Chim Việt Cà nh Nam [ Trở VỠ]
Sóng
từ trưá»ng
Võ
Thị Hảo,
|
Võ
Thị Hảo xuất hiện năm 1993 qua táºp truyện ngắn Biển
Cứu Rỗi do nhà xuất bản Hà Nội phát hà nh. Tác phẩm
đoạn tuyệt cuộc chiến đã qua và khai chiến với hòa bình
hiện tại. Mưá»i hai truyện ngắn vá»›i bút pháp chắc nịch,
những nhân váºt rá»n rợn, Ä‘iên ngưá»i, trong không khà háºu
chiến của một đất nước ham sống, sợ chết, một đất
nước muốn vươn lên nhưng cứ rũ ra, gục xuống, ôm bụng
cưá»i sặc sụa, cưá»i ằng ặc trong bà n tay đùa dai cá»§a
tỠthần chơi trò ú tim bóp cổ.
Võ thị Hảo thuá»™c thế hệ chối bá» cổ tÃch, không tin "thần thoại chiến trưá»ng". Chị viết vá»›i niá»m tin cá»§a chị vá» má»™t xã há»™i tan chiến nhưng chưa tà n chiến. Ngưá»i Ä‘á»c có thể tìm thấy trong văn phong
Võ Thị Hảo cái tà n nhẫn, chất huyá»n thoại phảng phất
cơn mưa Nguyễn Huy Thiệp, bóng mây Phạm Thị Hoà i. Cay độc
và ẩn dụ trở thà nh phong trà o, thà nh phong cách thá»i đại,
dấu ấn cá»§a thế hệ nà y. Ãúng thôi. Nhưng ở Võ Thị Hảo
còn có má»™t hÆ¡i hướm khác: Khó thấy tác giả nà o "cưá»i"
nhiá»u như thế, mô tả cái cưá»i kỹ cà ng như thế. Từ nụ
cưá»i
hoá đá cá»§a ngưá»i đà n ông tên Tiếu: "Ãôi
mắt biểu lá»™ má»™t ná»—i Ä‘au khổ bất thưá»ng như đã đông
cứng. Còn cái miệng thì trớ trêu là m sao, luôn mỉm một
nụ cưá»i bất biến [....] Nụ cưá»i ấy giữa khuôn mặt
ấy, tháºt là má»™t nghịch lý, như là đang khóc vá»›i ná»—i Ä‘au
xé ruột mà có kẻ tà n ác nà o đó cứ nhất định cù và o
nách cho ta phải cưá»i rÅ© ra má»›i thôi" (Ngưá»i Gánh
Nước Thuê, trang 89). Ãến nụ cưá»i lạnh như thép cá»§a ngưá»i
chinh phu không biết cưá»i:
"Ngưá»i chồng
cố hết sức để mỉm cưá»i. Ãã lâu lắm rồi anh không
là m cỠchỉ đó nên bây giỠanh không biết bắt đầu một
nụ cưá»i như thế nà o. Khó nhá»c lắm, anh má»›i nhá»› ra rằng,
khi cưá»i, ngưá»i ta phải để lá»™ Ãt nhất là má»™t hà m răng.
Anh nhếch môi, để lá»™ hai hà m răng chắc khá»e.
Võ Thị Hảo đã đi sâu, quá sâu và o
cõi cưá»i. Cõi ấy âm u, lạnh lẽo, bất trắc, cô tịch vÃ
đáng sợ hơn cõi khóc.
Chá» anh, còn có nụ cưá»i hÆ¡i sữa, đổi chác cá»§a đứa con gái ruá»™t 15 tuổi, đồng nghiệp cá»§a mẹ, gặp bố mà không biết là cha. Nụ cưá»i chà o khách cá»§a nó Ä‘uổi anh ra khá»i cõi ngưá»i, cõi thanh bình. Anh bèn vá» vá»›i hoang đảo, sống như loà i cầm thú, sống bệnh hoạn và hoang loạn. Nói chuyện vá»›i bóng mình trong gương để nghe rõ giá»ng nói lạ hoắc cá»§a chÃnh mình, giá»ng nói thá»i sau chiến, giá»ng nói cá»§a những số pháºn quá» quạng Ä‘i cho hết ná»a Ä‘á»i còn lại. VÅ© Ãiệu Ãiạ Ngục là vÅ© Ä‘iệu cá»§a bà mẹ Ä‘iên, dÆ¡ tay vá»›i cầu vồng mà nhẩy. "Ãá» lên trá»i đó con Æ¡i!" Bà tìm trên khung trá»i đỠáu tá»™i lá»—i hình dáng ngưá»i con gái đã chết. Con bà , trong quãng thá»i gian ngắn ngá»§i tạm trá» cuá»™c Ä‘á»i, thất nghiệp triá»n miên, đã hà nh nghá» bán máu nuôi thân, cho đến khi "cạn vốn". Tá»± tá». Và Rừng Cưá»i, là cái cưá»i méo mó man dại cá»§a chiến tranh, cá»§a những cô gái Trưá»ng SÆ¡n mà "những dòng nước khe mà u Ä‘en xanh thá»› lợ đã dần dà vặt trụi tóc há»". Ở đây không có liệt oanh, liệt sÄ©, chỉ tuyá»n rừng vá»›i ngưá»i vượn lõa thể, vừa cưá»i vừa khóc, tay dứt tóc xé quần xé áo. Ở đây chỉ có những nụ cưá»i sằng sặc quánh đặc lá cây cá»§a "những ngưá»i đà n bà vác cà y, cầm súng, Ä‘i lấp hố bom", "bị buá»™c phải trở thà nh đà n ông". Và ngưá»i con gái duy nhất may mắn sót lại cá»§a rừng cưá»i sẽ mãn kiếp bị loại khá»i vòng tình ái, chỉ sống vá»›i những giấc mÆ¡ triá»n miên vá» mái tóc đã bị rừng già cướp giáºt: "từ trong đám tóc rối ấy lẩy ra hai giá»t nước mắt trong veo và rắn câng như thá»§y tinh, Ä‘áºp mãi không vỡ". (trang 77) 12 truyện ngắn, 12 mảnh Ä‘á»i nghiá»n nát đẫm máu, khiếp đảm mà viết cứ dá»ng dưng như không, như chÆ¡i, như đùa. Cái đáng ngại cá»§a thế hệ nà y là thế. Thế hệ ba Ä‘á»i chổng mông chá» chồng, từ bà đến cháu. "Thế hệ chúng con Ä‘i đến táºn cùng nên nhiá»u khi tà n nhẫn". Thế hệ "hoãn chết" hay "cho và o cối giã cÅ©ng không chết". Nụ cưá»i báºt ra chỉ vì "cô thấy buồn buồn ở nách như bị ai cù, và cô báºt tiếng cưá»i". Dưới mắt há», thiên nhiên cÅ©ng má»™t sòng quá»· khốc, khát máu, thèm xương, không khác con ngưá»i: "hoà ng hôn cháºm chạp thè chiếc lưỡi đỠliếm lên vạt đồi tranh", "rừng cưá»i đã no nê máu và nước mắt". Há» truy tố những kẻ "lạm dụng ánh sáng để là m Ä‘iá»u sằng báºy" và dồn đêm tối cho những kẻ bất hạnh, mù loà . Há» phanh phui thá»§ Ä‘oạn "thổi linh hồn và o nhiá»u thân xác" bằng những "bà i ca kỳ dị chẳng tốn hÆ¡i sức bao nhiêu", để tạc nên những hình ná»™m gá»— "có hà m răng trắng sáng loé lên trên khuôn mặt đầy nhá»±a cây Ä‘en nhẻm", loại hình ná»™m không tim. Tim vỡ. Thế hệ ấy, nhìn vá» quá khứ cá»§a "cả má»™t đất nước rùng rùng ra tráºn, chân Ä‘i dép lốp, tay cầm súng, ngá»±c Ä‘eo những lá thư. Những trang văn nói vá» thư, bay cùng những lá thư thất lạc và không thất lạc, có ngưá»i nháºn và không còn ngưá»i nháºn cứ bay đầy trá»i như lá rụng. Và trong đó, tôi má»›i thấy rõ tôi, và ng bá»§ng, Ä‘ang chạy, đưa má»™t phong thư lên miệng mút mút và hô "xung phong" trước khi ngã xuống." (Máu Cá»§a Lá, trang 65). Thế hệ ấy, viết nên những dòng kiểm thảo thế giá»›i dối gian, chế tạo ảo tưởng bằng những lá tình thư, tình thư xung phong, tình thư giết ngưá»i. Ãem tình yêu là m bung xung cho má»™t trò chÆ¡i tà n nhẫn. Thế hệ ấy "vÄ©nh biệt Hà Ná»™i không phải cá»§a con". Ãen tối như thế, dứt khoát như thế, bi quan và u uất như thế, nhưng thế hệ ấy lại bá»™i phần hà n gắn, bá»™i phần yêu thương và thÆ¡ má»™ng. Há» chÆ¡i trò đếm mây, há» chia cho nhau những mầu mây trong ánh mắt và há» tặng nhau má»™t vầng trăng mồ côi. Thế hệ ấy, niá»m cô đơn bất hạnh và hoan lạc ấy có trong đôi mắt đắm mây cá»§a Võ Thị Hảo, trong tấm lòng thiết tha, nhân ái, đòi quyá»n sống cho ba thế hệ vá»ng phu và đấu tranh cho má»™t tình yêu chưa tháºt sá»± được nhìn thấy ánh sáng mặt trá»i. Tình yêu vẫn còn đẫm lạnh ngòi sương chiến tranh và ánh sáng và ng vá»t cá»§a thá»i bình chưa đủ sức hoà n sinh tái tạo. Paris 10-4-1994
© 1991-1998 Thụy Khuê |
[ Trở VỠ] |