Trong tận thâm tâm tôi, thầy là một vì sao sáng, một hiền nhân vô cùng tôn kính giữa nhân gian này. Tôi chưa từng diện kiến hay bái sư nhưng toàn tâm ý của tôi thì thầy là thầy tôi từ quá khứ xa xưa chứ chẳng phải chỉ mỗi kiếp này.

Thế gian này, cụ thể nhất là với người Việt ta thì thầy là một biểu tượng của minh triết phương đông, một bậc Bồ tát “vô công dụng hạnh”. Thầy xuất thế, nhập thế với tất cả từ bi và đại dụng vì Phật pháp, vì dân tộc và vì nước non này. Thầy là một hiền sĩ phương đông với tất cả những đặc tính biểu trưng nhất và trọn vẹn nhất “phú quý bất năng dâm, bần tiện bất năng di, uy vũ bất năng khuất” và hơn thế nữa, trọn đời hy hiến cho sự nghiệp hoằng pháp lợi sanh.

Ô nỗi buồn từ ngày ta lạc bước
Cố quên mình là thân phận thần tiên

Đọc hai câu thơ này tự dưng ta nghĩ đến vị trích tiên Lý Bạch của triều Đường xưa bên Tàu. Cốt cách thầy quả thật là như trích tiên. Đời sống kham khổ khắc kỷ của chốn già lam không làm cho thầy xơ cứng tâm hồn, áo cà sa không bó buộc được tư tưởng tư do, phóng khoáng của thầy. Thầy là một ông tăng nghiêm trì giới luật, tinh tấn tu hành nhưng vẫn ngời ngời toát lên phong cách của một nghệ sĩ thượng thặng:

Tự hôm nào suối tóc ngọt lời ca
Tay em rung trên những phím lụa ngà

...
Đạp cung đàn sương ứa đọng vành môi
Đường xanh xanh phơn phớt nụ ai cười

Hay những câu thơ tuyệt tác mà người yêu thơ hầu như ai cũng biết, ai cũng thuộc. Hình ảnh trong câu thơ ấy đã trở thành nguồn cảm hứng cho bao nhiêu người khác.

Đôi mắt ướt, tuổi vàng cung trời hội cũ
Áo màu xanh không xanh mãi trên đồi hoang
Phút

vội vã bỗng thấy mình du thủ
Thắp đèn khuya ngồi kể chuyện trăng tàn.

Có khi thầy như một kẻ sĩ, xem thường thế sự công danh. Nếu khi xưa Nguyễn Công Trứ với tư tưởng Nho gia từng tự ví mình như cây thông. Nhà soạn tuồng Đào tấn cũng từng bảo:

Lao xao sóng vỗ ngọn tùng
Gian nan là nợ anh hùng phải vay

Thì thầy lại viết:

Một lần ngại trước thông già cung kính
Chẳng một lần nhầm lẫn không ư?

Bậc tòng lâm thạch trụ ngại gì trước thông già mà cung kính? một lần lầm lỡ chuyện chi? Phải chăng lầm lỡ nước non này, dân tộc này, đạo pháp trong cơn nguy biến, giáo hội dân tròng trành như con thuyền giữa xoáy nước hiểm hung?

Và còn nữa, thầy bảo:

Tay níu nữa gốc thông già trơ trọi
Đứng bên đường nghe mối hận lên cao

Một vị thiền sư buông bỏ việc đời mà còn hận gì để dâng cao chất ngất? Cây thông đứng bên đường nghe mối hận lên cao vì trơ trọi một mình? Vì mình là thông? Thầy chính là cây thông ấy.

Học Phật, tu Phật không phải để trở thành gỗ đá; cắt ái từ thân, ly gia đoạn dục để hướng về phương trời cao rộng nhưng con người ai cũng có mẹ cha. Thầy dù là trưởng tử Như Lai nhưng tình cảm dành cho cha, nghĩ về cha cảm xúc ngất trời. Tình phụ tử thiêng liêng, công hạnh chưa tròn, thương cha mà viết:

Mười lăm năm một bước đường
Đau lòng lữ thứ đoạn trường cha ơi
Đêm dài tưởng tượng cha ngồi
Gối cao tóc trắng rã rời thân con

Thầy vẽ nên chân dung người cha vừa thân thương vừa cao quý vô cùng. Cha ngồi tựa gối râu tóc bạc phơ cứ như những bậc trọng phụ của lịch sử xa xưa. Đoạn đường lữ thứ cả cha và con cùng đi qua, cả chúng sinh cùng bước đường, con đường dài thăm thẳm, kiếp nhân sinh này đau khổ

chất chồng có bao giờ vơi. Càng hãi hùng biết bao vì “chiêm bao”, vì “thiên cơ”, vì kiếp phù sinh chưa tròn.

Thầy một đời vì Phật pháp, vì dân tộc và nước non. Người xuất gia không có nghĩa là làm lơ bỏ mặc dân oan nước loạn, với tinh thần nhập thế thầy đau vì dân vì nước. Thầy lên đường phục hoạt giáo hội, phục hưng Phật Việt và gióng lên tiếng nói lương tri.

Ngày mai sư xuống núi
Phố thị bước đường cùng
Sư ho trong bóng tối
Điện Phật trầm mông lung

Quê hương xứ sở trải qua bao hoạn nạn bể dâu, những cơn sóng dữ vùi dập quê hương cùng với thân phận con dân. Trái tim Bồ Tát thổn thức:

Từ những ngày Thái Bình Dương dậy sóng
Quê hương mình khô quặn máu thù chung

Hoặc

Quê hương ơi mấy nghìn năm máu lệ
Đôi vai gầy dâng trọn cả mùa xuân

Thầy thương cho cả một dân tộc:

Đàn trẻ nhỏ dắt nhau tìm xó chợ
Tìm tương lai tìm rác rưới mưu sinh.

Thân trong cửa thiền nhưng thầy như Bồ Tát Quán Thế Âm, nghe cả những âm thanh bất hạnh của đàn trẻ em nhặt rác hay là tiếng khóc khổ đau của dân tộc này.

Thật vô cùng uyên áo, một thiền sư viết những dòng thơ như thế này:

Lặng lẽ nằm im dưới đáy mồ
Không trăng không sao mộng vẩn vơ
Tại sao người chết, tình không chết?
Quay mấy vòng đời, môi vẫn khô

Vừa mang triết lý nhà Phật về luân hồi quay mấy vòng đời, vừa nói lên cái chết của thể xác không phải là hết, cái thần thức vẫn không thể chết, thân xác chết mà môi vẫn khô!

Thật khó có thể tìm thấy một thiền sư nào viết được những câu như thế này:

Cõi xa vắng giữa trưa nào lạc lõng
Môi em hồng ta ước một vì sao

Những ngày tháng ngồi trong lao tù, thầy gõ ngón tay lên tường rêu mà ngẫm việc đời, nhìn

xem thế sự nhiễu nhương.

Cọng lau gầy trĩu nặng ánh tà dương
Rồi trước mặt ngục tù thân bé bỏng
Ngón tay nào gõ nhịp xuống tường rêu

Thầy đã tận dụng chốn ngục thất như là thiền thất, ngày đêm thiền định. Bài thơ này cũng có thể xem như là bài kệ, rất hay, không thể thêm hay bớt một chữ:

Phụng thử ngục tù phạn
Cúng dường tối thắng tôn
Thế gian trường huyết hận
Bỉnh bát lệ vô ngôn

Bát cơm tù là lễ vật cúng dường, người tù ngoài hơi thở ra thì chỉ còn có bát cơm tù là vật quý giá nhất, mà cơm tù của những nhà tù dưới những chế độ độc tài toàn trị, sắt máu thì cũng rất thô và rất nghèo. Tù nhân – thiền sư chỉ còn có nhiêu đó để cúng dường. Thân thầy ở trong tù nhưng tâm thầy thì thương cảm thế gian trường huyết lệ. Thế gian này từ ngàn xưa đến giờ có lúc nào vơi huyết lệ? Có khi nào dừng khổ đau? Thầy nâng bát cơm cúng dường trong sự tịch lặng tuyết đối, không cả lời kinh tiếng kệ hay chuông mõ nhưng “lời vô ngôn” bay cao bay xa phắp mười phương.

Nói về thầy thì dù có viết ngàn trang cũng không hết lời, ngôn ngữ có tán thán như thế nào cũng không sao tả hết được trí huệ, đức hạnh của thầy. Cho dù có tôn xưng thầy là thiền sư, tòng lâm thạch trụ, long tượng sư vương, học giả, triết gia, nhà ngôn ngữ học, dương cầm thủ, nhà thơ, nhà văn, nhà biên khảo, dịch giả, tăng thống, bậc xuất thân dấn thân … tất cả đều đúng và tất cả hòa trong một, không thể nào tách ra từng yếu tố hay từng vai trò riêng lẻ được! Điều này cũng giống như khi ta nói về đạo Phật, đạo Phật là một tôn giáo, một nhân sinh quan, một hệ thống triết học, là giáo

dục, một phong cách sống, một hệ thống văn học nghệ thuật… Phật giáo bao gồm hết thảy như thế.

Thầy xuất hiện giữa dòng chảy nghiệt ngã của Phật giáo Việt cũng như của lịch sử Việt. Thầy đã trụ lại, đương thân dựng lập lại những gì đã hư hoại suy hao. Thầy gánh vác trách nhiệm hoằng hóa chánh pháp, lèo lái con thuyền giáo hội PGVNTN. Thân gầy gò như lau sậy nhưng tinh thần như kim cang bất hoại, trí huệ như biển cả bao la từ nội điển đến ngoại điển. Thầy đã thổi một luồng sinh khí tươi mới vào những gì cũ kỹ, hư mục, xơ cứng. Thầy đã truyền cảm hứng không chỉ cho “tăng sinh Thừa Thiên” mà cho cả tứ chúng đồng tu, đồng hành, đồng phụng sự dân tộc – quốc gia, đồng hướng về phương trời cao rộng.

Với những vị có đủ nhân duyên phước báo được gặp thầy, gần gũi thân cận thầy, được sự dạy dỗ trực tiếp của thầy… thì đó là một cơ duyên quý báu không gì có thể sánh bằng. Với những người vô duyên không được gặp thầy, không được thọ học, không được lễ bái thầy thì chấp nhận “gặp” thầy qua những kinh sách và thơ văn mà thầy đã viết, dịch, biên soạn. Hình ảnh thầy lồng lộng trong không gian, mênh mông trong đất trời, ngời ngời trong tâm tưởng chúng con. Hình bóng một ông tăng kiệt xuất với tinh thần vô úy chống gậy đạp trường sơn cứ như hóa thân của chư tổ sư từ trong kinh điển bước ra.

Tiểu Lục Thần Phong

Ất Lăng thành, 1223
Warning: Undefined array key 1646 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1647 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1648 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1649 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1650 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1651 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1652 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1653 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1654 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1655 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1656 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1657 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1658 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1659 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1660 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1661 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1662 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1663 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1664 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1665 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1666 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1667 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1668 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1669 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1670 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1671 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1672 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1673 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1674 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1675 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1676 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1677 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1678 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1679 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1680 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1681 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1682 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1683 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1684 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1685 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1686 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1687 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1688 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1689 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1690 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1691 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1692 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1693 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1694 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1695 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1696 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1697 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1698 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 1699 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81