Để sống hạnh phúc bạn cần rất ít, và tất cả đều sẵn có trong chính bạn, trong phương cách suy nghĩ của bạn. (Very little is needed to make a happy life; it is all within yourself, in your way of thinking.)Marcus Aurelius
Do ái sinh sầu ưu,do ái sinh sợ hãi; ai thoát khỏi tham ái, không sầu, đâu sợ hãi?Kinh Pháp Cú (Kệ số 212)
Bạn có thể lừa dối mọi người trong một lúc nào đó, hoặc có thể lừa dối một số người mãi mãi, nhưng bạn không thể lừa dối tất cả mọi người mãi mãi. (You can fool all the people some of the time, and some of the people all the time, but you cannot fool all the people all the time.)Abraham Lincoln
Không làm các việc ác, thành tựu các hạnh lành, giữ tâm ý trong sạch, chính lời chư Phật dạy.Kinh Đại Bát Niết-bàn
Cỏ làm hại ruộng vườn, tham làm hại người đời. Bố thí người ly tham, do vậy được quả lớn.Kinh Pháp Cú (Kệ số 356)
Hãy lắng nghe trước khi nói. Hãy suy ngẫm trước khi viết. Hãy kiếm tiền trước khi tiêu pha. Hãy dành dụm trước khi nghỉ hưu. Hãy khảo sát trước khi đầu tư. Hãy chờ đợi trước khi phê phán. Hãy tha thứ trước khi cầu nguyện. Hãy cố gắng trước khi bỏ cuộc. Và hãy cho đi trước khi từ giã cuộc đời này. (Before you speak, listen. Before you write, think. Before you spend, earn. Before you retire, save. Before you invest, investigate. Before you critisize, wait. Before you pray, forgive. Before you quit, try. Before you die, give. )Sưu tầm
Như cái muỗng không thể nếm được vị của thức ăn mà nó tiếp xúc, người ngu cũng không thể hiểu được trí tuệ của người khôn ngoan, dù có được thân cận với bậc thánh.Đức Đạt-lai Lạt-ma XIV
Một người chưa từng mắc lỗi là chưa từng thử qua bất cứ điều gì mới mẻ. (A person who never made a mistake never tried anything new.)Albert Einstein
Học vấn của một người là những gì còn lại sau khi đã quên đi những gì được học ở trường lớp. (Education is what remains after one has forgotten what one has learned in school.)Albert Einstein
Thường tự xét lỗi mình, đừng nói lỗi người khác. Kinh Đại Bát Niết-bàn

VỀ MỤC LỤC

Hàng ngàn năm trôi qua con người vẫn nhớ vào một đêm rằm giữa khuya trăng sáng phủ trùng Thái tử Tất Đạt Đa nhìn kinh thành Ca Tỳ La Vệ dưới ánh trăng mơ màng, nhìn mặt vợ con lần cuối cùng. Thái tử đánh thức Xa Nặc người giữ ngựa Kiền Trắc thức dậy. Sau đó cả ba Tất Đạt Đa, Xa Nặc và ngựa Kiền Trắc lặng lẽ ra đi, đi mãi đến bờ sông Anoma. Câu chuyện đến đây nhưng còn chi tiết ít người biết. Mấy năm sau thường lang thang trở lại với sông Anoma nhìn về phía bên kia bờ sông nghĩ ngợi trầm ngâm. Bên kia sông là đồi núi chập chùng rừng xanh thẳm thưa dấu chân người. Nhưng đâu là bến giác bờ mê? Tại sao cùng một chuyến đi ba người, Xa Nặc lại ở lại? Thái tử tìm gì lại đi qua sông? Và cuộc hành trình còn có một bóng dáng nhỏ nhoi bị khuất lấp sau bóng người đi, đó là chú ngựa Kiền Trắc. Chú biết gì, tìm gì….?

***

Kiền Trắc là chú ngựa bạch của hoàng thân Đề-Bà-Đạt-Đa, anh em bà con với Thái Tử Tất Đạt Đa. Kiền Trắc vừa sinh ra đã đứng dậy trên bốn chân loạng choạng, chưa vững nhưng đuôi đã ve vẩy. Sau vài cái vẫy đuôi chú đứng thẳng lên và cất tiếng hí. Tiếng hí non nớt đã biểu lộ một điều gì đó thuộc bản tính của chú. Voi, gấu, ngựa, khỉ, chim ở các chuồng xung quanh để ý hướng về chú… bằng những ánh mắt buồn bã - thật là tội nghiệp, mày đã sinh lầm chỗ.

Ngài Đề-Bà-Đạt-Đa là một kẻ ích kỷ, luôn bị cái hữu hạn ám ảnh, cung vàng điện ngọc rồi đây sẽ mất tất cả rồi sẽ tới lượt đối diện với cái chết. Đề-Bà-Đạt-Đa tìm đến vĩnh cửu, muốn cho ngừơi ta không quên mình bằng sự thống trị, áp đặt quyền lực mọi người,
các con vật trong cung ăn gạo thô, uống nước đục nhưng lại phục vụ bất cứ lúc nào, bất cứ hoàn cảnh nào. Theo hoàng thân như vậy mới thể hiện tấm lòng với mình. Các con vật im lặng khép nép mỗi khi hoàng thân đến gần, vì đã quen hoàng thân cho phép con nào, con ấy mới dám cử động. Ngay cả chim đang hót cũng im tiếng. Hoàng thân Đề-Bà-Đạt-Đa tỏ ra thích thú khi thấy mình đạt tới quyền lực tuyệt đối, ban phát cuộc sống, ban phát vui buồn cho tất cả. Hoàng thân vui không biết cả cung điện mình ảm đạm, ủ rủ, trở thành một kẻ ác mà hoàng thân vẫn không hay. Kiền Trắc hồn nhiên như thách thức quyền lực tuyệt đối mà hoàng thân muốn áp đặt. Do đó hoàng thân lấy làm ngạc nhiên, tức giận, khi thấy tất cả gặp mình tỏ ra run sợ khép nép, riêng chú ngựa Kiền Trắc gặp ngài lại vẫy đuôi. Không thể chịu nổi, Kiền Trắc ăn rất ít mà lại chạy rất xa dẻo dai, vẫn vẫy đuôi như tỏ ra không mệt mỏi. Sự tức giận làm người mất ngủ, dẫn tới điên loạn, hoàng thân ra sức vung roi đánh đập Kiền Trắc vào be sườn non, vào bất cứ chỗ nào trên mình Kiền Trắc, quên mất Kiền Trắc là giống ngựa quý từ Phương Đông xa xôi đem cống cho hoàng cung vua Tịnh Phạn. Mặc dù bị hành hạ nhưng Kiền Trắc còn sức còn ve vẩy đuôi như tỏ ra bất chấp, như trêu chọc. Gió mang theo điều buồn, điều vui, điều lành, điều xấu, hay đi khắp hư không. Hư không không can thiệp vào bất cứ số phận nhưng mọi cái đều có bóng dáng hư không để rồi cái nào bén phải lụt, cái nào méo phải tròn lên. Cọp phải ít hơn nai trên
rừng. Vì vậy cuộc sống luôn tồn tại , khó cắt nghĩa được thế nào là số phận.

Thái Tử Tất Đạt Đa tìm đến Kiền Trắc. Quả nhiên đúng như lời đồn, chú ngựa bị bỏ đói ốm nhom, thương tích đầy người, gặp vị Thái Tử trẻ tuổi không tỏ ra buồn rầu, vô tư ve vẩy đuôi. Thái Tử xin chú về. Hoàng thân trong cơn giận, muốn cho chú đi cho khuất mắt để thiết lập lại quyền hành tuyệt đối. Vô tình cơ duyên, vật tìm được chủ và chủ cũng tìm được vật. Thế là Kiền Trắc có nơi ở mới.

**********

Trong cung điện hoàng thân Đề-Bà-Đạt-Đa u ám bao nhiêu, ở chỗ Thái Tử Tất Đạt Đa sáng sủa tốt đẹp bao nhiêu. Xa Nặc là một nài ngựa tốt bụng hết lòng chăm sóc các con vật. Ngựa được ăn loại kê tốt nhất, sàng sẩy sạch sẽ, lúa mạch non ngậm sữa đòng đòng ướt đẫm sương đêm. Lũ vật được thường xuyên tắm mát. Mỗi lần Kiền Trắc ăn, Xa Nặc đứng một bên vuốt ve thì thầm. Được ăn ngon, được thương yêu, chú ngựa phục hồi sức khoẻ nhanh chóng, bộ lông trắng bóng mượt như được xoa dầu. Cho dù khi bị hoàng thân bỏ đói hay ở chỗ Tất Đạt Đa được ăn no, Kiền Trắc vẫn một mực nhân cách nhẹ nhàng bốn vó tung bay trên đường.

Đừng lấy làm ngạc nhiên, Kiền Trắc không tạo ra con đường. Con đường có sẵn từ lúc Kiền Trắc mới sinh ra. Kiền Trắc cứ thong dong bước đi chở theo người, chở theo hành trang. Trên lưng , tất cả những gì gọi là cuộc đời.

Tuy nhiên Thái Tử Tất Đạt Đa không để ngựa Kiền Trắc phải vất vả. Cách một vài ngày Xa Nặc thắng bộ yên cương cho Kiền Trắc. Thái Tử cưỡi ngựa dạo chơi trong rừng, một vòng
qua xóm làng, qua hoàng thành, mặc dù Kiền Trắc luôn vẫy đuôi, vị Thái Tử trẻ tuổi lắng nghe chú thở phì phò có vẻ mệt mỏi. Bao giờ Thái Tử cũng cho ngựa dừng lại nghỉ ngơi và thong dong bước kiệu trở về.

Tưởng như mọi cái ở hoàng cung vua Tịnh Phạn không hề thay đổi. Thời gian êm trôi, ngày nối ngày trong vườn Thượng Uyển đã bao mùa lá. Một buổi chiều, theo thường lệ Xa Nặc mang thức ăn đến chuồng ngựa. Riêng hôm nay Kiền Trắc nhận được phần lúa mạch nhiều hơn ngày thường. Và khi Kiền Trắc cúi đầu nhai lúa, Xa Nặc đưa tay vuốt ve Kiền Trắc rồi thì thầm “Nè ăn cho no đi. Chưa bao giờ mày đi xa, nhưng đêm nay ông chủ nhân hậu sẽ đưa mình đi.” Kiền Trắc cứ ngỡ là những lời thì thầm mỗi chiều thường lệ của Xa Nặc. Không ngờ đó là những lời buồn bã sao… Dường như sắp có điều gì sắp xảy ra. “Mà đi đâu, mày ơi. Chủ nhân bỏ vợ con, cung vàng điện ngọc dễ dàng như vậy sao! Ôi mày ơi, đây là một con người có tấm lòng cao cả, không có người thứ hai. Nhưng mà mày ơi, mày có đồng ý với tao. Muôn loài không riêng gì con người, không một ai tránh khỏi được tuổi trẻ, già nua, bệnh tật rồi chết. Chết là thất bại cuối cùng, là điểm phải đến. Không phải do ta muốn. Mày có đồng ý với tao. Thương ông chủ quá, nhưng mà tao không thể nói gì được trước
ý chí của ông chủ kiên định như kim cương.”

Xa Nặc vừa nói gì, tiếp tục giọng nói thì thầm trầm buồn. Kiền Trắc nhớ lại đêm nay là đêm rằm. Buổi chiều ngày rằm phố xá ngoài hoàng thành đông người người dạo chơi, người buôn bán lẫn người ăn xin, mấy ông già đi không nổi nằm dưới đất van xin. Và có một đám ma nhà nghèo không trống kèn. Xa Nặc ngồi một ngựa, Tất Đạt Đa với Kiền Trắc. Cứ gặp một hình ảnh, Thái Tử cho Kiền Trắc dừng lại và kêu lên “Ôi cuộc đời, sao buồn vậy người ơi.” Tất Đạt Đa và Xa Nặc xuống ngựa đến bên đ