Nhả chữ vì từng có kỷ niệm đẹp nay đã thành vợ thành chồng cũng không hiếm. Nhả chữ làm thơ tiếc thương khi vợ qua đời bỏ ta ở lại đã có đôi bài còn đọng trong tâm tư bạn. Đã có, nghĩa là thơ "dễ làm"!. Nay người vợ trong hôn thú còn sống sờ sờ ra đó mà ta làm thơ yêu thương bằng lời khôngCóCánh quả là khó. Không tin bạn thử đi, bạn hãy cố ngắn gọn như dòng ca dao để người Việt chúng ta dễ thuộc sau khi đọc sơ qua một bận rồi họ nhớ như in. Phải bậc tài hoa mới làm được bài thơ như thế. Ai vậy? Đưòng thi của Tàu?. Tôi chưa gặp trên mạng Google. Còn ai nữa. Thơ của Tiền nhân ta. Cao bá Quát với bài tiểu chước .

小  酌

拙 妻 不 信 尙 朱 顏
笑 把 菱 花 送 與 看
試 酌 小 杯 還 自 炤
分 明 红 氣 動 眉 端

Phiên âm

Tiểu chước

Chuyết thê bất tín thượng châu nhan
Tiếu bả lăng hoa tống dữ khan
Thí chước tiểu bôi hoàn tự chiếu
Phân minh hồng khí động mi đoan

Dịch thơ quốc âm

Tạm dich tiêu đề Tiểu chước , Buổi tiếp rượu sơ sài

01 Luật thi

Tiểu chuốc

1
Nhà tôi, quê!, nghĩ tà nhan sắc,
Cười, lẹ trao hoa ấu; _ ngắm say .
Rót chén nhỏ soi dung đáy cốc,
Rõ đây, hồng sắc động đôi mày.

2
Vợ cả quê, biết sắc còn không?,
Cười cầm hoa ấu, ấn vào lòng.
Rót, soi đáy chén lung linh hiện,
Rạng rỡ đôi mi động sắc hồng!

1-Chú vài từ

+tiểu chước : buổi chuốc rượu nhỏ. Buổi rượu sơ sài.
+chuyết=vụng về, từ dùng ý khiêm nhường
+ thê= người vợ cả .
+ thượng 尙,ngõ hầu
+châu ( chu ) = sắc hồng , chỉ vẻ đẹp
+châu nhan = khuôn mặt đẹp
+bả=cầm
+lăng = ấu,một loại của hình khối như ngôi sao ba cạnh,có bột ăn được [ 1 ]
+ tống=đưa vội,
+dữ= để ( từ chuyển chủ từ )
+ khan =ngắm ( chủ từ của ngắm là người chồng .
+thí=thử dùng,
+chước=rót
+bôi=chén rượu nhỏ
+hoàn tự chiếu =tự soi
+my=lông mày .đừng lầm với lông mi tiếng Việt thường dùng
+đoan= cái mầm , 端 , từ đó mà ra; đoan cũng còn một nghĩa là đoan trang.
Theo mạch văn, đoan là từ đó mà ra có lẽ chính xác hơn, nó làm ý thơ lung linh hơn.

2-Tạm dịch nghĩa toàn câu

1-chuyết thê bất tín thượng châu nhan
người vợ cả quê mùa không tin vào sắc đẹp của mình.
2-tiếu bả lăng hoa tống dữ khan
Cười cầm cánh hoa ấu trao vội (tống) để chàng ngắm
3-thí chước tiểu bôi hoàn tự chiếu
(rồi ) rót chung rượu nhỏ tự soi mặt mình vào trong ấy
4-phân minh hồng khí động my đoan
Rõ ràng khuôn mặt hồng lay động từ đôi mày ngài .

3-Phần chia sẽ cùng khách thơ muốn dịch lại toàn văn theo ý mình.

Câu 1- chuyết thê bất tín thượng châu nhan
Thê là người vợ cả, là từ "chủ " trong câu. Người nho sĩ khí khái thường sống một vợ một chồng bởi trong lòng họ nặng trĩu chuyện nước non thời xuống cấp. Tác gỉa viết như một lời cám ơn người vợ đầu tiên của mình. Vợ cả chứ không ai khác. Một nét đẹp của người con vùng kinh Bắc, quê hương của Cao bá Quát .
.. bất tín thượng châu nhan, như là một sự xót xa của người vợ nay đã có mấy mặt con cùng mình. Sinh nở, đồng cam đồng khổ khiến họ nghĩ mình một khi hết đẹp là hết đươc yêu thương. Trời đất!. Thi nhân đã tinh tế lắm khi thấu hiểu tâm tư người phụ nữ về chiều. Quyết định chung sống, lập gia đình riêng luôn là bước đi đầy can đảm trong đời mỗi người đàn ông. Cả hai cùng hiểu hôn nhân mới chính là tình yêu chân thật [ theo Bình nguyên Lộc ].

Câu 2- tiếu bả lăng hoa tống dữ khan
Ấu là từ chủ trong câu 2. Ấu là loài cây xa lạ với nhiều người thành phố. Hoa ấu lại càng xa lạ hơn với nhiều người Việt Nam.Cây ấu là cây của dân miệt vườn, thôn dã. [1] . Khan (ngắm) là từ chủ thứ hai. Chàng (người chồng) nay đã làm quan, còn lạ gì những loài hoa hiếm đầy hương sắc. Trong câu 2 tác giả cố nén nhiều động từ trong cùng một câu. Nét động trong câu dữ dội khiến ta phải dừng mắt, ngẫm nghĩ diễn tiến sau từng câu chữ. Ngắm hoa ấu, gợi bao cảm xúc thời mới yêu nhau. Cảnh nhà người làm quan thanh liêm không lấy gì thong thả.
Xin Bạn để ý chút xíu đến các động từ tiếu, bả, tống; khan. 4 động từ với hai chủ từ trong một câu chỉ gồm 7 từ, ba cho vợ và một cho người chồng. Bạn có thấy mức diễn tiến, từ e thẹn thiếu tự tin khi người vợ " cười' trước khi nghĩ đến "cầm", tôi quả thật không biết nàng nghĩ gì, nhưng tôi hình dung nàng rón rén tiến đến bên chồng, bạn có hình dung cách cầm hoa ấu trong tay của nàng?, lấy hết can đảm, nàng trao lẹ ( tống ). Và chàng thì sao? Ngắm nghía. Diễn biến quá nhanh và rất dễ thương của hai người cho dù nay đã là vợ chồng. Một vẽ đẹp Việt không chê vào đâu được của một đôi vợ chồng người Kinh Bắc vào giữa thế kỷ thứ 19. Ước gì vẽ đẹp ấy luôn theo mãi vợ chồng người Việt trong cảnh cơ hàn cả khi cả hai chịu biến động dữ dội vì thời cuộc. Phước thay cho con cái họ!

3 - thí chước tiểu bôi hoàn tự chiếu
Tiểu bôi, cái tách, cái ly nhỏ, lại là từ khóa trong câu ba.
Ai thấy cảnh sắc này? Tuồng như chàng đã ngoái đầu trông theo từng bước đi của người vợ cả, thử xem vợ ta yêu đang làm gì đấy? đang nghĩ gì? sau khi trao vội cho ta cành hoa ấu hoài niệm. Bạn có thấy, người vợ thiếu tự tin ở câu một, đang nghi ngờ với chính sự hoài nghi của mình. Thử rót ly rượu nhỏ mời chồng và không quên soi mặt mình trong chén rượu. Mình nay có còn đựợc như xưa.

4 - phân minh hồng khí động my đoan
Rỡ ràng hồng sắc (sắc hồng hiện lên mặt vì sự e thẹn, vì sự hưng phấn? hồng sắc còn là sức sống, là vẽ linh hoạt ) xuất hiện sau các câu 1, 2, 3, là sự dao động trong lòng của cả hai kẻ đang nghĩ về nhau, " họ yêu như họ đã yêu trong những ngày đầu". Đoan là từ đó mà ra. Bạn có thấy sắc hồng hiện lên khuôn măt nàng trong câu 4 sau khi nàng mất tự tin ở câu một. Phân minh như chính từ mắt chàng nhìn thấy, y tuồng chàng đang núp sau vai nàng cùng nhìn vào ly tượu nhỏ .

Cảm kích và thán phục khi người xưa khi chắt lọc từng từ nhằm tăng độ nén ý thơ trong vòng 28 từ qua dòng tuyệt cú. Không dư .Không thiếu. Có thể sự chia sẻ của tôi chưa đủ do mình còn non tay, bạn có thể suy nghĩ thêm và " cùng bỏ ống " ủng hộ thơ Tiền nhân ta và ngồi dịch lại. Sự trục trặc ban đầu là điều có thể ,không sao , nó sẽ khiến bạn "tút dần tút dần" và thế nào cũng có lúc bạn hài lòng. Bản dịch hay ,nó sẽ sống cùng Cao bá Quát, cùng văn hóa Việt, người Việt. Aên theo Đường thi làm gì!

Dù gì thì gì, khó mà dịch cho hết ý và tự hài lòng một bản dich thơ tiền nhân ra thơ quốc âm. Thơ chữ Hán của tiền nhân ta một khi bạn không còn bị các chữ Tàu này, nay là tử ngữ, gây chút bối rối, thì từ nguyên tác qua bản phiên âm với cách hiểu rất đặc trưng của mình, như một người ngắm tranh, càng ngắm kỹ càng thấy thấy vẻ đẹp, càng phát hiện sự thâm trầm trong cách thể hiện của người xưa, thế nào bạn cũng tìm được niềm vui. Giá mình là một họa sĩ thì mình vẽ lên tranh cảnh sắc này, rồi mặt sau ,hay ghi rất nhỏ dòng thư pháp ghi lại ý thơ của người xưa để " trong thơ có họa và trong họa có thơ ", cần gì phải Vương Duy .

1

Tiểu chước

Nhà tôi, quê!, nghĩ tà nhan sắc,
Cười, lẹ trao hoa ấu; _ ngắm say .
Rót chén nhỏ soi dung đáy cốc,
Rõ đây, hồng sắc động đôi mày.
Laiquangnam

2

Vợ cả quê, biết sắc còn không?,
Cười cầm hoa ấu, ấn vào lòng.
Rót, soi đáy chén lung linh hiện,
Rạng rở đôi mi động sắc hồng!
Laiquangnam

3

Bà nhà tôi! nghĩ quê, sắc tận,
Hoa ấu cầm, trao, nhấn lòng chàng
Rót chung soi thử dung nhan
Đôi mày, hồng sắc rỡ ràng dậy đây.
Laiquangnam

Bạn thấy đấy cho dù laiquangnam rất cố gắng cũng không sao "nén hết" các ý với cùng một số từ vào cùng một câu như nguyên tác. Cầu cứu bạn cùng chung tay là vậy.

01
Nhà thơ Thiếu Khanh ( từ Saigon )

Thiếu Khanh nghĩ bài" tiểu chước" này nhằm ngợi ca người vợ hiền thục đoan trang. Do câu cuối "Phân minh hồng khí động mi đoan" , từ Mi đoan theo anh là đôi mày đoan trang.

Mời chồng uống rượu suông

Lục bát

Nhà tôi đang nghĩ mình già
"Chàng xem cây ấu nở hoa đây này!"
Mời chồng chén rượu trên tay
Ánh vui tươi nhuận nét mày đoan trang

Thiếu Khanh dịch

*

Song thất lục bát

Nàng nghĩ mình lúc này già xấu
Đưa chồng xem bông ấu trên tay
Mời ta chung rượu rót đầy
Lung linh phản chiếu nét mày thắm tươi

Thiếu Khanh dịch

*

Tứ tuyệt luật thi

Nàng nghĩ dung nhan đã luống rồi
Trao chồng hoa ấu để xem chơi
Mời ta chung rượu còn tương chiếu
Hồng nhuận đoan trang nét rạng ngời

Thiếu Khanh dịch.

02
Nhà thơ Trần vấn Lệ (từ Hoa Kỳ)

Nhà thơ Trần vấn Lệ góp vui,anh dịch rất lẹ theo cái "air " vốn có trong thơ anh.

Nàng nghĩ mình đang nhan sắc tàn
Trao chồng hoa ấu, ngắm đi chàng
Rồi nâng rượu rót vào chung, ngắm
Thấy má hồng hồng...thấy dễ thương!
Trần vấn Lệ

03
Nhà thơ Đặng Lệ Khánh (từ Hoa kỳ )

Nhà thơ Đặng Lệ Khánh, chủ trang web art2all.net, sân chơi của các anh chị học sinh gốc Đồng Khánh, Quốc Học và cả những người con gốc cố đô Huế, trong cái cảm nhận của "một người áo dài" đã có được một bản dịch mượt mà, nhẹ nhàng mà cánh nam không sao có được nhất là câu "Chân mày môi má hồng thôi là hồng", rất Huế và rất áo dài. Quá tuyệt. Nhà thơ nữ này nghĩ rằng có thể người chồng nói đùa câu gì đó với người vợ cả khiến bà này thẹn và vui, từ đó khơi mào cho diễn tiến tình cảm. Nhận xét có lý và sâu sắc.

Mời các bạn cùng đọc toàn văn bản dịch lục bát rất mượt mà của chị.

Bữa rượu nhỏ

Nàng không tin nàng còn xinh
Cười đưa hoa ấu chồng mình ngắm chơi
Rót ly rượu nhỏ cùng soi
Chân mày môi má hồng thôi là hồng
Đặng Lệ Khánh

04
Nhà thơ Quỳnh Chi ( từ Nhật Bản )

Nhà thơ Quỳnh Chi ,người không mấy xa lạ với độc giả trang Chim Việt Cành Nam, khi đọc bài này chị nhớ lại một kỷ niệm rất đẹp về phong cách của một cặp vợ chồng Nam bộ. Chị viết "Mùa hè năm 2004, gia đình QC được một người đàn anh trong các cựu du học sinh đưa về thăm vùng sông nước Hậu Giang. Trong chuyến đi này, lần đầu tiên QC được trông thấy ruộng nước trồng củ ấu, và những quán nước bên đường lúc đó cũng có bày bán củ ấu luộc- vị bùi rất ngon. Khi đến nhà anh thì mới hay chị đã bị đột trụy nên nay phải ngồi xe lăn, còn trở ngại về ngôn ngữ. Khuôn mặt của chị cũng bị ảnh hưởng ít nhiều tuy rằng vẫn có thể nhận ra được trước đây đó là một dung nhan rất kiều diễm. Tuy vậy lúc nào chị cũng cười tươi, khuôn mặt phúc hậu luôn rạng rỡ ửng hồng. Và anh chị - mặc dù đã luống tuổi - lúc nào cũng trò chuyện với nhau rất âu yếm ngọt ngào như thể một đôi vợ chồng son. Sáng chiều anh đều đẩy xe cho chị tới bàn ăn dùng cơm chung, chị không diễn tả được trọn vẹn nhưng không hề chi, anh thường tiếp lời để nói dùm chị nên mọi người nói cười vui vẻ chuyện trò rôm rả mãi.

Đọc bài thơ này, QC liền nhớ ngay đến khuôn mặt rạng rỡ của chị và những cử chỉ lời nói âu yếm của anh dành cho chị."

Chén rượu nhỏ

Chẳng tin mình vẫn còn xuân
Cười đưa hoa ấu cho chồng cùng xem
Thử soi trong chén, giật mình
Rõ ràng in bóng hoa duyên ửng hồng
Quỳnh Chi phỏng dịch ( 2/9/2012)

Cám ơn nhà thơ Quỳnh Chi, một tấm lòng nhân hậu đã thấy được cảm xúc và ghi nhận lại một thực tế rõ ràng cái đẹp của người Việt thuộc thế hệ sinh thập niên 40 "?" tại miền Nam Việt Nam . Tại xứ người, nhất là tại Mỹ ,tại Pháp người Việt chúng ta cũng thường thấy các ông chồng già người Tây đẩy người vợ ngồi xe lăn đi du lịch hay đi shopping. Thật đáng kính. Tình cảm họ không màu mè , không dùng lời có cánh. Ước mong nhiều hình ảnh người chồng Việt đẩy xe cho người vợ bị thương tật của mình sẽ làm tăng sự kính trọng của người bản địa đối với dân tộc Việt nay đang lưu lạc tại xứ người.

Dịch chỉ khởi đi được khi ta thấy trong thơ xưa có chút gì đó " dành cho ta " hay "ta đang là người trong cuộc". Rất mong các khách yêu thơ tiền nhân cùng góp mặt trong các lần giới thiệu kỳ sau. Hoàng hạc lâu của Thôi Hiệu đã có trên 55 nhà thơ thượng vàng hạ cám cùng bỏ công ra dịch và bỏ ống cho thơ Tàu . Lẽ nào thơ Việt chúng ta sâu sắc ,nhân bản lại đìu hiu!

Laiquangnam
Một sáng tháng tám tại quê nhà
Viết lại lần cuối .

[ 1 ] Link về hoa ấu: Bài viết về loài hoa ấu khá hay của một người Việt Nam http://yournewdentist.com/old_site/index.php
& Hình ảnh về hoa ấu: Bạn vào google gõ từ khóa in đậm dưới đây Hoa Ấu Tím (=lăng hoa, cbq ) thuộc về họ Ấu, có tên Latinh là Trapaceae. Ở Việt Nam hiện nay đã tìm được 3 loại Ấu khác nhau về màu sắc. Có loại Ấu Trắng (có tên latinh là Trapa bicornis), Ấu Dài ( cùng mang sắc trắng, có tên latinh là Trapa incisa) và loại thứ ba là Ấu Nước, (Hoa màu tím hoặc sắc trắng, có tên latinh là Trapa natans.) Cả ba loại trên được tìm thấy nhiều ở Hà Nội, Bình Trị Thiên và Quảng Nam. (PTTâm)

[2 ] tiểu chước, với người Tàu họ có thể hiểu như là một buổi uống rượu chỉ nhằm mục đích làm tươi lại,chuốc lại một tình cảm vốn có sẵn trong lòng người trong cuộc,không nhằm uống cho say,cho đã. Thế nên mọi sự dịch nghĩa hay dịch sang quốc âm tiêu đề thay vì để nguyên trạng là tiểu chước (từ Tàu ) hay tiểu chuốc ( từ Việt Hán ) có thể làm người xưa buồn lòng "?"
Tiêu đề bài thơ cổ có khi là " thương hiệu " của tác gỉa chăng ?

Laiquangnam

Một sáng cuối tháng chín tại quê nhà.
Viết lại từ các bản trên Chim Việt Cành Nam và trên art2all.net