 Sư
Đào / Shī Tāo / 師濤
/
师涛(1)
chào đời ngày 25-7-1968 nhằm mùng 1 tháng 7 năm Mậu Thân tại
huyện Diêm Trì, thị Ngô Trung, khu tự trị Ninh Hạ, Trung Hoa.
Tháng 7-1991, Sư Đào tốt nghiệp khoa Kinh tế - Chính trị trường
Đại học Thượng Hải. Năm 1992, Sư Đào kết hôn với Vương
Viện / Wang Yuan / 王媛 ,
rồi sinh một con trai. Nhà riêng của Sư Đào ở tỉnh Sơn
Tây.
Sư Đào là phóng viên tờ Đương Đại Thương Báo, toà soạn đặt tại thành phố Trường Sa, tỉnh Hồ Nam. Tháng 4-2004, qua điện thư / e-mail / email, Sư Đào truyền ra hải ngoại bản tin cho biết Văn phòng Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc gửi chỉ thị đến các cơ quan truyền thông: cấm tiến hành kỷ niệm hay đưa tin về vụ thảm sát tại quảng trường Thiên An Môn. Ngày 24-11-2004, công an bắt giam Sư Đào, buộc tội dùng điện thư Yahoo! phát tán các thông tin mật không được phép công bố của Chính phủ Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa. Ngày 26-4-2005, toà án thành phố Trường Sa tuyên phạt Sư Đào tù 10 năm. Tổ chức Nhà báo không biên giới (Reporter Sans Frontière: RSF) phát hiện: Sư Đào bị bắt do chi nhánh Yahoo! ở Hong Kong cung cấp cho cơ quan an ninh Trung Quốc những dữ liệu liên quan. Vụ việc ghê gớm nọ liền được nhật báo Christian Science Monitor nêu. Tháng 12-2007, tạp chí điện tử của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ đăng bài do Ericca Razook viết, có đoạn: "Việc khởi tố và kết án Sư Đào chỉ có thể thực hiện được sau khi Yahoo! cung cấp tài khoản cá nhân thư điện tử của Sư Đào cho chính phủ Trung Quốc." Tổ chức Ân xá quốc tế (Amnesty International: AI) phát động chiến dịch lên án công ty truyền thông internet rộng lớn nhất thế giới là Yahoo! vi phạm nhân quyền thể hiện qua vụ án Sư Đào (2). Ngày 9-6-2004, Sư Đào sáng tác bài thơ Tháng 6 mô tả cảm xúc về biến cố Thiên An Môn từng xảy ra tại Bắc Kinh rạng sáng chủ nhật 4-6-1989. Sự kiện chấn động lịch sử kia thường được người Hoa gọi "lục tứ sự kiện" (sự kiện mùng 4 tháng 6) hoặc "lục tứ vận động" (phong trào mùng 4 tháng 6) (3).  Tác
phẩm Tháng 6 lọt ra hải ngoại, tạo những hiệu ứng
đáng kể về văn chương lẫn xã hội - chính trị.
Chip Rolley - cây bút ở Sydney, Úc - dịch bài thơ của Sư Đào ra tiếng Anh: June My whole life Will
never get past "June"
June,
when my heart died
When
my poetry died
When
my lover
Died in romance's pool of blood June, the scorching
sun burns open my skin
Dựa vào bản tiếng Anh ấy, bài thơ được các dịch giả chuyển sang bao ngôn ngữ khác. Huguette de Broqueville dịch sang tiếng Pháp: Juin
Ma
vie entière
Jamais
n’ira plus loin que "Juin"
Juin,
quand mon cœur est mort
Quand
la poésie est morte
Quand
l’amour
Est mort dans une romantique flaque de sang Juin, le soleil
ardent brûle ma peau
Cũng dựa vào bản Anh ngữ ấy, nhiều người dịch Tháng 6 sang tiếng Việt. Bản Việt dịch của Nguyễn Văn Thoảng: Tháng sáu Cả đời tôi Chìm
trong tháng sáu.
Tháng
sáu, tim tôi ngừng đập,
Dòng
thơ tôi khô cạn,
Vì
người yêu tôi chết trong vũng máu tình yêu.
Tháng
sáu, nắng cháy nứt da,
Phơi
trần vết thương rỉ máu.
Tháng
sáu, loài cá bơi khỏi biển máu,
Tìm
một nơi nào nương náu.
Tháng
sáu, đất chuyển động, sông ngừng trôi,
Thư
từ chất đống vì người nhận đã chết.
Bản Việt dịch của Ngu Yên: Tháng sáu Tháng sáu, suốt đời tôi không thể sống qua Tháng
sáu, con tim đã chết
Thơ
đã chết
Người
yêu nằm trong vũng máu đang mơ
Tháng
sáu, mặt trời khô cằn cháy thịt da
Tự
nhiên gây thành thương tích
Tháng
sáu, con cá bơi khỏi biển máu
Trốn
vào giấc ngủ quên
Tháng
sáu, đất quằn quại, sông hồ nín câm
Cất
giữ ngàn lá thư, gửi không đến những người đã chết.
Bản Việt dịch của Uyên Hạnh: Tháng sáu Suốt đời tôi Sẽ
không bao giờ có "tháng sáu" quá khứ
Tháng
sáu, khi tim tôi ngừng đập
Khi
hồn thơ vỡ nát
Khi
người yêu tôi
Gục
chết trong vũng máu nguồn tình
Tháng
sáu, mặt trời nung vỡ mảnh da trần
Phơi
bày rõ nét, mặt thật vết thương tôi
Tháng
sáu, con cá bơi vượt đại dương máu đỏ
Hướng
về nơi xa ngủ giấc mùa đông
Tháng
sáu, quả đất vẫn quay, nước những dòng sông vẫn đổ
trong lặng lẽ
Chất
đống những bức thư chưa giao được cho người đã lìa đời
Bản Việt dịch
của Nguyễn Mạnh Trinh:
Tháng
sáu
Nguyên cuộc đời tôi sẽ
không bao giờ sống qua được tháng sáu
tháng
sáu khi trái tim tôi ngừng đập
khi
thơ tôi ngưng thở
khi
người tôi yêu dấu
chết
trong vũng máu đang mơ
Tháng
sáu mặt trời lửa dãi thiêu cháy làn da
Xé
toang sự thật tự nhiên của thương tích tôi
Tháng
sáu con cá lao khỏi biển máu đỏ
Trôi
tấp vào chốn khác của giấc đông miên
Tháng
sáu, trái đất quặn mình, sông rạch lặng tiếng
Chồng
chất ngàn ngàn lá thư
không
thể gửi đến cho những người đã chết.
Bản Việt dịch của Trần Văn Phát: Máu tháng sáu Cả đời anh
không bao giờ quên tháng sáu!
Khi
nắng thù tháng sáu tróc da xương
Để
lộ trong anh nguyên vẹn vết thương
Bờ
biển máu! Cá thoát ly từ tháng sáu
Tới
nơi nào biển sạch để dung thân
(Như
bầy dơi ngơi nghỉ suốt mùa đông)
Ôi! Tháng sáu! Địa cầu thay bộ mặt Dòng
sông im chết lặng giữa muôn trùng
Những
chồng thư gom nhặt giữa không trung
Người
đã khuất có thể nào nhận được!
Chẳng mấy chốc, Tháng 6 của Sư Đào được dịch ra hơn 60 thứ tiếng. Năm 2008, Hội Văn bút thế giới (Poets Playwrights Essayist Editors and Novelists: PEN) quyết định đọc bài thơ Tháng sáu tại các quốc gia đúng lúc đuốc Thế Vận Hội Bắc Kinh rước qua. Bài thơ này còn được Lyly Phan phổ nhạc và đặt lời Việt; ca từ tiếng Anh vẫn của Chip Rolley. Với áng thơ ngắn như Tháng 6, tốt nhất hãy tiếp xúc nguyên tác. Nghĩ vậy, Phanxipăng đã tìm và thấy bản chữ Hán Lục nguyệt do Sư Đào viết: 六月 所有的日子
六月，烈日烧开皮肤
露出伤口的真相
六月，鱼儿离开血红的海水
游向另一处冬眠之地
六月，大地变形、河流无声
成堆的信札已无法送到死者手中
Phiên âm: Lục nguyệt Sở hữu đích nhật tử Đô
nhiễu bất quá "lục nguyệt"
Lục
nguyệt, ngã đích tâm tảng tử liễu
Ngã
đích thi ca tử liễu
Ngã
đích luyến nhân
Dã
tử tại lãng mạn đích huyết bạc lý
Lục
nguyệt, liệt nhật thiêu khai bì phu
Lộ
xuất thương khẩu đích chân tương
Lục
nguyệt, ngư nhi ly khai huyết hồng đích hải thuỷ
Du
hướng lánh nhất xứ đông miên chi địa
Lục
nguyệt, đại địa biến hình, hà lưu vô thanh
Thành
đôi đích tín trát dĩ vô pháp tống đáo tử giả thủ trung
Nguyên tác bài thơ của Sư Đào cố ý lặp đi lặp lại lục nguyệt / tháng 6 (tính cả nhan đề là 6 lần) và tử / chết (4 lần). Riêng một lần, cụm từ lục nguyệt treo giữa cặp ngoặc kép. Xuất hiện 2 hình tượng nghệ thuật đỏ au máu: hồ cỏn con và biển cả. Dòng gần cuối thể hiện mâu thuẫn động với tĩnh mà trằn trọc nỗi niềm: Lục nguyệt, đại địa biến hình, hà lưu vô thanh / Tháng 6, quả đất méo xẹo, sông chảy lặng câm. Phải chăng sự câm lặng của dòng sông trôi chảy trên địa cầu bị méo mó vì biến dạng lại biểu đạt đoạn trường vô thanh hiện đại? Phanxipăng tạm chuyển ngữ kiểu 1: Tháng 6 Mọi ngày Tất
cả đều vây quanh "tháng 6"
Tháng
6, quả tim tôi đã chết
Thơ
của tôi đã chết
Tình
yêu của tôi đã chết
Trong
hồ máu lãng mạn
Tháng
6, những cuối tuần nóng bức
Lẽ
phải bị thương
Tháng
6, cá thoát khỏi biển máu đỏ
Tìm
chốn trú đông
Tháng
6, quả đất méo xẹo, sông chảy lặng câm
Chữ
nghĩa chất chồng không thể gửi người đã chết
Phanxipăng tạm chuyển ngữ kiểu 2: Tháng 6 Ngày lại ngày đều vây quanh "tháng 6" Tháng
6 ơi, tim tôi đã chết rồi
Thơ
của tôi, hỡi ôi, rồi đã chết
Hồ
máu đào dìm chết mối tình tôi!
Hỡi
tháng 6, phơi vết thương công lý
Cá
thoát thân khỏi biển cả máu đào
Đất
quằn quại, tháng 6, sông câm nín
Người
chết rồi, nhận thư tín ra sao?
|
