Tắc
số 38:
Đuôi
trâu không lọt song cửa (Ngưu quá
song linh)[1].
牛過窓櫺
Bản tắc:
Ngũ Tổ Pháp Diễn[2]
nói rằng:
-Ví dụ nhìn một
con trâu đang đi ngang qua song cửa sổ
để ra ngoài đường, thấy
nó lọt được cả đầu,
sừng, chân trước lẫn chân
sau. Hỏi thử vì cớ gì chỉ
còn mỗi cái đuôi lại
không lọt qua nốt vậy nhỉ?
Bình Xướng:
Vô Môn nói rằng:
Đứng trước sự
thể như thế, nếu có con mắt
nhìn thấu suốt (nhất chích
nhãn) sự chân thực và thốt
ra một câu nói chuyển mê khai
ngộ thì đã báo đáp
ơn nghĩa xã hội mình mang (báo
tứ ân) [3],
lại có thể cứu độ sinh
linh đang sống trong phiền não khổ
đau của cõi đời (tư tam
hữu)[4]
này. Còn như nếu chưa làm
được thì điều tiên
quyết là phải nhìn sao để
thấy được cái đuôi
trâu đó.
Tụng:
Bèn có bài tụng:
Quá khứ đọa
khanh tiệm, Hồi lai khước bị
hoại. Giả ta[5]
vĩ ba tử, Trực thị [6]thậm
kỳ quái.
過
去 墮 坑 塹
回
來 卻 被 壞
者
些 尾 巴 子
直
是 甚 奇 怪
(Qua được thì rơi
xuống hố thôi, Giật lùi lại
cũng nát tan đời. Rồi đây
một cái đuôi con đó, Kỳ
quái sinh bao chuyện động trời!)
Lược dịch lời bàn
của Giáo sư Akizuki Ryômin:
Tại sao con trâu đã
lọt qua hết những bộ phận lớn,
chỉ còn cái đuôi không
sao lọt nốt?
Vì công án khúc
mắc này, tôi đã cất công
đi dọ hỏi nhiều vị thầy.
Trong quyển “Công án- nhập môn
thiền thực tiển” do Chikuma Thư
Phòng xuất bản, tôi đã
trình bày ý kiến của mình.
Xin quí độc giả đọc hộ
cho[7].
Ở đây, tôi chỉ xin thông
báo là dưới trướng Thiền
sư Hakuin, công án Ngưu Quá Song
Linh nói trên là một trong những
công án xếp vào loại “nan
thấu” (those difficult to pass through).
Lúc
đưa ra Bát nan thấu tức 8 công
án thuộc vào loại khó hiểu
thông suốt này, Thiền sư Hakuin
có bảo: “Ở chỗ cuối cùng,
cửa lại đóng nghìn trùng.
Đây là cái bệnh trong tim phổi
gan ruột của người tu thiền. Nếu
không có ải có khóa, mệnh
của Thiền tông sẽ tuyệt. Cho dầu
bị khóa, xin mọi người hãy
cố vượt qua. Không vượt qua
được thì không phải là
thiền. Cá lý ngư còn vượt
được cửa Long Môn Vạn Lý.
Con chồn hoang còn vượt được
cổng đền Inari[8].
Đã ăn cơm thiền, không thể
không vượt qua ải lẫn khóa”.
Bát nan thấu là những tắc sau:
Sơ sơn thọ tháp, Ngưu quá
song linh, Càn Phong tam chủng, Tây ngưu
phiến tử, Bạch Vân vị tại,
Nam Tuyền thiên hóa, Thanh nữ ly hồn,
Bà tử thiêu am[9].
Người ta gọi nó là móng
vuốt để đào bới nguồn
pháp hay những thần phù đoạt
mệnh”. Khác với lão sư
Hakuin, tôi đặt Thanh nữ ly hồn
vào loại Pháp thân và xem
Bạch Vân tự tại thuộc về
loại hướng thượng.
[1]
Thoại này có chép
trong Ngũ Tổ Pháp Diễn Thiền Sư
Ngữ Lục. Theo Tưởng Sơn Lục
ghi lại trong Ứng Am Đàm Hoa Thiền
Sư Ngữ Lục noi đây là một
ví dụ mà Ứng Am đã đưa
ra cho Phật Nhãn (tức Vô Môn
Huệ Khai) (theo Vạn Tục Tạng, 120-841
hạ). Eshin trong nghiên cứu về Phật
Giáo Cấp Cô Trưởng Giả Nữ
Đắc Độ Nhân Duyên Kinh, có
nhắc đến chuyện “Con voi qua
song cửa” trong Đại Chính Kinh
2-853 trung.
[3]
Tứ ân. Theo Đại Chính
Kinh 3-297 thượng cho biết, Tâm Địa
Quan Kinh có nói con người ai nấy
đều phải chịu 4 ân (phụ
mẫu ân, chúng sinh ân, quốc
vương ân, tam bảo ân).
[4]
Ba khu vực sinh tồn: tam giới.
Có nghĩa là dục giới, sắc
giới và vô sắc giới, nơi
còn người ta còn phải luẩn
quẩn trong vòng sinh tử..
[5]
Giả ta, hiểu như già ta:
từ đây trở đi. Ta là tiếp
vĩ ngữ chỉ số nhiều.
[7]
Rất tiếc cho đến hôm
nay, người dịch chưa có trong
tay quyển sách này để ghi lại
luận điểm của Ryômin. Hẹn
sẽ bổ sung trong tương lai.
[8]
Đền Inari thờ thần nông
nghiệp, kho lẫm. Thành ngữ Nhật
Bản chỉ sự khó khăn.
[9]
Xin xem thêm lời giải thích
về Hệ thống công án của
Thiền sư Hakuin trong phần phụ lục.
|