Theo
các bản tiếng Anh của Ewald Osers
và
tiếng Pháp của Jean-Gaspard Páleníček .
|