Quê hương là gì? Nếu không phải đó là một thứ tình cảm thân thương mà bạn và tôi vừa đã tìm thấy được mối liên hệ kỷ niệm ràng buộc chúng ta vào hình ảnh mái nhà, cục đất, con sông, chùa chiền, đình miếu, trường học, ngôi chợ, buội tre, bờ ruộng, ao làng và còn nữa... Do vậy, yếu tố của thời gian là cột mốc đánh dấu cho một quảng đường đời lịch sử đã đi qua và giữ lại những ấn tượng sâu sắc trong tâm hồn của hầu hết mọi người. Và người ta có thể nói không sai, chính quá khứ vô tình đó đã làm trăn trở con tim của những con người vì hoàn cảnh cuộc đời cho nên phải đành chấp nhận âm thầm một cuộc sống ly hương buồn bã. Nhưng đành vậy, vì đó là số kiếp phù sinh chung của thế nhân da màu bốn giống. Là định mệnh tuần hoàn trong vòng trật tự của hoàn cảnh vạn vật đổi thay, không thể nào thoát ra khỏi được ngoài vòng trật tự biến hóa sanh linh theo ý nghĩa vô thường.

Tuy nhiên, sợi dây thân ái vô hình của bầu không khí quê mẹ, vầng trăng treo nghiêng nghiêng trên ngọn cây dừa, những lúc đêm về có nước sông khuya dâng tràn lên mí cỏ ở thôn trang ta ngày trước. Ngày nay, chính lại là hình ảnh của những bức tranh vô giá, khó mà diễn tả ra cho hết được bằng những thứ ngôn ngữ tầm thường mà chúng ta thường hay quen sử dụng nói chuyện với nhau. Hơn thế nữa, sống lâu ngày ở một nơi quá xa tầm ảnh hưởng văn hóa, phong tục của giống nòi. Và nếu có một câu hỏi nào được đặt ra, nói về tình cảm của con người mang tính chất thắm tình đạo nghĩa vốn là rường cột căn bản của đặc tính dân tộc ta, thiø câu trả lời xứng đáng nhất có thể đó là câu nói "Quê Hương Đẹp Hơn Cả" ^[1] .

Thật vậy, không mến yêu sao được vì nơi ấy chúng ta hãy còn để lại kỷ niệm cuốn rún dưới cội cây xoài, cây mít...Và từ lâu, chính những vị trí đó từng được tượng trưng xem như là những ngôi từ đường thiêng liêng đã có công giữ gìn gia phả nhục thể cho xác thân tạm bợ nầy của chúng ta. Còn nữa, nếu trong đời sống bình dị của dân gian mình thường dí dỏm với những bài hát, câu thơ, tiếng hò, lời ru mộc mạc...Và khi nó đã thể hiện ra được mối tình thiết tha ca tụng quê hương, thì câu chuyện hoang đường cáo chết ba năm quay đầu về núi cũng có ý nghĩa đủ để cho tâm hồn của chúng ta bao giờ cũng vẫn phải nhớ mãi về bóng dáng xóm làng mình.

Do vậy, thường thì những kẻ tha phương nhưng hễ mỗi khi nghe nhắc tới quê hương chôn nhau cắt rún của mình, thì điều trước tiên là trái tim vương vấn trong tâm hồn của họ không khỏi bị rung động rất nhiều. Và họ lại còn có dịp, để hình dung ra ngay về hình ảnh dưới mái nhà ấm cúng gia đình mà chính họ đã từng nương náu với nhiều kỷ niệm gắn bó cuộc đời cùng với mọi cảnh quang làng mạc. Tuy nhiên, nói chung là cũng có một điều mà nó sẽ làm cho họ phải bị ngạc nhiên ít nhiều. Đó là theo dòng chảy xoáy mòn của thời gian, vô tình đã làm cho tất cả hình ảnh và mọi sự việc trong quá khứ đều phải bị đổi thay không còn nguyên vẹn được như xưa.

Trường hợp Trảng-Bàng quê hương tôi cũng vậy!

Dưới triều đại của vua Minh-Mạng (1791-1841), vùng đất ở địa phương nầy vốn là một trục lộ giao thông huyết mạch về nhu cầu chiến lược quốc phòng, ảnh hưởng ngoại giao đối với lân bang vương quốc Khmer, cho nên đã được triều điønh chọn làm địa điểm dinh điền, đóng chốt quân sự. Và vị tiền hiền đầu tiên từng được nhà vua phong tước, đã trấn nhiệm ở nơi nầy lúc bấy giờ là ông Cả Trước (Đặng-văn-Trước). Và điønh thần tọa lạc ở ngay trung tâm huyện lị nầy, xưa nay còn đó, chính là biểu tượng tỏ lòng biết ơn sâu xa của toàn thể dân làng đối với công đức của ông.

Sự phát triển quá mau lẹ nầy, cũng đã từng làm cho ngay cả người dân bản địa phải kinh ngạc rất nhiều. Ngày nay, quốc lộ 1 đi ngang qua huyện lị nầy đã đổi tên thành quốc lộ 22A. Và ngôi chợ mới xây cất khang trang hơn, thì được dời về phía giáp ngoại ô của trung tâm thành phố Trảng-Bàng.

Đi thực tế hơn, thiø hoàn cảnh xã hội nước nhà hiện nay đã có rất nhiều sự thay đổi rất lớn về mọi mặt. Nói riêng về các công trình thiết kế, quy hoạch đô thị, chỉnh trang thành phố, thì người ta từng nhận thấy là những dấu hiệu mở mang ấy ngày nay hãy còn tiếp tục phát triển không ngừng. giống như sự vận hành của dòng chảy con sông siết xoáy vỡ bờ tạo thành nên những chi lưu. Do vậy, mà hầu hết cảnh quang từ ở đô thị, tỉnh thành, làng mạc ở khắp mọi nơi bây giờ đều được kể như là hoàn toàn đã bị lột xác. Do vậy, cục đất Trảng-Bàng bây giờ nó cũng không còn được thơ mộng như xưa, nơi mà từng có những dải phố bé nhỏ lụp xụp lúc nào như cũng im lìm trong giấc ngủ.

Trong lịch sử mở mang biên cương bảo vệ sự sinh tồn, thì trên con đường khai phá tiến về phương Nam, tổ tiên của chúng ta thường hay có thói quen, là đặt tên cho từng mỗi địa phương tiếp cận qua sự cảm nhận bằng trực giác của mình. Do vậy, người ta rất dễ hiểu nếu khi xưa có dịp đã từng nghe cũng có rất nhiều trường hợp giống in nhau, chẳng hạn như nào là: Động-Lông-Công, Truông-Mít, Trại-Bí, Rỗng-Tượng, Suối Ông Hùng, Bàu-Rong ^[2]v.v. Và cái địa danh Trảng-Bàng xa xưa nằm trong tỉnh Tây-Ninh, cũng không thể bị loại trừ ra khỏi thành ngoại lệ đó.

Tuy nhiên, nếu bây giờ muốn đặt vấn đề để truy tầm sự kiện chứng từ có giá trị về lịch sử của vùng địa lý đó, thiø cũng không phải là chuyện dễ. Chính vì lẽ đó mà ngày nay người ta có thể tạm kết luận bằng giả thuyết cho là cục đất Trảng-Bàng khi xưa, vốn là một cái trảng đất to rộng có rất nhiều cây bàng hơn bất cứ chỗ nào ở quanh vùng. Và nói riêng về phương diện tổ chức đơn vị hành chánh, thì cục đất mang tên Trảng-Bàng cũng đã được chính quyền khi xưa quyết định sử dụng chọn đặt thành tên của địa phương nầy khởi từ năm 1867, nếu tính cho đến thời điểm hôm nay (2012) thiø đã được 145 năm. Và cũng do nhờ có tuổi hành chánh khá lâu lại cộng thêm vào với yếu tố địa hình thuận tiện, cho nên Trảng-Bàng bao giờ cũng có một vị thế quan trọng về trục giao thông ở quanh vùng. Cần nói rõ hơn, là trước sau, thì Trảng-Bàng cũng vốn là hình ảnh của một huyện lị già nhất trong tỉnh Tây-Ninh.

Rồi trải qua bao thăng trầm, thiø lịch sử về vùng địa lý hành chánh của mảng đất thiêng nầy có thể được người ta ví như là như hình ảnh của một đứa con lưu lạc. Nay, nó may mắn đã được đoàn tụ gia điønh, châu về hiệp phố để bám lại vào với vùng đất mẹ cũ xưa có muôn ngàn vẻ đẹp thiên nhiên của núi rừng gấm vóc. Và rồi từ những bờ xôi, ruộng mật, nhiều cánh đồng xanh tươi bát ngát trong một sớm chiều đã trở thành khu đất công nghiệp hiện đại được mọc lên bằng với cảnh quang tươi mát, hệ thống cơ sở hạ tầng hoàn chỉnh. Đường nội bộ thì được trải bê tông nhựa trọng tải vật liệu nặng, và có cả hồ bơi sạch sẽ bên cạnh những hàng cây tô điểm nên thơ ở bên vệ đường.

Do vậy, nếu tính theo ước lượng về lợi tức thu nhập bình quân đầu người thì bây giờ Trảng-Bàng là một huyện lị giàu có nhất trong tỉnh Tây-Ninh. Điều nầy, có thể giải thích cho người ta dễ hiểu về nguyên nhân thu hút di dân lao động miền xa đến đây ngày càng nhiều. Hiện nay, tổng số dân cư trong huyện được ước lượng đã có khoảng trên dưới 150.000 đầu người cùng sống trong một diện tích đất đai 334,61 km2 gồm cả hai con sông chảy ngang qua địa phận là sông Vàm-Cỏ-Đông và sông Sài-Gòn. Và theo tổ chức tái cấu trúc các cơ sở đơn vị hành chánh địa phương bây giờ, thì huyện gồm có thị trấn Trảng-Bàng cùng với 10 xã là: Gia-Lộc, Gia-Bình, An-Hòa, Lộc-Hưng, Đôn-Thuận, An-Tịnh, Hưng-Thịnh và Bình-Thạnh, Phước-Lưu, Phước-Chỉ. Nói riêng, là về địa lý của ba xã nằm ở ven biên sau cùng nầy thì đều giáp ranh với lãnh thổ của Campuchia.

Trong lịch sử phân chia quản hạt về vùng địa lý hành chánh huyện lị của nước Việt-Nam ta từ xưa đến nay, người ta phải nói rằng hiếm thấy có duyên phận những cái huyện nào đã từng long đong bị rơi vào cái cảnh chia ly, đoàn tụ như là trường hợp của vùng đất Trảng-Bàng. Nguyên thủy dưới triều nhà Nguyễn, thì nó nằm trong huyện Quang-Hóa trực thuộc phủ Tây-Ninh, dạo ấy thuộc về Gia-Định trong bản đồ Nam Kỳ Lục Tỉnh . Rồi sau đó được nhập vào tỉnh Tây-Ninh, rồi lại bị rơi vào cái cảnh cắt chia ra nữa. Đó là vào những năm cuối cùng khi sắp kết thúc chiến tranh Việt-Nam, thì Trảng-Bàng được tách ra khỏi Tây-Ninh để sát nhập vào tỉnh Hậu-Nghĩa vào năm 1963 sau một thời kỳ bị đổi tên là Phú-Đức vào năm 1961. Và sau khi thống nhất nước nhà thì thêm một lần nữa là Trảng-Bàng lại được châu về hiệp phố, để đoàn tụ gắn bó trở lại với miền đất núi rừng nguyên thủy của nó là Tây-Ninh.

Và vì cũng là một vùng đất văn hóa địa phương đa dạng, cho nên người ta cũng không quên là từ thuở xa xưa...Nếu đem so với quận Châu-Thành và Gò-Dầu-Hạ (của Tây-Ninh hồi đó), thì Trảng-Bàng còn là một quận có rất nhiều tệ đoan xã hội về mặt tứ đổ tường(sắc nha tửu bác) - nhất là á phiện, bài bạc, số đề. Thời kỳ đó, người ta thường thấy có những con người say sưa rượu chè, bê tha nghiện ngập hút xách thân hình vàng vọt, xác xơ ngồi cú rũ ngáp dài bên trên các sạp chợ lúc vắng người. Đặc biệt có nhiều kỷ niệm ấn tượng của tuổi thơ, là hình ảnh đánh trống, chập chả đập lùng tùng xèng của các đám sơn đông mãi võ vào những buổi sáng mai họp chợ. Họ biểu diễn võ thuật, hát ca rồi bán thuốc rượu, cao đơn hoàn tán và làm nhiều trò ảo thuật trông rất vui mắt. Ngoài ra, lúc bấy giờ, các đoàn hát cải lương lớn nhỏ nào ở Sài-Gòn cũng đều có dịp đến triønh diễn văn nghệ ở tại địa phương nầy. Lý do thứ nhất, là vì Trảng-Bàng có rạp hát Đồng-Phước (trong khi ngày xưa nhiều quận không có rạp hát, cho nên các gánh hát thường xuyên phải che lều dựng rạp ngay trong các nhà lồng tại chợ). Và những nghệ sĩ thượng thặng như Út Trà-Ôn (đệ nhất danh ca Vọng-cổ), Út Bạch-Lan v.v cũng như những nghệ sĩ lớp trẻ nổi danh thời đó như Juliette-Nga (tức Thanh-Nga từng đoạt nhiều lần giải Thanh-Tâm), Ánh-Hoa v.v cũng đã từng đến đây triønh diễn nghệ thuật sân khấu cải lương, và có dịp nếm mùi gạo chợ nước sông của đất Trảng-Bàng.Lý do kế tiếp cũng là vì người dân sở tại, vốn có tinh thần ham mộ tiếng ca vọng cổ từ lâu.

Người ta cũng không quên, là trong bối cảnh của xã hội quốc gia cũng lúc bấy giờ, thì cái mốt chưng diện của nam thanh nữ tú là đầu chảy tém, áo cao bồi (chim cò) dành cho phái nam, còn áo (dài) phết gót đầu chảy kiểu tango dành cho phái nữ. Và người ta cũng được nhìn thấy, là hiện tượng nầy đã có xuất hiện khá nhiều ở làng nầy.

Đất Trảng-Bàng ngày xưa, thường được người ta nói vui là cái gì cũng có. Từ chợ búa, tiệm tùng, lò sát sinh, bến xe ngựa, bến ghe, xe đò, xe hàng, rạp hát và cả hồ bơi dã ngoại của...trời cho nữa. (Các nơi tắm lộ thiên là: vũng trâu nằm cạnh đình Gia-Lộc, bến tắm ngựa cạnh giếng Mạch, bàu Lộc-Du cạnh ba cây Thốt-Nốt và khúc kinh Trảng-Bàng cạnh chùa Ông Ba). Có điều, có thể ít được người biết đến. Là nếu ngày nay, đất Trảng-Bàng được người ta nhắc đến nhiều nhờ có đặc sản ẩm thực bánh canh địa phương, thiø ngày trước món bánh ướt, bánh hỏi cũng được rất nhiều cư dân xa gần ưa thích. Tưởng cũng cần nói rõ hơn, là các món ăn đặc sản địa phương nầy xuất xứ cũng từ ngay khu chợ Gia-Huỳnh. Và các cư dân miền Lộc-Hưng, Động Lông-Công, Gia-Biønh, Tha-La, An-Tịnh, Suối Cụt v.v mỗi khi có dịp đi vào Trảng-Bàng đều không bỏ lỡ thì giờ để đến các nơi thưởng thức những hương vị của quê hương.

Nói chung, về màu sắc sinh hoạt nơi đường xưa lối cũ Trảng-Bàng ngày ấy rất là nên thơ vì nhờ cái hồn làng mạc đơn sơ, hiền hòa, chơn chất. Và dù cho có những hình ảnh của các ông già nhà quê bới tóc, ngồi chồm hổm trên ghế đẩu trong tiệm uống cà phê đổ ra dĩa hớp ngon lành. Các bà già cục mịch thản nhiên bỏm bẻm nhai trầu nhổ bừa bãi, tứ tung. Hay có dịp nghe qua các câu chuyện ma quái lộng hành khi xưa dưới gốc cây bàng, thì ngoài tiếng kêu la đêm vắng trong lò mổ heo, còn phải hiểu thêm rằng...Là nơi đây, khi xưa cũng là đất dụng võ của các nhà pháp sư chuyên nghề lừa đảo lên đồng, đi thiếp, khiển trò múa bóng nhập hồn, gieo rắc dị đoan v.v. Nhưng thực tế, thổ ngơi Trảng-Bàng không đến nỗi nào phải có những chuyện mê tín hoang đường kiểu"hồn Trương-Ba da hàng thịt" theo như lời truyền khẩu đùa dzai của các hàng đệ tử lưu linh mỗi khi nhắc tới miền đất ở nơi nầy thuở nào, quê một cục!

Dù rằng đó là những nhận xét qua bức tranh toàn cảnh về màu sắc văn hóa, xã hội sinh động đặc trưng của xóm làng. Tuy nhiên, nó cũng không thể tiêu biểu cho toàn thể sức sống hồn thiêng của tất cả bà con thôn ấp trong suốt thời kỳ chiến tranh đau khổ xảy ra trên đất nước. Dẫu sao, là bằng hữu con dân nghĩa tình làng xã thì mọi người chúng ta ai nấy đều cũng phải có bổn phận liên đới để duy triø liên hệ tinh thần, và bảo vệ, phát huy những đường nét tinh hoa của một ý nghĩa lịch sử không gian thời đi trước.

Trảng-Bàng ngày xưa vốn là một dải đất lành, ở gần vùng Rỗng Tượng. Nơi đây có voi già, và cọp sơn cước Bà Đen từ miệt Kà-Tum lâu lâu bén mảng về làng ăn thịt gia súc trâu bò. Và chỉ thấy xuất hiện giai nhân từng nhỏ gịot! Tuy nhiên, cũng có những người con gái quê làng mới ngày nào chẳng biết cái chi chi...Thế mà ngoảnh mặt lại, thì đã tới kỳ thấy có những ông già se duyên áo dài khăn đóng xông vào nhà mai mối. Do vậy, những chàng trai chậm chân hay vốn có tình yêu nở muộn, thì đành phải an ủi tâm hồn của bậc nam nhi đại trượng phu rằng là ta đây hãy còn nợ núi sông chưa trả, lại sao phải sớm riêng tư lụy gái đã có...chồng! Ngoài ra, Trảng-Bàng cũng còn có những tấm gương bà mẹ tùng phu trọn đạo, quyết nuôi con trở thành gái thảo trai hiền, học hành giỏi giang tới nơi đến chốn. Và trong suốt cả thời gian cuộc đời tần tảo, không dám cam kết lập nên tờ "bát tự liên canh"^[3] với bất cứ gia điønh một ai ở trong làng. Thế mà, thỉnh thoảng trong những buổi tiệc tân hôn nơi huyện lẻ đêm buồn, người ta nhận thấy có những kẻ thầm thương trộm nhớ lỡ chuyến tàu, âm thầm xuất hiện để lộ ra đôi dòng hạt lệ chân tình, mộc mạc...Và đó cũng là tất cả những hình ảnh của thời quá khứ đầy kỷ niệm vui buồn.

Tháp cổ nầy là một trong hai ngôi tháp hiếm hoi duy nhất được tìm thấy ở miền Nam, đặc biệt nói riêng là hai tháp nầy đều nằm ở trong vùng địa lý Tây-Ninh. Tháp Biønh-Thạnh (Trảng-Bàng) thì khá còn nguyên vẹn hơn hẳn tháp Chóp-Mạt (Tân-Biên) và đã được Hội Nghiên-Cứu Đông-Dương phát hiện vào năm 1886. Trong nhiều thập niên dài, vì lý do chiến tranh và đường giao thông trắc trở cho nên tháp bị hoang phế quá lâu đến nỗi có nhiều người địa phương cũng chưa hề có dịp được tiøm đến tham quan. Tuy nhiên, trước khi quần thể thánh địa Mỹ-Sơn nơi biểu tượng cho lịch sử của tháp cổ Chămpa được tổ chức UNESCO chính thức công nhận là di sản văn hoá thế giới vào năm 1999, thì trước đó, Bộ Văn-Hóa Thông-Tin cũng đã chính thức công nhận xếp ngôi tháp cổ Bình-Thạnh nầy vào di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia vào năm 1993.

Tháp cổ Bình-Thạnh Trảng-Bàng.

Và người dân Trảng-Bàng chính cống ngày nay hết sức lấy làm tự hào, vì quê hương của mình chính là cái nôi đã sản sinh ra món ăn đặc sản nổi tiếng là bánh canh.

Trước năm 1975, tại Sài-Gòn duy nhất chỉ có một tiệm bánh canh Trảng-Bàng chính cống ở tại đường Lý-Thái-Tổ và hiện nay vẫn còn tồn tại. Bây giờ, thì dịch vụ nầy được rất nhiều doanh nhân đã bỏ vốn đầu tư vào các tiệm bánh canh hiện tràn lan ra cả những thành phố lớn ở trong nước. Do vậy, cho nên ngày nay người ta cũng lần bớt ngạc nhiên khi nghe có nhiều người gọi tên cho món ăn đó là phở thịt heo. Thậm chí hơn, là người ta còn có dịp nhìn thấy món ăn đặc sản nầy bây giờ được quảng cáo nhan nhản với cái tên rất ngoại là Bacatraba, tức là bánh canh Trảng-Bàng.

Lò bánh tráng.

Về bánh tráng nướng phơi sương, thì gạo phải đem ngâm cho mềm rồi xay ra thành bột, tráng mỏng trên tấm vải thành hai lớp bằng hơi nước nóng. Sau đó, trải thẳng ra trên những vỉ tre phơi nắng cho khô, rồi nướng dưới ngọn lửa riu riu cho chín trước khi đem ra phơi sương vào ban đêm cho bánh có độ dẻo. Thịt heo thiø luộc bằng nước dừa, phải khéo tay để giữ cường độ trung hòa sau khi vớt thịt ra từ nước nóng rồi bỏ ngay vào nước lạnh. Và nếu đúng theo nghệ thuật chính cống Trảng-Bàng ngày xưa của nó, thì trong tô bánh canh phải có cục xương giò heo. Còn về món ăn bánh tráng nướng phơi sương cuốn thịt heo thì lúc nào cũng phải được kèm theo một mâm rau như nào là: lá cóc chua, tía tô, diếp cá, cần nước, húng, hẹ, ngò, đọt vừng, lá lụa, đọt bời lời, lá săng dẻ, rau quế, lá nhái, đọt kim cang, đọt lá xộp v.v và đặc biệt là không thể không có loại rau mùi ngũ vị: thơm, chua, bùi, chát, ngọt. Và bí quyết hấp dẫn cuối cùng trong món ăn đặc sản bánh canh Trảng-Bàng nầy, thì trước sau cũng vẫn lại là cách pha chế thành nước mắm chấm. Hiện giờ, có nhiều quán bánh canh đã uyển chuyển tự pha chế nước mắm theo công thức đặc biệt của miønh, để đáp ứng đúng theo nhu cầu khẩu vị của số đông thực khách sành điệu về ẩm thực.

Liếp bánh tráng nướng
phơi sương ban đêm.

Hơn thế nữa, Trảng-Bàng cũng còn là một cục đất quý hiếm hoi, là nơi mở mắt chào đời của những con người cao tuổi quá mức đại thượng thọ, viø tính cho tới thời điểm bấy giờ (đầu năm 2011) mà hãy còn sót lại có những cụ già quê gốc ở nơi nầy đã từng sống qua được trên cả 100 năm. Đó là trường hợp của cụ bà Út Hương từng cư ngụ ngay tại chợ Trảng-Bàng, một góa phụ hiền đức từ bao năm tần tảo nuôi con ăn học thành nhân. Và đặc biệt hơn, là cụ bà Phạm-thị-Thương sinh năm 1890 tại Trảng-Bàng nhưng lại trưởng thành ở tại đất Cần-Thơ, vì sau khi lập gia đình thì về ở Cái-Vồn. Từ lâu cụ bà lưu lạc sinh sống ở miền Tây, và bà được coi như là người già nhất trong cõi hành tinh nầy với cái tuổi 120 tính cho đến thời điểm kỷ niệm 1000 năm lễ hội Thăng-Long 2010 ^[5].

Tuy nhiên, nếu cần phải nói thêm, thì địa danh Trảng-Bàng không phải chỉ được đóng khung có bấy nhiêu với người trong nước, mà trong thực tế, thì hình ảnh cục đất của nó cũng đã được trải dài thêm ra trên bề rộng. Vì đối với thế giới bên ngoài, thì Trảng-Bàng bây giờ là một địa danh nổi tiếng nhờ qua bức ảnh "Napalm Girl"chụp ngày 8-6-1972 mà nạn nhân lúc bấy giờ là em bé Kim-Phúc. Từ lâu, chính tấm ảnh lịch sử giá trị nầy, là một chứng từ có rất nhiều ý nghĩa mang tính biểu tượng của chiến tranh khốc liệt tại Việt-Nam, và đã từng đạt được giải thưởng quốc tế "Pulitzer" vào năm 1973. Và phóng viên của hãng AP may mắn đã chụp được bức ảnh đặc biệt đó đúng vào thời điểm bấy giờ, chính là nhiếp ảnh viên Nick Út (Huỳnh-Công-Út).

Đây là một người Việt-Nam đầu tiên vừa mới được Hiệp-Hội Ký-Giả Người Mỹ Gốc Á (AAJA)^[6] bình chọn trao tặng cho giải thưởng cao quý nhất là "Lifetime Achievement Award" (Thành Tựu Trọn Đời) vào trung tuần tháng tám 2011 tại Hoa-Kỳ.

Nữ Hoàng Anh quốc Elizabeth I I tiếp kiến
Đại-Sứ Thiện-Chí UNESCO Phan-Thị Kim-Phúc
và nhiếp ảnh viên Nick Út.

Điều đó, đã nói lên được về những nét đặc trưng của vùng địa lý, lịch sử của đất Trảng-Bàng (Tây-Ninh).

Tuy nhiên, còn nếu phải tế nhị để được thêm vào những hình ảnh trang nhã trong một bức tranh hoa gấm làm đẹp xóm làng, thì cục đất nầy cũng chính là quê hương của giáo sư Thẩm-Thệ-Hà. Một nhà mô phạm mẫu mực, từ tốn, tận tụy yêu nghề mà sự nghiệp tầm cỡ của ông từ lâu đã từng được các giới đồng nghiệp nghiêm túc đánh giá coi như là thầy của những bậc thầy có bề dày kinh nghiệm giảng dạy về văn chương cho các môn sinh. Hơn thế nữa, chính ngòi bút của nhà văn, nhà báo Thẩm-Thệ-Hà vốn là cây đại thụ trên văn đàn của tỉnh Tây-Ninh cũng còn từng là một ngôi sao chói sáng trong làng văn học của miền đất phương Nam. Ngoài là tác giả của nhiều loại sách giáo khoa giá trị, ông còn có nhiều tác phẩm đa dạng về tiểu thuyết cũng như những bài bình luận sắc bén về văn học nổi tiếng lưu truyền trước nay đã từng thu hút được rất nhiều con số độc giả bốn phương. Và nghệ sĩ ưu tú Thanh-Nga ngày trước từng được mệnh danh là nữ hoàng sân khấu cải lương Việt-Nam, tuy đồng hương của tác giả sinh trưởng ngay cạnh châu thành Tây-Ninh. Nhưng mỗi khi có dịp về quê, đều cũng không bao giờ bỏ qua thời gian để dừng chân ở tại Trảng-Bàng, để luyến lưu với nhiều kỷ niệm và viếng thăm lại bà con cùng khán giả thân tình ái mộ. Còn nữa, các thế hệ hậu sinh chắc có lẽ ít người còn có dịp được biết tới danh tiếng của một đại gia cũng quê gốc ở địa phương nầy từng vang bóng một thời trên con đường sự nghiệp. Đó chính là bà Tám Mai, chủ nhân rạp hát "Quốc-Thanh" tọa lạc ngay tại trung tâm thành phố Sài-Gòn hoa lệ thuở nào.

Mâm bánh tráng nướng phơi sương cuốn thịt heo.

Còn bây giờ, trái lại nếu bạn là người chính gốc Trảng-Bàng thuộc thành phần thế hệ người đi trước, thì sẽ không sao có thể tránh khỏi được mọi sự ngỡ ngàng khi từ lâu mới có dịp trở về viếng thăm làng xưa phố cũ. Và luyến lưu, tiếc nhớ từng bao kỷ niệm với mảnh"hồn quê ta say đắm"^[7] của thuở thiếu thời .

Theo bánh xe tiến hóa của lịch sử thời gian, Trảng-Bàng quê hương yêu dấu ngày nay đang từng bước đi trên con đường thay đổi, để hòa nhập vào hình ảnh của một thị trấn văn minh có nhiều triển vọng ở tương lai.

An-Tiêm MAI-LÝ-CANG
(Paris Xuân Tân-Tỵ 2013)

(2) - Động (khu) đất gò mối có nhiều cọng Lông-Công. Truông (dải) đất có nhiều cây Mít. Nơi khi xưa có trồng nhiều bí. Nơi khi xưa có voi xuất hiện thường xuyên. Tên của một vị cao tuổi sống cạnh bờ suối. Bàu nước lớn có nhiều rong rêu.

(3) - Tục lệ hứa hôn cho con khi còn nhỏ.

(4) -"Trảng-Bàng" và "Trại-Bí" là hai địa danh, địa hiønh của tỉnh Tây-Ninh.

(5) - (Theo tài liệu thông tin của các báo chí ở trong và ngoài nước vào hồi thượng tuần tháng 03-2010). Và nếu nói thêm, thì năm 1997 thế giới còn có một cụ bà duy nhất gốc người Pháp, tên là Jeanne Calment đã sống tới năm cuối cùng được 122 tuổi.

(6) - Asian American Journalism Association.

(7) - Trong bài thơ " Thương Nhớ Tình Quê Trảng-Bàng" sau đây: