Từ Vũ biên khảo |
KHỞI ĐẦU SỰ NGHIỆP VĂN CHƯƠNG CỦA J.J.ROUSSEAU
Xuân
1737 mới chỉ chớm về họ đã vội dìu dắt nhau trở lại
thiên đường nhỏ đó để được sống hạnh phúc với những
buổi bách bộ thật lâu, những cuộc đi chơi thú vị, những
cuộc họp về thực vật học.....
''Les
Charmettes'' cũng là nơi J.J.Rousseau khởi sự viết, đầu tiên
để trả lời cho một hồi ký vô danh với tựa đề " Nếu
thế giới mà chúng ta đang cư ngụ là một hình cầu ". Jean
Jacques công bố quyền sách đầu tiên gởi cho người bạn
gái của chàng ta " Vườn cây ăn trái của bà nam tước De
Warens "-Le verger de Madame la baronne de Warens-.một bài thơ ca ngợi
vẻ quyến rũ của thôn quê, lòng từ thiện của người đàn
bà trẻ đẹp đã che chở chàng ta và sự hạnh phúc được
học hỏi .
Tháng 6, tờ Mercure de France ấn hành một bài hát ''phổ nhạc bởi ông Rousseau '' Nơi đây Jean Jacques và bà De Warens được gần gũi nhau nhiều hơn qua những công việc nho nhỏ : trồng rau, săn sóc vườn cây trái, chăn gà chăn ngỗng...Jean-Jacques thức dậy sớm đi bách bộ trên triền đồi nhìn xuống thung lũng, từ xa nhìn chừng về hai cánh cửa sổ phòng " mamam ". " Khi tôi thấy cánh gỗ che gíó ngoài cửa sổ mở, tôi đã run rẩy niềm vui và tôi chạy vội về...Tôi sẽ ôm choàng bà khi bà còn chập chờn ngủ trong giường ..." ; Họ đã thật sự gần gũi nhau như chưa bao giờ có được trong mối tương quan của họ kể ngay cả về sau này.
Tháng 7-1737Jean-Jacques được đúng 25 tuổi, chàng trai cất bước đến Genève lẩy phần thừa kế của mẹ cậu khi mất đã để lại (khoảng 6500 florins). Cậu đã hớn hở đưa tặng bà De Warens 300 livres để biểu lộ lòng biết ơn của cậu đối với những nghĩa cử mà người đàn bà trẻ đẹp này đã dành cho cậu (Điều cần biết : Rousseau trong một chúc thư đã nhìn nhận rằng có thiếu nợ bà De Warens một số tiền là 2.000 livres Savoie '' về tiền ăn cơm tháng, ở nhà trọ, tiền quần áo...'' số tiền mà ông ta cam kết trả.
CUỘC PHIÊU LƯU KHÔNG NGỜ TRÊN ĐƯỜNG ĐI MONTPELLIER
Đột ngột sức khỏe của Jean Jacques bị biến đổi, như ''một loại bão tố '' nổi lên trong máu kèm theo một ''tiếng chấn động dữ dội'' đã làm cho Jean Jacques vĩnh viễn bị bệnh nặng tai. Một ngày đó trong tháng 9-1737, nghĩ rằng mình đã bị một chứng bệnh về tim, Jean Jacques quyết định đi khám nơi một bác sĩ chuyên môn tại tỉnh Monpellier. Trên lộ trình, chàng trai trẻ đã làm quen với bà De Larnage, một người đàn bà duyên dáng cũng đi du lịch, với bà mẹ gia đình này chàng trai đã khám phá một tình yêu đam mê, điên cuồng suốt 5 ngày tại Valence và Montélimar
Tháng
3-1738, Rousseau trở về Chambéry để thất vọng và hiểu được
rằng những ngày hạnh phúc cũ đã chỉ là quá khứ : Bà De
Warens có người yêu mới, De Courtilles. Bà De Warens cũng làm
mọi cách để cho chàng trai trẻ hiểu rằng cậu ta vẫn có
những quyền hạn như cũ nhưng hiển nhiên sự liên hệ đầm
ấm ngày trước cũng lạnh nhạt hơn, một cuộc tình tay ba
lại tái diễn. Cảnh huống đó không thể làm Jean Jacques vui
sướng lắm, trong suốt 2 năm chàng trai trẻ thường luôn sống
cô độc tại Les Chamettes nhưng cũng chính 2 năm này lại giúp
cho việc học tập của chàng ta phát triển phong phú hơn :
Sáng tạo một phương pháp đọc về những nhà tư tưởng
và những triết gia, nghiên cứ lịch sử và toàn bộ Virgile
bằng chữ la tanh, điền những tập thiên văn, địa lý, sọan
thảo bài giảng về hình học, cuối cùng là luyện tập âm
nhạc và khởi sự sáng tác hồi thứ 1 của một vở nhạc
kịch, Iphis, phỏng theo Ovide. Ở đây chúng ta đang được tham
dự vào sự khởi thủy của những ý tưởng lớn trên đó
sẽ được đúc kết những hệ thống và nguyên tắc triết
lý, đạo đức thể hiện trong các tác phẩm của Jean Jacques
Rousseau.
MỘT NGHỀ MỚI : GIA SƯ TẠI LYON
Mùa Xuân 1740, Jean Jacques quyết định thay đổi cuộc sống.
Đầy ắp tham vọng, chàng ta gởi đến ông De Mably, tổng hiến binh trưởng tỉnh Lyon, một bức thư hãnh diện tự giới thiệu để xin đảm nhận trách vụ gia sư. Một ngạc nhiên lý thú, chàng ta đã được chấp thuận với số lương là 350 livres cố định và 50 livres quà thưởng tết.
Ông De Mably có 2 cậu con trai, một cậu thì cởi mở, nhanh lẹ nhưng khờ khạo và cậu thứ hai hơi ngốc nhưng bướng bỉnh. Phần thì không có kinh nghiêm,phần thì bản tính hồn nhiên với trẻ con vì thế thành quả cũng không đạt được nhiều so với những nguyên tắc sư phạm của chính Rousseau đề ra, tuy nhiên kinh nghiệm tại Lyon này lại rất quan trọng cho sự huấn luyện về con người và cho tác phẩm tương lai cuả ông.
Rousseau đã gần đến thời hạn chấm dứt nhiệm vụ gia sư, chàng ta soan thảo một bản báo cáo trình gởi ông De Mably để bầy tỏ những nguyên tắc giáo dục của chàng và sự áp dụng vào hai cậu học trò. Trong báo cáo đề cập đến những chủ đề tương lai khai sinh vào năm 1762 trong Émile hay Traité de l'éducation -''chuyên luận về giáo dục ''. Bản chất và đức tính cho sự giáo dục cũng hiện diện trong bản báo cáo này.
Không thoải mái lắm với nghề gia sư, Jean-Jacques nghỉ việc vào mùa xuân 1741, quay trở về Chambéry với hy vọng được bà De Warens niềm nở đón tiếp, '' mais je venais rechercher le passé qui n'était plus et qui ne pouvait renaître. A peine eus-je resté demi-heure avec elle que je sentis mon ancien bonheur mort pour toujours." - tôi đến tìm lại quá khứ nhưng nó đã không còn và cũng không thể sống lại được nữa. Chỉ vừa ở lại nửa giờ với bà ta tôi đã nhận thức được rằng hạnh phúc cũ của tôi đã vĩnh viễn chết . Jean-Jacques quay lại Lyon, đến gập ông De Mably xin một bức thư gởi gấm để đi Paris.
CHINH PHỤC PARIS
Đến Paris, Rousseau cư ngụ tại một khách sạn đường Cordier gần Sorbonne và quảng trường nhôn nhịp tại đó. Nhờ sự giao thiệp rộng rãi của linh mục De Mably, Jean Jacques được giới thiệu với nhà vật lý học nổi tiếng Réamur, vị này đã đưa ông vào Hàn Lâm Viện Khoa Học để đệ trình bản khóa luận một dự thảo mới về cách ghi chép nốt nhạc của Jean Jacques.
Buổi
sáng, Jean Jacques dạo bộ trong vườn Luxembourg, đọc sách và
học những tác phẩm của Virgile hay thơ của Jean Baptiste Rousseau.
Buổi chiều, cậu lui tới những nơi tụ họp của giới văn
chương nhất là những bạn hữu của Marivaux. Tháng 8 năm 1742,
Jean Jacques khám phá ra kịch nghệ của Voltaire qua kịch bản
Mahomet.
Hệ
thống ghi nốt nhạc mới của Jean Jacques đã được những
ủy viên của Hàn Lâm Viện Khoa Học khen ngợi và khích lệ
qua bản báo cáo ngày 5-9-1742 nhưng họ không cho rằng phương
pháp mới của Jean Jacques tốt hơn là phương pháp hiện đang
có. Chàng trai trẻ chịu đựng sự thất bại này một cách
khá can đảm và đã cho công bố tiếp theo đó " Bài nghị
luận về âm nhạc hiện đại " - Dissertation sur la musique moderne
. Cậu cũng sáng tác Les muses galantes phỏng theo Indes galantes
của Rameau.
BÀ DUPIN KHÔNG CHẤP NHẬN LỜI TỎ TÌNH CỦA JEAN JACQUES
Vào
thời kỳ này, Jean Jacques được các phòng tiếp tân có tiếng
của xã hội thượng lưu tại Paris chấp nhận như một thành
viên , trong đó có phòng tiếp tân của bà Dupin, một người
đàn bà tinh anh và đẹp, vợ thứ hai của Tướng Dupin. Rousseau
quyến rũ, và đã tỏ tình qua một bức thư , bức thư này
bị trả lại một cách thật lạnh lùng chỉ 3 ngày sau khi
gởi.
ROUSSEAU VÀO LÀM VIỆC TRONG NGỌAI GIAO ĐOÀN
Người
ta đưa cho Rousseau 20 đồng Louis làm tiền lộ phí, Rousseau
rời Paris đi Venise ngày 10 tháng 7-1743.
Trước
tiên, ghé Marseille, Jean Jacques ở lại đây 5 ngày, sau đó đến
Gênes rồi từ Gênes ,qua ngả Milan, Padoue và Véronne, đến
Đại Sứ Quán Pháp tại Venise ngày 4 tháng 9-1743.
Rousseau viết một bức thư xin lỗi bà Dupin kèm theo thư là ký ức viết về sự giáo dục trong giai đoạn Jean Jacques làm việc với M.de Mably.Jean Jacques cũng viết cho chồng bà Dupin để xin được tha thứ về chuyện đã xẩy ra. Cả hai vợ chồng Dupin đã tha lỗi cho Jean Jacques và sau này đã gởi gấm cho Jean Jacques trông nom trong một thời gian ngắn cậu con trai 13 tuổi của họ .
NHÀ NGOẠI GIAO ROUSSEAU KHÁM PHÁ MỘT NƯỚC CỘNG HÒA MỚI
Vensie đã đóng một vị trí quyết định trong tư tưởng của Rousseau và ảnh hưởng trong mọi tác phẩm chính trị của ông. Vừa sau khi tới, Rousseau đã thân cận với chính quyền Venise dưới sự phối hợp của vị thống lãnh cộng hòa Pietro Grimani (chịu trách nhiệm từ năm 1741 đến 1752) hỗ trợ bởi Hội Đồng Thứ yếu (Hành Pháp) và Hội Đồng Chính yếu bao gồm 500 vị đại diện nhân dân Venise. Rousseau tự tìm hiểu, phân tích sự vận hành trong guồng máy hành chánh của nước cộng hoà này so sánh với Genève. Rousseau ý thức được vai trò của chính trị trong đời sống tại thành phố này và cũng từ đó nảy sinh ra ý niệm cho một tác phẩm lớn cho những thể chế chính trị được phát biểu trong tác phẩm Contrat Social - ''Hợp Đồng Xã Hội ''. Mỗi ngày thứ bảy, với tư cách thư ký riêng của Đại sứ , Rousseau biên soạn một bức công hàm dài gởi cho nhà vua. Ông cũng trao đổi thư tín thường xuyên với hầu hết những đại sứ quán Âu Châu khác.
MỘT VỊ ĐẠI SỨ KHÔNG DỄ CHỊU GÌ
Rousseau cư ngụ tại lâu đài Surian, trụ sở của đại sứ quán Pháp trong những đòi hỏi làm ông không hài lòng đặc biệt với M. de Montaigu, vị đại sứ , một người thích nghỉ ngơi rong chơi hơn là làm việc. Những bất đồng ngày càng gia tăng giữa vị đại sứ và người thư ký riêng để cuối cùng Rousseau bị cho thôi việc mà không được trả lương. Tức giận, Rousseau rời Venise và nhất quyết làm cho ra lẽ và sau những vận động, ông đã đạt được những đòi hỏi mong muốn cho sự bất công này.
Trong thời gian ngắn tại Venise, Jean Jacques thường hiện diện trong những buổi hòa nhạc, đặc biệt với gia đình Mendicanti trong những buổi dạ nhạc hàng tuần do những người này tổ chức. Jean Jacques đã khám phá ra được âm nhạc đích thực của nước Ý và những bài hát của nhà thờ. '' Không có gì khoái lạc, không có gì cảm động bằng lọai âm nhạc này ''. Rất có thể , cũng chính trong giai đoạn này, hình thành ý tưởng cho việc biên soạn La Lettre sur la musique Française mà Rousseau đã cho xuất hiện vào năm 1753 và đã gây chấn động trong giới trí thức tại Paris và tại triều đình Pháp, nơi mà Vua và Hoàng Hậu với những ý kiến bất đồng về vấn đề này.
TỪ VŨ
( ĐỌC TIẾP PHẦN THỨ 3 )