Tên
gọi khác
Xa Điêng
Nhóm ngôn ngữ
Môn - Khmer
Dân số
50.000 người.
Cư trú
Cư trú tập trung tại 4 huyện phía Bắc
tỉnh Sông Bé và một phần sinh sống ở Đồng Nai và Tây
Ninh.
Đặc điểm kinh tế
Nhóm Bù Đéc ở vùng thấp, biết làm ruộng
nước và dùng trâu, bò kéo cày từ khá lâu. Nhóm Bù Lơ ở
vùng cao, làm rẫy là chủ yếu, sống gần gũi với người
M'Nông và người Mạ.
Tổ chức cộng đồng
Ngày nay người Xtiêng ở nhiều nơi đã
định canh định cư, từng gia đình làm nhà ở riêng. Họ
Điểu là họ phổ biến khắp vùng Xtiêng. Làng Xtiêng có truyền
thống tự quản, đứng đầu là một ông già am hiểu tập
tục, có uy tín lớn, tháo vát và thường là người giàu có
ở làng. Mức giàu được tính bằng tài sản như: trâu, bò,
chiêng, cồng, ché, vòng, trang sức...
Hôn nhân gia đình
Người Xtiêng lấy vợ, lấy chồng khác
dòng họ. Thông thường con trai từ tuổi 19-20, con gái từ
tuổi 15-17 bắt đầu tìm bạn đời. Sau lễ cưới cô dâu
về nhà chồng.
Văn
hóa
Người Xtiêng ưa thích âm nhạc, nhạc cụ
thường thấy nhất là bộ chiêng 6 cái. Chiêng không được
gõ ở ngoài nhà, trừ ngày lễ đâm trâu. Chiêng dùng trong
hội lễ, cả trong bộc lộ tình cảm, hòa giải xích mích
giữa các gia đình. Ngoài chiêng còn có cồng, khèn bầu cũng
được đồng bào ưa thích. Cuối mùa khô, đồng bào hay chơi
thả diều.
Nhà cửa
Tình hình nhà ở của người Xtiêng hiện
nay hết sức phức tạp. Ví dụ: người Xtiêng ở Bù lơ sống
trong nhà đất dài - gia đình lớn phụ hệ; Ơở Đắc Kia
người Xtiêng cư trú trong nhà sàn, nhà đất ngắn - gia đình
nhỏ; Ơở Bù Đeh người Xtiêng lại sống trong nhà sàn dài
(chịu ảnh hưởng nhà người Khơ me) - gia đình lớn mẫu
hệ.
Bộ khung nhà người Xtiêng dù nhà sàn hay
đất (xưa) đều trên cơ sở vì hai cột (không có kèo).
Nếu căn cứ vào cấu tạo của bộ khung
nhà đất của người Xtiêng hiện nay còn thấy thì nhà đất
của người Xtiêng quả là rất cổ. Nhà đất của người
Xtiêng chỉ như là một cái chòi, mái được kéo gần sát
mặt đất. Cửa ra vào rất thấp. Mở ở hai đầu hồi và
một cửa ở mặt trước nhà, mái trên cửa cũng phải cắt
bớt hoặc làm vòng lên như ở nhà người Mạ.
Trang phục
Trang phục của người Xtiêng khá đơn giản,
đàn bà mặc váy, đàn ông đóng khố. Mùa đông người ta
choàng một tấm vải để chống rét. Người Xtiêng để tóc
dài búi sau gáy, tai sâu lỗ, hoa tai bằng gỗ, ngà voi và xăm
mặt, xăm mình với những hoa văn giản đơn. Mọi người nam,
nữ, già, trẻ đều thích đeo các loại vòng. Trẻ em còn nhỏ
đeo lục lạc ở hai cổ chân.
[ mục lục ]