Chim
Việt Cành Nam
[
Trở Về ]
[ Trang chủ ]
[ Tác giả
]
|
|
Ngập
ngừng
Duyên ý Lặng lẽ Lỡ đò Mùa thu năm ngoái Hà Nội sang thu Đợi thơ Chiều Rằm tháng giêng Trở lại Tưởng chuyện ngàn sau |
"Em
cứ hẹn nhưng em đừng đến nhé"! Ô hay, Hồ Dzếnh làm sao
thế? Ai nấy đều cứ hễ yêu là muốn "em" đến ngay lập
tức rồi mọi việc đến đâu thì đến, sao ông lại muốn
ngược đời?
Thi sĩ bảo thế cho ngày mai còn đẹp, cho tình khỏi mất vui. Sao ông không nghĩ ngày mai có thể sẽ đẹp hơn, tình có thể sẽ vui hơn, nay ta hẹn mai ta... hò?! Ông vốn bi quan, yếm thế chăng? Hay sở dĩ ông muốn "tình (...) hỏng câu thề", muốn "đời (...) dang dở", là cốt để được tha hồ nhớ? Nhớ để mà làm thơ! Thơ quả có hay làm bằng nhớ. Nhưng tha thiết tạo vốn sáng tác đến mức nài nỉ "nếu trót đi, em hãy gắng quay về", thì ngoài Hồ Dzếnh hình như chưa ai... Người nghệ sĩ tận tụy ấy hiền lành, khiêm tốn lắm: không "chọn nắng, cầu mưa", mà "vui lòng sống trong im", vui lòng yêu chỉ để "làm thơ, đủ rồi"! Hiền với khiêm với bi quan, chắc cơ bản tính người. Ngoài ra, chợt nghĩ rất mơ hồ: Hồ Dzếnh có đến hẳn một nửa máu Tàu, tức nhiều máu "ngoại" hơn bất cứ văn thi nhân nổi tiếng nào khác của ta, không biết liệu điều đó đã có làm cho ông tự nhiên hơi rụt rè một chút trong những sinh hoạt xã hội trên đất nước này chăng? Máu với huyết mà làm gì. Quan trọng, là con người có thuộc vào văn hóa Việt Nam hay không. Qua những vần thơ, những trang văn, Hồ Dzếnh đã chứng tỏ được điều ấy. Cho nên bây giờ đọc lại, thấy bâng khuâng nhớ tưởng một tâm hồn và một tài năng... Ngập ngừng Trước Hồ Dzếnh chừng trăm rưởi năm, ở phường Bích Câu "có Trần công tử tên là Tú Uyên" cũng đứng chờ "em" mà mãi chẳng thấy em đâu: "Trông
mong đã trót giờ lâu,
Công tử ấp cây sợ ấp nữa sẽ hóa... quê một cây, nên đành "thơ thẩn ra về", chân bước mà óc "dở tỉnh dở mê", nửa tin chắc có chuyện gì nửa ngờ đã bị em cho... leo cây! Ghét leo cây như Trần Tú Uyên là bình thường, còn cầu "được" leo như Hồ Dzếnh thì từ "nghìn xưa" đến năm 1942 không thấy ai mà từ dạo ấy đến "nghìn sau" chắc lúc nào cũng hiếm... -------- Em cứ hẹn nhưng em đừng đến nhé!Duyên ý Đâu có phải hễ cứ thi sĩ thì "ngập ngừng" như Hồ Dzếnh nhỉ.[2] Trông Xuân Diệu, Nguyễn Bính, Vũ Hoàng Chương xem: ai nấy đều hoặc "giục giã"[3) "búp lên hoa" sơm sớm hoặc khóc tới khóc lui khóc đi khóc lại vì muốn quá mà búp không lên được hoa, chứ có ai đã thấy búp rồi mà lại cầu Trời "cho tôi thoáng cảm mùi nhang, hình dung xa vắng cung đàn rồi thôi" đâu! Ờ, nhưng dù vội vàng dù không, dù được thấy hoa dù không, rốt cục thi sĩ nào cũng ưa trầm trồ, ve vuốt nhất cái "buổi sơ đầu lưu luyến", cái "thuở ân ái mong manh như nắng lụa".[4) Dù bao nhiêu "buổi", thường chỉ riêng buổi ấy rồi mới "lên thơ". -------- Đừng buồn nhưng cũng đừng vui,Lặng lẽ "Tôi" yêu hiền lành, khiêm tốn, dễ thương quá. "Tôi" dễ thương, chứ không ngây thơ đâu nhé. Vì "... để tin tưởng mãi rằng đời dễ tin" nghĩa là tôi biết đời vốn... khó tin. Đời có sao cũng chẳng sao, vì tôi yêu chỉ để "làm thơ, đủ rồi"! --------- Tôi không chọn nắng, cầu mưa,Lỡ đò "Sông xuân thao thiết màu xanh"... Tra thử từ điển Hán Việt, thấy "thao thiết" có nghĩa "làm việc quá gắt gao, quá nóng nảy". Thế thì cũng như bao nhiêu từ Hán Việt khác, thao thiết trong câu thơ Hồ Dzếnh là tiếng Tàu đã Việt hóa rồi: sông xuân vẫn "lo" chảy nhưng không căng không sốt ruột... "Chuyến đò thứ nhất" lỡ thì còn chuyến hai, chuyến ba..., sao đời mới lỡ có một chuyến mà "anh" đã bi quan thế, hả "anh"? --------- Nhà em ở cách hai sông,
Không nắng không mưa, không nóng không lạnh, không nồm không bấc, chỉ êm êm, dìu dịu, hiu hiu suốt ngày (và suốt đêm), cái thời tiết như thế mà không "nhớ nhung" thì thật phí quá! Trời đã "sinh" thời tiết thích hợp; trời lại sinh "năm ngoái" với "chốn xa" cho "tình xa lăm lắm" về cả thời gian lẫn không gian, cho "tôi" tha hồ nhớ... Thi sĩ say nhớ, rồi tưởng tàu cũng nhớ say như mình mà chạy "chậm quên ga"! --------- Trời không nắng, cũng không mưa,Hà Nội sang thu Hai câu đầu trong Hà Nội Sang Thu (1980) gần giống hệt hai câu đầu trong Mùa Thu Nãm Ngoái (1942). Thì thu Hà Nội có đổi mấy đâu, mà sao không dùng lại được đôi câu thơ thu Hà Nội? Chẳng những thu vẫn thế, mà người làm thơ chắc cũng vẫn thế, vẫn hay nhớ nhớ nhung nhung... "Em" về trong hồn Hồ Dzếnh lúc "Hà Nội giao mùa" nãm 1980, em ấy có phải một em "tiền chiến"? Bốn chục nãm trời, trong khoảnh khắc như mới hôm qua... --------- Trời không nắng cũng không mưaĐợi thơ Dĩ nhiên "phút linh cầu mãi" đã về, nên nay ta mới có bài thơ này của Hồ Dzếnh để ngâm nga. Nghĩ cũng lạ. Tên người tên đất ở đâu đâu, chữ nghĩa ở đâu đâu, thế mà lại "cảm". Nghĩ cũng không lạ. Vì tuy ở đâu đâu tới, nhưng đã "hóa" lâu rồi. Chẳng hạn, thao thiết Tàu "gắt gao, nóng nẩy" đã hóa thành thao thiết Việt bớt gắt, bớt nóng... Thơ chỉ là từng cặp, từng cặp lục bát "rạc rời vó ngựa quá quan", thế mà cứ lẩn quẩn trong hồn người đọc, chẳng "linh" mà được thế sao. ---------- Phút linh cầu mãi không về,Chiều Chiều, tất nhiên là... nhớ! Hồ Dzếnh có lần ghi cái "nhớ chiều" của mình thành một bài thơ đầy chất nhạc (theo Thạch Lam). Bài thơ rồi được Dương Thiệu Tước phổ thành ca khúc. Trong thơ có nhạc, trong nhạc có thơ, thơ thơ nhạc nhạc, tha hồ cho "sầu vạn cổ chất trong hồn" người đọc, người nghe! --------- Trên đường về nhớ đầyRằm tháng giêng Hồ Dzếnh lại về "Chân trời cũ". Cũ lắm, vì vào "ngày xưa còn nhỏ" ấy, "chị tôi vào lễ trong chùa" bị "trai trẻ" trêu, "vùng vằng suýt nữa quên bồng cả tôi"! Thời gian chỉ một chiều, tất cả mọi người đều phải bước về phía tương lai. Đa số thường bước hướng mặt về phía trước, bước tới tương lai. Có một số ít lại thường bước hướng mặt về phía sau, tức bước lui về tương lai! --------- Ngày xưa còn nhỏ, ngày xưaTrở lại Hồ Dzếnh hình như đi chưa xa, thế mà trở lại "xứ bâng khuâng" cũng không tài nào được. Thực ra có ai về đó được đâu. Người tha hồ "lui hồn lại", nhưng đời không có số de, lúc nào cũng hùng hục "lăn trầm" tới mà thôi...[5) --------- Trời trong đến nỗi không mây,Tưởng chuyện ngàn sau Đáy
huyệt trông lên
Húp mấy thìa cháo lú cho quên, còn đi đầu thai mau mau, hồn hỡi hồn ơi! --------- Nằm đây, tưởng chuyện ngàn sau,_______________ (1) Xem Bích Câu kỳ ngộ. (2) HD có bài Ngập Ngừng. (3) XD có bài Giục Giã. (4) Lời trong bài Ngập Ngừng. (5) Trịnh Công Sơn có ca khúc tên Vết Lăn Trầm. |
|