Chim Việt Cà nh Nam [ Trở VỠ]
Sóng
từ trưá»ng
Bé
Ký,
|
Văn chương và hội
há»a là những nghệ thuáºt bắt nguồn bằng nét (dessin). Chữ
viết khởi từ nét, ngay trong cách viết chữ nho, ngưá»i ta
đã muốn vẽ vÅ© trụ và con ngưá»i qua ngôn ngữ. Cho nên,
chúng ta không nói quá, khi cho rằng chÃnh dessin má»›i là nguồn
cá»§a văn chương và há»™i há»a.
Các há»a sÄ© thưá»ng bắt đầu từ dessin rồi dá»±a và o dessin má»›i phóng ra các mà u sắc khác nhau. Bé Ký dừng lại ở dessin. Dưá»ng như bà đã tìm thấy vùng đất Thánh và dứt khoát ở lại thiên đưá»ng nguồn cá»™i cá»§a mình. Bà không lá»›n nữa. Có thể nói Bé Ký -như cái tên lá»±a chá»n có ý tiên định cá»§a bà - đã lấy tuổi thÆ¡ là m quê hương, dừng lại ở thá»i Ä‘iểm hà n vi, ngây thÆ¡ (naÄ©f) trong há»™i há»a và trong Ä‘á»i. Bé Ký là hiện tượng không già , rất độc đáo trong há»™i há»a Việt. Nếu biết rõ dessin là gì, thì sẽ thấy sá»± lá»±a chá»n nà y không dá»… dà ng, bởi con đưá»ng đơn giản bao giá» cÅ©ng là con đưá»ng khó khăn. Văn mà đạt tá»›i mức không rưá»m là khó. Vẽ mà đạt tá»›i mức giản dị tối Ä‘a không dá»…. Há»™i há»a Bé Ký chỉ thuần túy nét, bà dùng má»±c Tà u, ở lối vẽ nà y cứ hoa tay lên là phải thà nh, phải đạt, không thể sá»a. Trước khi vẽ, ngưá»i há»a sÄ© phải xong bức há»a rồi. Khi ngá»n bút bắt đầu là bức tranh kết thúc. Ãây là má»™t quy luáºt khác thưá»ng, vì trong há»™i há»a, trước khi vẽ, có thể há»a sÄ© chưa biết mình sẽ Ä‘i đâu, đưá»ng nét và mà u sắc sẽ dẫn lối cho há»; cÅ©ng như trong văn, ý ná» sỠý kia, ý trước "đẻ" ra ý sau. Vá»›i Bé Ký, sá»± thể ngược lại: Trước khi vẽ, bức tranh đã phải "xong" rồi, và đặt bút là kết thúc tác phẩm. TÃnh chất nà y cá»§a há»™i há»a còn gá»i là ngẫu hứng hoặc trá»±c giác, mà cÅ©ng là thiá»n: Trá»±c giác định hình, khi ngưá»i nghệ sÄ© thấy được "ánh sáng", "ngá»™" rồi thì há» hoà n thà nh tác phẩm. "Ãnh sáng" ấy là chất liệu, là nguồn cá»™i cá»§a ký há»a. Trong thế giá»›i há»™i há»a cá»§a Bé Ký, nhân váºt, động váºt và tÄ©nh váºt, rá»i lá»c qua ánh sáng giác ngá»™, có những nét hồn nhiên và ngây thÆ¡. Từ con trâu, em bé, đến chiếc xe thổ má»™, cái váy cá»§a ngưá»i đà n bà , chiếc khăn má» quạ, tóc vấn Ä‘uôi gà ... tất cả Ä‘á»u thoát ra má»™t cái gì chân chất, rất là nh, rất má»™c mạc như chưa từng có lá»›p sÆ¡n mà u lòe loẹt nà o bay đến là m ô uế, ô nhiá»…m Ä‘i. Bé Ký trong há»™i há»a cÅ©ng như Nguyá»…n BÃnh trong thÆ¡, sợ sá»± trưởng thà nh; cả hai Ä‘á»u đã cấu tạo nên được vÅ© trụ quê cá»§a riêng mình. Quê mùa như thÆ¡ Nguyá»…n BÃnh, thế giá»›i ngưá»i, đồ váºt và sinh váºt cá»§a Bé Ký, hòa hợp vá»›i nhau, chung sống vá»›i nhau trong khung cảnh Ä‘iá»n dã, giản dị, nghèo nà n, sinh động và hạnh phúc. Ngưá»i xem tìm thấy nguồn vui tá»± tại
trong tranh, kèm nỗi nhớ nhung vô bỠvà nỗi buồn man mác,
vỠnhững ký ức tuổi thơ không bao giỠtrở lại.
Ngưá»i Việt phần đông thÃch tranh
Bé Ký, treo tranh Bé Ký, nhưng có mấy ai tìm thấy ở mỗi
bức há»a cá»§a Bé Ký, là má»™t mất mát cá»§a con ngưá»i. Chúng
ta bán tuổi thơ đi để mua tuổi già , phá thiên nhiên, đổi
thôn quê để chuốc lấy thà nh thị, chúng ta giã từ niá»m
vui và o Ä‘á»i để bước dần vá» ná»—i buồn cõi chết.
Yên Cơ 1-1-1997
© 1991-1998 Thụy Khuê |
[ Trở VỠ] |