Chim Việt Cà nh Nam [ Trở VỠ]
Sóng
từ trÆ°á»ng
Võ
Thị Hảo,
|
Võ
Thị Hảo xuất hiện năm 1993 qua táºp truyện ngắn Biển
Cứu Rỗi do nhà xuất bản Hà Nội phát hà nh. Tác phẩm
đoạn tuyệt cuộc chiến đã qua và khai chiến với hòa bình
hiện tại. MÆ°á»i hai truyện ngắn vá»›i bút pháp chắc nịch,
những nhân váºt rá»n rợn, Ä‘iên ngÆ°á»i, trong không khà háºu
chiến của một đất nước ham sống, sợ chết, một đất
nước muốn vươn lên nhưng cứ rũ ra, gục xuống, ôm bụng
cÆ°á»i sặc sụa, cÆ°á»i ằng ặc trong bà n tay đùa dai của
tỠthần chơi trò ú tim bóp cổ.
Võ thị Hảo thuá»™c thế hệ chối bá» cổ tÃch, không tin "thần thoại chiến trÆ°á»ng". Chị viết vá»›i niá»m tin của chị vá» má»™t xã há»™i tan chiến nhÆ°ng chÆ°a tà n chiến. NgÆ°á»i Ä‘á»c có thể tìm thấy trong văn phong
Võ Thị Hảo cái tà n nhẫn, chất huyá»n thoại phảng phất
cơn mưa Nguyễn Huy Thiệp, bóng mây Phạm Thị Hoà i. Cay độc
và ẩn dụ trở thà nh phong trà o, thà nh phong cách thá»i đại,
dấu ấn của thế hệ nà y. Ãúng thôi. NhÆ°ng ở Võ Thị Hảo
còn có má»™t hÆ¡i hÆ°á»›m khác: Khó thấy tác giả nà o "cÆ°á»i"
nhiá»u nhÆ° thế, mô tả cái cÆ°á»i kỹ cà ng nhÆ° thế. Từ nụ
cÆ°á»i
hoá đá của ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông tên Tiếu: "Ãôi
mắt biểu lá»™ má»™t ná»—i Ä‘au khổ bất thÆ°á»ng nhÆ° đã đông
cứng. Còn cái miệng thì trớ trêu là m sao, luôn mỉm một
nụ cÆ°á»i bất biến [....] Nụ cÆ°á»i ấy giữa khuôn mặt
ấy, tháºt là má»™t nghịch lý, nhÆ° là đang khóc vá»›i ná»—i Ä‘au
xé ruột mà có kẻ tà n ác nà o đó cứ nhất định cù và o
nách cho ta phải cÆ°á»i rÅ© ra má»›i thôi" (NgÆ°á»i Gánh
NÆ°á»›c Thuê, trang 89). Ãến nụ cÆ°á»i lạnh nhÆ° thép của ngÆ°á»i
chinh phu không biết cÆ°á»i:
"NgÆ°á»i chồng
cố hết sức để mỉm cÆ°á»i. Ãã lâu lắm rồi anh không
là m cỠchỉ đó nên bây giỠanh không biết bắt đầu một
nụ cÆ°á»i nhÆ° thế nà o. Khó nhá»c lắm, anh má»›i nhá»› ra rằng,
khi cÆ°á»i, ngÆ°á»i ta phải để lá»™ Ãt nhất là má»™t hà m răng.
Anh nhếch môi, để lá»™ hai hà m răng chắc khá»e.
Võ Thị Hảo đã đi sâu, quá sâu và o
cõi cÆ°á»i. Cõi ấy âm u, lạnh lẽo, bất trắc, cô tịch vÃ
đáng sợ hơn cõi khóc.
Chá» anh, còn có nụ cÆ°á»i hÆ¡i sữa, đổi chác của đứa con gái ruá»™t 15 tuổi, đồng nghiệp của mẹ, gặp bố mà không biết là cha. Nụ cÆ°á»i chà o khách của nó Ä‘uổi anh ra khá»i cõi ngÆ°á»i, cõi thanh bình. Anh bèn vá» vá»›i hoang đảo, sống nhÆ° loà i cầm thú, sống bệnh hoạn và hoang loạn. Nói chuyện vá»›i bóng mình trong gÆ°Æ¡ng để nghe rõ giá»ng nói lạ hoắc của chÃnh mình, giá»ng nói thá»i sau chiến, giá»ng nói của những số pháºn quá» quạng Ä‘i cho hết ná»a Ä‘á»i còn lại. VÅ© Ãiệu Ãiạ Ngục là vÅ© Ä‘iệu của bà mẹ Ä‘iên, dÆ¡ tay vá»›i cầu vồng mà nhẩy. "Ãá» lên trá»i đó con Æ¡i!" Bà tìm trên khung trá»i đỠáu tá»™i lá»—i hình dáng ngÆ°á»i con gái đã chết. Con bà , trong quãng thá»i gian ngắn ngủi tạm trá» cuá»™c Ä‘á»i, thất nghiệp triá»n miên, đã hà nh nghá» bán máu nuôi thân, cho đến khi "cạn vốn". Tá»± tá». Và Rừng CÆ°á»i, là cái cÆ°á»i méo mó man dại của chiến tranh, của những cô gái TrÆ°á»ng SÆ¡n mà "những dòng nÆ°á»›c khe mà u Ä‘en xanh thá»› lợ đã dần dà vặt trụi tóc há»". Ở đây không có liệt oanh, liệt sÄ©, chỉ tuyá»n rừng vá»›i ngÆ°á»i vượn lõa thể, vừa cÆ°á»i vừa khóc, tay dứt tóc xé quần xé áo. Ở đây chỉ có những nụ cÆ°á»i sằng sặc quánh đặc lá cây của "những ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà vác cà y, cầm súng, Ä‘i lấp hố bom", "bị buá»™c phải trở thà nh Ä‘Ã n ông". Và ngÆ°á»i con gái duy nhất may mắn sót lại của rừng cÆ°á»i sẽ mãn kiếp bị loại khá»i vòng tình ái, chỉ sống vá»›i những giấc mÆ¡ triá»n miên vá» mái tóc đã bị rừng già cÆ°á»›p giáºt: "từ trong đám tóc rối ấy lẩy ra hai giá»t nÆ°á»›c mắt trong veo và rắn câng nhÆ° thủy tinh, Ä‘áºp mãi không vỡ". (trang 77) 12 truyện ngắn, 12 mảnh Ä‘á»i nghiá»n nát đẫm máu, khiếp đảm mà viết cứ dá»ng dÆ°ng nhÆ° không, nhÆ° chÆ¡i, nhÆ° đùa. Cái đáng ngại của thế hệ nà y là thế. Thế hệ ba Ä‘á»i chổng mông chá» chồng, từ bà đến cháu. "Thế hệ chúng con Ä‘i đến táºn cùng nên nhiá»u khi tà n nhẫn". Thế hệ "hoãn chết" hay "cho và o cối giã cÅ©ng không chết". Nụ cÆ°á»i báºt ra chỉ vì "cô thấy buồn buồn ở nách nhÆ° bị ai cù, và cô báºt tiếng cÆ°á»i". DÆ°á»›i mắt há», thiên nhiên cÅ©ng má»™t sòng quá»· khốc, khát máu, thèm xÆ°Æ¡ng, không khác con ngÆ°á»i: "hoà ng hôn cháºm chạp thè chiếc lưỡi Ä‘á» liếm lên vạt đồi tranh", "rừng cÆ°á»i đã no nê máu và nÆ°á»›c mắt". Há» truy tố những kẻ "lạm dụng ánh sáng để là m Ä‘iá»u sằng báºy" và dồn đêm tối cho những kẻ bất hạnh, mù loà . Há» phanh phui thủ Ä‘oạn "thổi linh hồn và o nhiá»u thân xác" bằng những "bà i ca kỳ dị chẳng tốn hÆ¡i sức bao nhiêu", để tạc nên những hình ná»™m gá»— "có hà m răng trắng sáng loé lên trên khuôn mặt đầy nhá»±a cây Ä‘en nhẻm", loại hình ná»™m không tim. Tim vỡ. Thế hệ ấy, nhìn vá» quá khứ của "cả má»™t đất nÆ°á»›c rùng rùng ra tráºn, chân Ä‘i dép lốp, tay cầm súng, ngá»±c Ä‘eo những lá thÆ°. Những trang văn nói vá» thÆ°, bay cùng những lá thÆ° thất lạc và không thất lạc, có ngÆ°á»i nháºn và không còn ngÆ°á»i nháºn cứ bay đầy trá»i nhÆ° lá rụng. Và trong đó, tôi má»›i thấy rõ tôi, và ng bủng, Ä‘ang chạy, Ä‘Æ°a má»™t phong thÆ° lên miệng mút mút và hô "xung phong" trÆ°á»›c khi ngã xuống." (Máu Của Lá, trang 65). Thế hệ ấy, viết nên những dòng kiểm thảo thế giá»›i dối gian, chế tạo ảo tưởng bằng những lá tình thÆ°, tình thÆ° xung phong, tình thÆ° giết ngÆ°á»i. Ãem tình yêu là m bung xung cho má»™t trò chÆ¡i tà n nhẫn. Thế hệ ấy "vÄ©nh biệt Hà Ná»™i không phải của con". Ãen tối nhÆ° thế, dứt khoát nhÆ° thế, bi quan và u uất nhÆ° thế, nhÆ°ng thế hệ ấy lại bá»™i phần hà n gắn, bá»™i phần yêu thÆ°Æ¡ng và thÆ¡ má»™ng. Há» chÆ¡i trò đếm mây, há» chia cho nhau những mầu mây trong ánh mắt và há» tặng nhau má»™t vầng trăng mồ côi. Thế hệ ấy, niá»m cô Ä‘Æ¡n bất hạnh và hoan lạc ấy có trong đôi mắt đắm mây của Võ Thị Hảo, trong tấm lòng thiết tha, nhân ái, đòi quyá»n sống cho ba thế hệ vá»ng phu và đấu tranh cho má»™t tình yêu chÆ°a tháºt sá»± được nhìn thấy ánh sáng mặt trá»i. Tình yêu vẫn còn đẫm lạnh ngòi sÆ°Æ¡ng chiến tranh và ánh sáng và ng vá»t của thá»i bình chÆ°a đủ sức hoà n sinh tái tạo. Paris 10-4-1994
© 1991-1998 Thụy Khuê |
[ Trở VỠ] |