Chim Việt Cành Nam             [  Trở Vá»  ]          [ Trang Chủ ]                 [ Tác giả ]

Bức tÆ°á»ng và quả trứng
Phạm Vũ Thịnh dịch

Diễn văn của Murakami Haruki nhận giải thưởng Jerusalem của Israel hôm 15/02/2009

Kính chào quý vị. Hôm nay, tôi đến Jerusalem vá»›i tÆ° cách tiểu thuyết gia, nghÄ©a là má»™t chuyên gia bịa chuyện. Tất nhiên, chẳng phải chỉ có tiểu thuyết gia bịa chuyện mà thôi. Chính trị gia cÅ©ng bịa chuyện, là Ä‘iá»u ai cÅ©ng biết. Những nhà ngoại giao và những tÆ°á»›ng lãnh tùy lúc mà bịa chuyện trong giá»›i của há», không khác gì những ngÆ°á»i bán xe cÅ©, hàng thịt, hay thợ xây cất. Tuy nhiên, chuyện bịa của tiểu thuyết gia thì khác vá»›i những giá»›i khác ở chá»— chẳng ai phê phán tiểu thuyết gia là vô đạo đức khi bịa chuyện cả. Mà thá»±c tế, tiểu thuyết gia càng khéo léo bịa đặt những chuyện bịa càng to lá»›n và tinh xảo, thì lại càng được quần chúng và các nhà phê bình khen ngợi. Tại sao lại nhÆ° thế?

Xin trả lá»i thế này: nhá» diá»…n tả khéo léo những chuyện bịa đặt, nghÄ©a là bịa ra những hÆ° cấu được biểu hiện nhÆ° thật, tiểu thuyết gia có thể Ä‘em sá»± thật ra má»™t vị trí má»›i và soi rá»i ánh sáng má»›i vào đấy. Trong hầu hết các trÆ°á»ng hợp, nắm được sá»± thật và diá»…n tả sá»± thật cho chính xác là chuyện thấy rõ là bất khả. Vì vậy mà chúng ta ráng nhá»­ sá»± thật ra khá»i hang ổ ẩn náu, để nắm lấy Ä‘uôi mà lôi sá»± thật ra má»™t vị trí hÆ° cấu, và thay thế bằng hình thức tiểu thuyết. Tuy nhiên, để làm được nhÆ° thế, trÆ°á»›c tiên, chúng ta phải minh định sá»± thật nằm đâu, ngay trong chúng ta. Äó là Ä‘iá»u kiện trá»ng yếu để bịa đặt được những chuyện bịa được tán thưởng.

Tuy nhiên, hôm nay thì tôi không có ý định bịa chuyện. Tôi xin gắng thành thật hết mình. Má»—i năm chỉ có vài ngày tôi không bận bịu bịa chuyện, hôm nay đúng vào má»™t trong số vài ngày đó. Vậy thì, xin cho tôi nói thật vá»›i quý vị. Ở Nhật Bản, có má»™t số khá nhiá»u ngÆ°á»i khuyên tôi đừng đến đây để nhận giải thưởng Jerusalem. Có ngÆ°á»i còn doạ là há» sẽ phát Ä‘á»™ng tẩy chay sách của tôi nếu tôi đến nhận giải nữa kia. Tất nhiên, lý do là cuá»™c chiến khốc liệt Ä‘ang diá»…n ra ở Gaza. Liên Hiệp Quốc báo cáo rằng trên má»™t ngàn ngÆ°á»i đã chết trong thành phố Gaza bị bao vây, trong số đó có nhiá»u thÆ°á»ng dân không có võ khí, cả trẻ em và ngÆ°á»i già lão.

Sau khi nhận tin được giải thưởng này, đã nhiá»u lần tôi tá»± há»i: liệu đến Israel trong tình huống nhÆ° thế này và nhận giải thưởng có phải là Ä‘iá»u nên làm? liệu việc này có tạo ấn tượng là tôi ủng há»™ má»™t bên của cuá»™c tranh chấp, chấp nhận chính sách của má»™t quốc gia đã quyết định tung ra sức mạnh quân sá»± áp đảo của há»? Tất nhiên, tôi không muốn tạo ra ấn tượng nhÆ° thế. Tôi không chấp nhận cuá»™c chiến tranh nào, và tôi không ủng há»™ quốc gia nào. Mặt khác, tất nhiên, tôi đâu có muốn thấy sách của tôi bị tẩy chay.

Dù sao, cuối cùng, sau khi đã cân nhắc thận trá»ng, tôi quyết định đến đây. Má»™t lý do trong quyết định đó là vì có quá nhiá»u ngÆ°á»i khuyên tôi đừng làm nhÆ° thế. Có lẽ, giống nhÆ° những tiểu thuyết gia khác, tôi nghiêng vá» phía làm ngược hẳn lại Ä‘iá»u gì ngÆ°á»i ta bảo tôi làm. Nếu ngÆ°á»i ta bảo tôi, nhất là khi há» doạ tôi "Äừng đến đấy", "Äừng làm chuyện ấy", thì tôi lại muốn "đến đấy" và "làm chuyện ấy". Tính tôi nhÆ° thế, quý vị có thể bảo đó là tính khí của tiểu thuyết gia. Tiểu thuyết gia là má»™t giống ngÆ°á»i đặc biệt. Há» không thật lòng tin thứ gì há» chÆ°a thấy tận mắt hay sá» tận tay.

Và đó là lý do tôi đến đây. Tôi chá»n đến đây hÆ¡n là không đến. Tôi chá»n việc nhìn tận mắt hÆ¡n là không nhìn. Tôi chá»n việc nói lên vá»›i quý vị hÆ¡n là im lặng.

Xin cho phép tôi Ä‘Æ°a lên má»™t thông Ä‘iệp, có tính cách thật cá nhân. Äó là má»™t Ä‘iá»u mà tôi luôn luôn giữ trong trí khi sáng tác tiểu thuyết. Tuy tôi chÆ°a há» nghÄ© đến chuyện viết lên má»™t mảnh giấy mà dán lên tÆ°á»ng nhà, nhÆ°ng Ä‘iá»u ấy cÅ©ng đã được khắc lên bức tÆ°á»ng tâm trí của tôi, nhÆ° thế này:

"Giữa má»™t bức tÆ°á»ng cao kiên cố và má»™t quả trứng đập vào đấy, tôi luôn luôn chá»n đứng vá» phía quả trứng".

Vâng, mặc cho bức tÆ°á»ng có lý đến thế nào Ä‘i nữa, và mặc cho quả trứng có sai lầm đến đâu Ä‘i nữa, tôi vẫn đứng vá» phía quả trứng. Ai khác sẽ phán định phía nào đúng, phía nào sai. Có lẽ thá»i gian hay lịch sá»­ sẽ làm việc phán định đó. Chứ nếu có tiểu thuyết gia nào mà đứng vá» phía bức tÆ°á»ng để viết tiểu thuyết, thì cho dù vá»›i lý do gì Ä‘i nữa, tác phẩm của há» liệu có được chút giá trị gì chăng?

Thế ẩn dụ này có ý nghÄ©a gì? Trong vài trÆ°á»ng hợp, ý nghÄ©a đó thật Ä‘Æ¡n giản và rõ ràng. Oanh tạc cÆ¡, xe tăng, phi đạn, bom lân tinh, là bức tÆ°á»ng cao ấy. Còn quả trứng kia, chính là những thÆ°á»ng dân không võ trang bị cán bẹp, bị đốt cháy, bị bắn chết. Äó là má»™t ý nghÄ©a của ẩn dụ này.

NhÆ°ng chẳng phải chỉ có thế. Ẩn dụ này còn có ý nghÄ©a sâu xa hÆ¡n. Xin nghÄ© nhÆ° thế này: Má»—i má»™t ngÆ°á»i chúng ta, không nhiá»u thì ít, là quả trứng ấy. Má»—i chúng ta là má»™t linh hồn có má»™t không hai, không thể thay thế, được bao bá»c trong má»™t lá»›p vá» dá»… vỡ. Äiá»u này đúng vá»›i bản thân tôi, và đúng vá»›i má»—i ngÆ°á»i trong quý vị nữa.

Và má»—i má»™t ngÆ°á»i trong chúng ta, tuy chừng má»±c có khác nhau, cÅ©ng Ä‘ang đối đầu vá»›i bức tÆ°á»ng cao và kiên cố ấy. Bức tÆ°á»ng ấy có tên. Äó là "Guồng máy". Guồng máy vốn là để bảo vệ chúng ta, nhÆ°ng thỉnh thoảng lại tá»± ý hành Ä‘á»™ng, bắt đầu giết hại chúng ta và bắt chúng ta phải giết hại ngÆ°á»i khác má»™t cách tàn nhẫn, hữu hiệu và có hệ thống.

Tôi chỉ có má»™t lý do để viết tiểu thuyết, đó là Ä‘em phẩm giá của tâm hồn má»—i con ngÆ°á»i cá thể lên bá» mặt mà soi rá»i ánh sáng vào đấy. Mục đích của câu chuyện tiểu thuyết là gióng lên tiếng chuông cảnh giác và rá»i đèn vào Guồng máy, để phòng ngừa Guồng máy cuốn hút hồn phách của chúng ta vào mạng nhện của nó mà làm tổn thÆ°Æ¡ng mất. Tôi thật lòng tin rằng chức vụ của tiểu thuyết gia là viết lên những câu chuyện nhằm minh định giá trị cá biệt của má»—i tâm hồn cá nhân, qua những câu chuyện vá» sá»± sống và sá»± chết, vá» tình yêu; những câu chuyện khiến ngÆ°á»i ta khóc, khiến ngÆ°á»i ta run rẩy khiếp sợ, hay cÆ°á»i đến rung ngÆ°á»i. Vì lý do đó mà tiểu thuyết gia chúng ta tiếp tục không ngừng, ngày này qua ngày khác, bịa đặt ra những chuyện hÆ° cấu má»™t cách nghiêm túc tuyệt đối.

Cha tôi đã mất năm ngoái ở tuổi 90. Ông đã là má»™t nhà giáo vá» hÆ°u và là má»™t sÆ° tăng Phật giáo bán thá»i gian. Thá»i sinh viên hậu đại há»c ở Kyoto, cha tôi đã bị trÆ°ng binh và gá»­i sang chiến đấu ở Trung Quốc. Là má»™t đứa trẻ sinh sau Thế chiến thứ hai, tôi quen thấy cha tôi dâng lá»i cầu nguyện dài dòng và thành khẩn trÆ°á»›c bàn thá» Phật nhá» trong nhà, má»—i buổi sáng trÆ°á»›c giá» Ä‘iểm tâm. Có lần tôi há»i vì sao ông làm thế, cha tôi bảo là ông cầu nguyện cho những ngÆ°á»i đã chết trên chiến trÆ°á»ng. Ông bảo ông cầu nguyện cho tất cả những ngÆ°á»i đã chết ấy, cả bạn đồng minh lẫn quân địch. Ngắm lÆ°ng cha tôi quỳ trÆ°á»›c bàn thá», tôi hầu nhÆ° cảm nhận được cái bóng của sá»± chết lởn vởn quanh ngÆ°á»i ông.

Cha tôi mất Ä‘i, mang theo cả những ký ức, ká»· niệm của ông, mà tôi không bao giá» biết được. NhÆ°ng bóng dáng của sá»± chết lởn vởn quanh ông vẫn còn lÆ°u lại trong ký ức của tôi. Äó là má»™t trong vài Ä‘iá»u mà tôi thừa kế được từ cha tôi, và là má»™t trong những thứ quan trá»ng nhất.

Tôi chỉ có má»™t Ä‘iá»u muốn thÆ°a vá»›i quý vị hôm nay. Tất cả chúng ta là ngÆ°á»i, là những cá thể vượt lên trên má»i thứ quốc tịch, chủng tá»™c hay tôn giáo, và chúng ta Ä‘á»u là những quả trứng dá»… vỡ trá»±c diện vá»›i má»™t bức tÆ°á»ng kiên cố tên là "Guồng máy". Nhìn cách nào Ä‘i nữa cÅ©ng thấy chúng ta chẳng có hy vá»ng thắng được. Bức tÆ°á»ng quá cao, quá kiên cố, và quá lạnh lùng. Nếu quả thật chúng ta có chút cÆ¡ may nào thắng được, thì hẳn phải là từ niá»m tin của chúng ta vào tính cá biệt tuyệt đối không thể thay thế của linh hồn của chính chúng ta và của má»i ngÆ°á»i khác, và từ niá»m tin của chúng ta vào hÆ¡i ấm có được khi linh hồn của chúng ta được nối kết vá»›i nhau.

Xin suy nghÄ© má»™t chút vá» Ä‘iá»u này: Má»—i má»™t ngÆ°á»i trong chúng ta sở hữu má»™t linh hồn có thá»±c và sống Ä‘á»™ng. Guồng máy thì không có. Chúng ta không thể để cho Guồng máy lợi dụng chúng ta. Chúng ta không thể để cho Guồng máy tá»± tiện hành Ä‘á»™ng. Guồng máy không tạo ra chúng ta, chính chúng ta má»›i tạo ra Guồng máy. Äó là trá»n vẹn Ä‘iá»u tôi muốn thÆ°a vá»›i quý vị.

Tôi biết Æ¡n quý vị vá» giải thưởng Jerusalem. Tôi rất vui mừng vì sách của tôi được Ä‘á»c ở nhiá»u nÆ¡i trên thế giá»›i. Và tôi muốn tá» lòng biết Æ¡n của tôi đến Ä‘á»™c giả Israel. Các bạn chính là lý do lá»›n nhất cho tôi có mặt tại đây. Tôi hy vá»ng rằng chúng ta chia sẻ được vá»›i nhau Ä‘iá»u gì đấy thật có ý nghÄ©a. Và tôi vui mừng có được dịp này để thÆ°a chuyện vá»›i quý vị ở đây hôm nay. Chân thành cảm Æ¡n quý vị.

Murakami Haruki
Phạm VÅ© Thịnh  dịch 23/02/2009
theo bản: http://mdn.mainichi.jp/mdnnews/news/20090302p2a00m0na004000c.html
bổ sung từ: http://www.salon.com/books/feature/2009/02/20/haruki_murakami/index.html

"Jerusalem Prize" Remarks : Mainichi Daily News Mar 02, 2009
http://mdn.mainichi.jp/mdnnews/news/20090302p2a00m0na004000c.html
(http://www.salon.com/books/feature/2009/02/20/haruki_murakami/index.html)

Good evening. I have come to Jerusalem today as a novelist, which is to say as a professional spinner of lies.

Of course, novelists are not the only ones who tell lies. Politicians do it, too, as we all know. Diplomats and generals tell their own kinds of lies on occasion, as do used car salesmen, butchers and builders. The lies of novelists differ from others, however, in that no one criticizes the novelist as immoral for telling lies. Indeed, the bigger and better his lies and the more ingeniously he creates them, the more he is likely to be praised by the public and the critics. Why should that be?

My answer would be this: namely, that by telling skilful lies--which is to say, by making up fictions that appear to be true--the novelist can bring a truth out to a new place and shine a new light on it. In most cases, it is virtually impossible to grasp a truth in its original form and depict it accurately. This is why we try to grab its tail by luring the truth from its hiding place, transferring it to a fictional location, and replacing it with a fictional form. In order to accomplish this, however, we first have to clarify where the truth-lies within us, within ourselves. This is an important qualification for making up good lies.

Today, however, I have no intention of lying. I will try to be as honest as I can. There are only a few days in the year when I do not engage in telling lies, and today happens to be one of them.

So let me tell you the truth. In Japan a fair number of people advised me not to come here to accept the Jerusalem Prize. Some even warned me they would instigate a boycott of my books if I came. The reason for this, of course, was the fierce fighting that was raging in Gaza. The U.N. reported that more than a thousand people had lost their lives in the blockaded city of Gaza, many of them unarmed citizens--children and old people.

Any number of times after receiving notice of the award, I asked myself whether traveling to Israel at a time like this and accepting a literary prize was the proper thing to do, whether this would create the impression that I supported one side in the conflict, that I endorsed the policies of a nation that chose to unleash its overwhelming military power. (This is an impression, of course, that I would not wish to give. I do not approve of any war, and I do not support any nation.) Neither, of course, do I wish to see my books subjected to a boycott.

Finally, however, after careful consideration, I made up my mind to come here. One reason for my decision was that all too many people advised me not to do it. Perhaps, like many other novelists, I tend to do the exact opposite of what I am told. If people are telling me-- and especially if they are warning me-- "Don’t go there," "Don’t do that," I tend to want to "go there" and "do that". It’s in my nature, you might say, as a novelist. Novelists are a special breed. They cannot genuinely trust anything they have not seen with their own eyes or touched with their own hands.

And that is why I am here. I chose to come here rather than stay away. I chose to see for myself rather than not to see. I chose to speak to you rather than to say nothing.

Please do allow me to deliver a message, one very personal message. It is something that I always keep in mind while I am writing fiction. I have never gone so far as to write it on a piece of paper and paste it to the wall: rather, it is carved into the wall of my mind, and it goes something like this:

"Between a high, solid wall and an egg that breaks against it, I will always stand on the side of the egg."

Yes, no matter how right the wall may be and how wrong the egg, I will stand with the egg. Someone else will have to decide what is right and what is wrong; perhaps time or history will do it. But if there were a novelist who, for whatever reason, wrote works standing with the wall, of what value would such works be?

What is the meaning of this metaphor? In some cases, it is all too simple and clear. Bombers and tanks and rockets and white phosphorus shells are that high wall. The eggs are the unarmed civilians who are crushed and burned and shot by them. This is one meaning of the metaphor.

But this is not all. It carries a deeper meaning. Think of it this way. Each of us is, more or less, an egg. Each of us is a unique, irreplaceable soul enclosed in a fragile shell. This is true of me, and it is true of each of you. And each of us, to a greater or lesser degree, is confronting a high, solid wall. The wall has a name: it is "The System." The System is supposed to protect us, but sometimes it takes on a life of its own, and then it begins to kill us and cause us to kill others--coldly, efficiently, systematically.

I have only one reason to write novels, and that is to bring the dignity of the individual soul to the surface and shine a light upon it. The purpose of a story is to sound an alarm, to keep a light trained on the System in order to prevent it from tangling our souls in its web and demeaning them. I truly believe it is the novelist's job to keep trying to clarify the uniqueness of each individual soul by writing stories--stories of life and death, stories of love, stories that make people cry and quake with fear and shake with laughter. This is why we go on, day after day, concocting fictions with utter seriousness.

My father passed away last year at the age of ninety. He was a retired teacher and a part-time Buddhist priest. When he was in graduate school in Kyoto, he was drafted into the army and sent to fight in China. As a child born after the war, I used to see him every morning before breakfast offering up long, deeply-felt prayers at the small Buddhist altar in our house. One time I asked him why he did this, and he told me he was praying for the people who had died in the battlefield. He was praying for all the people who died, he said, both ally and enemy alike. Staring at his back as he knelt at the altar, I seemed to feel the shadow of death hovering around him.

My father died, and with him he took his memories, memories that I can never know. But the presence of death that lurked about him remains in my own memory. It is one of the few things I carry on from him, and one of the most important.

I have only one thing I hope to convey to you today. We are all human beings, individuals transcending nationality and race and religion, and we are all fragile eggs faced with a solid wall called The System. To all appearances, we have no hope of winning. The wall is too high, too strong--and too cold. If we have any hope of victory at all, it will have to come from our believing in the utter uniqueness and irreplaceability of our own and others’ souls and from our believing in the warmth we gain by joining souls together.

Take a moment to think about this. Each of us possesses a tangible, living soul. The System has no such thing. We must not allow the System to exploit us. We must not allow the System to take on a life of its own. The System did not make us: we made the System.

That is all I have to say to you.

I am grateful to have been awarded the Jerusalem Prize. I am grateful that my books are being read by people in many parts of the world. And I would like to express my gratitude to the readers in Israel. You are the biggest reason why I am here. And I hope we are sharing something, something very meaningful. And I am glad to have had the opportunity to speak to you here today. Thank you very much.

Murakami Haruki


Trở VỠ ]