Trong pháp Thập Nhị Nhân Duyên của Bích Chi Phật, Đức Phật dạy: “Vô minh duyên hành, hành duyên thức, thức duyên danh sắc, danh sắc duyên lục nhập, lục nhập duyên xúc, xúc duyên thọ, thọ duyên ái, ái duyên thủ, thủ duyên hữu, hữu duyên sanh, sanh duyên lão tử.” Pháp này cho chúng ta thấy nhân quả ba đời: Vô minh và hành là đời quá khứ. Thức, danh sắc, lục nhập, xúc, thọ, ái, thủ và hữu là đời hiện tại. Sanh và lão tử là đời tương lai.

Đối với hết thảy sự lý quá khứ, hết thảy nghiệp quả hiện tại, vị lai đều không biết thì gọi là vô minh. Do vô minh nên gây ra tạo tác thì gọi là hành, hành bao gồm cả khởi tâm động niệm. Thức là nói đến đầu thai, Phật pháp gọi là thần thức, thế gian gọi là linh hồn. Người thế gian chưa hiểu rõ chân tướng sự thật, nên gọi thần thức là linh hồn; nhưng thật ra đã gọi là hồn thì chắc chắn chẳng linh. Phật, Bồ-tát thấu rõ chân tướng sự thật, nên gọi thần thức là mê hồn. Thật vậy, nếu thần thức thật sự linh, thì khi đầu thai sao không biết chọn lựa sanh vào gia đình đại phú đại quý để hưởng phước mà lại sanh vào gia đình nghèo khổ, thậm chí còn đầu thai vào trong tam ác đạo để suốt đời sống khốn khổ? Ý nghĩa thật sự của chữ thần thức chính là mê hồn, chớ chẳng phải là linh hồn. Mê hồn là thần thức lúc mê hoặc, điên đảo, hồ đồ đi đầu thai vào chỗ khốn khổ. Khổng Lão Phu Tử gọi cái mê hồn ấy là du hồn, Ngài nói: “Du hồn vi biến, tinh khí vi vật.” Mê hồn lang thang biến hóa, hợp với tinh khí biến thành vật chất. Theo các nhà khoa học hiện thời, vật chất đó là ánh sáng, là dao động. Khổng

Lão Phu Tử coi vật chất là du hồn hợp với tinh khí thành vật chất, nhưng vật chất đó chỉ là giả hợp, chẳng thường hằng tồn tại. Đây chính là điều mà Phật đã nói trong gần ba ngàn năm trước đây trong kinh Kim Cang: “Phàm những gì có hình tướng đều là hư vọng,” và trong Bát-nhã Tâm Kinh: “Sắc chẳng khác không, không chẳng khác sắc.”

Thật thà mà nói, thần thức muốn đi đầu thai không phải là chuyện dễ dàng, chẳng phải muốn đi đầu thay nơi nào, lúc nào cũng được. Thần thức phải có đủ điều kiện mới có thể đi đầu thai. Trong Phật pháp, điều kiện ấy được gọi là duyên. Bản thân thần thức trong kiếp trước đã tạo thiện nghiệp hay ác nghiệp thì gọi là nghiệp nhân. Có nhân mà chẳng có duyên sẽ không thể kết quả, từ nhân đến quả phải có duyên trong ấy thì mới kết quả. Thần thức sẵn có là nhân, cha mẹ là duyên, thần thức mượn cha mẹ làm duyên để đầu thai, đó chính là quả. Nếu trong đời trước, người ấy và cha mẹ chẳng có duyên, thần thức của người ấy chẳng thể nào thấy được cha mẹ, nên cũng chẳng thể đầu thai. Tỷ dụ, tuy thần thức ở khắp mọi nơi trong không gian, nhưng loài người chúng ta chẳng thấy thần thức. Cũng giống như vậy, trời, thần và quỷ có mặt ở khắp mọi nơi, nhưng chúng ta cũng chẳng thể thấy họ. Vì sao? Vì chúng ta và họ không có duyên, nên chẳng thể thấy nhau. Một khi có duyên bèn được thấy nhau. Người thường thấy ma quỷ thì kết quả sẽ bị đọạ vào ngạ quỷ, bởi vì ma quỷ là duyên dẫn dắt người ấy sanh vào ngạ quỷ. Một người bình thường hoặc thần thức không có duyên với ma quỷ, thì chẳng bị đọa vào ngạ quỷ. Cho nên, muôn vạn lần chớ nên mong

cầu thấy ma quỷ làm chi! Hiện nay, chúng ta thấy có một số người thích cầu cơ, đồng bóng để mong cầu thấy ma quỷ. Thấy được ma quỷ rồi thì sao? Thì cùng với chúng đi vào quỷ đạo, trong trăm ngàn vạn kiếp không ngóc đầu ra được.

Nếu thần thức không có duyên với cha mẹ, sẽ không thấy được cha mẹ, nên cũng chẳng thể đầu thai. Những duyên được thấy cha mẹ để đầu thai là gì? Đức Phật dạy, duyên ấy có bốn loại: báo ân, báo oán, đòi nợ, trả nợ. Nếu kiếp trước ta kết thiện duyên với kẻ ấy, thì nay kẻ ấy đến để báo ân, sanh ra làm con cháu hiếu hiền. Nếu kiếp trước ta và kẻ ấy kết ác duyên với nhau, đã từng là oan gia đối đầu trong quá khứ, thì nay kẻ ấy đến để báo cừu, trả đũa, sanh ra làm bại gia tử, khiến cho ta làm gì cũng thất bại ê chề, cửa nát nhà tan. Nếu kiếp trước ta mắc nợ kẻ ấy chẳng trả, thì nay kẻ ấy đến đòi nợ; nếu nợ ít thì chẳng bao lâu trả xong, kẻ ấy bèn rời bỏ ta đi ho�