Chim Việt Cành Nam             [  Trở Vá»   ] 
Thụy Khuê

Cấu Trúc Thơ

Thay lá»i tá»±a

Má»™t câu há»i thÆ°á»ng đến vá»›i ngÆ°á»i Ä‘á»c: ThÆ¡ hay, thế nào là hay? Và dở, thế nào là dở? Ãng chừng phần đông khách yêu thÆ¡ Ä‘á»u tiếp nhận thi ca bằng trá»±c giác mẫn cảm của mình và ít nhiá»u, đồng ý vá»›i nhau là có những câu, ví dụ nhÆ° "Dẫu lìa ngó ý còn vÆ°Æ¡ng tÆ¡ lòng" (Kiá»u), Ä‘á»c lên thấy hay, nhÆ°ng không hiểu tại sao hay mà vẫn thích.

    Cuốn Cấu Trúc ThÆ¡ đến vá»›i bạn Ä‘á»c, không ngoài mục đích là giúp các bạn tìm hiểu thÆ¡, nếu thấy hay thì tại sao hay? Ãạt được mục đích đó không dá»…, đôi khi không chắc sẽ đạt được. Tuy nhiên sá»± tìm hiểu sâu xa vá» cấu trúc thi ca là Ä‘iá»u kiện cần (tuy chÆ°a đủ) để giúp chúng ta hiểu và cảm nhận thÆ¡ má»™t cách sâu lắng hÆ¡n.

     Tập tiểu luận này góp nhặt má»™t số bài viết đã in rải rác trên tạp chí  Văn Há»c (California) từ số 64 (tháng 6 năm 1991) đến số 84 (tháng 4 năm 1993). Cuối năm 1994 và năm 1995, chúng tôi chữa lại và viết thêm phần "Cấu trúc hình thức thi ca" cho đến hết.

     Toàn bá»™ chia làm 15 chÆ°Æ¡ng. Hai chÆ°Æ¡ng đầu thuá»™c phần phụ lục, phần chính bắt đầu từ chÆ°Æ¡ng ba.
     ChÆ°Æ¡ng đầu, "Nguồn gốc thi ca": sÆ¡ lược vá» ba tác phẩm đầu tiên của nhân loại: Kinh Thi ở phÆ°Æ¡ng Ãông, Odyssée và Iliade ở phÆ°Æ¡ng Tây. ChÆ°Æ¡ng kế tiếp: "Những Ä‘iá»u đã viết", giá»›i thiệu má»™t số bài viết hoặc tác phẩm khảo luận vá» thÆ¡ mà chúng tôi được biết. Hai chÆ°Æ¡ng này thá»±c sá»± không cần thiết đối vá»›i giá»›i thông thạo thÆ¡ văn, nhÆ°ng giúp cho những Ä‘á»™c giả chÆ°a quen vá»›i thế giá»›i thÆ¡ có má»™t cái nhìn tổng quát, trÆ°á»›c khi Ä‘i sâu vào sá»± phân tích hình thức và ná»™i dung thi ca, chủ yếu bắt đầu từ chÆ°Æ¡ng ba: "Nhận diện thÆ¡".

     NhÆ° trên đã nói: Sá»± cảm nhận nghệ thuật luôn luôn bắt nguồn từ trá»±c giác và sá»± tìm hiểu đến sau. Cuốn sách này (từ chÆ°Æ¡ng ba) sẽ giúp cho phần "đến sau" ấy được sáng tá» hÆ¡n và từ đó chúng ta có thể phân biệt đâu là thÆ¡, đâu chỉ là những câu văn vần. Bởi thÆ¡ có má»™t cấu trúc riêng, không phải chỉ là câu văn có vần, mà cÅ©ng không phải cứ viết dăm ba câu dài ngắn khác nhau, xuống hàng tùy hứng là có thÆ¡ tá»± do.

     Chúng ta sẽ tìm hiểu cấu trúc đặc biệt ấy, từ quan niệm cổ Ä‘iển dá»±a trên nhịp Ä‘iệu hình thức và nguyên lý song song, xuyên sang quan niệm hiện đại mà nhịp Ä‘iệu đã mất hẳn địa vị Ä‘á»™c tôn, để dẫn đến má»™t đặc trÆ°ng muôn thuở:chất thÆ¡ trong thÆ¡, không nhất thiết tùy thuá»™c vào vần Ä‘iệu mà còn tùy thuá»™c vào khả năng tạo hình và biểu cảm của chữ.

     Vá» phần cấu trúc hình thức thi ca, chúng tôi dá»±a vào lý thuyết của Roman Jakobson để phân tích, lý giải má»™t số vấn Ä‘á» mấu chốt trong thÆ¡ Việt.

     Những chÆ°Æ¡ng chót, dành cho thÆ¡ hiện đại, giá»›i thiệu những nhà thÆ¡ khai phá ná»­a cuối thế ká»· XX, đã thá»±c sá»± Ä‘oạn tuyệt vá»›i ThÆ¡ Má»›i để tìm má»™t hÆ°á»›ng Ä‘i cho riêng mình. Nguyá»…n Xuân Sanh, Nguyá»…n Ãình Thi mở Ä‘Æ°á»ng cho thÆ¡ hiện đại, Thanh Tâm Tuyá»n vá»›i thÆ¡ Tá»± Do, Ãặng Ãình HÆ°ng vá»›i thÆ¡ Văn Xuôi và Lê Ãạt vá»›i thÆ¡ Tạo Sinh: Chúng tôi nghÄ© rằng đó là những khuynh hÆ°á»›ng tiêu biểu cho thi ca Việt Nam ná»­a cuối thế ká»· XX.

Yên CÆ¡ (Miá»n Nam nÆ°á»›c Pháp), tháng 5-1995
Thụy Khuê


© 1991-1995 Thụy Khuê



 [  Trở Vá»   ]