Ở trong đời nay, các ngành Khoa học kỹ thuật, thông tin, văn hóa ngày càng phát triển mạnh mẽ và nhanh chóng, con người thời nay cũng ngày càng thông minh và tài trí hơn xưa rất nhiều. Thế nhưng, có tài trí mà không có căn tánh tốt đẹp thì càng thông minh bao nhiêu, càng dễ tự lầm lẫn bấy nhiêu; rồi lại làm cho người khác cũng lầm lạc theo mình. Nếu người thông minh, tài trí mà có thể giữ kín tài năng, khiêm tốn, chẳng phô trương tài hoa, thì đức hạnh đó sẽ có thể kết thành chánh khí và sẽ có thành tựu lớn trong việc tu tịnh nghiệp của mình.

Người tu hành chân chánh thì phải biết cái huyền cơ chỉ nằm trong cái tâm ẩn mật của mình, chớ chẳng có nơi sự tướng bên ngoài. Người thông minh, tài trí nếu thiếu hàm dưỡng, chấp pháp, chấp ngã, ngạo nghễ, khoe khoang thì sẽ tự mình phá hỏng chánh khí của mình nên chẳng hưởng được cái phước thông minh, tài trí ấy và cũng chẳng thể có thành tựu lớn lao trong việc tu tịnh nghiệp. Thậm chí, nếu họ sử dụng trí thông minh vào chuyện vô ích, làm tổn hại cho người khác, thì cái thông minh đó lại trở thành trí huệ hèn tệ (cuồng huệ), nên chẳng thể gọi là “trí huệ chân thật.”

Thời nay, có rất nhiều người thường sử dụng trí thông minh của mình trong những việc kinh tế, chánh trị và văn hóa xả hội có khả năng hấp dẫn, kích động quần chúng như là: mánh mung, lươn lẹo, đấu tranh, giết người, trộm cắp, dâm dật v.v… vượt qua khỏi đạo lý, khinh miệt luân thường đạo lý, chống trái với luật pháp v.v.... Họ chẳng biết, một khi hơi thở trút ra mà không hít vào được, thì thân sau sẽ phải trải qua bao nhiêu kiếp bị đọa đày trong tam ác đạo. Lúc ấy, rất

khó có lại được thân người, huống gì là có được thân nam. Vì vậy, người học Phật bất luận là nam giới hay nữ giới đều phải biết quét dọn thân, ngữ và tâm của chính mình sao cho nhất cử, nhất động đều phù hợp với chánh đạo, chẳng nên phát khởi lên những tư tưởng, hành động và lời nói bất chánh, tà mị, dâm dục, vọng ngữ, hí luận, thị phi, khích động những sự mấu thuẫn đấu tranh xung độ, làm mất đi chánh khí của mình và của người khác; đấy mới xứng đáng là đấng trượng phu trong đời.

Trong cuộc sống đời thường, khi chúng ta muốn hỏi người ta, đường đi nước bước để đến một nơi nào đó, chúng ta còn phải chắp tay tỏ vẻ cung kính, hỏi xong rồi còn phải thốt lời cám ơn; huống gì nay chúng ta đã quy y Tam Bảo, muốn nương nhờ vào Phật pháp để liễu sanh thoát tử, để đi về Tây Phương Cực Lạc, thì làm sao có thể xem việc học Phật, nghe pháp là chuyện bình thường trong đời mà chẳng thể hết lòng chân thành cung kính đối với Tam Bảo và thiện tri thức. Người phát khởi được lòng kính tin Phật, kính trọng pháp và hòa kính với hết thảy tăng đoàn, rồi lại thuận theo lời Phật dạy, phát Bồ-đề tâm, một dạ chân thật niệm Phật cầu sanh Tịnh độ chẳng chút hư dối thì chính là người có chánh khí. Vì sao? Vì nếu họ chẳng có chánh khí thì đối với chánh pháp của Phật họ cũng chẳng thể tin nhận được một cách đúng đắn.

Khi xưa vua Thuận Trị đời nhà Thanh tôn xưng Thiền sư Ngọc Lâm làm thầy, với pháp danh là Hành Si. Vua viết thư cho một vị đồng môn tên là Hành Sâm, rồi ký tên là ”pháp đệ Hành Si hòa-nam.” Vua tự xưng mình là “pháp đệ” đối với đồng môn, rồi lại

dùng chữ “hòa-nam” để tỏ lòng cung kính của mình với đồng môn. Chúng ta nên biết, chữ “hòa-nam” là dịch âm của tiếng Phạn “vandana,” có nghĩa là “rập đầu cuối lạy.” Chữ này thường được dùng để đảnh lễ, cung kính Tam Bảo. Sau khi Phật tử hành lễ quy Tam Bảo, rồi đọc câu “hòa nam Thánh chúng;” nghĩa là rập đầu cuối lạy Thánh chúng. Thế mà, một vị Hoàng đế với thế lực lừng lẫy trong thời đó, lại có thể dẹp lòng tự ngã, dùng chữ “pháp đệ rập đầu cuối lạy” để tỏ lòng cung kính đồng môn thì cũng đủ thấy sự cung kính của vua Thuận Trị chân thật đến mức nào rồi. Đối với đồng môn mà vua cung kính như vậy, thì đối với sư phụ và Tam Bảo ắt hẳn là vua phải là hết sức cung kính.

Ngày nay, người học Phật chúng ta chẳng có được một phần cung kính như Hoàng đế Thuận Trị. Lúc chúng ta theo một vị thầy học Phật thì tỏ vẻ cung kính, lễ lạy, xưng tụng đủ điều; nhưng đến khi thấy chỗ khác thích ý hơn, không còn muốn học ở thầy củ nữa thì liền quay đầu phỉ báng thầy củ. Đó đã chỉ rõ người thời nay, khí phận chẳng chánh, chánh niệm chẳng có, tự làm tổn hại ân đức của mình, nên công phu niệm Phật chẳng thể đạt được chỗ thanh tịnh như người thời xưa. Cái tâm của con người thời nay đều là hư tình giả ý như vậy đó. Vì vậy, chư cổ đức thường luôn nhắc nhở chúng ta, trước khi khởi công học đạo thì phải học làm người chân thành cung kính trước đã. Khi tâm mình đã có sự chân thành cung kính, thì tất cả sự học vấn và tu tập khác sẽ tự nhiên được dễ dàng và thuận lợi.

Cổ nhân nói: ”Nếu chẳng hạ mình trước người thật sâu, thì chẳng thể đạt được

lẽ thật.” Vì sao? Bởi lẽ nếu chính mình chẳng thể sanh tâm cung kính, thì dù người ta có chịu khó và cố gắng dạy mình, nhưng do trong tâm của chính mình không có chánh khí, chất chứa toàn là những điều ngạo mạn nên tự gây chướng ngại trong việc học Phật, chẳng thu nhận được lợi ích thật sự. Không riêng gì việc học Phật phải là như thế, mà ngay cả việc học lấy một ngành nghề trong thế gian cũng phải là như thế. Nghề nghiệp trong thế gian chỉ là việc kiếm tiền để nuôi sống thân miệng mà còn phải học với tâm chân thành cung kính như vậy, huống gì là việc học Phật pháp để thấu suốt nguồn cội của Thánh đạo, để liễu sanh thoát tử, để thành Phật. Vì vậy, Phổ Hiền Thập Đại Nguyện Vương lấy hạnh “chân thành cung kính” làm đ