Hắn còn nhớ rõ cái ngày cha hắn bán bộ sách quý với giá ba chục nghìn bạc để lấy tiền cho hắn đi Pháp. Ngày ấy lòng hắn như nở hoa, hắn không dám tin vội rằng đó là sự thật, vì nếu là sự thật thì quả đã có trời, và trời đã có tai để nghe mấy lời hắn vẫn thầm thì cầu nguyện trong đêm vắng. Hắn cầu nguyện rất khẽ, thế mà trời nghe được, trời linh thiêng quá.

Nhà hắn không giàu, người ta vẫn bảo rằng có tiếng mà không có miếng, rất đúng, nhưng có một số thiên hạ vẫn đồn đại rằng nhà hắn giàu lắm, bạc giấy năm trăm may vào nệm nằm đến mục ra. Giá là sự thật thì sướng biết bao nhiêu.

Chạy chọt xin cho được cái giấy thông hành cũng không phải dễ gì, nhưng rồi cái ngày hắn chễm chệ ngồi trên “xích-lô” đạp để ra hãng máy bay ấy cũng phải đến. Mẹ hắn khóc âm thầm, cha hắn ủ rũ, còn hắn thì cố gắng lắm cũng chỉ buồn được hơn một phút rồi lại cười lên ha hả.

Trong thâm tâm hắn vẫn hồi hộp suốt cả thời kỳ xin giấy tờ. Hắn chỉ sợ một sự gì thay đổi và hắn sẽ không được đi nữa. Có đêm hắn nằm mơ thấy bị sở Công an gọi hắn bảo cấm không được ra khỏi nước, hắn uất ức gần phát khóc. Đến khi tỉnh dậy biết rằng chỉ là một giấc mơ, hắn lồm cồm mở đèn âu yếm nhìn lại một lần nữa cái giấy thông hành và cái vé máy bay “bằng xương bằng thịt” rõ ràng rồi mới yên lòng nằm xuống ngủ nốt.

Những người khác trước khi lên đường có mang cùng một tâm trạng với hắn không? Hay chỉ một mình hắn mới điên rồ như thế?

Trên máy bay, vì hắn là học trò, giá có nửa tiền nên được xếp ngồi sau góc đuôi và cô chiêu

đãi viên xinh đẹp cười với tất cả các hành khách mà đến phiên hắn thì hình như không phải là nụ cười ban nãy nữa mà là cái miệng mếu máo. Nếu nụ cười là một cái máy để người ta có thể bấm vào khuy hoặc cắm vào lỗ điện thì hắn cũng sẽ được nhận một vài nụ cười chăng.

Nhưng thôi, hắn cần gì những nụ cười ấy, miễn hắn đặt chân trên đất Pháp là được rồi.

Hắn đi với một thằng bạn cũng một hoàn cảnh như hắn, nghĩa là rất nghèo.

Khi máy bay từ từ hạ cánh xuông sân bay Orly, lòng hắn rộn ràng quên cả mệt nhọc, mãi bây giờ hắn mới dám tin chắc rằng hắn được đi Pháp học. Hình như trong huyết quản của người dân Việt nào cũng có con sâu giang hồ, hẳn thế, cái thèm đi của người dân Việt thật là vô bờ bến. Thì xem như hắn, xa gia đình, xa cha mẹ mà quên cả buồn, dầu chỉ là một chút buồn ngoại giao hay tượng trưng. Xách va-li lang thang đi tìm phòng trọ, hắn như một cụ lý toét mà thằng bạn hắn lại càng đình đù hơn. Bộ quần áo của hắn mới may chưa cắt hết đường chỉ, thế mà sang đến đây sao thấy nó vừa chật vừa cũn cỡn, so với những chàng trai Việt qua đã lâu năm trông hắn quê mùa đến thảm thương.

Tuy vậy, đứng cạnh thằng bạn trông hắn cũng còn tươm tất hơn. Bộ quần áo thằng bạn là bộ quần áo của cha mang chữa lại, chỗ đáng chật thì rộng, đáng dài thì ngắn, không biết thợ nào chữa mà khéo thế, làm thằng bé lúng ta lúng túng như người đang ăn vụng, trông phát tội nghiệp.

Cứ thế hai thằng ngơ ngác đi tìm phòng trọ giữa cái thành phố Ba Lê nghìn năm văn vật. Tay xách va-li mắt liếc bên này bên kia, thỉnh thoảng lại đứng nhìn

trố ra một cửa hàng hay một chiếc xe hơi kiểu mới. Ai không biết sẽ nhầm rằng hai chú mán rừng lần thứ nhất xuống phố bán thuốc ê.

Đi bộ hơn ba tiếng đồng hồ mới tìm được một cái phòng trọ tối tăm u ám, tuy u ám nhưng cũng còn hơn cái phòng hắn ở nhà, nhất là những gian phòng trọ trong thời tản cư.

Trong phòng trọ sao người ta đặt lắm gương soi thế, hắn nghĩ thầm “Tây đầm chúng nó thật đỏm dáng, ở đâu cũng muốn thấy cái nhan sắc của mình.”

***

Ba tháng rồi hắn ở Ba Lê. Độ này trông hắn đỡ mán hơn một chút, hắn đã thay bộ quần áo chật chội bằng một bộ quần áo khác, vừa vặn với con người hắn hơn, tuy rằng thư nào cha hắn cũng đã dặn dò phải biết hà tiện.

Cha hắn lo ngại một ngày kia không gửi được tiền, hắn cũng biết rằng nhà hắn nghèo, nghèo lắm, nhưng giá cha hắn đừng có gào lên trong mỗi thư chắc hắn sẽ thú vị hơn. Nếu không bị cái đạo Khổng ràng buộc hay đúng hơn sợ bị cha hắn giận mà cúp tiền thì hắn đã viết thư mà xin với cha hắn điều ấy.

Tuổi trẻ quả thật là vô tư, vô tư gần như là gỗ đá.

Sao người Việt sang đây lắm thế, nhưng ở bên này người ta gọi nhau bằng Mít để phân biệt với ông táo tức là những chàng đen. Quả thật phải sang đây mới thấy rõ màu da vàng và dáng dấp nhỏ bé của người Á Đông, nhất là người Việt.

Trong lúc dân các nước khác gặp nhau thì mừng rỡ, Mít gặp nhau thì cứ lờ đi như không thấy hoặc là trong cái nhìn im lặng như đặt một câu hỏi:

— Mày mà cũng sang đây ư?

Rất nhiều người Việt mới sang bị bẽ bàng vì cái dáng điệu “phớt tỉnh ăng-lê” của đồng bào, hỏi ra mới biết

rằng chỉ vì sợ quen biết la cà rồi hỏi mượn tiền thì phiền quá.

Nhiều người bảo dân Mít giống dân Do thái ở những tính xấu mà không giống những tính tốt của dân xứ ấy. Nghe hơi bi quan nhưng có lẽ cũng đúng một phần nào chăng?

Ba Lê có đủ các hạng Mít, từ mít đi xe Hoa Kỳ bóng nhoáng, cho đến thứ mít nghèo xơ xác sống bám vào cái ví của các cô đầm.

Hắn vẫn cười thầm mỗi khi thấy một chàng mít đi với cô gái Âu. Muôn hôn lên trán phải bắc một cái thang, nhưng cười người chớ vội cười lâu, câu ấy Đông Tây đều có dặn, quả thật đúng, một độ suýt nữa hắn cũng vấp phải, thế mới chết. Chỉ lỗi tại cái nhà trọ có một cô làm phòng xinh xinh, không đặc biệt gì, nhưng lòng chàng trai chưa đến hai mươi mới sang còn nguyên vẹn, đầm bên nhà lại cao