Chim Việt Cà nh Nam [ Trở VỠ]
Sóng
từ trÆ°á»ng
Bé
Ký,
|
Văn chương và hội
há»a là những nghệ thuáºt bắt nguồn bằng nét (dessin). Chữ
viết khởi từ nét, ngay trong cách viết chữ nho, ngÆ°á»i ta
đã muốn vẽ vÅ© trụ và con ngÆ°á»i qua ngôn ngữ. Cho nên,
chúng ta không nói quá, khi cho rằng chÃnh dessin má»›i là nguồn
của văn chÆ°Æ¡ng và há»™i há»a.
Các há»a sÄ© thÆ°á»ng bắt đầu từ dessin rồi dá»±a và o dessin má»›i phóng ra các mà u sắc khác nhau. Bé Ký dừng lại ở dessin. DÆ°á»ng nhÆ° bà đã tìm thấy vùng đất Thánh và dứt khoát ở lại thiên Ä‘Æ°á»ng nguồn cá»™i của mình. Bà không lá»›n nữa. Có thể nói Bé Ký -nhÆ° cái tên lá»±a chá»n có ý tiên định của bà - đã lấy tuổi thÆ¡ là m quê hÆ°Æ¡ng, dừng lại ở thá»i Ä‘iểm hà n vi, ngây thÆ¡ (naÄ©f) trong há»™i há»a và trong Ä‘á»i. Bé Ký là hiện tượng không già , rất Ä‘á»™c đáo trong há»™i há»a Việt. Nếu biết rõ dessin là gì, thì sẽ thấy sá»± lá»±a chá»n nà y không dá»… dà ng, bởi con Ä‘Æ°á»ng Ä‘Æ¡n giản bao giá» cÅ©ng là con Ä‘Æ°á»ng khó khăn. Văn mà đạt tá»›i mức không rÆ°á»m là khó. Vẽ mà đạt tá»›i mức giản dị tối Ä‘a không dá»…. Há»™i há»a Bé Ký chỉ thuần túy nét, bà dùng má»±c Tà u, ở lối vẽ nà y cứ hoa tay lên là phải thà nh, phải đạt, không thể sá»a. TrÆ°á»›c khi vẽ, ngÆ°á»i há»a sÄ© phải xong bức há»a rồi. Khi ngá»n bút bắt đầu là bức tranh kết thúc. Ãây là má»™t quy luáºt khác thÆ°á»ng, vì trong há»™i há»a, trÆ°á»›c khi vẽ, có thể há»a sÄ© chÆ°a biết mình sẽ Ä‘i đâu, Ä‘Æ°á»ng nét và mà u sắc sẽ dẫn lối cho há»; cÅ©ng nhÆ° trong văn, ý ná» sỠý kia, ý trÆ°á»›c "đẻ" ra ý sau. Vá»›i Bé Ký, sá»± thể ngược lại: TrÆ°á»›c khi vẽ, bức tranh đã phải "xong" rồi, và đặt bút là kết thúc tác phẩm. TÃnh chất nà y của há»™i há»a còn gá»i là ngẫu hứng hoặc trá»±c giác, mà cÅ©ng là thiá»n: Trá»±c giác định hình, khi ngÆ°á»i nghệ sÄ© thấy được "ánh sáng", "ngá»™" rồi thì há» hoà n thà nh tác phẩm. "Ãnh sáng" ấy là chất liệu, là nguồn cá»™i của ký há»a. Trong thế giá»›i há»™i há»a của Bé Ký, nhân váºt, Ä‘á»™ng váºt và tÄ©nh váºt, rá»i lá»c qua ánh sáng giác ngá»™, có những nét hồn nhiên và ngây thÆ¡. Từ con trâu, em bé, đến chiếc xe thổ má»™, cái váy của ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà , chiếc khăn má» quạ, tóc vấn Ä‘uôi gà ... tất cả Ä‘á»u thoát ra má»™t cái gì chân chất, rất là nh, rất má»™c mạc nhÆ° chÆ°a từng có lá»›p sÆ¡n mà u lòe loẹt nà o bay đến là m ô uế, ô nhiá»…m Ä‘i. Bé Ký trong há»™i há»a cÅ©ng nhÆ° Nguyá»…n BÃnh trong thÆ¡, sợ sá»± trưởng thà nh; cả hai Ä‘á»u đã cấu tạo nên được vÅ© trụ quê của riêng mình. Quê mùa nhÆ° thÆ¡ Nguyá»…n BÃnh, thế giá»›i ngÆ°á»i, đồ váºt và sinh váºt của Bé Ký, hòa hợp vá»›i nhau, chung sống vá»›i nhau trong khung cảnh Ä‘iá»n dã, giản dị, nghèo nà n, sinh Ä‘á»™ng và hạnh phúc. NgÆ°á»i xem tìm thấy nguồn vui tá»± tại
trong tranh, kèm nỗi nhớ nhung vô bỠvà nỗi buồn man mác,
vỠnhững ký ức tuổi thơ không bao giỠtrở lại.
NgÆ°á»i Việt phần đông thÃch tranh
Bé Ký, treo tranh Bé Ký, nhưng có mấy ai tìm thấy ở mỗi
bức há»a của Bé Ký, là má»™t mất mát của con ngÆ°á»i. Chúng
ta bán tuổi thơ đi để mua tuổi già , phá thiên nhiên, đổi
thôn quê để chuốc lấy thà nh thị, chúng ta giã từ niá»m
vui và o Ä‘á»i để bÆ°á»›c dần vá» ná»—i buồn cõi chết.
Yên Cơ 1-1-1997
© 1991-1998 Thụy Khuê |
[ Trở VỠ] |