1 kudṛṣṭinirghātanam

 

advayavajrasaṁgrahaḥ |

 

1| kudṛṣṭinirghātanam |

namo buddhāya |

vakṣye kudṛṣṭinirghātamādikarmmavidhānataḥ |

anenaiva vihāreṇa yatnena labhate padam ||

 

iha hi dvidhā sattvāḥ,śaikṣā aśaikṣāśca | tatra āśaya adhimuktiprayogaḥ bhūmiprapannaprayogaśca (ñca)vasitāptiparyyantaḥ hetvavasthāsthitānāṁ śaikṣāṇāṁ suviśuddhādikarmmāvidhānena sambhāradvayasambhṛtasamyaksambodhisampallābhaḥ | aśaikṣāṇāmapi nirastapratipakṣatattvaphalavikalpānāṁ śākyamuneriva praṇidhānavegasāmarthyāt yuganaddhānābhogayogataḥ sattvārthakriyālakṣaṇamavicchinnamādikarmma pravarttata eva iti sthitam | tathā ca -

 

na te'sti manyanā nātha ca vikalpo na veñjanā |

anābhogena te loke buddhakṛtyaṁ pravarttate ||

parārthasampadbuddhānām phalaṁ mukhyatamaṁ matam |

buddhatvādi yadanyattu tādarthyāt phalamiṣyate ||

cintāmaṇirivākampyaḥ sarvvasaṅkalpavāyubhiḥ |

tathāpi sarvvasattvānāmaśeṣāśāprapūrakaḥ ||

 

phalaṁ tattvavipakṣāṇāṁ vidhyapohavivarjjanāt |

sambo(mba)dhirbudhyate dhanyo tatpaścāttvādikarmmaṇi ||

 

nanu śaikṣāṇāmādikarmmavidhānaṁ yujyata eva | katham ?aśaikṣāṇāmapi niḥsvabhāvabhāvināmādikarmmārambhaḥ | ayamapi suvarṇanigaḍabandhana eva | satyam | prajñāpāramitādhigamavirahāt | prajñāpāramitā hi pañcapāramitānāṁ svabhāvaḥ | ata eva -

 

sarvākāravaropetā śūnyateti nigadyate |

 

uktaṁ ca bhagavatā | prajñāpāramitāvirahitāḥ pañcapāramitāḥ pāramitānāmadheyaṁ na labhante |

 

āryyavimalakīrttinirddeśe coktam | prajñārahita upāyo bandhaḥ,upāyarahitā prajñā bandhaḥ,prajñāsahita upāyo mokṣa[:],upāyasahitā prajñā mokṣaḥ | tādātmyaṁ cānayoḥ sadgurūpadeśataḥ pradīpālokayoriva sahajasiddhamevādhigamyate | ata eva -

 

ādikarmma yathoddiṣṭaṁ karttavyaṁ sarvvayogibhiḥ |

śūnyatākaruṇābhinnaṁ yadbodhau jñānamiṣyate ||

 

ādikarmma ca -

pañcapāramitāḥ proktā ādikarmmetisaṁjñayā |

prajñāpāramitā cāsāṁ svabhāvo nābhiriṣyate ||

 

tathā cātra-

dānaṁ śīlaṁ kṣamāṁ vīryyaṁ dhyānaṁ prajñāṁ ca sādaram |

satataṁ sevayan dhīmān sukhī svastho'pi jāyate ||

sambhoganirmmite heturdānaśīlakṣamātrayam |

dhyānaprajñeti dharmmasya vīryyantubha[ya]yormatam ||

 

tasmādbodhisattvena suviśuddhādikarmmavihāriṇā bhavitavyam,viparyyaye ca nāstikavādaprasaṅgaḥ | taduktam -

 

śubhāśubhaṁ yadyapi niḥsvabhāvakaṁ

tathāpi kuryyāt śubhameva nāśubham |

jalendubimbopamalokasamvṛtau

sukhaṁ priyaṁ duḥkhamajasramapriyam ||

 

kathaṁ tarhi śaikṣeṣūnmattavratasthitānāṁ nirvvikalpatādhimuktivatāmādikarmma pravarttatām ?ucyate | śarīradānaṁ kṛtvā caryyāṁ kṛtavān |

 

śarīradānaṁ dattvā [ca]paścāt caryyāṁ samārabhet |

 

iti vacanāt | dānaṁ dattaṁ ca śarīrāvadhi,kāyavāk cetasām sarvvasattvārthāya sambaraṇācchīlam,kṣāntiścakrū(ku)rataptakarapatrādighātasahanatayā,vīryyaṁ cāṣṭalokadharmmābādhopasahanatayā,dhyānaṁ ca sarvvasvabhāvānugatānābhogasvarasavāhitayā,prajñā ca sarvvadharmmānupalabdhilakṣaṇādhigamanatayā |

 

anābhogarasābedhau yasyājastraṁ ...............|

...................  pravarttante sarvvāḥ pāramitāḥ parāḥ ||

 

tasmādunmattavratasthitānāmapyādikarmma pravarttana eva | cārvvākapaśornaṣṭaparalokasya vacanaṁ sarvvathaivāyuktatvāt nodāhṛtam | bhūtaśaikṣaṁ prati bodhisattvasya prathamaṁ dīyate poṣadham | tadanu śikṣopadeśa iti śrīhevajravacanāt prathamaṁ tu poṣadhadānam | samanvāhara bhadantācāryya ahamitthaṁnāmā amukanāmā upāsako buddhaṁ dharmmaṁ saṅghaṁ śaraṇaṁ gacchāmi yāvadābodhimaṇḍataḥ | evaṁ dvirapi trirapi | evaṁ triśaraṇagataṁ māṁ vadanto dhārayantviti | samanvāhara ācāryya ahamamukanāmopāsaka imāṁ belāṁ upādaya yāvat śva[:]sūryyodayamihāntare sarvvaprāṇibadhāt parasvaharaṇāt abrahmacaryyāt tathā vāgbhedāt anṛtātmatvo (do)pajananāt pānāt vikālāśanā[t]mālāvarṇakanṛtyagītalabhitāt śayanāsanāducchritāt adyāhaṁ virataḥ karomyahaṁ tāvat,tadguṇairaṣṭabhiḥ poṣadhagāthā |

 

gṛhapatibodhisattvastu ratnatrayaśaraṇapuraḥsaraṁ prāṇātipātāt adattādānāt kāmamithyācārāt mṛṣāvādāt prakṛtisāvadyāt madyapānāt ca pañcabhyo virataḥ śrutivivekasampanno gṛhapatibodhisattvaḥ parihṛtadaśākuśalaḥ punarakaraṇasambaravān kuśalakarmmacārī prātaḥprahare samutthāya mukhaśaucādikaṁ kṛtvā ratnatrayamanusmaran om āḥ hū ityanena ātmayogarakṣāṁ kṛtvā yathādhigamadhyānajapasaṁstavādikaṁ kuryyāt | nāmasaṅgītiṁ ca triṣkālamāvarttayet |

 

tadanu om jambhalajalendrāya svāhā ityanena parijaptvā 'ṣṭottaraśatapānīyaculikāni jambhalāya dadyāt | tato namaḥ samantabuddhānāṁ sarvvatathāgatāvalokini om sambhara sambhara hū phaṭ svāhā iti mantraṁ saptavārān āvarttya prasāritadakṣiṇakarāṅgulapañcakavinirgatāmṛtapañcadhārābhi[:]pūritadvāramūlaniveśitasajalabalibhaktaśikyakāni māgadhena droṇena pravartti(ka)tāni paśyet | sakalapretapiśācāntaryaghanacchaṭātrayaṁ dattvā bodhisattvabaliṁ dadyāt | idānīṁ sarvvasattveṣvekaputrapremākārā maitrīm,duḥkhāduḥkhahetoḥ saṁsārasāgarāt samuddharaṇavāñchāsvabhāvāṁ karuṇām ,ratnatrayaśaraṇagamanāt samulla[sa]nmanaḥ prabhāvāṁ muditām,adhyāsaṅgaparilakṣaṇāmupekṣāṁ ca vibhāvya sarvvasattvārthodyuktacetā pariśuddhena gomayena viśuddhena ca vāriṇā om āḥ vajjarekhe hū iti maṇḍalādhiṣṭhitabhūbhāge caturasrādi caturṇāmanyatamamabhimatamaṇḍalakaṁ kṛtvā tanmadhye viśvavarṇāṣṭadalakamalavaraṭake sūryyamaṇḍalopari nīlahūkārapariniṣpannaṁ bhūsparśamudrādharaṁ kṛṣṇavarṇaṁ akṣobhyam ,tadanu pūrvvadale śukla om kāraniṣpannaṁ śuklavarṇaṁ bodhyaṅgau (grī)mudrādharaṁ vairocanam,tato dakṣiṇadale pītatrākārajaṁ pītavarṇaṁ varadamudrādharaṁ ratnasambhavam,tataḥ paścimadale raktahrī ḥ kārasambhūtaṁ raktavarṇaṁ samādhimudrādharaṁ amitābham,tata uttaradale śyāmakhakārajaṁ śyāmavarṇamabhayamudrādharamamoghasiddhiṁ ca bhāvayitvā,om āḥ vajrapuṣpe hū ityanena abhimantya sarvvamiṣṭataraṁ ḍhaukayet | ete pañcatathāgatāḥ kāṣāyavastraprāvṛtāḥ soṣṇīṣāḥ śiratuṇḍamuṇḍitāḥ sūryyamaṇḍalāvasthāḥ | vairocanaḥ paraśaśimaṇḍalī,tataścatvāro'kṣobhyābhimukhāḥ,akṣobhyastu sādhakābhimukhaḥ | eṣāmagrataḥ triśaraṇagāthāmimāṁ yathādhigama[mā]mukhīkurvvan tatreyaṁ triśaraṇagāthā -

 

namo buddhāya gurave namo dharmmāya tāyine |

namaḥ saṅghāya mahate tribhyo'pi satataṁ namaḥ ||

 

ratnatrayaṁ me śaraṇaṁ sarvvaṁ pratidiśāmyagham |

anumode jagatpuṇyaṁ buddhabodhau dadhe manaḥ ||

 

ābodheḥ śaraṇaṁ yāmi buddhaṁ dharmmaṁ gaṇottamam |

bodhau cittaṁ karomyepa svaparārthaprasiddhaye ||

 

utpādayāmi varabodhicittaṁ

nimantrayāmyahaṁ sarvvasattvān |

iṣṭāṁ cariṣye varabodhicārikāṁ

buddho bhaveyaṁ jagato hitāya||

 

deśanā sarvvapāpānāṁ puṇyānāṁ cānumodanā |

kṛtopavāsaṁ cariṣyāmi āryyāṣṭaṅgikapoṣadham ||

 

tataḥ -

śīlacandanaliptāṅgā dhyānaprāvaraṇāvṛtāḥ |

bodhyaṅgakusumākīrṇā viharaddhaṁ yathāsukham ||

 

iti paṭhitvā om vajramaṇḍala muḥ ityanena visarjayet | evaṁ mañjuśrīprabhṛtīnapi yathopadeśaṁ pūjayet |

|ṁaṇḍalapūjāvidhiḥ ||

 

dānaṁ gomayamambunā ca sahitaṁ śīlaṁ ca sammārjanaṁ

kṣāntiḥ kṣudrapipīlikāpanayanaṁ vīryyaṁ kriyāsthāpanam |

dhyānaṁ tatkṣaṇamekacittakaraṇaṁ prajñā surekhojjvalā(:)

etāḥ pāramitāḥ ṣaḍeva labhate kṛtvā munermaṇḍalam ||

 

bhavati kanakavarṇaḥ sarvvarogairvimuktaḥ

suramanujaviśiṣṭaścandra vaddīptakāntiḥ |

dhanakanakasamṛddho jāyate rājavaṁśe

sugatavaragṛhe'smin kāyakarmmāṇi kṛtvā ||

 

|ṁaṇḍalānuśaṁsā gāthā ||

 

pratyahaṁ maṇḍalaṁ kṛtvā puṣpagomayavāribhiḥ |

triṣkālaṁ gurave kiñcit dattvā bhaktyā(ktiṁ)ca vandayet ||

 

pareṣāṁ manasastuṣṭiṁ varjayedātmacetasaḥ |

sukhīṁ prāsādiko dhanyaḥ sukhāvatyāṁ sa jāyate ||

 

syāt ṣaṭpāramitāpūrī buddhādibhiradhiṣṭhitaḥ |

anantaguṇasampanno maṇḍalaṁ prakaroti yaḥ ||

 

||ityanuśaṁsā ||

 

prajñāpāramitāṁ samyak maṇḍalādividhānataḥ |

paṭhitvā pūjayennityaṁ tadarthamavagāhanam ||

ekagāthā caturgāthāṁ gāthādvitayadhāraṇīm |

ṣaṇmukhīṁ bhadracaryyāṁ ca triṣkālaṁ ca trikālataḥ ||

ekākṣarīmupādāya lakṣa yāvat samāhitaḥ |

akhaṇḍitasamādānoḥ yathālābhaṁ paṭhet sudhīḥ ||

 

buddhabodhisattvapaṭapustakapratimādīṁśca pūjayet |

|paṭapustakapūjāvidhiḥ ||

 

idānī mahāmaṇḍalavyūhatantrānusāreṇa sarvvakatāḍanavidhiratidiśyate -

 

namaḥ samantabuddhānāṁ om vajrapuṣpe svāhā | mṛttikāgrahaṇamantraḥ |

 

om vajrodbhavāya svāhā | bimbabalanamantraḥ |

om araje viraje svāhā | tailamrakṣaṇamantraḥ |

om dharmmadhātugarbhe svāhā | mudrākṣepanamantraḥ |

om vajramudgarākoṭana svāhā | ākoṭanamantraḥ |

om dharmmarate svāhā | ākarṣaṇamantraḥ |

om apratiṣṭhitavajre svāhā | sthāpanamantraḥ |

om sarvatathāgatamaṇiśatadīpte jvala jvala dharmmadhātugarbhe svāhā | pratiṣṭāmantraḥ |

om svabhāvaśuddhe āhara āhara āgaccha āgaccha dharmma dhātugarbhe svāhā | visarjjanamantraḥ |

 

om ākāśadhātugarbhe svāhā | kṣamāpanamantraḥ |

 

||iti sarvakatāḍanavidhiḥ ||

 

om namo bhagavate vairocanaprabharājāya tathāgatāyārhate samyaksambuddhāya,tadyathā,om sūkṣme sūkṣme same samaye śānte dānte samārope anālambe tarambe yaśovati mahāteje nirākulanirvvāṇe sarvvabuddhādhiṣṭhānādhiṣṭhite svāhā | anayā dhāraṇyā mṛtpiṇḍaṁ bālukāpiṇḍaṁ vā ekaviṁśativārān parijapya caityaṁ kuryyāt | yāvantastasmin paramāṇavastāvantyaḥ koṭyaḥ caityāni kṛtāni bhavanti,paramāṇusaṁkhyātāni puṇyāni pratilabhate,daśabhūmīśvaro bhavati,kṣipraṁ cānuttarāṁ samyaksambodhimabhisambhotsyata idamavocad bhagavān vairocanastathāgataḥ |

 

|ṁahānuśaṁsādhāraṇī ||

 

ye dharmmā hetuprabhavā hetuṁ teṣāṁ tathāgato hyavadat |

teṣāṁ ca yo nirodha evaṁvādī mahāśramaṇaḥ ||

 

iti gāthayā pratiṣṭhāṁ kṛtvā om mano bhagavate ratnaketurājāya tathāgatāyārhate samyaksambuddhāya,tadyathā,om ratne ratne mahāratne ratnavijaye svāhā ityanena caityavandanāṁ kuryyāt | anayā dhāraṇyā ekacaityavandanayā koṭicaityavandanā bhavati |

 

|ṁṛttikāsikatādicaityakaraṇavidhiḥ ||

 

etatsarvvaviśiṣṭapariṇāmanayā pariṇāmyamānaṁ viśiṣṭaphalāvāhakaṁ bhavatīti | prajñāpāramitoktena mahāpariṇāmena pariṇāmayeta| tadyathā,yathā te tathāgatā arhantaḥ samyaksambuddhā buddhajñānena buddhacakṣuṣā jānanti paśyanti tatkuśalamūlaṁ yajjātikaṁ yannikāyaṁ yādṛśaṁ yallakṣaṇaṁ yatsvabhāvaṁ yayā dharmmatayā sambidyate tathā anumode tatkuśalamūlam | yathā ca te tathāgatā arhantaḥ samyaksambuddhā abhyanujānanti pariṇāmyamānaṁ tatkuśalamūlamauttarāyāṁ samyaksambodhau tathāhaṁ pariṇāmayāmi iti | aparam -

 

anena cāhaṁ kuśalena karmmaṇā,

bhaveya buddho na cireṇa loke |

deśeya dharmmaṁ jagato hitāya,moceya sattvān bahuduḥkhapīḍitān ||

|puṇyānumodanāpariṇāmavidhiḥ ||

 

yasya yasya yadājīvyaṁ śuddhājīvyastadarjayet |

kṣāntyarthaṁ vyādhiśāntyarthaṁ bhaiṣajyamiva cintayet ||

 

tato yathāmilitānyeṣu om akāro mukhaṁ sarvvadharmmāṇāmādyanutpannatvāt om āḥ hūṁ phaṭ svāhā ityanena baliṁ dadyāt | om āḥ sarvvabuddhabodhisattvebhyo vajranaivedye hūṁ ityanena naivedyaṁ dadyāt | om hārīti mahāyakṣiṇi hara hara sarvvapāpān kṣīṁ svāhā iti paṭhitvā hārītibhakta piṇḍadvayaṁ dadyāt | agrapiṇḍāśibhyaḥ svāhā iti agrapiṇḍadānam | tadanu om āḥ hūṁ ityanena svapātrabhaktamadhiṣṭhāya yāvadviṣādidoṣaśāntyarthaṁ prathamato'nāmāṅguṣṭābhyāmupaspṛśya bhuñjīta | tadanu yathā sukhaṁ bhuktā utsṛṣṭamannaṁ om utsṛṣṭapiṇḍāśanebhyaḥ svāhā | utsṛṣṭapiṇḍaṁ dadyāt | pariśiṣṭamannamanabhisandhānenaiva parityajet | tathā ca -valiṁ dadyānnaivedyaṁ hārītimagrapiṇḍakam |

mahāphalopabhogyāya utsṛṣṭaṁ pañcamaṁ dadet ||

 

iti | tadanu ācamanādikaṁ kṛtvā pariśuddhabuddhiviśiṣṭasukhasamanvāgatasarvvasattvahita sukhāya idaṁ tridhā''varttayet -

 

rājā dānapatiścaiva ye cānye sattvarāśayaḥ |

prāpnuvantu sadā saukhyamāyurārogyasampadaḥ ||

 

iti | tadanu pariśuddhakāyavāṅmanaḥkarmmā yathecchaṁ viharet | anantaraṁ upaviśya jātakanidānoktadānakathayā kalyāṇamitraiḥ saha gatairvā sārddhaṁ dinamanudinaṁ vā'tivāhayet | tato vikālasandhyāyāmapi dhyānajapasaṁstavādikaṁ yathādhigamākhinnamānasaṁ kuryyāt | yugakārādimantreṇa dattabaliryoganidrayā supyāt | upāsakaśabdaḥ kathaṁ jātavyaḥ ?[u,iti ]--

 

udyukto buddhapūjāyāṁ upaśāntopaśāyakaḥ |

upakārāya sattvānāṁ upāyenānvito bhavet ||

 

pā,iti -

pāpānāvarjayennityaṁ pāpiṣṭhaiḥ saha saṅgatim |

pāpānnivārayan jantoḥ pāpaṁ sarvvatra deśayet ||

 

sa,iti -

samāropavinirmuktaḥ samādhau susamāhitaḥ |

sarvvadā paramānandau sambodhiṁ sādhayed budhaḥ |

 

ka,iti -

karoti sarvvadā yatnaṁ karuṇāṁ paripālayet |

kaṣṭenāpi na cāniṣṭaṁ karotyupakṛtiṁ parām ||

iti vacanāt |

 

akṣaracatuṣṭayānvito'yamupāsakaḥ pāṁrahṛtākuśalakarmmā upacitapuṇyasambhāro 'bhyāsavaśāt jāgraddaśāvat svapne'pi kuśalānyeva karoti |

 

pratibimbanibhaṁ paśyan jagat śuddhamanāvilam |

māyāpuruṣavat sarvvaṁ kuryyādanupalambhataḥ ||

 

ataścāvaivarttika ityabhidhīyate | evamahorātraṁ satatasamitaṁ puṇyasambhāramupārjjayan ābodhimaṇḍaparyyantaṁ sattvahitahetoḥ santiṣṭet |

 

nāmnā gaganagarbho'sau madhyamārthaparāyaṇaḥ(pañcaḥ)|

samādānaṁ karotyeva ādikarmma samāhitaḥ ||

vajjapīṭhāt samāyāto viprajanyaḥ sadāśayaḥ |

tasyābhyarthanayā caitadādikarmma kṛtaṁ mayā ||

 

iha hi gaganagarbhābhyarthanāto mayoktaḥ

katipayapadamātreṇādikarmmābhidhānataḥ |

aghatimiramapāsya klehanirghāta eṣa

aciramamalabuddherbodhaye'bhyāsataḥ syāt ||

 

ādikarmma vidhāyaitat yadalābhi śubhaṁ mayā |

ādikarmma vidhāyaitadutkṛṣṭaṁ labhatāṁ jagat ||

 

|kudṛṣṭinirghātanaṁ samāptamiti ||

 

tatrāvasthāḥ trayaḥ -- hetvavasthā nāma bodhicittāt prabhṛti bodhimaṇḍanivedanaṁ yāvat | phalāvasthā nāma samyksambodhijñānotpattau sarvvakleśaguṇaprahāṇiprāptyavasthā | sattvārthakriyāvasthā nāma  prathamadharmmacakrapravarttanāt prabhṛti āśāsanāntardhānaṁ yāvat |

 

tatra hetvavasthā trividhā;āśayāvasthā,prayogāvasthā,vasitāvasthā ceti | tatra āśayāvasthā sattvānirmokṣapraṇidhānam | taddheta[va]ścatvāraḥ tadyathā -

 

gotra-sanmitrakāruṇya-duḥkhābhīrutvahetavaḥ |

caturbhirpratyayairebhirbodhicittaṁ prajāyate ||

 

iti vacanāt | daśabhirarthairāśayāvasthā | tatra prayogo dvidhā | adhimukticittasya pāramitāḥ sapta | tatra adhimukticaritasya pāramitā daśa-

 

dānaṁ śīlaṁ kṣamā vīryyaṁ dhyānaṁ prajñā upāyatā |

praṇidhānaṁ balaṁ jñānaṁ matāḥ pāramitā daśa ||

 

bhūmiprāptasya catasṛbhiḥ sampadbhiḥ sampannaṁ āśayaprayoga-pratigrāhakadeyasampadbhiriti dānaṁ śīlaṁ kṣāntirvīryyaṁ dhyānaṁ prajñā upāyaḥ -----etāḥ sapta pāramitāḥ | adhimukti caryyācaritapāramitābhyo viśiṣyata iti dvividhā prayogāvasthā |

 

tatra vasitāḥ pañca,tadyathā - kleśa,upapatti,karmma,upāya,sattvaparipākāvasthā ceti |

 

tatra hetvavasthāsthitena sarvvamādikarmma karttavyam | phalāvasthāsatvārthakriyāvasthāsthitasya ca śākyamuneriva anābhogena ādikarmma pravarttata eva iti | vistareṇa kudṛṣṭinirghāte jñeyam |

 

|kudṛṣṭinirghātādivākyaṭippinikeyaṁ śrīmatpaṇḍitāvadhūtādvayavajjapādānāṁ kṛtiriyam ||| 

2 mūlāpattayaḥ sthūlāpattayaḥ

 

2 mūlāpattayaḥ sthūlāpattayaḥ |

 

apratiṣṭhitanirvvāṇaṁ jagadānandasundaram |

natvā mañjuśriyaṁ vakṣye mūlāpattīścaturddaśa ||

ācāryyeṣvavamānena sugatājñāvilaṅghane |

dveṣāt gotraguṇākhyāne mahāmaitrīvivarjjane ||

bodhicittaparityāge yānatritayanindane |

guhyākhyāne jane pakṣe jinātmaskadhadūṣaṇe ||

śuddhātmadharmmasandehe iṣṭamaitrīvirāgataḥ |

dharmmeṣvanadvayārope śrāddhacittapradūṣane ||

samayāsevane prāptau prajñātmastrīpradūṣaṇe |

mūlāpattirbhavet tena mantriṇaḥ samayakṛtiḥ ||

tatkṛtau siddhayo na syurmāro duḥkhasya sañcayaḥ |

nirayagatiṁ ca bhūṁkte'sau tīvrā vividhavedanāḥ ||

guroryathā''ptitaḥ pūjāṁ vidhāya maṇḍale tataḥ |

gṛhṇīyāt bodhicittaṁ ca ratnatrayādisambaram ||

 

|ṁūlāpattayaḥ samāptāḥ ||

 

vidyāyā[ḥ]  sevane prītyā samayānāmayogataḥ |

gaṇacakre vivādaṁ ca guhyadharmmaprakāśanāt ||

śrāddhasattveṣu saddharmmadeśanā anyathā bhramāt |

saptāhaṁ vasanmadhye śrāvakānāṁ mahakṛte(?)||

yogāt pati[ta]ścet yogyabhājane guhyadeśanāt |

sthūlāpattirbhavet tena yoginaḥ sambarakṛtiḥ ||

pūjayitvā mahācāryyaṁ yathāśaktyupacārataḥ |

apraticchannacittena deśayet tu kṛtau vratī ||

||sthūlāpattayaḥ samāptāḥ || 

3 tattvaratnāvalī

 

3 tattvaratnāvalī

 

namaḥ śrīvajrasattvāya |

 

praṇamya vajrasattvasya caraṇāmbhoruhadvayam |

tattvaratnāvalīṁ brūmaḥ sahraccandrāmaladyuteḥ ||

sadāmnāyaparibhraṣṭa (bhatsa)tamovṛtadṛśāmiyam |

tattvaratnāvalī samyak puṁsāṁ tattvaprakāśinī ||

 

tatra trīni yānāni,śrāvakayānaṁ pratyekayānaṁ mahāyānaṁ ceti | sthitayaścatastraḥ,vaibhāṣika-sautrāntika-yogācāra-madhyamakabhedena | tatra vaibhāṣikasthityā śrāvakayānaṁ pratyekayānaṁ ca vyākhyāyate | mahāyānaṁ ca dvividham,pāramitānayo mantranayaśceti | tatra yaḥ pāramitānayaḥ sautrāntika-yogācāra-madhyamakasthityā vyākhyāyate | mantranayastu yogācāra-madhyamakasthityā vyākhyānayate | yogācāraśca dvividhaḥ,sākāra-nirākārabhedena | evaṁ madhyamiko'pi māyopamādvayavādi-sarvvadharmmāpratiṣṭhānavādi-bhedāt dvividhaḥ | tatra śrāva[kaḥ]trividhaḥ,mṛdumadhyādhimātrabhedena | atra ca mṛdumadhyau paścātyavaibhāṣikau,adhimātrastu kāśmīravaibhāṣikaḥ |

 

tatra mṛduśrāvakasya vicāraḥ | nīlapītādivāhyārthāṅgīkārapūrvvakaṁ pudgalasya nityānityatvaviyuktimā heti vivṛtiḥ | taduktam -

 

asti khalviti nīlādi --------------------- -----parā |

bhāvagrahagrahāveśagambhīrāpāyabhīrave ||

 

asti pudgalo -"bhāravāho ṇa ṇiccaṁ bhaṇāmi ṇāṇiccaṁ bhaṇāmī"ti pudgalaśca rāgavān saṁsaratīti samaprahāṇāyāśuddhaṁ matamādhyāyan | aśubhā bhāvanā tu śarīrasya binmūtraśukraśoṇi[ta]śleṣmāntāntra[siṁhānaka]cikkiṇaklamathaplīhāyakṛtprabhṛtisamudāya(da)rūpatā nirūpayet |

 

taduktam -

imaṁ carmmapuṭaṁ tāvat svabuddhau ca pṛthak kuru |

asthipañjarato māṁsaṁ prajñāśastreṇa mocaya ||

asthīnyapi pṛthak kṛtvā paśya majjānamantataḥ |

kimatra sāramastīti svayameva vicāraya ||

 

iti | pudgalasya nityatvadarśanapūrvvāropaḥ samādhimalam |

yāvajjīvaṁ buddhaṁ dharmmaṁ saṅghaṁ śaraṇaṁ gacchāmi,---vandyau sugatautha vṛddhaḥ(?),yāvatkuśalamūlaṁ tamekamātmānaṁ damayiṣyāmyekamātmānaṁ samayī syāmekamātmānaṁ parinirvvāpayiṣyāmīti dṛṣṭiḥ |

 

madhyamasya dṛṣṭivivṛtiḥ pūrvvavat | kiñcitparārtharucirasau ānāpānasamādhinā nityānityatvaviyuktapudgaladarśanam dhyānam | kumbhakena niśceṣṭībhāvaḥ samādhimalaṁ jārḍyāvāhakatvāt |

 

śrāvaka-adhimātrasya vāhyārthā [na]ṅgīkāriṇaḥ śarīrasya nairātmyatāvyavasthāpanaṁ vivṛtiḥ | caturāryyasatyaparijñāne pudgalasya śūnyatādarśanaṁ dhyānam | atra ca duḥkhaṁ pañcaskandhasvarūpaṁ jñātavyam | samudayo vikalpaḥ prahātavyaḥ,nirodhye vipaśyanā sākṣāt karttavyaḥ,mārgaḥ śūnyatāyāḥ sadāśivarūpatā'dhyāropo dhyānamalam | dṛṣṭau punarasya parārthakāritāviśeṣaḥ | atra ca mṛduśrāvako niyatagotratvādakāruṇikatvāt śākyabuddha evetyeke |

 

anye tu -

sarvvabuddhā bhaviṣyanti nābhavyo bhūvi vidyate |

na karttavyo'vasādo'smāt samyaksambodhisādhane ||

 

iti | sattvānāṁ mṛduśrāvako'pi samyaksambuddho bhaviṣyatīti | niyatagotraṁ tu kañcit buddhamapekṣa[ta i]ti manyante | madhyastu bhāvipratyekabuddhaḥ,adhimātrastu catuḥkalpāsaṁkhyeyābhinirvarttyabuddha iti,pratyekasya vivṛtiradhimātraśrāvakasyaiva | ayaṁ ca pratipannapudgalaśūnyācintyatālakṣāṇamācāryyasvayambhūjñānavipaśyanāsamarthaḥ | tatra indriyānnirodho vipaśyanā  pudgalasyānupalabdhiḥ kāyavākcetasāṁ saṁyamasamarthaḥ | idamasya dhyānam | atrāsannanidrasya cetasaḥ sukhāvasthādhyānam,cetasaḥ suṣuptāvasthādhyānaṁ ca samādhimalam | tatra pūrvvasmin bhāskaramatānupraveśaḥ |

 

taduktam -

anāgatāyāṁ nidrāyāṁ pranaṣṭe bāhyagocare |

yā bhavenmanaso'vasthā bhāvayet tāṁ prayatnataḥ ||

iti | aparasmin tu vaiśeṣikamatānupraveśaḥ | tadāhuḥ nāgārjjunapādāḥ -

ajānānaṁ hi prajñānam nidrādṛṣṭāntasādhitam |

indriyoparataṁ yadvaj jñānaṁ vaiśeṣikaṁ matam ||

 

bhagavataḥ pravacanamapi -

 

varaṁ jetavane ramye śṛgālatvaṁ vrajāmyaham |

na tu vaiśeṣikaṁ mokṣaṁ gotamāgantumarhati ||

 

iti | dṛṣṭirapi pūrvvavat | ayamapi catuḥkalpāsaṁkhyeyābhinirvarttyabuddhabhāvaḥ,karuṇā cānayoḥ śrāvakapratyekayoḥ sattvāvalambanā,duḥkhaduḥkhatāvipariṇāmaduḥkhatābhyāmahanyahani sattvānālambya yā karuṇotpadyate sā sattvāvalambanā | śrāvakasya deśanā vācakī pratyekasya tu kāyikī | taduktam -

sambuddhānāmanutpāde śrāvakānāṁ parikṣaye |

jñānaṁ pratyekabuddhasya saṁsargāt [ca]prajāyate ||

 

idānīṁ pāramitānayayogina ucyante | tatra mṛdusautrāntikaḥ - asya khalu paramāṇusañcayarūpo'rthaḥ sākārajñānajanakaḥ | tasya ceyameva pratya(vetya)vekṣatā yaduta sākārajñānajana[ka]tvaṁ nāma | tadāhuḥ -

 

bhinnakālaṁ kathaṁ grāhyamiti ced grāhyatāṁ viduḥ |

hetutvameva yuktijñā jñānākārārpaṇakṣayam ||

 

iti vivṛtiḥ | viṣayebhyaḥ parāvṛttendriyagrāmasyācintyatā dhyānam | taduktamabhyāsasyāyaṁ kalanā yat kālaḥ sāṁkhyāṁ kriyāyāḥ | tasmāt paricayaḥ karttavyaḥ | paricayaśca -

cittaṁ niścitya bodhena abhyāsaṁ kurute yadā |

tadā cittaṁ na paśyāmi kva gata kva sthitaṁ bhavet ||

bhāvayed gṛhibhū ...............ṣilabdhākṣaṇam |

vajjaparyyaṅkamādhāya nāsāgre cañcalaṁ manaḥ ||

 

malamasya samādheḥ pūrvvavat | tritayānupalabdhyā prajñāpāramitāsvabhāvena pañcapāramitā''caraṇaṁ phalavaimukhye na sattvārthapariṇāmanā taddṛṣṭeriti |

 

madhyo yogācāraḥ | tatra sākārajñānavādī ṣaṭkena yugapad yogācāre [para]māṇoḥ ṣaḍaṅgatetyādinā  nyāyena paramāṇūnā[ma]pyanupapatteḥ | cittamātramevedaṁ cittākāradhāri grāhyagrāhakabhāvavinirmuktaṁ prakāśaṁ prakāśata iti pratipannavān | taduktaṁ cittamātraṁ bho jinaputrā !yaduta traidhātukaṁ iti | tathācāhuḥ kīrttipādāḥ -

dhiyo nīlādirūpatve bāhyo'rthaḥ kiṁnibandhanaḥ |

dhiyo'nīlādirupatve bāhyo'rthaḥ kiṁnibandhanaḥ ||

iti | anyatrāpyuktam -

na citteṣu bahirbhūtā indriyārthāḥ svabhāvataḥ |

rūpādipratibhāsena cittameva hi bhāsate ||

 

tasmāt cittameva citrākāraṁ paraṁ nirapekṣaprakāśyaṁ  prakāśata iti sākāravijñānavādiyogācārasya vivṛtiḥ |

nirākāravādiyogācārastu cittameva idamanākārasvasambedanarūpaṁ iti manyate | taduktam -

 

bāhye na vidyate hyartho yathā bālairvikalpyate |

vāsanāluṭhitaṁ cittamarthābhāsaṁ pravarttate ||

yāvadābhāsate yacca tanmāyaiva ca bhāsate |

tattvato hi nirābhāsa śuddhānantanabhonibhaḥ ||

niṣprapañco nirābhāso dharmmakāyo mahāmuneḥ |

rūpakāyau tadudbhūtau pṛṣṭhe māyaiva tiṣṭhate ||

 

iti vivṛtiḥ | vidhūtasakalavi[ka]lpasaccitrādvaitasākṣātkaraṇaṁ dhyānaṁ sākāravādinaḥ | taduktam -

yatra yatra mano yāti jñeyaṁ tatraiva yojayet |

calitvā yāsyate kutra sarvvameva hi tanmayam ||

iti | sātādvayācintyaniṣpapañcanirābhāsacittasākṣātkaraṇaṁ dhyānaṁ nirākāravādinaḥ | tathā ca -

 

rūpamasya mataṁ svacchaṁ nirā[kā]raṁ nirañjanam |

śakyaṁ tena na hi jñātumabuddhena kadācana ||

vijñānamātramevedamityayaṁ hyupalambhataḥ |

sthāpayenna sa kiñcit [tu]tanmātreṇāvatiṣṭhate ||

yadā tvalambanaṁ jñānaṁ naivopalabhyate tadā |

sthito vijñaptimātratve grāhyabhāve tadagrahāt ||

 

paramārthasannityasākāravijñānasamādhau bhagavataḥ saṁsthitavedāntavādimatānupraveśaḥ | sa hi paramārthasannityaṁ svacidrūpabrahmābhinnapariṇāmarūpaṁ jagadicchati | tathā coktam -

 

yad yad yad dṛśyate kiñcit tat tat brahmeti kalpayet | tato nānyagataṁ cittaṁ brahmaṇaivāvatiṣṭhate ||

 

iti samādhimalaṁ sākāravādinaḥ | evaṁ nirākāravādinā'pi nityanirābhāsaniṣprapañcasvasamvedanavijñānabhāvanāyāṁ bhāskaramatasthitavedāntavādimatānupraveśaprasaṅgaḥ | so'pi vyapagataḥ sakalanāmarūpaprapañcopaplavaviśuddhaprakāśānandaghananitya brahmābhyupagacchati |

bodhāmbho (mbo)dhau mayi svacchaṁ tacchāyaṁ viśvabuddhayaḥ |

udito vā pralīno vā na vikalpāya kalpate ||

iti nirākāravādinaḥ samādhimalam | dṛṣṭiranayoḥ pūrvvavat |

adhimātro mādhyamikaḥ | tatra māyopamādvayavādinaḥ vivṛtiḥ -

na san nāsan na sadasan na cāpyanubhayātmakam |

catuṣkoṭivirnimuktaṁ tattvaṁ mādhyamikā viduḥ ||

 

asya cāyaṁ arthaḥ | na sad bādhāyogāt,asadapi na cābhāsanavaśāt,tathā doṣād dvandvāt ubhayamapi [na],nāpyanubhayaṁ tathā bodhābhāvāditi | api ca purvvetaraparāmarśāt -

 

mūrttiścitre yathāvastuśakti .........skavāsaṅgaḥ |

sa hi māyopamādvayeti vivṛtiḥ | asyaiva ca māyopamādvayasya bhāvanā dhyānam | yastatrocchedābhiniveśastad dhyānamalam | māyopamādvayādhimokṣataḥ ṣaṭpāramitāparipūridṛṣṭiḥ |

sarvadharmmāpratiṣṭhānavādināṁ tvayaṁ vicāraḥ -

na mataṁ śāśvataṁ viśvaṁ na cocchedi samīhitam |

śāśvatocchedino yugmyaṁ nānubhayaṁ vinobhayam ||

sarvvasmin pratiṣṭhāne [ca]vastutattvaṁ vidurbudhāḥ |

athaiṣā kalpanā naiva yaccid vetti na cittatām ||

yāvat sarvvasamāropaḥ sa sarvvaḥ sarvvathā na hi |

madhyamārthe nirāropastatrārohavidhī kutaḥ ||

anābhoge hi yad jñānaṁ taccācintyaṁ pracakṣate |

sañcintya yadacintyaṁ vai tad[ci]ntyaṁ bhavennahi ||

yenājātaṁ jagadbuddhaṁ buddhiḥ śuddhaiva bodhataḥ |

nijaṁ tasya jagat satyamanābhogena dhīmataḥ ||

taduktam -

sarvvāropavinirmukte svatastattve cakāsati |

śūnyatādyabhidhānaistu tatrāropanirākriyā ||

 

asya ca vicārāya āyātasya arthasya anāroparūpasya anabhiniveśavihāreṇa sākṣātkriyā dhyānaṁ sarvvārthocchedo jaḍībhāvaḥ samādhimalam |

anāropeṇa ṣaṭpāramitāparipūraṇaṁ dṛṣṭiḥ | atra mṛdumadhyayordharmmāvalambanā karuṇā | dharmmāvalambanā cānityatā vyasanasampātinaḥ sarvvadharmmānālambya utpadyate yā sā bodhyavyā | adhimātrasya ca ālambanāniḥsvabhāvā manaskāradharmmādhigamamānālambanā karuṇā | kāyatrayavyavasthā cāsya maitreyanāthairuktā | tathā ca -

 

karoti yena citrāṇi hitāni jagataḥ samam |

ā bhavāt so'nupacchinnaḥ kāyo nairmmāṇiko muneḥ ||

dvātriṁśallakṣaṇaśītivyañjanātmā munerayam |

sāmbhogiko mataḥ kāyo mahāyāno pabho gataḥ ||

sarvvākārā viśuddhiṁ ye dharmmāḥ prāptā nirāśravāḥ |

svābhāviko muneḥ kāyaḥ teṣāṁ prakṛtilakṣaṇaḥ ||

 

iti | mantranayastu asmadvi [dhai]rihātigambhīratvād gambhīranayādhimuktikapuruṣaviṣayatvāt caturmudrādisādhanaprakāśanavistaratvācca na vyākriyate | tathā ca -

 

ekārthatve'pyasaṁmohāt bahūpāyādaduṣkarāt|

tīkṣṇendriyādhikārācca mantraśāstraṁ viśiṣyate ||

kṛtaścā [smā]bhiratra sekanirṇayo nāma granthaḥ |

 

nanu yadi mahāyānanirṇīta evārthaḥ paramārtho'sti asya kimarthaṁ tarhi śrāvakapratyekayāne bhagavān deśitavān?

tanna,mahāyānaprāpyaprāpanārthaṁ eva śrāvakapratyekayānasopānayornirmmāṇāt | taduktam -

ādikarmmikasattvasya paramārthāvatāraṇe |

upāyastvayaṁ sambuddhaiḥ sopānamiva nirmmitaḥ ||

saddharmmapuṇḍarīke'pyuktam --

eka hi yāna nayaśca ekaḥ

ekā ceyaṁ deśana nāyakānām |

upāyakauśalya mamevarūpaṁ

yantrāni yānānyupadarśayāmi ||

 

nāgārjjunapādairapyuktam -

dharmmadhātorasaṁbhedād dhyānabhedo'sti na prabho |

yānatritayamākhyātaṁ tvayā sattvāvatārataḥ ||

 

anyatrāpyuktam -

muktistu śūnyatādṛṣṭistadarthāśeṣabhāvanā |

iti | idaṁ ca yānatritayaprakāśanaṁ manyamānaśūnya[tā]saiva bhagavato'vagantavyaḥ | tathāhi -

nodāhṛtaṁ tvayā kiñcidekamapyakṣaraṁ vibho |

kṛtsnaśca vai māyajano dharmmavarṣanatarṣitaḥ ||

cintāmaṇirivākampyaḥ sarvvasaṅkalpavāyubhiḥ |

tathāpi sarvvasattvānāmaśeṣāśāprapūrakaḥ ||

cakrabhramaṇayogena nirvvikalpe'pi tāyinaḥ |

sambhāro vedhasāmarthyāt deśanā sampravarttate ||

yānānāṁ nāsti vai niṣṭhā yāvaccittaṁ pravarttate |

parāvṛtte tu vai citte na yānaṁ nāpi yāyinaḥ ||

saddharmmaratnaghaṭikā vāg hyatra grathitāmalā |

hṛdaye kriyatāṁ dhīrāstattvaratnāvalī mude ||

saṁgrahaṁ tu priyatvena vistaradveṣiṇā mayā |

bhūrira[nu]ttame tasmin kṣantavyaṁ vistarapriyāḥ ||

vidhāya bhavyārthanayāprayatnā -

dimaṁ mayā granthamanuttarārtham |

ālambhi yatpuṇyamanena loka -

stathāgatatvaṁ labhatāmalabhyam ||

 

||tattvaratnāvalī samāptā |

| kṛtiriyaṁ paṇḍitāvadhūtādvayavajrapādānām ||

4 pañcatathāgatamudrāvivaraṇam

 

4 pañcatathāgatamudrāvivaraṇam |

 

namaḥ sarvvavide |

pratītyajātāḥ parikalpaśūnyāḥ

śūnyāḥ svabhāvena na vastusantaḥ |

nocchedināścitracidekarūpā

rūpādayaḥ pañcajinā jayanti ||

 

pañcaskandhāḥ pañcatathāgatāḥ | tatra catvāro kiṁ jñānamātratāpratipādanāya akṣobhyena mudryante?etena bāhyā kārabhāve grāhakaśūnyatayā grāhyagrāhakarahitaṁ paramārthasatsambinmātraṁ vijñānameva tiṣṭhate | idameva śaradamalamadhyāhna(na)gaganāyamānaṁ nirākāravādināṁ maulaṁ jñānaṁ sādhyam | tathā coktam -

śūnyaṁ kalpitarūpeṇa nirābhāsamanākṛti |

satsambitsātamātraṁ vai pṛṣṭhākāracayākulam ||

taduktam,- rūpakāyau tu paścimau iti | tathā ca -

niṣprapañco nirābhāso dharmmakāyo mahāmuneḥ |

rūpakāyau tadudbhūtau pṛṣṭhe māyaiva tiṣṭhate ||

 

iti nanvakṣobhyamudrayaiva siddhatvāt kimarthaṁ tarhi akṣobhyo vajrasattvena mudryate ityāgamaḥ?yāvatkalpitākāraśūnyatāpratipādanāya iti cet tanna | pūrvvamudrayaiva siddhatvāt | tasmāt yathā'kṣobhyamudrayaiva jñānaṁ maulaṁ pṛṣṭhamanyat tathā vajrasattvamudrayā vijñānamapi pṛṣṭhaṁ maulaṁ vajramiti syāt | uktaṁ ca vajraśekhare -

 

dṛḍhaṁ sāramasauśīryamacchedyābhedyalakṣaṇam |

adāhi avināśi ca śūnyatā vajramucyate ||

 

iti | pṛṣṭhe rūpādikaṁ cet,[mau]lajñānādakṣobhyamudrayātadvajra(yā)sattvaṁ pṛṣṭhe'haṁ tanna --- nna kim | sattvamiti pṛṣṭha iti cet tarhi karuṇābhāvāt ucchedavādaprasaṅgaḥ | iṣyate ca -

 

vajreṇa śūnyatā proktā sattvena jñānamātratā |

tādātmyamanayoḥ siddhaṁ vajrasattvasvabhāvataḥ ||

śūnyatākṛpayorbhedaḥ pradīpālokayoriva |

śūnyatākṛpayoraikyaṁ pradīpālokayoriva ||

bhāvebhyaḥ śūnyatā nānyā na ca bhāvo'sti tāṁ vinā |

avinābhāvamiyat kṛtakānityayoriva ||

kathyamāne yathāta [ttve]ucchedo naiva samvṛteḥ |

samvṛtivyatirekena [ka]na tattvamupalabhyate ||

ityādi vistaraḥ | evamakṣobhyavajrasattvayoraikayamiti cet tarhi vijñānarūpādyaparityāge citrādvaitavādo jyāyān |

taduktam -

saccit cinmātramaśeṣakalpa-

śūnyaṁ hi sākāramataṁ mataṁ me |

gacchattṛṇasparśasamānamanye

tanmadhyamārthaṁ pravadanti santaḥ ||

 

citrādvaitavādināṁ tu paramārthasaditi jñānamapeśalam | grāhyagrāhakaśūnyacitrādvaitākṣobhyarūpajñānasya vajrasattvamudrayā vastusattānirastatvāt | taduktam -

rūpādikalpaśūnyaṁ cet jñānamakṣobhyamudrayā |

tadvajrasattvamudrāto vastusattā nirasyate ||

na ca vijñaptimātrasya kalpitākāraśūnyatā |

kriyate vajrasattvena pūrvaṁ tasyānavasthiteḥ ||

 

tadevaṁ paramārthasaditiśalyāpagame sarvvatrāpratiṣṭhānarūpānābhogayuganaddhādvayavādisambedanasiddhamadhyamakasiddhāntaḥ preyān | ayaṁ ca sadgurupādaprasādādavagamyate | nanvatra sambedanasiddhau māyopamādvayavādaprasaṅgena sarvvatrāpratiṣṭhānamiti cet -

 

yat pratītyasamutpannāṁ [notpannaṁ]tat svabhāvataḥ |

svabhāvena yannotpannaṁ utpannaṁ nāma tat katham ||

 

iti | sambedanaṁ ca pratītyasamutpannaṁ tasmāt sambedanamevāpratiṣṭhitamajātapadam |

 

tathā ca -

sambedanamajātaṁ vai vastusattā'pi tādṛśī |

vajrasattvasvarūpaṁ tu jagadeva jagau (sau)muniḥ ||

 

kiñca mañjuśrīstathāgatena pṛṣṭaḥ katamo'sāvacintyadhātuḥ?mañjuśrīrāha,yo dhāturniścito,na cittagamanīyo,na cittaprameyo,na cittacetanayā prativeditavyaḥ,amāvucyate'cintyadhātuḥ | atha ca punarbhagavan cittamevācintyadhātuḥ | tat kasya hetoḥ?na hyacitte citte cittaṁ saṁvidyate | niścitto hi cittaṁ cittasya yathārthāvabodhāt | atha ca sarvvākāro bhagavato'cintyadhātuḥ | anyatrāpyuktam -

avikalpitasaṅkalpa apratiṣṭhitamānasa |

asmṛtyamanasikāra nirālamba namo'stu te ||

catuḥpradīpe -

yaḥ pratyayairjāyati sa hyajāto

na tasya utpāda svabhāvato'sti |

yaḥ pratyayādhīna sa śūnya uktaḥ

yaḥ śūnyatāṁ jānati so'pramattaḥ ||

 

āryyalaṅkāvatāre -

bhrānti vidhūya sarvvā hi nimittaṁ jāyate yahi |

saiva tasya bhaved bhrāntiraśuddhatimiraṁ yathā ||

tathā ca -

mā bhūt sambṛtipratiṣṭhānamata eva munirbhayāt |

bhinatti deśanādharmmamuktā hyaśūnyatātmanā ||

uktaṁ ca hevajre-

svabhāvaścaivādyanutpannaṁ [na]satyaṁ na mṛṣeti ca |

kiñca -

sarvvaḥ samānaḥ pratibhajyamānaḥ

śū[nyo]ktikāṁkṣāmadhiyā kṛtāntaḥ |

bauddhasya bāhyasya vibhāgakartrī

na syā[dā]dikā yadi śūnyatoktiḥ ||

āha ca,ucchedaśūnyatāṁ apanayan -

tathatāṁ ye tu paśyanti madhyamārthānusārataḥ |

te vai tattvavido dhanyāḥ pratyakṣaṁ yadi saṁvidā ||

taduktaṁ ḍākinīvajrapañjare-

śūnyatākaruṇābhinnaṁ yatra cittaṁ prabhāvyate |

so hi buddhasya dharmmasya saṅghasyāpi hi deśanā ||

 

tasmāt pañcākārāṇāṁ pratītya samutpannānāṁ pañca tathāgataḥ svabhāvatvāt,svabhāvasya ca śūnyatākaruṇābhinnatvāt,śūnyatākarunābhinnaṁ jagaditi sthitam | etadeva sadgurorupadeśato dhyānamavicchinnam -

 

nadīsrotapravāhena dīpajyotiḥprabandhavat | -

mantratattvānusārataḥ | tathā cāhurnāgārjjunapādāḥ -

kūṭāgāramidaṁ na yat tribhuvanaṁ na prāṇino'mī janāḥ cakreśo'smin[na]mānuṣo na viṣayā nākṣāṇi na hyādayaḥ |

rūpādyā na ca dharmmatātmakatayā te māṇḍaleyā ime

viśvaṁ maṇḍalacakramākalayataścetaḥ kimu bhrāmyasi ||

pratītyasammavādeva gandharvvapuravat sphuṭam |

na svabhāvasthitaṁ viśvaṁ nākāśāmbhojasannibham ||

uktaṁ ca hevajre-

amī dharmmāstu nirvvāṇaṁ mohāt saṁsārarūpiṇaḥ | iti |

 

|pañcatathāgatamudrāvivaraṇaṁ samāptaṁ iti || 

5 sekanirṇayaḥ

 

5 sekanirṇayaḥ |

 

namo buddhāya |

 

evaṁkāraṁ namaskurmo yaḥ sattvakṣaṇakāraṇam |

ānandā yatra jāyante bhedato bodhisiddhaye ||

citraṁ tato vipākaḥ syāt tṛtīye tu vilakṣaṇam |

vimarddaśca tato jñeyo haṭhayoganirākṛteḥ ||

ālocanaṁ vimarddaścet tṛtīye kathamiṣyate |

yat tatrālocanaṁ naiva bhaved vittiralakṣaṇā ||

vilakṣaṇamato yuktaṁ hantuṁ roddhuṁ tṛtīyake |

svasambitterbhavet siddhirāgamārtho'pi saṅgataḥ ||

cumbanāliṅgane citraṁ ghṛṣṭau vipākanāmakam |

maṇau vilakṣaṇaṁ yeṣāṁ te ca duḥsekasambidaḥ ||

ratnagarbhe ca yā vittiḥ saiva tattvaṁ bhaved yadi |

saiva vedaṁ bhavet tattvaṁ na hyetat bauddhasammatam ||

 

tathā ca devi paripṛcchasi saiva nirnādatantre-

ratnapuramidaṁ devi kiñjalke jvalatāṁ vrajet |

rudro yugmaḥ śivaḥ śreṣṭhaḥ śaktiḥ saiva parātparāḥ ||

lakṣyalakṣaṇanirmuktaṁ vāgudāhāravarjjitam |

śivaśaktiḥ samāyogāt jāyate cādbhutaṁ sukham ||

na santi tattvato bhāvāḥ śaktirūpeṇa bhāvitāḥ |

śaktistu śūnyatādṛṣṭiḥ sarvvāropavināśanī ||

 

ucchuṣmatantre'pi -

śivaśaktisamāyogāt satsukhaṁ paramādvayam |

na śivo nāpi śaktiśca ratnāntargatasaṁsthitam ||

yogādhyāye'pi -

jñānāmṛtena tṛptasya kṛtakṛtyasya yoginaḥ |

naivāsti kiñcit karttavyamasti cet na sa tattvavit ||

vedāntavādino'pi -

atīndriyamavittiśca jñānaṁ bhāskarasammatam |

vittirānandamātraṁ ca bhagavadvādisādhanam ||

śaktisaṅgamasaṁkṣobhāt śaktyāveśāvasānikam |

yatsukhaṁ brahmatattvasya tatsukhaṁ brāhmamucyate ||

duḥkhānāmāgamo nāsti sukhaṁ tatra nirantaram |

ānando brahmaṇo rūpaṁ tacca mokṣeti bhaṇyate ||

yad yad vai dṛśyate kiñcit [tat]tadbrahmeti kalpayet |

tato'nyagatacittaṁ[tu]brahmaṇaivāvatiṣṭhate ||

priyādarśanamevaikaṁ kimanyaddarśanāntaraiḥ |

prāpyate yena nirvvāṇaṁ svarāgeṇāpi cetasā ||

tyaja dharmammadharmmaṁ ca ubhe satyānṛte tyaja |

ubhe satyānṛte tyaktvā yena tyajasi tat tyaja ||

 

bhagavadgītāyāmapi -

nāsato vidyate bhāvo nābhāvo vidyate sataḥ |

ubhayorapi dṛṣṭo['ntaḥ]hyanayostattvadarśibhiḥ ||

kiñca grāhyādiśūnyaṁ cet cittamakṣobhyamucyate |

vādhāsvāgamato vajrasattvamudrāviyogataḥ ||

kimarthaṁ niyamenaitat deśakairatha deśayate |

idaṁ tathāgatāśvāsadhiyā pūrvvaṁ prakāśyate ||

bolagarbhe ca sākāraṁ nirākāraṁ tadagrataḥ |

madhyamā varṇayantyeke neti no gurudarśanam ||

vajragarbhe tadagre vā patitaṁ vā kapālake |

na ceṣṭamantarāle'pi tattvaṁ vittau gurormukhāt ||

vicitraṁ vividhaṁ khyātaṁ ityādi sutthitaṁ katham |

maṇyantargatamityādi sadguroḥ suṣṭhu saṅgatam ||

hasityādiviśuddhyā yat ācāryyādisamīhitam |

utpattyā tad vyavastheyaṁ na cotpannasvabhāvataḥ ||

citratvāt citramāghṛṣṭeḥ sukhāt pāko maṇeḥ puraḥ |

guroḥ tattvaṁ vijānīyāt vimarddāt viratau ramaḥ ||

karmmamudrāṁ samāsādya dharmmamudrāṁ vibhāvayet |

tasyā urddhaṁ mahāmudrā yasyāṁ samayasambhavaḥ ||

ānandāḥ pratimudrāsyāḥ mahāmudrāṁ vinā punaḥ |

āgamācca svasambitteḥ sadgurorupadeśataḥ ||

vicitraṁ karmmamudrāto vipāko jagadātmatā |

sthairyyaṁ vilakṣaṇaṁ tatra vimarddo jagadīkṣaṇam ||

sarvvasmi[nna]pratiṣṭhānaṁ mahāmudreti kīrttyate |

vimalatvāt svasambitteḥ vicitrāderna sambhavaḥ ||

anābhogaṁ hi yad jñānaṁ taccācintya pracakṣate |

sañcintya yad acintyaṁ vai tadacintyaṁ bhavenna hi ||

tathatā ye tu paśyanti madhyamārthānusārataḥ |

te vai tattvavido dhanyāḥ pratyakṣaṁ yadi saṁvidā ||

yo vit sarvvasamāropaḥ sa sarvvaḥ sarvvathā na hi |

madhyamārtho nirāropaḥ tatrāropavidhau kutaḥ ||

jñānajñeyāsamārope manyanā tatra nānyathā |

sarvvastathā yathā pūrvvaṁ yathā buddhistathā na hi ||

yenājātaṁ jagadbuddhaṁ buddhiḥ śuddhaiva bodhataḥ |

nijaṁ tasya jagat satyamanābhogena dhīmataḥ ||

avibhāvitasambandho vikalpo'sau pratītyajaḥ |

tadeṣa eva nirvvāṇe no kṛthāḥ cittavibhramam ||

pratipakṣe sthito naiva tattvāśakto'pi naiva yaḥ |

gārddhaṁ naiva phale yasya mahāmudrāṁ sa vindati ||

yathaiva karmmamudrāyāṁ ānandādivyavasthitiḥ |

tathā samayamudrāyā vajrācāryyaprasādataḥ ||

vicitraṁ karmmamudraiva dharmmamudrāvipākajā |

vilakṣaṇaṁ mahāmudrā vimarddaḥ samayo bhavet ||

mahāmudrāmajānānāḥ karmmamudraiva sādhanā |

āmrāyatattvato bhraṣṭā rauravaṁ yānti yoginaḥ ||

mudrā tāvat na buddhyante catasraśca catuḥkṣaṇāḥ |

yāvanna śavareśasya spṛśanti pādapotsavaḥ ||

samyak sekaṁ vidhāyaitat haṭhaduḥsekavarjjitam |

yat sādhitaṁ mayā puṇyaṁ tenāstu jagataḥ sukham ||

 

||sekanirṇayaḥ (nirddeśaḥ)samāptaḥ | 

6 caturmudrā

 

6 [caturmudrā]|

 

evam - vajrasattvaṁ praṇamyādau viśuddhajñānatanmayam |

mudrānvayaḥ samāsena kriyate ātmabuddhaye |

 

iha hi mudrānvayavibhrāntyā mūḍhamanaso bhramanti bhavārṇave duḥkhitāḥ | teṣāṁ sukhena caturmudrārthapratipattaye tanrānusāreṇa mahāsukhasādhanaṁ prasādhyate | caturmudreti -karmmamudrā,dharmmamudrā,mahāmudrā,samayamudrā | tatra karmmamudrāyāḥ svarūpaṁ nirūpyate | karmma yā kāyavāk cittacintā tatpradhānā mudrā kalpanāsvarūpā,tasyāṁ karmmamudrāyāṁ ānandā jāyante kṣaṇabhedena bheditāḥ -

 

kṣaṇajñānāt sukhajñānaṁ evaṁkāre pratiṣṭhitam |

ānandāścatvāraḥ - ānandaḥ,paramānandaḥ,sahajānandaḥ,viramānandaḥ | anyathā-

 

paramaviramayormadhye lakṣyaṁ vīkṣya dṛḍhīkuru |

iti yaduktaṁ tat saṅgataṁ na bhavati | catvāraḥ kṣaṇāḥ -

vicitra,vipāka,vilakṣaṇa,vimardda | madhye vilakṣaṇaṁ dattvā seke boddhavyam | haṭhayoge punaḥ sahajavilakṣaṇayorante sthitirboddhavyā | sekahaṭhayoge cedaṁ nirdiṣṭaṁ bhagavatā | sahajaṁ satsarvvaṁ sahajacchāyānukāritvāt sahajamityabhidhīyate | sahajacchāyā sahajasadṛśaṁ jñānaṁ pratipādayati iti | sahajaṁ prajñājñānam | ata eva prajñājñāne sahajasyotpattirnāsti | yasyāḥ sahajaṁ nāma svarūpaṁ sarvvadharmmānāmakṛtrimalakṣaṇaṁ iti yāvat | tasmāt karmmamudrāṁ prāpya nispandaphalamutpadyate | sadṛśaspando niṣpandaḥ | sādṛśyaṁ yathā darpaṇārpitaṁ mukhasya pratibimbaṁ mukhaṁ na bhavati | na pūrvvasiddhaṁ nāpyadhunāsiddhaṁ tadeva mukhapratibimbaṁ sādṛśyamātramāpādayati tathāpi lokāḥ svamukhaṁ dṛṣṭamiti kṛtvā bhrāntyā santuṣṭā bhavanti | tathaivācāryyāḥ kumatadāḥ prajñājñānamāsādya sahajamanubhūtaṁ iti kṛtvā santoṣaṁ utpādayanti,santuṣṭāśca santo dharmmamudrāyā vārttāmapi na jānanti | dharmmamudrāmajānānā kevalayā karmmamudrayā kṛtrimayā kathamakṛtrimabhūtaṁ sahajākhyaṁ utpadyate | sajātīyāt kāraṇāt sajātīyasya eva kāryyasya utpattirbhavati na tu vijātīyāt yathā śālībījāt śālyaṅkurotpattirbhavati natu kodravyasya | tathā dharmmamudrāyā akṛtrimāyāḥ sakāśāt akṛtrimaṁ sahajaṁ utpadyate | tasmāt dharmmamudraiva kāraṇam | abhede bhedopacāreṇa mahāmudrāyāḥ | kasmāt?tarhi bhagavatoktam -

 

ekārākṛti yaddivyaṁ madhye vaṁkārabhūṣitam |

ālayaṁ sarvvasaukhyānāṁ buddhaṁ ratnakaraṇḍakam ||

 

iti | buddhacchāyānukāritvāt karaṇḍakaṁ sthānaṁ ādhāraḥ,tasmāt karmmāṅganāyā ānandasandoharatnākaraṁ  saroruham | tat svacchamāsthānaṁ volakakkolarasasaṁyogena avadhṛtyā samvṛtibodhicittamaṇyantargataṁ yadā bhavet tadā kṣaṇikanāmā parasahajākhyaṁ jñānamutpadyate | na tat sahajanispandaḥ | tatsvarūpeṇa prajñājñānānandatrayaḥ kṣaṇacatuṣṭayānvitaṁ mekaṁ haṭhayoge ca karmmamudrāyā niṣpandaphalamuktam |

 

|karmmamudrāniṣyandanirddeśaḥ prathamaḥ ||1||

 

om-dharmmamudrā dharmmadhātusvarūpā niṣprapañcā nirvvikalpā akṛtrimā utpādarahitā karuṇāsvabhāvā paramā nandaikasundaropāyabhūtā | pravāhanityatvena sahajasvabhāvā yā prajñāyāḥ sahajodayatvena abhinnā yā sā dharma mudretyabhidhīyate | anyat lakṣaṇaṁ tasyāḥ saṅkulājñānāndhakāre taraṇikiraṇasadṛśaṁ gurūpadeśataḥ tṛṇatu[ṣa]samā tatrāpi bhrāntiśalyavarjjitaṁ bodhyavyam | sakalakṣitijalapavanahutāśanairmahāśavalitaṁ trailokyaikasvabhāvaṁ nistaraṅgaśūnyatākaruṇābhinnaṁ ca bodhyavyam | uktaṁ ca bhagavatā -

 

lalanā prajñāsvabhāvena rasanopāyasaṁsthitā |

avadhutī madhyadeśe tu grāhyagrāhakavarjjitā ||

 

etannipunenāpi tathatākāreṇa sannikṛṣṭakāraṇatvena mārgo jñātavyaḥ | mārgajñāne sādaranirantaraṁ mārgābhyāsāt nirodhasya sahajasvabhāvasya sākṣātkṛtitvaṁ bhavati | tathā coktam -

 

nāpaneyaṁ ataḥ kiñcit prakṣeptavyaṁ na kiñcana |

draṣṭavyaṁ bhūtato bhūtaṁ [bhūta]darśī vimucyate ||

 

lalanā rasanā tayormadhyadeśe nivāsinī avadhūtī saivādhigatasakalapadārthasahajasvabhāvaikacittavṛtteḥ sadgurūpadeśato dharmmamudrā mahāmudrāyā abhedena hetubhūtā |

 

dharmmamudrāvipākaphalanirddeśaḥ dvitīyaḥ ||2||

 

āḥ-mahāmudreti | mahati cāsau mudrā ceti mahāmudrā (ceti)| mahāmudrā niḥsvabhāvā jñeyādyāvaraṇavivarjjitā śaradamalamadhyāhnagaganasaṅkāśā sakalasampadādhārabhūtā bhavanirvvāṇaikasvarūpā anālambanakaruṇāśarīrā mahāsukhaikarūpā | tathā ca,amanasikārā dharmmā kuśalā manasikārā dharmmā akuśalā pravacane ca |

 

avikalpitasaṅkalpa apratiṣṭhitamānasa |

asmṛtyamanasikāra nirālamba namo'stu te ||

 

iti yā sā mahāmudretyabhidhīyate | tayā mahāmudrayā acintyasvarūpayā samayamudrākhyaphalaṁ jāyate |

 

mahāmudrāvaimalyanirddeśastṛtīyaḥ ||3||

 

hū-samayamudreti sambhoganirmmāṇakāyākārasvabhāvena svacchākāreṇa ca sattvārthāya vajradharasya herukākāreṇa visphuraṇaṁ yat sā samayamudreti copadiśyate | tāṁ ca samayamudrāṁ gṛhītvā cakrākāreṇa pañcavidhaṁ jñānaṁ pañcavidhaṁ parikalpya ādarśa-samatā-pratyavekṣaṇā-kṛtyānuṣṭhāna-suviśuddha-dharmmadhātubhiḥ ādiyoga-maṇḍalarājāśri-karmmarājāśri-binduyoga-sūkṣmayogaiḥ samayamudrācakraṁ bhāvayantyācāryyāḥ | tena te kṛtapuṇyā bhavanti | tataśca na dharmmamudrāphalalābhino bhavanti,niyatārthakāraṇāt niyatasyaiva kāryyasyotpattiriti vacanāt | tasmāt sahajasiddharasāt na bedhena sthiracalādayo yena vā bālaparikalpitā te saṁbodhikā[raṇa]tāmupayānti |

 

na mantrajāpo na tapo na homo

na māṇḍaleyaṁ na ca maṇḍalaṁ ca |

sa mantrajāpaḥ sa tapaḥ sa homaḥ

tanmāṇḍaleyaṁ tanmaṇḍalaṁ ca ||

 

samāsataḥ cittaṁ samājarūpīti | samāsataḥ sarvvadharmmāṇāmekākārato yadut mahāsukhākārataḥ cittamitibodhicittaṁ samājarūpīti | dharmmamudrāmahāmudrābhiṣekarūpaṁ vā jñānaṁ satsamāja ityabhidhīyate |

 

samayamudrāpuruṣakāraphalanirddeśaḥ caturthaḥ samāptaḥ ||4||

7 sekatānvayasaṁgrahaḥ

 

7 | sekatānvayasaṁgrahaḥ |

 

namo buddhāyaḥ |

 

kalyāṇamitravārāṅko'pi samādhimājapatyanavagrāhyaḥ |

karatalagatamiva tattvaṁ ṣaṭpañcamaviṣamaṁ dhatte ||

 

vajrācāryyāttu saṁjñānasekatātparyyasaṁgraham |

viditvā kurmahe'nekasekagranthān yathāgamam ||

 

prathamaṁ kalasābhiṣeko dvitīyaṁ guhyamuttamam |

prajñājñānaṁ tṛtīyaṁ vai caturthaṁ tat punastathā ||

 

asyārthaḥ - prathamaṁ kalasābhiṣeka iti,udakamukuṭavajraghaṇṭānāmācāryyalakṣaṇāḥ ṣaṭ kalasābhiṣekāḥ | bāhya vāriṇaiva bāhyamalasya avidyāmalakṣālanāya siñcate 'neneti sekaḥ | eṣāṁ sarvveṣāṁ kalasavyāpārāt kalasābhiṣekasaṁjñā | avaivarttikābhiṣekāścaite ṣaṭtathāgatasvabhāvatvāt | tathāhi udakābhiṣeka ādarśajñānātmako'kṣobhyasvabhāvaḥ,mukuṭābhiṣekaḥ samatājñānātmako ratnasambhavasvabhāvaḥ,vajrābhiṣekaḥ pratyavekṣaṇājñānātmakaḥ amitābhasvabhāvaḥ,adhipatyābhiṣekaḥ kṛtyānuṣṭhānarūpo amoghasiddhisvabhāvaḥ,nāmābhiṣeko avidyānirodhāt vidyānugataviśuddhadharmmadhātujñānātmako vairocanasvarūpaḥ,ācāryyābhiṣekastu vajrajñānasvabhāvaḥ | atra ca pañcābhiṣekaḥ pañcasu locanādividyāyāḥ vyāpārāt | atra ca avidyāmalakṣālanāya akṣobhyarūpeṇa vajrācāryyeṇa vairocanarūpāvalambini śiṣye salilābhiṣeko deyaḥ | evaṁ sarvvatrāhaṅkāraḥ,āgāmibuddhabhāvo acittoṣṇīṣabījabhuto mukuṭābhiṣekaḥ |

 

dvādaśāṅguliparimāṇena dvādaśāṅgapratītyasamutpādaviśuddhā vajram | yatra madhyavṛtterniruttaradharmmatāsūcako hūkāraḥ | tasyārthaḥ,ha iti hetuviyuktaḥ [ū]iti ūhāpagataḥ,a iti apratiṣṭhitasarvvadharmma iti | yatra bhavasarodbha[va]mukhāt sphuranti pañcārarūpiṇo munayaḥ pañcaskandhaviśuddhyā niṣkrāntā bhavaśarīreṇa | iha ca madhyārābhimukhata uparyadhareṇa sarvve rūpādayo vijñānātmakā iti sūcyante | ete ca sarvve sarvvātmakā iti nive[da]yituṁ sarvvatraiva caturaśrī | atha te dharmmasya buddhā hūnādaniveditātmarūpasya pañcāsivimuktakāyāḥ paryyante cānyatra visphuritā śūnyatānimittāḥ praṇihi(hi)tatāvabodhanārthaṁ sarvvatra hullikātrayam | ete ca ādarśasamatāpratyavekṣaṇākṛtvā nuṣṭhānasuviśuddhadharmmadhātulakṣaṇapañcajñānātmakā gurūpadeśato jñeyāḥ | abhedyajñānasūcakaṁ ca samudāyārthaḥ -

 

dṛḍhaṁ sāraṁ asauśīryyaṁ acchedyābhedyalakṣaṇam |

adāhi avināśi ca śūnyatā vajramucyate ||

 

abhedyaṁ vajramiti hevajre | asya ca vajrābhiṣekasy avidhānaṁ utpaśyamānā bhedyajñānabījādhānamiva vidhātuṁ evaṁ vajraghaṇṭā'pi pūrvvābhisandhānena dvādaśāṅguliparimāṇā adhomukhāmbhojavajrasamāpattiniḥ svabhāvena sarvvadharmmasvabhāvaṁ pratipādayituṁ abhedyajñānanigadatāṁ dharmmodayasya bodhayituṁ mūrddhādhobhāge ca vajrāvalīyugalamālinī | tridhātukasvabhāvakūṭāgāratāmasya sthāpayituṁ hārārdhahāraprakāra ata eva pañcatathāgatāṅkitaḥ śūnyatākaruṇābhinnajñānakāraṇatāṁ āvedayitumapari[ṇata]prajñāmukhākhyānam |

 

asya ca dharmma dhātusvarūpasya jñānasya vairocanādipañcatathāgatātmakatāṁ ca rūpādipañcaskandhasvabhāvatāṁ ca pṛthivyādipañcadhāturūpatāṁ ca kathayituṁ ūrddhaṁ pañcāraviracanā | atrāpi madhyasthitārābhimukhādyabhisandhānaṁ pūrvvavat | athābhiṣekamanayā svanantyā vajraghaṇṭayā kurvvīta | anuttarāśeṣadharmmabodhād vikārakaṁ iha prādhānyasyāpanāya hetukatāpratipādanāya ca kāraṇabhūtamapi vajraghaṇṭābhiṣekamullaṅghya prathamaṁ vajrābhiṣekadānam | sarvvadharmmā nāsatā iti pratipādanārthaṁ bhaviṣyanmunīndrapadocitanāmanidānāvadānārthaṁ ca pūrvva nāmavyapanayena svadevatākulagotrānusāreṇa nāmābhiṣekaḥ | ācāryyābhiṣekaśca vajrasamaya-ghaṇṭāsamaya-mudrāsamaya-bhavyatānujñā-vratavyākaraṇāśvāsalakṣaṇaḥ | itaḥ prabhṛti asaṁskṛto bhedayuganaddhabāhibo[dhi]dharmmasamayastvaṁ iti bodhayituṁ vajrasamayaḥ,caturaśītidharmmaskandhasahasraparastvamitipratipādanāya ghaṇṭāsamayaḥ,sveṣṭadevatāsvabhāvastvamiti sthāpayituṁ mudrāsamayaḥ | maṇḍalatattvaṁ maṇḍalaviśuddhilakṣaṇaṁ devatātattvam devatāviśuddhilakṣaṇaṁ ācāryyaparikarmma ca maṇḍalasādhanajñānaṁ pañcapradīpaṁ cāmṛtabhakṣaṇaṁ ca bhavyatātattvaṁ ca naiḥsvābhāvyameṣāmutpannakramapakṣataḥ dharmmacakrapravarttanārthamanujñā | bāhyavratanirākaraṇārthaṁ vajravratadānaṁ pṛthivyādisvabhāvatāsūcanāya vyākaraṇam | tathā hi bhuvo dharādeḥ svaḥ svarūpaṁ bhūrbhūyā iti hi bhūrbhuvaḥ svarityasyārthaḥ | sarvāvaraṇavinirmuktaḥ sarvvabuddhabodhisattvasama[ya]stvaṁ itaḥ prabhṛti bodhanārthamāśvāsaḥ |

 

prajñāśraddhākṣetrīkaraṇārthaṁ samayarakṣaṇārthaṁ ca samānakālobhayasampāditabodhicittapradānaṁ guhyābhiṣekaḥ | prajñopāyaguhyābhyāṁ dīpayata iti vyutpattiḥ | prajñājñānamityatra vyutpattidvayam;prajñayā jñānam,prajñaiva bāhyajñānam | tatra grāhyagrāhakākāradhāraṇī buddhiścaturdhātupañcaskandhasvarūpaṣaddhiṣayātmakāṅganāsvabhāvā prajñā | tasyā nimittabhūtāyā bodhicittajñānamiti pūrvvā vyutpattiḥ | ākāradvayaśūnyā saiva vijñānamityaparā vyutpattiḥ | prajñājñānalakṣitasaptāṅgayuktasādhyaṁ caturthārthamityeke | prajñājñānameva abhyasyamānaśaradamalagaganasaṅkāśaṁ caturthārthamityapare | prajñājñānameva prakṛtirūpaṁ vikārarūpaṁ prakṛtisamutpādātmakaṁ yuganaddhādvayavāhisuviśuddhasvabhāvaṁ caturthārthamityapare | pakṣāntarāṇi ca vistarabhayā nnocyante | atiguhyasekasaṁgrahavidhānamilitena puṇyayutaślo[ke]na nikhilajagato'stu vimalasphuṭasugatasubhāṣite kṣāntiḥ |

 

samāptaścāyaṁ sekatānvayasaṁgraha iti | kṛtiriyaṁ paṇḍitāvadhūtaśrī advayavajrapādānāmiti ||

8 pañcākāraḥ

 

8 | pañcākāraḥ |

 

namo buddhāya |

 

vajrasattvaṁ namaskṛtya niṣprapañcamanuttaram |

pañcākāramahaṁ vakṣye samākṣipya [ca]bodhaye ||

 

om āḥ hū ityanena sthānātmayogarakṣāṁ kṛtvā sugandhādiliptabhūbhāge caturastrādimaṇḍalamadhye pañcatathāgatāḥ pañcayoginyaḥ pūjanīyāḥ | tatra madhye viśvavarṇapakārapariṇataviśvāṣṭadalavikasitakamalavaraṭakopari raktarephapariṇata sūryyamaṇḍalasthanīlahūkāraniṣpanno dvibhuja ekamukho bhū sparśamudrādharo vajraparyyaṅkī dvātriṁśallakṣaṇāśītyanuvyañjanālaṅkṛtaśarīro daśabalavaiśāradyādiguṇagaṇaikanilayaḥ sauśīryyamāṁsāsthirahitaḥ pratibhāsamātradarpaṇapratibimbasamo na satyaṁ na mṛṣā atimaitryātmyakatvāt kṛṣṇavarṇaḥ kṛṣṇavajracihnaḥ suviśuddhadharmmadhātuvijñānaskandhasvabhāvaḥ śiratuṇḍamuṇḍitakāṣāyāvaguṇṭhitavigrahaḥ vajrasattvāṅkitaśirāḥ vajrasattvasvabhāvaḥ śiratunḍamuṇḍitakaḥ,ata eva hetuphalātmakaḥ,sarvvākāravaropetaśūnyatālakṣaṇaḥ,asaṁskṛtatathāgatātmakatvāt dharmmakāyaḥ,pratibhāsamātratvāt sambhogakāyaḥ,kalpitanirmmāṇakāyaṁ nirmmāṇakāyaḥ,kāyatritayaikarasattvāt svābhāvikakāyaḥ | taduktam --

 

asaṁskṛtamanodharmmaḥ copaḥsambhogalakṣaṇaḥ |

tadeva nirmmitaṁ citraṁ bījaḥ sarvvasvabhāvataḥ |

 

iti vikalpāderaspṛśyatvāt vajrakulī- vajrakulaśca lokaiḥ na spṛśyate - dveṣavajraśca śiśiramadhyāhnakaṭuśruti ākāśaśabdacavargo akṣobhyaviśuddho amī bāhyādhyātmikavyavastheyamiti kāyacatuṣṭayavyavasthā cātrāpi pūrvvavat | āḥ vajradhṛk hū asya jāpamantraḥ |

 

vajrasattvastu hūkārajanmā śuklo dvibhūja ekavakto vajravajraghaṇṭādharo manaḥsvabhāvaḥ kāṣāyarasaśarīraḥ śaradṛtuviśuddho yaralavādyātmakaḥ arddharātrataḥ prabhātakālaparyyanto dharmmadhātuparanāmā |

 

ataḥ pūrvvadale candramaṇḍalopari omkārajaḥ śuklavarṇavairocanaḥ śuklacakra(vajra)cihnaḥ bodhyaṅgīmudrādharaḥ rūpaskandhasvabhāvaḥ mohasvarūpo viṭaviśuddhaḥ tathāgatakulī ādarśatvena pratiṣṭhitaḥ hemantaṛtuviśuddhaḥ madhurarasaśarīraḥ kavargavyāpīprabhātasandhyātmakāyasvabhāvaḥ | om āḥ jinajika hū [i]tyasya jāpamantraḥ |

 

dakṣiṇadale sūryyamaṇḍalopari trākārajaḥ pītavarṇo ratnasambhavo ratnacihnavaradamudrādharo vedanāsvabhāvapiśunaśarīraḥ raktātmako ratnakulī samatājñānavān vasantaṛturūpalavaṇaśarīraḥ ṭavargavyāpī tṛtīyacaturthapraharātmakaḥ | om āḥ ratnadhṛk hū asya jāpamantraḥ |

 

tataḥ paścimadale ravimaṇḍalopari raktahrīḥkārasambhūto raktavarṇo'mitābhaḥ padmacihnaḥ samādhimudrādharaḥ saṁjñāskandhasvabhāvo rāgaśarīraḥ śukrātmakaḥ padmakulī pratyavekṣaṇājñāna lakṣaṇo grīṣmaṛturūpa āmlarasa[śa]rīraḥ tavargātmā pradoṣavān | jāpamantraścāyaṁ om āḥ ārolika hū |

 

tata uttaradale sūryyamaṇḍalopari śyāmakhakārajaḥ [śyāma varṇo'moghasiddhiḥ viśvavajracihnābhayamudrādharaḥ saṁskāraskandhasvabhāvo varṣāṛturūpaḥ]piśitāpaḥ tiktarasātmakaḥ pavargaviśuddhaḥ arddharātrasvabhāvaḥ | asya ca mantraḥ om āḥ prajñādhṛk hū iti |

 

ete vajraparyyaṅkinaḥ dvibhujai[ka]vaktāḥ soṣṇīṣaśiratuṇḍamuṇḍita kāpā[yā]vaguṇṭhita -dvātriṁśallakṣaṇāśītyanuvyañjanālaṅkṛta-daśavalavaiśāradyādiguṇagaṇaikanilayāḥ sauśīryyamāṁsāsthirahitā darpaṇapratibimbopamā na satyāsatyādisaṅkalpanāpagamavimalapratibhāsamātrakasambhogavigrahāḥ kāyatritayaikarasatāsvābhāvikakāyamupādāya asaṁskṛtatathātmakarmmakāyakalpitavijñānakāyāvyabhinnā rūpavedanāsaṁjñāsaṁskāraskandhātmakā vairocanaratnasambhavāmitābhāmoghasiddhayo vijñānamātratā iti pratipādanāya akṣobhyena mudyante iti | akṣobhyāṅkitaśirasi vijñānasya naiḥ svābhāvyasya śūnyatākaruṇayostādātmaka[tvaṁ]ca pratipādayituṁ akṣobhyo'pi vajrasattvena mudryate | etena hetuphalātmakaṁ bhavanirvvāṇaikarasatāmātraṁ jagaditi pratipāditaṁ bhavati |

 

tathā ca -

śūnyatākaruṇābhinnaṁ yatra cittaṁ prabhāvyate |

sā hi buddhasya dharmmasya saṅghasyāpi hi deśanā ||

guḍe madhuratā cāgneruṣṇatvaṁ pra[kṛ]tiryathā |

śūnyatā sarvvadharmmāṇāṁ tathā prakṛtiriṣyate ||

 

tathā ca -

 

bhavasyaiva parijñānaṁ nirvvāṇaṁ iti kathyate |

āgneyakoṇadale candramaṇḍalopari śuklalokārajā śuklavarṇā locanā cakracihnā pṛthvidhātusvarūpā tathāgatakulodbhavā moharaktā | asyā bījaṁ om āḥ lo hū svāhā iti |

 

nairṛtyāṁ candramaṇḍalopari kṛṣṇamākārabījasambhūtā māmakī kṛṣṇavarṇā kṛṣṇavajracihnā abdhātusvabhāvā vajrkulā dveṣaraktā | asyā bījaṁ om āḥ mā hū svāhā iti |

 

vāyavyāṁ candramaṇḍalopari pākārabījasaṁbhūtā pāṇḍaravāsinaī raktā raktavarṇā padmacihnatejodhātusvarūpā padmakulā rāgaraktā | asyā bījaṁ om āḥ pā hū svāheti |

 

aiśānyāṁ candramaṇḍalopari kanakaśyāmatākārapariṇatā tāriṇī śyāmavarṇā śyāmanīlotpalacihnā vāyudhātusvarūpā karmmakulā īrṣāraktā | asyā bījaṁ om āḥ tā hū svāhā |

 

etāḥ catasraḥ ṣoḍaśābdikā asādhāraṇarūpayauvanaśālinyo  yathāśobhasaṁsthitā pūrvvavat kāyacatuṣṭayātmikā manohlādinyaḥ sakalajinaguṇādhārabhūtāḥ pañcatathāgatasvarūpāḥ | āsāṁ(asyāṁ)madhye ālisvabhāvā vajrasattvasvarūpiṇī vajradhātvīśvarī nāyikā | iyameva bhagavatī tathatā śūnyatā prajñāpāramitā bhūtakoṭinairātmyeti vyapadiśyate |

 

na granthaḥ kṛtikauśalyamāpādayitumeṣa me |

prayatnaḥ kiṁ ca saṁkṣipya bodhayeyaṁ śiśūn iti ||

 

iti vidhivadudīryyasattvahetoḥ

sakalajināgamayuktisaṅgataṁ hi |

akhilamihaśubhaṁ samāptaṁ

bhavatu tato jina eṣa vajrasattvaḥ ||

 

|pañcākāraḥ samāptaḥ || 

9 māyāniruktiḥ

 

9 | māyāniruktiḥ |

 

namaḥ sarvvavide |

 

māyeva niḥsvabhāvaṁ cet jagadadhyakṣabudhāḥ |

kimarthamiha muhyanti jānanto(na)'pi sukhāsu yā(?)||

māyāvī kurute māyāṁ jvaladākārabhāsvarām(raṁ)|

kasyacit satyamābhāti māyā māyaiva tadvidaḥ ||

māyātuṣṭervinābhogaṁ ye kāmāḥ svayamāgatāḥ |

māyayā tānasau bhuṁkte yanmāyā sarvvasaṁgatā ||

 

śūnyato jāyate dharmmastasmādanyā na dharmmatā |

ataeva hi sārvvajñaṁ buddhasya na vihanyate ||

anāropavaśāt sarvvaṁ dharmmacakraṁ pravarttate |

pādaprasārikāṁ tyaktvā kṣiptvā mānādikalpanām ||

 

caryyayā vicared yogī susthitaḥ sthānayogataḥ |

khāna-pāna-rasaṁ prāpya śuddhamuddhuṣya bhāṣayā ||

caryyāṁ na vicaret yastu nāsau sambodhibhājanaḥ |

vācā vakti janastattvaṁ caryyāmapyanumodate ||

vittyanuṣṭhānasamyattyā sampanno ballabho janaḥ |

mahī śayyā diśo vāso bhikṣābhaktaṁ ca bhojanam ||

 

ajātadharmmatā kṣāntiḥ kṛpānābhogavāhinī |

janajanmani (ja)ye dharmmā jāyante te'pi caryyayā |

etat phalamihāpya[sti]kṣamā tā(stā)vadanuttarā ||

māyāṁ vivṛtya yatpuṇyaṁ sulabdhaṁ sādhucetasā |

tenādvaitapadaṁ yāntu [lokā]lokottare sthitāḥ ||

 

māyāniruktiḥ samāptā iti ||

10 svapnaniruktiḥ

 

10 | svapnaniruktiḥ |

 

namaḥ sarvvajñāya |

 

vinayeṣvabhi(suvā)dharmmeṣu sūtreṣu jinapuṅgavaiḥ |

dharmmāḥ svapnopamāḥ khyātā viṣpaṣṭārthaṁ tat kathyate ||

svapnaṁ satyamasatyaṁ vā [...........]videva vā |

māyā yathā pratiṣṭhānaṁ satāṁ kimiha sammatam ||

 

svataḥ satyamabodhena tadbodhe yā(va)tyalīkatām |

prathame [tu]svataḥ jñānaṁ dvitīye nāstitā bhavet ||

prabodhāt kalpitā yohe nānubhūtirapohyate |

saccitraprakāśātmā yadya[da]styanubhavo mahān ||

 

kṣaṇadhvaṁsyālayāt maulāt pravṛttibhyo vicitratā |

tāśca tatra tadākārā ciddeśitaṁ tadiṣyate ||

svapnāt svapnaṁ yadeva syāt ciccitrālīkatā tadā |

naiva satyaṁ asadvitterna cocchedaḥ prakāśataḥ ||

 

kimanyannikṛtaṁ nāma[nā]mnau māyeti vā kṛtam |

nāmni na yujyate nāma apratiṣṭhā tvanāmani |

ṣaṭ nibahadvitayaṁ [ca]catvāro bodhaye matāḥ |

svapnatulyamidaṁ viśvamitthamuktaṁ jinottamaiḥ ||

kiṁ cāsthānamato viddhi buddhasarvvasvamuttamam |

samvittyā sadguroryatnāt caryyayā ca viśeṣataḥ ||

 

||svapnaniruktiḥ samāpteti ||

11 tattvaprakāśaḥ

 

11 | tattvaprakāśaḥ |

 

namo buddhāya |

 

prajñopāyātmakaṁ vande baddhatrikāyarūpiṇam |

prabhāvāt jñāyate yasya bhavanirvvāṇamuttamam ||

keśoṇḍūkaṁ yathākāśe taimiro manute janaḥ |

keśoṇḍūkamahaṁ vakṣye hantākāśanirākṛtam ||

 

śuddhadṛṣṭistadā [bhū]yānneti bhrāntā matistavaḥ |

taimirabhrāntyapohāya pṛṣṭo netyuktavān asau ||

prakāśetaraśūnyatvāt vidhyapohau na tattvataḥ |

evamanāśravād dharmmāt sattvārthastu pravarttate ||

 

bhoganirmmāṇakāyābhyāṁ pratītyapraṇidhānataḥ |

tau ca tasmāt na bhinnau ca tayostu tat svabhāvataḥ ||

tādātmyaṁ nijaṁ siddhaṁ syāt bhedaścit saṅgahānaye |

neṣyate yadyanutpādo bhinno vyāvṛttito bhavet ||

 

yogācāramatā[da]nyo madhyamārthaḥ kathaṁ bhavet |

catuṣkoṭiprahāṇyā cet madhyamārtho viśiṣyate ||

vijñāne'pi prasaṅgaḥ syāt tāsāṁ atrāpi hānitaḥ |

catuṣkoṭivinirmuktaṁ jñānaṁ vastu samucchrayam ||

 

kalpaśūnyamanālambyaṁ vidurvijñānavādinaḥ |

bhūtakoṭerato viśvaṁ pratītyaiva prajāyate ||

vastuśūnyamajātaṁ tu kevalaṁ nāmamātrakam |

bhedenākhyā[na]sarvvajñaḥ svādhiṣṭhānaprabhāsvarau ||

 

yadekamanayorbrūte tenocchede nirākṛtaḥ |

phalatattvavipakṣeṣu yasya saṅgo na vidyate ||

tasyānābhogayogena bodhād niṣpadyate padam |

āryyanāgārjjunairiṣṭaṁ buddhadharmmānusārataḥ |

dharmmatattvamanutpādo vyākṛtaste tathāgataiḥ ||

kṛtvā tattvaprakāśaṁ yat [puṇya]māsāditaṁ mayā |

tenāstu sakalo loko yuganaddhasya bhājanaḥ ||

 

||tattvaprakāśaḥ samāptaḥ || 

12 apratiṣṭhānaprakāśaḥ

 

12 | apratiṣṭhānaprakāśaḥ |

 

namo buddhāya |

 

vitteryadapratiṣṭhānaṁ boddhasarvvasvamiṣyate |

kiṁ cānābhogayogena yadi sattvārthakāritā ||

yadyapohavidhī jātau tatocchedavidhisthitiḥ |

sadā jātā niruddhe tu janmacchedo paśorvacaḥ ||

 

svasambittiratho mānaṁ vitteḥ sattvaṁ tadiṣyate |

sarvvālekhyavihīnatvāt sattvaṁ tatra na peśalam ||

pṛṣṭhe yadīṣyate sattvaṁ sattvaṁ vastu tadā na hi |

pratijñoccedavādhārthamanulekhaṁ taducyate ||

 

vedanaṁ vidyate molau pṛṣṭhe tadavabhāsanāt |

nirvikalpaṁ bhavedādau jñānaṁ tad grāhakaṁ tataḥ ||

atītānāgatādīnāṁ cittānāṁ sthityasambhavāt |

naiḥsvabhāvyaṁ atasteṣāṁ jagāda jagatāṁ prabhuḥ ||

 

utpādameva dharmmāṇāṁ acintyā nijasambidā |

sa eva śūnyatā proktā nānucchedānugāminī ||

apratiṣṭhānato bījādapratiṣṭhaṁ bhavet phalam |

tāyināṁ tad varaṁ tattvaṁ kṛtrimāt kṛtrimaṁ yathā ||

 

dhyānamasti na cetyevaṁ na brūmo aṅgacāriṇām |

pratītyotpādato yasmāt sadodeti yathā rasaḥ ||

pratītyotpadyate yad yad tat tat [cet]cittamadvayam |

bhedastu śūnyaciccitrairdharmmasambhoganirmmitaiḥ ||

apratiṣṭhāṁ vidhāyai tat yadalābhi śubhaṁ mayā |

tenāpratiṣṭhatāṁ yātu jagat sarvvopabhogataḥ ||

 

|'pratiṣṭhānaprakāśaḥ samāptaḥ ||

13 yuganaddhaprakāśaḥ

 

13 | yuganaddhaprakāśaḥ |

 

yā yā sphūrttirasau śuddhā buddhā cet avikāratā |

vikāraḥ pratyayairjñāna tarpitairityajātatā ||

rūpe na vidyate rūpaṁ na vā cakṣuṣi vidyate |

na caitat tajjavijñāne dārubahnikathā yathā ||

 

manthāne mathanīye vā na vā puruṣahastayoḥ |

prāksiddho vidyate bahniḥ pratītyā'rthaḥ sa jāyate ||

 

kiṁ mohaḥ svasutān pūrvvaṁ sūte vā sa prajāyate ||

sūta eva na pūrvvaṁ cet atastasya na vastutā ||

 

evaṁ pratya[ya]mātratvāt dharmmāṇāṁ niḥsvabhāvatā |

tayaiva viharan yogau nātikrāmati sambaram ||

 

bhāvyādānaṁ na sarvvatra vyavahārastu varttate |

māyeva niḥsvabhāvo'sau pratītyotpādabodhataḥ ||

 

naiḥsvābhāvyādajātatvaṁ pratyayādaniruddhatā |

bhāvābhāvāvato na sto yuganaddhaṁ tu bhāsate ||

 

śūnyatākṛpayoraikyaṁ vidheyaṁ na svakalpataḥ |

śūnyatāyāḥ prakāśasya prakṛtyā yuganaddhatā ||

 

sarvvākāravarodāragambhīranijaśūnyatām |

sākṣādaveti buddhānāṁ pūjāṁ kuryyāt suyogavān ||

 

kāyena ma[na]sā vācā sadā'pratiṣṭhitaḥ sudhīḥ |

caryyāṁ kuryyāt na vā kuryyāt caryyācārī sa ucyate ||

 

||yuganaddhaprakāśaḥ samāptaḥ ||

14 mahāsukhaprakāśaḥ

 

14 | mahāsukhaprakāśaḥ |

 

vajrasattvaṁ namaskṛtya prajñopāya[sva]rūpiṇam |

mahāsukhādvayaṁ vakṣye vastutattvaṁ samāsataḥ ||

 

utpattibhāvanā caikā dvitīyotpannabhāvanā |

ubhayorbhāvanā tasmāt tādātmya[mi]ha kathyate ||

 

apratityodayo nāsti dharmmāṇāmiti niścitam |

pratītyoditarūpatvāt hūjamājau tathā na kim ||

 

śūnyatābodhito bījaṁ bījādvimbaṁ prajāyate |

bimbe ca nyāsavinyāsau (sa)tasmāt sarvvaṁ pratītyajam ||

 

bāhyadvandasamāpattiriti yā deśanā muneḥ |

sa'vāntaraprabodhāya spaṣṭaṁ tantreṣu budhyate ||

 

sukhābhāve na bodhiḥ syāt matā yā sukharūpiṇī |

astitve ca mahān saṅgaḥ saṁsārodayahetukaḥ ||

 

ādisāntasukhaṁ viddhi yatsukhaṁ pratyayodbhavam |

avastukamato brūmo na sukhamato nāsti ca ||

 

tattvaṁ tāvadanutpādo dharmmānāṁ paramārthataḥ |

śātālīkaprakāśāt tu vijñeyā śuddhasambṛtiḥ ||

 

satyadva[ya]midaṁ śuddhaṁ śūnyatā yogisambṛtiḥ ||

dvayoradvayatā sādhyā kṛtvānarthavisarjjanam ||

 

mantrasaṁsthānayogātmā śāto majjati dhīdhanaḥ |

māyopamaṁ tato'dbaitaṁ viśvaṁ paśyati tādṛśam ||

 

bhūtakoṭiṁ tato viṣṭvā yuganaddhapadaṁ gataḥ |

yuganaddhasthito yogī sattvārthaikaparo bhavet ||

 

śātacit devatākāraṁ viśvacakramupāyakam |

prajñā ca śūnyatā proktā sādhyatādātmyamiṣyate ||

 

prajñopāyātmyakaṁ tattvaṁ bāhyābhyantaraśuddhitaḥ |

buddhā samāsato mantrī sukhito'sthānayogataḥ ||

 

pratītyotpādamātratvāt naiva sattvaṁ na śūnyatā |

sphūrttiśca devatākārā niḥsvabhāvā svabhāvataḥ ||

 

yathā yathā bhavet sphūrttiḥ sā tathā śūnyatātmikā |

dvaitādvaitamano yacca tatra tadvāsanāphalam ||

 

herukā'haṅkṛti ryogī herukārthe pratiṣṭhitaḥ |

bhāvāṁścāsau gurūn kṛtvā keśarīva bhramenmahī ||

 

śuddhaṁ śuddhyā jinānāṁ parita iha sadā viśvamābhāti yasya jātaṁ nādau na ruddhaṁ svaparavigaṇanākalpakoṭiprahīnam |

 

śātālīkaṁ prakāśaṁ bhavasamasamatā'dvaitarūpaṁ hi nūnaṁ cakre cakrādhipo'sau jinaguṇanilayo vajraḍāko munīndraḥ ||

 

|| mahāsukhaprakāśaḥ samāptaḥ || 

15 tattvaviṁśikā

 

15 | tattvaviṁśikā |

 

namaḥ sarvvajñāya |

 

prajñā citraṁ vipākaśca vimarddaśca vilakṣaṇam |

asyāstattvamato viddhi yenāsi jagato vibhuḥ ||1||

 

prajñā bhavaḥ samaścāsau trikāyaṁ tu triyānakam |

saiva cakraṁ sukhopāyaṁ yoginātadahaṁ param ||2||

 

mañjuvajro mahāmāyā vajraḍākastathā'pare |

prajñaiva bhedato bhāti muktiḥ saiva jinātmikā ||3||

 

acintyaṁ cintitaṁ caiva advayaṁ dvayameva ca |

sarvvākāravaropetaṁ bhāvābhāvau grahāgrahau ||4||

 

vijñāyāpagataṁ cittaṁ nirālambamanuttaram |

śāntaṁ śuddhaṁ nirābhāsaṁ vittiḥ prajñeti kīrttitā ||5||

 

praveśaśca bhavedasya vidhyaṣṭamanasāṁ tataḥ |

nānādharmmādupāyo'tra mṛdumadhyādimātrataḥ ||6||

 

karmmasamayamudrābhyāṁ cakraṁ niṣpādya bhāvataḥ |

dhyāyanti mṛdavo bodhiṁ śuddhatattvabahirmukhāḥ ||7||

 

jñānamudrāsamāpannaṁ mañjuvajrādināyakam |

na satyaṁ na mṛṣākāraṁ ātmānaṁ madhyayoginaḥ ||8||

 

svādhiṣṭhānapadaṁ jñātuṁ ye śaktāḥ tattvato nahi |

mārgopadeśitasteṣāṁ kramato bodhisiddhaye ||9||

 

devatābhiniveśaścedvāsanā'tra kathaṁ nahi |

vāsanaiva viśuddhā cet sarvvatraiva tu sā tathā ||10||

 

dṛṣṭatattvaḥ punaryogī mahāmudrāparāyaṇaḥ |

sarvvabhāvasvabhāvena viharet uttamendriyaḥ ||11||

 

prakṛtau yat śubhaṁ labdhaṁ sarvvasaṅkalpavarjjitam |

tadevedaṁ jagad yasmāt tasmāt sarvvamanāvilam ||12||

 

bāhyaṁ vastu manogrāhyaṁ bhrāntaṁ na bhāsate yataḥ |

svapnāṅganeva viṣpaṣṭaṁ cinmātramarthakāri tat ||13||

 

cittamātraṁ bhaved bodhermataṁ cittamacittakam |

svasaṁvittiracittaṁ ca vittirgurumapekṣate ||14||

 

śūnyatā sarvvavastūnāṁ kasya nāma na sammatā |

sarvvabhāvasvabhāvo'sau kaṣṭā pratyātmavedyataḥ ||15||

 

anilādisahāyena bhaktaṁ yatheha taṇḍulāḥ |

tathatāyā tathā śuddhā avidyā yāti vidyatām ||16||

 

yasya cintā bhaved dhyānaṁ tasyācintyaṁ bhavet na kim |

acintātmā bhaved yogī buddherjjagadudāhṛtaḥ ||17||

 

cakramasau bhaved yogī mahāmudrā sa eva hi |

dharmmasambhoganirmmāṇāḥ sarvvākāraḥ sa eva hi ||18||

 

kṛtakṛtyo nirāśaśca sarvvāsaṅgavahirmmukhaḥ |

caturīryyāpathairyukto buddho'yaṁ buddhasammataḥ ||19||

 

advayena dvayaṁ (saṁ)kṛtvā yadasādi śubhaṁ mayā |

jagadadvayamadyaiva bhṛyāt tena mahāsukham ||20||

 

||tattvaviṁśikā samāptā ||

16 mahāyānaviṁśikā

 

16 | mahāyānaviṁśikā |

 

nijakāyamahaṁ vande asaṁskṛtamalakṣaṇam |

sarvvākāravaropetaṁ yuga[na]ddhapada(sa)ṅgatam ||1||

 

dharmmasambhoganirmmāṇā yannijaṁ tat svabhāvataḥ |

tadasya darśanaṁ yuktaṁ samyassambodhisiddhaye ||2||

 

darśanaṁ ca bhavedasya anāropād vipaśyanā |

mantrayānānusāreṇa tadidaṁ vakṣyate'dhunā ||3||

 

na nedaṁ śāśvataṁ viśvaṁ na cocchedi samīhitam |

śāśvatocchedino yugmaṁ nānubhayaṁ vinobhayam ||4||

 

catuṣkoṭivinirmmuktaṁ tattvaṁ tattvavido viduḥ |

catuṣkoṭiviśuddhaṁ tu ca [tu]ṣkoṭisamāśritam || 5||

 

khasamaṁ asamaṁ śāntamādimadhyāntavarjjitam |

acintyaṁ cittakaṁ caiva sarvvabhāvasvabhāvakam ||6||

 

jagadekarasaṁ buddhā prabhāsvaramanāvilam |

sarvvasaṅkalpaniḥśaṅkā viharaddhaṁ yathāsukham ||7||

 

na kleśā bodhito bhinnā na bodhau kleśasambhavaḥ |

bhrāntitaḥ kleśasaṅkalpo bhrāntiḥ prakṛtinirmmalā ||8||

 

īryyā ca kāyikaṁ karmma vācikaṁ dharmmadeśanā |

samādānaṁ manaḥ karmma nirvvikalpasya dhīmataḥ ||9||

 

jaganmāyetyasau ------------------- māyeti mā kṛthāḥ |

māyāmoho mahābhrāntirbhrāntirbhrāti satāṁ matā ||10||

 

vijñāyaivaṁ yathārūpaṁ buddhādīnāṁ samāsataḥ |

bhuñjānaḥ sarvvathā sarvvaṁ tattvavedī prasidhyati ||11||

 

dharmmaskandhasahasreṣu badhyatāṁ nāma śūnyatā |

baddhā nāsau parāmarśāt vināśārthaṁ bhavedguroḥ ||12||

 

sarvvākārāḥ sukhaṁ tattvaṁ saṅkalpoparateḥ sa te |

śūnyatā na sukhaṁ tattvaṁ na cintyaṁ na sukhaṁ sukham ||13||

 

yena buddhamanāropaṁ na dṛṣṭaṁ paramārthataḥ |

adṛṣṭe yujyate tasya vṛttaṁ paścāt yathā tathā ||14||

 

na dvayaṁ nādvayaṁ yasya na bodhiḥ sadvilakṣaṇā |

nirāśo'sau mahāyogī sarvvākāragatiṁ gataḥ ||15||

 

ādikarmma yathodiṣṭaṁ karttavyaṁ sarvvayonibhiḥ |

śūnyatākaruṇābhinnaṁ yad bodhau jñānamiṣyate ||16||

 

kṛpāyāḥ śūnyatā nānyā karuṇā kharanāyikā |

saṁskṛtya na vayaṁ brūmo brūmaśce [t]yuganaddhataḥ ||17||

 

ghaṭādergrahaṇairyasya dhyānasātatyayogataḥ |

bhavedasau mahābuddhaḥ sarvvākāraikavigrahaḥ ||18||

 

asaṁskṛta[ma]nā dharmmo bodhaḥ sambhogalakṣaṇaḥ |

tadeva nirmmitaścitraḥ nijaḥ sarvvasvabhāvataḥ ||19||

 

yadanena samāsādi puṇyaṁ puṇyavatā mayā |

tenāstu sakalo loko buddhabodhiparāyaṇaḥ ||20||

 

|ṁahāyānaviṁśikā samāptā || 

17 nirbedhapañcaka

 

17 | nirbedhapañcaka |

 

buddhaṁ buddhaṁ jagat śuddhaṁ dvandvabodhe na bandhanāḥ |

ādiśuddho mahābuddhaḥ kiṁ buddhaṁ buddhaśāsane ||1||

 

idaṁ nivṛttapratipakṣatattvaphalavikalpasya |

sahajaṁ nivṛttapratipakṣatattvaphalavikalpasya |

sahajaṁ nirbedhabhājaḥ svābhāvikaṁ vacaḥ(?)||2||

 

jñānamanāvilaṁ śūnyamanābhogakṛpātmakam |

pratītya jāyate tacca svabhāvābhāvavarjjitam ||3||

 

anena nirbedhapratirūpamākhyāti -

dharmmāṇāṁ śūnyatā vāyuḥ kṛpā vāyurgarīyasī |

vāyuḥ sambarasāmarthyaṁ vāyuśuddhā ca sambṛtiḥ ||4||

 

anena nirbharasahajodbhāramudgīrati -

hā kiṁ brūmaḥ kathaṁ brūmo brūmo vā kka nu te janāḥ |

vaddhā vṛttirbhaved yeṣāmanābhogārthaḥ śālinī ||5||

 

etena karuṇayā'pratiṣṭhitanirvvacanāya dharmmagambhīranayādhimuktikapuruṣadurllabhatāmāvedayati |

 

sakarmmasūtrabījāddhi marmmacchedi phalaṁ mama |

.............yo mayā hiṁsro...........pyevaṁ sahite ||6||

 

anena svakarmmasūtragrathitopahatamatisakalasattvaparigrahaṁ kurvvāṇo bodhisattvānāṁ hṛdayamācaṣṭe |

 

|ṁirbedhapañcakaṁ samāptam ||

18 madhyakaṣaṭka

 

18 | madhyakaṣaṭka |

 

catuṣkoṭivinirmmuktaṁ jñānavastu sadadvayam |

kalpaśūnyamanālambyaṁ viduḥ sākāravādinaḥ ||1||

 

svasambitte[ra]nucchedāt nīlādīnāmabhāsanād |

nimittānāmanutpādāt madhyamāpratipat matā ||2||

 

catuṣkoṭivinirmmuktaḥ prakāśālīkalakṣaṇaḥ |

māyopamādvayaścaiṣa siddhānto mānasaṅgataḥ ||3||

 

vastuśūnyā tu yā vittirnirākārā nirañjanā |

madhyamā pratipat saiva tatpṛṣṭhe śuddhasambṛtiḥ ||4||

 

prakāśo vā'prakāśo vā tattvato nopalabhyate |

sarvvathā'jātarūpatvāt madhyamāmapare viduḥ ||5||

 

catuṣkoṭivinirmmuktaḥ prakāśo devatātmakaḥ |

śātādvayasvabhāvaśca pra[tī]tyotpādamātrakaḥ ||6||

 

|ṁadhyakaṣaṭka samāptaḥ |

 

kṛtiriyaṁ mahāpaṇḍitāvadhūtaśrīmadadvayavajrapādānāmiti || 

19 premapañcaka

 

19 | premapañcaka |

 

pratibhāso varaḥ kāntaḥ pratītyotpādamātrakaḥ |

na syāt yadi mṛtaiva syāt śūnyatā kāminī matā ||1||

 

śūnyatātivarā kāntā murttyā nirupamā tu yā |

pṛthak yadi kadācit syāt baddhaḥ syāt kāntanāyakaḥ ||2||

 

dampatī śaṅkitau tasmāt gurorupasthitau puraḥ |

nijaprītyā tayostena sāhajaṁ prema kāritam ||3||

 

vāyusadgurupāṇḍityamahākauśalamīdṛśam |

nijābedhanirālambāvubhau jātāvanuttarau ||4||

 

sarvvalakṣaṇasampūrṇau caturdvayavivarjjitau |

sarvvabhāvasvabhāvau ca niḥsvabhāvau sadoditau ||5||

 

|premapañcakaṁ samāptam ||

20 tattvadaśaka

 

20 | tattvadaśaka |

 

sadasadyogahīnāyai tathatāyai namo namaḥ |

anāvilā yataḥ saiva bodhato bodhirūpiṇī ||1||

na sākāranirākāre tathatāṁ jñātumicchataḥ |

madhyamā'madhyamā caiva guruvāganalaṅkṛtā ||2||

bodhirasau bhaved bhāvaḥ saṅgaṁ tyaktā svabhāvataḥ |

āsaṅgo bhrāntito yāto bhrāntirasthānikā matā ||3||

kiṁ tattvaṁ vastuno rūpaṁ rūpaṁ cārūpakaṁ yataḥ |

arūpaṁ ca bhaved rūpaṁ phalahetusvabhāvataḥ ||4||

evameva rasā dharmmā nirāsaṁṅgā nirāspadāḥ |

prabhāsvarā amī sarvve yathābhūtasamādhinā ||5||

yathābhūtasamādhiśca bhavet prasthānacittataḥ |

ajasraṁ jāyate tattvaṁ yasmāt tat padavedinām ||6||

jñānajñeyavihīnaṁ [tu]jagadevādvayaṁ matam |

dvayahīnābhiropaśca tathaiva hi prabhāsvaraḥ ||7||

etat tattvāvarodhena yena tena yathā tathā |

vivṛtākṣo bhramed yogī keśarīva samantataḥ ||8||

lokadharmmavyatīto'sau unmattavratamāśritaḥ |

sārdhaṁ karotyātālambaḥ svādhiṣṭānavibhūṣitaḥ ||9||

 

--------------------------------------------------------

samāsamamatā hitvā jñātumahānāyādhanāḥ ||10||

 

||tattvadaśakaḥ samāptaḥ |

kṛtiriyaṁ paṇḍitāvadhūtādvayavajrapādānāmiti || 

21 amanasikārādhāraḥ

 

21 | amanasikārādhāraḥ |

 

namo buddhāya |

amanasikāra itatra bahavo vipratipannāḥ | tat kaścidāha apaśabdo'yamiti,samāse manaskāra iti bhavitumarhati | tatrocyate,tatpuruṣe kṛti bahulamiti | atra bahulavacanāt saptamyā'lugiti alukasamāse kṛte amanasikāra amanaskāraḥ,tvaci sāraḥ tvaksāraḥ,yudhiṣṭhiraḥ,etāni rūpāṇi sampadyante,ato nāyamapaśabdaḥ | apara āha,hanta lakṣaṇasādhitamevedaṁ vacaḥ kiṁ ca asiddham | tanna,nānāsūtratantreṣu dṛṣṭatvāt āryyasarvvaviṣayāvatārajñānālokālaṅkāramahāyānasūtre | amanasikārā dharmmāḥ kuśalāḥ | manasikārā dharmmā akuśalāḥ | tatraiva -

 

avikalpitasaṅkalpa apratiṣṭhitamānasa |

asmṛtyamanasikāra nirālamba namo'stu te ||

 

tathā avikalpapraveśādhāraṇyāṁ bodhisattvo mahāsattvaḥ sarvvavikalpanimittāni ākāśagatikāni amanasikārataḥ parivarjjayati | aparāparāṇi granthavistarabhayāda na

likhyante |

sautrāntikamevedaṁ vacaḥ,nasāntikaṁ sūtrānteṣu dṛṣṭatvāt | tanna | uktaṁ hi hevajre tattvapaṭale | svarūpeṇa na cittaṁ nāpi cetamam | tathā -

 

bhāvyante hi jagat sarvvaṁ manasā ya(smā)nna bhāvyate | arthāt amanasikāreṇeti gamyate | apara āha,tantre'pyasti,paraprasajyapratiṣedhanaño viṣayatvāt abhāvo vācyaḥ | tanna,prakrāntasya pratiṣedhaḥ | 'yadi nāprasajyaṁ pratisiddhata iti prasajyapratiṣedhaḥ | yathā asūryyampaśyā rājadārāḥ | ayamarthaḥ | evannāma tā guptā rājadārā yat sūryyamapi na paśyantīti | atra na sūryyābhāvaḥ kṛtaḥ | kiṁ nāma rājadārāṇāṁ yat sūryadarśanaṁ prasajyaṁ tanniṣiddham | amanasikāre'pi naño manasikaraṇaṁ yad grāhyagrāhakādi prasaktaṁ tanniṣiddham | na manaḥ,ato na doṣaḥ | yadā kaścidevaṁ vadati śāśvatocchedalakṣaṇo mana[si]kāraḥ sammato bhagavatā | tadocyate,śāśvatocchedādiḥ manasikāro vā'manasikāraḥ | etena sarvvāsaṅgahāniḥ kriyate amanasikāraśabdeneti | tathācoktaṁ bhagavatā,avikalpapraveśādhāraṇyāṁ - kena kāraṇena kulaputra!

 

avikalpadhāturamanasikāra ityucyate sarvvavikalpanimittasamati krāntatāmupādāyeti | ete sarvvavikalpasamati krāmatā darśitā bhavati amanasikāraśabdeneti | paryyudāsapakṣe'pi na doṣaḥ,abrāhmaṇamānayetyukte brāhmaṇasadṛśasya kṣatriyāderānayanaṁ bhavati,na tu vijātīyasya kaṭādeḥ | atrāpi niḥsvabhāvavedanasya saṁsthitiḥ kṛtāḥ | etena māyopamā ..............................................................prasaṅga iti | yadi cātra naño vyutpattiratra kriyate akārapradhāno'manasikāraḥ śākapārthivavat madhyapadalopīsamāsaḥ,etena yāvān manasikāraḥ sarvvamanutpādātmaka ityarthaḥ | kka nirddiṣṭaṁ bhagavatā anutpādakārako akāra iti ?tad yathā uktaṁ ca hevajre mantrapaṭale,akāromukhaṁ sarvvadharmmāṇāmādyanutpannatvāt ityādi | asyārthaḥ,sarvvadharmmāṇāṁ ādyanupannatvāt akāro mukhaṁ pradhānaṁ ityakārastvanutpannalakṣaṇaḥ yo'graḥ | tathā ca nāmasaṅgītauḥ -

 

akāraḥ sarvvavarṇāgro mahārthaḥ paramākṣaraḥ |

mahāprāṇo hyanutpādo vāgudāhāravarjjitaḥ ||

 

iti | yadi vā akāro'tra nairātmyāvījaṁ tathā ca hevajre ālerādi nerādi nairātmyeti | etena sarvvamanasikāro'nātmako'svabhāva ityuktaṁ ca bhavati |

 

yadi vā -

 

ādisvarasvabhāvā sādhītibuddhaiḥ prakalpitā | saiva bhagavatī prajñā utpannakramayogataḥ ||

 

yadi vā a iti prabhāsvarapadam,manasikāra iti svādhiṣṭhānapadam,aścāsau manasikāraśceti amanasikāraḥ | etena amanasikārādipadaiḥ acintyaprabhāsvarasvādhiṣṭhānapadaṁ śūnyatākaruṇābhinnayuganaddhādvayavāhisambedanamāpāditaṁ bhavatīti |

 

|'manasikāradhāraḥ samāptaḥ ||

 

prakṛtyājātadharmmeṣu vidhyapohau parśovacaḥ ||

astīti vadato brūmo nāsti sarvvaṁ vicārataḥ |

nāstīti vadato brūmaḥ sarvva[ma]styavicārataḥ ||

yathā yathā samāropā jāyante tattvayoginaḥ |

tathā tathā samāropā hanyante tattvayoginā ||

 

[sahajo]'kṛtrimo yasmāt[tasmāt]saṅgo na sāhajaḥ |

sukhaṁ na sahajādanyat sukhaṁ cāsaṅgalakṣaṇam ||

jñātvā niḥsaṅgatāṁ nāmni [ni]rvedhāgatasatsukham |

viśvaṁ svasamayaṁ kṛtvā magnaḥ sahajasāgare ||

mantratattvasthito yogau niḥsaṅgārthapratiṣṭhitaḥ |

bhāvāṁścāsau gurūn kṛtvā niḥsa[ṅgaviṣayo]bhavet ||

 

|kṛtiriyaṁ paṇḍitāvadhūtaśrīmadadvayavajrapādānām ||

 

||samāpto'yaṁ granthaḥ |

 

ye dharmmā hetuprabhavā hetuṁ teṣāṁ tathāgato hyavadat |

teṣāṁ ca yo nirodha evaṁvādī mahāśramaṇaḥ ||

 

||śrubhaṁ bhūyāt ||