Chim Việt Cà nh Nam [ Trở VỠ]
Cấu Trúc Thơ VII. Cấu trúc hình thức thi ca |
Có thể nói từ trÆ°á»›c đến nay, những nhà phê bình, triết gia nhÆ° Valéry, J. P. Sartre... phần nà o đã xác định bản chất thi ca dÆ°á»›i hình thức phân tâm há»c, phải đến những nhà ngữ há»c chủ yếu nhÆ° Roman Jakobson má»›i thá»±c sá»± xuất hiện sá»± phân tÃch khoa há»c vá» cấu trúc hình thức thi ca. Ferdinand de Saussure (1857-1913), cha đẻ ngữ há»c hiện đại cho rằng: Ở trÆ°á»›c, ở ngoà i ngôn ngữ, tÆ° duy chỉ là má»™t khối há»—n loạn, vô hình thức, má»™t đám mây u ám. Ngôn ngữ là má»™t hệ thống tÃn hiệu mà con ngÆ°á»i dùng là m phÆ°Æ¡ng tiện giao tiếp xã há»™i và biểu cảm(1). Nói tức là truyá»n má»™t lượng tin từ ngÆ°á»i nói đến ngÆ°á»i nghe vá»›i Ä‘iá»u kiện cả hai có chung má»™t kho từ vá»±ng (nói tiếng Pháp, nói tiếng Việt,...). các nhà ngữ há»c từ de Saussure đến Jakobson phân biệt hai trục chÃnh trong hoạt Ä‘á»™ng ngôn ngữ: lá»±a chá»n (sélection) và kết hợp (combinaison) (2). Và dụ
đêm
là má»™t chủ Ä‘á» muốn truyá»n đạt. Ãể có má»™t câu nói
ngắn nhất vá» chủ Ä‘á» nà y, ngÆ°á»i nói trÆ°á»›c tiên phải
lá»±a chá»n giữa các từ tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng: đêm, tối, mà n đêm,
ná»a khuya, tà n canh, giá» tý, canh ba... sau đó lá»±a yếu tố
thứ nhì là m Ä‘á»™ng tác chÃnh, và dụ: xuống, buông, phủ,
trùm, rÆ¡i, Ä‘iểm, tà n...Lá»±a chá»nxong,
đương sựkết hợp những yếu
tố trên thà nh câu: và dụ như đêm
xuống chẳng hạn. Trong hà nh trình vừa qua, động
tác lá»±a chá»n dá»±a trên tÆ°Æ¡ng quan tÆ°Æ¡ng
đồng, động tác kết
hợp dá»±a trên tÆ°Æ¡ng quan tiếp cáºn(3). De Saussure
nhấn mạnh đến tÃnh cách tùy tiện và võ Ä‘oán (arbitraire)(4)
của ký hiệu ngôn ngữ, võ đoán vì hà nh động đi , tại
sao lại gá»i là đi trong tiếng Việt, aller trong tiếng Pháp,
go trong tiếng Anh mà không là những chữ gì khác; tùy tiện
khiến mỗi chữ không bị rà ng buộc bởi một nghĩa nhất
định: Nghĩa mỗi câu không phải là tổng số nghĩa các chữ
trong câu mà tùy thuá»™c và o tÆ°Æ¡ng quan tiếp cáºn giữa các
chữ trong câu, tùy thuộc cách phát biểu, tùy thuộc bối cảnh
và môi trÆ°á»ng mà chữ và câu được dặt và o.
Lê Văn
Lý trong Le parler Vietnamien chứng minh nhóm từ "sao
- nó - bảo - không - đến" có
thể có tới 40 nghĩa khác nhau, tùy theo cáchkết
hợp tráºt tá»± chữ. Trong ngôn ngữ hà ng ngà y và trong
văn xuôi, trục lá»±a chá»n và trục kết hợp có tầm quan trá»ng
ngang nhau.
Trong thÆ¡, trục lá»±a chá»n quy chiếu trên
trục kết hợp.
VỠđịnh
nghÄ©a thÆ¡, câu trả lá»i của Jakobson hầu nhÆ° bất biến từ
1919 đến 1933, rồi 1960 vẫn là : ThÆ¡ lÃ
một phát ngôn nhắm và o thể cách phát biểu(La poésie
n'est rien d'autre qu'un énoncé visant à l'expression). Cụ thể hơn:
Thơ là nói cốt chỉ để nghe, để hưởng giá trị cái hay,
cái đẹp của mỗi tiếng, mỗi chữ, trong câu mình vừa nói,
chứ không phải để đạt tá»›i các mục Ä‘Ãch khác nhÆ° truyá»n
tin, giảng giải, nghị luáºn, phân tÃch, mô tả v.v... Ãịnh
nghÄ©a nà y tiá»m ẩn giá trị tá»± tại của má»—i chữ trong thÆ¡
và là tiá»n Ä‘á» của khám phá thứ nhì:
chức năng thi há»c
trù hoạch nguyên tắc tÆ°Æ¡ng đồng giữa trục lá»±a chá»n vÃ
trục kết hợp (la fonction poétique projette le principe d'équivalence
de l'axe de la sélection sur l'axe de la combinaison) và thơ có
khả năng chiếu trục lá»±a chá»n trên trục kết hợp (projection
de l'axe de la sélection sur l'axe de la combinaison). Khám phá quan
trá»ng nà y giúp chúng ta hiểu rõ hÆ¡n vá» cấu trúc hình thức
thi ca, và cho phép dÆ°á»›i má»™t khÃa cạnh nà o đó, định lượng
"chất thơ" trong một câu thơ hay một văn bản.
TrÆ°á»›c hết, thế nà o là chiếu trục kết hợp lên trên trục lá»±a chá»n? Chúng ta thá» khảo sát hai trÆ°á»ng hợp: A. Bóng nguyệt leo song sá» sẫm gốiChúng tôi lá»±a chá»n những câu thÆ¡ trên vì chúng biểu dÆ°Æ¡ng hai loại "chiếu" khác nhau. Và dụ câu " Long lanh đáy nÆ°á»›c in trá»i, Thà nh xây khói biếc non phÆ¡i bóng và ng". Câu đầu thuá»™c loại đồ hình B, câu sau thuá»™c loại đồ hình A. Bóng nguyệt Gió thu leo lá»t song cá»a sá» sẫm cá» mà i gối chăn
vách quế trải hiu hắt gió và ng
Trong cả
hai trÆ°á»ng hợp trên đây, tÃnh cách đối chiếu giữa trục
kết hợp và chá»n lá»±a cho phép câu thÆ¡, ngoà i chiá»u xuôi,
còn có thể Ä‘i chiá»u ngược lại, hoặc chá»n các phÆ°Æ¡ng
cách kết hợp khác.
Câu thÆ¡ của Nguyá»…n Gia Thiá»u, tÃnh cách đối chiếu mở ra những hình ảnh tÆ°Æ¡ng đồng, khác nhau vì tiểu dị (nuance). Hai câu
thÆ¡ của Hà n Mặc Tá», tÃnh cách đối chiếu mở ra những
hình ảnh đối láºp, có tÃnh cách há»— tÆ°Æ¡ng và đồng lõa:
Tóm lại: có thể liên kết bóng nguyệt vá»›i gối bằng nhiá»u ngả, và ngược lại gối cÅ©ng có thể chiếu lên bóng nguyệt qua nhiá»u góc Ä‘á»™. Ãối vá»›i gió thu, chăn và cá»a mối tÆ°Æ¡ng quan cÅ©ng Ä‘a dạng nhÆ° váºy, tùy theo cách tác hợp những yếu tố vá»›i nhau. Và sau cùng còn có thể đối chiếu những phần tá» của câu thÆ¡ thứ nhất vá»›i phần tá» của câu thÆ¡ thứ nhì (leo - lá»t), (sá» sẫm - cá» mà i), (gió - trăng), (chăn - gối), (song - cá»a). Do đó từ câu thÆ¡ nguyên thủy "Bóng nguyệt leo song sá» sẫm gối, Gió thu lá»t cá»a cá» mà i chăn"ở dạng thức thẳng và má»™t chiá»u đã ẩn dấu cấu trúc không gian (vì đã nối kết những yếu tố trong vá»›i ngoà i, gần vá»›i xa (gối - nguyệt), (song - nguyệt) v.v.... ) cách nối kết nà y giúp thÆ¡ thoát khá»i hÆ°á»›ng má»™t chiá»u để Ä‘i tá»›i nhiá»u chiá»u, Ä‘a dạng trong không gian đồng thá»i mở ra khÃa cạnh dục tình trong cách tác hợp gió-trăng, chăn-gối, leo-lá»t, sá» sẫm-cá» mà i,... và hòa hợp nhân sinh vá»›i vÅ© trụ bằng cách giao liên ná»™i tâm vá»›i ngoại cảnh, mặc dù không có sá»± hiện diện của ngÆ°á»i. Tất nhiên không phải câu thÆ¡ nà o cÅ©ng có và cần có khả năng đối chiếu và đối láºp trên đây. Khả năng "đối" và "chiếu" trong má»™t chừng má»±c nà o đó, định lượng cÆ°á»ng Ä‘á»™ và máºt Ä‘á»™ "chất thÆ¡" trong thÆ¡, giám định tÃnh chất Ä‘á»™c láºp tá»± chủ và bình đẳng của má»—i Ä‘Æ¡n vị ngữ nghÄ©a đối vá»›i má»™t Ä‘Æ¡n vị khác, và là má»™t đặc Ä‘iểm của thÆ¡ ÃÆ°á»ng. II. TÃnh chất phiếm định TÃnh chất phiếm định thuá»™c bản sắc ná»™i tại của thi ca. Vá» phÆ°Æ¡ng cách là m mÆ¡ hồ ý nghÄ©a, ngoà i những biện pháp tu từ nhÆ° so sánh, Ä‘iển tÃch, ẩn dụ và hoán dụ mà chúng ta đã biết, còn có những phép tỉnh lược khác, xuất hiện trong lối nói hà ng ngà y và trong ngôn ngữ nghệ thuáºt. Có nhiá»u hình thức tỉnh lược: 1-
Tỉnh lược chủ từ
Những câu nói
trên, tuy không có chủ từ nhÆ°ng ngÆ°á»i nói biết chắc đối
tượng của mình: hoặc nói vá»›i ngÆ°á»i thân, hoặc muốn nói
xẵng.
Mở cá»a nhìn trăng, trăng tái mặtHai câu thÆ¡ trên của Hà n Mặc Tá» nhÆ° để nói vá»›i chÃnh mình vá» niá»m cô Ä‘Æ¡n của mình. Thoạt nhìn, có hai hình ảnh đối xứng:mở cá»a nhìn trăng và khép phòng đốt nến, tuy không biết ai là m chủ hai Ä‘á»™ng tác ấy, nhÆ°ng cả hai Ä‘á»u dẫn đến kết quả u hoà i, trống trải, cô quạnh. Ngoà i khả năng đối chiếu hình ảnh và ngữ nghÄ©a từng câu, từng chữ(mở cá»a - khép phòng), (nhìn trăng - đốt nến), (trăng - nến), (tái mặt - rÆ¡i châu), cấu trúc hình thức còn mở ra những bình diện khác: Hai Ä‘á»™ng từ "mở" và "khép" vì vô chủ, cho phép ngÆ°á»i Ä‘á»c "váºn" câu thÆ¡ và o mình, hoặc và o đối tượng của mình: Sát nháºp niá»m cô Ä‘Æ¡n của tác giả và o tâm cảm của mình, hoặc của ngÆ°á»i yêu. Má»™t mặt khác, các ẩn dụ "trăng tái mặt", "nến rÆ¡i châu", vừa chỉ trăng, nến (váºt thể), vừa nhân cách hóa trăng, nến: trăng nến có thể là hiện thân của ngÆ°á»i yêu đối diện vá»›i chÃnh mình, hoặc vừa là ngÆ°á»i yêu, vừa là mình. Trong giả thiết đó, các mệnh Ä‘á» "trăng tái mặt", "nến rÆ¡i châu" trở thà nh chủ từ của mở và khép. Nhân sinh "trăng tái mặt" kia mở cá»a nhìn trăng "tháºt". Con ngÆ°á»i "nến rÆ¡i lệ" kia khép phòng đốt nến "tháºt". Và nếu trăng là ngÆ°á»i yêu, nến là ta, thì sá»± xa cách trở nên ngà n trùng mà cÅ©ng vô cùng gần gụi... Niá»m cô Ä‘Æ¡n không còn Ä‘Æ¡n má»ng nữa, mà đã vá»i vợi, Ä‘a tầng, cháºp trùng những hình ảnh hÆ° hÆ° thá»±c thá»±c, Ä‘á»›n Ä‘au, u uẩn, xa cách mà cÅ©ng gần gụi vô ngần. TrÆ°á»ng
hợp câu thơ "Bến Tầm Dương canh khuya
đưa khách" đưa ra một bối cảnh khác: Ai đưa khách?
Bến
Tầm DÆ°Æ¡ng và canh khuyalÃ
những bổ ngữ (complément) chỉ địa Ä‘iểm và thá»i gian.
Váºy ngÆ°á»i "Ä‘Æ°a khách" có thể là Bạch CÆ° Dị, là Phan Huy
Vịnh, là tôi, là ta, là ai cũng được. Không phải là "tiễn
khách" mà là "Ä‘Æ°a khách", má»›i đẹp và đau (bản chÃnh lÃ
tống khách: Tầm Dương giang đầu dạ tống khách). Sự vắng
mặt của chủ từ còn bầy ra những hình ảnh khác: Có thể
chÃnh cái bến Tầm DÆ°Æ¡ng ấy Ä‘ang "Ä‘Æ°a khách" trong đêm khuya,
hoặc chÃnh cái "canh khuya" ấy Ä‘ang "Ä‘Æ°a ngÆ°á»i" trên bến.
Do đó, không chỉ mình ngÆ°á»i kỹ nữ Ä‘Æ°a khách mà cả thá»i
gian, khung cảnh và con ngÆ°á»i cÅ©ng Ä‘Æ°a khách vá»›i nà ng, nhÆ°
nà ng.
Tóm lại, sá»± tỉnh lược chủ từ Ä‘Æ°a đến tình trạng nháºp nhòe -nhÆ°ng không há»—n loạn-ý nghÄ©a. Và sá»± nháºp nhòe ý nghÄ©a Ä‘Æ°a đến những hình ảnh khác, những niá»m riêng khác, những cảm xúc khác, những nháºn thức khác... cho câu thÆ¡ và cho má»i tầng lá»›p Ä‘á»™c giả. TÃnh chất phổ quát của thÆ¡ nằm ở chá»— đó, cho nên khi nói vá» thÆ¡, mà chỉ chú trá»ng và phô trÆ°Æ¡ng "tÃnh chất dân tá»™c" nhÆ° má»™t yếu tÃnh nòng cốt để nháºn diện giá trị, là đã phần nà o tá»± giá»›i hạn thÆ¡ trong má»™t miá»n, má»™t vùng... ThÆ¡ không hẹp hòi nhÆ° thế, thÆ¡ có khả năng vượt biên giá»›i -dù dÆ°á»›i dạng thức ngôn ngữ nà o. Văn há»c hiện đại chú trá»ng đến ngôn ngữ nhÆ° má»™t yếu tố ná»™i tại của con ngÆ°á»i: ngôn ngữ cấu tạo nên nhân váºt trong kịch, ngôn ngữ hình thà nh tác phẩm văn chÆ°Æ¡ng (không phải cốt truyện và tình tiết). Và không lạ khi Noam Chomsky, nhà ngữ há»c tạo sinh coi ngôn ngữ nhÆ° má»™t sá»± tạo tác và sinh Ä‘á»™ng không ngừng, chủ trÆ°Æ¡ng phải khảo sát các phát ngôn trong cả chiá»u sâu, ở căn bản của tri thức và ý thức, trÆ°á»›c khi Ä‘i đến bá» mặt của hình thức phát hiện. Cái chiá»u sâu, cái căn bản sinh ra phát ngôn ấy là gì? nếu không là niá»m Ä‘au, ná»—i khổ, sá»± ham muốn... nằm trong tÆ° duy của con ngÆ°á»i: Ná»—i Ä‘au ở đâu cÅ©ng Ä‘au thôi, và cảm xúc của con ngÆ°á»i không mang căn cÆ°á»›c. Phong cách Việt, hay tiếng Việt, tiếng Pháp, tiếng Anh, tiếng Ấn, tiếng Wanda,... chỉ là hình thức phát ngôn khác nhau vá» những Ä‘iệu tâm hồn và thể xác nhân loại. 2. Tỉnh lược Ä‘á»™ng từ a. Trong Hoa Tiên có câu thÆ¡ tháºt hay: Ãã sÆ°Æ¡ng, đã khói, đã và i mấy nămlá»i thÆ¡ mÆ¡ hồ, phảng phất nhÆ° má»™t hiện tại đã hóa thà nh hÆ° ảo. câu thÆ¡ không có chủ từ , mà cÅ©ng không có Ä‘á»™ng từ, mở cá»a cho những câu há»i không lá»i giải đáp: (Ai) đã (thà nh) sÆ°Æ¡ng? (thà nh) khói? hay Gì cÅ©ng thà nh sÆ°Æ¡ng khói? gieo mối trắc ẩn bao la trên cá» cây, vÅ© trụ, nói lên cái mong manh, hÆ° ảo nÆ¡i cõi nhân sinh, phù thế: Từ gá»—, đá, tro, bụi đến sinh váºt con ngÆ°á»i Ä‘á»u có thể phút giây tan biến nhÆ° khói sÆ°Æ¡ng trong ảo hÆ° còn mất. b. Trở
vá» phÆ°Æ¡ng diện thá»±c tế ngữ há»c, tiếng Việt hay lược
bá» Ä‘á»™ng từ, nÆ¡i mà ngÆ°á»i Pháp dùng Ä‘á»™ng từ être (thì,
là ), ngÆ°á»i Việt tránh. Trong Việt Nam Văn Phạm, Trần Trá»ng
Kim giải thÃch: "Khi tiếng chủ từ đã Ä‘i
với tiếng tĩnh từ để chỉ cái thể của chủ từ, thì
không có động từ nữa (bởi vì công dụng của tĩng từ
ở đây là để chỉ cái thể của chủ từ, cũng như động
từ để chỉ cái dụng của chủ từ). Và dụ: NgÆ°á»i nà y
giá»i, việc ấy khó, con chó dữ, v.v... Trừ khi chủ từ lÃ
danh từ hay đại danh từ và có tiếng danh từ khác đứng
là m túc từ, thì phải có động từ là đứng ở giữa:
Quy tắc
văn phạm tiếng Việt nà y dẫn đến má»™t số nháºn xét lý
thú trong văn thơ:
Những
nháºn xét trên đây cho thấy rằng: Từ văn sang thÆ¡, có khi
chỉ cần láy má»™t từ, láy là m nhòe ý, tăng cÆ°á»ng Ä‘á»™ phiếm
định, chuyển văn thà nh thÆ¡, do đó vai trò quan trá»ng của
từ láy trong ngôn ngữ nghệ thuáºt (chÆ°Æ¡ng VIII).
Quả cau nho nhá»không có Ä‘á»™ng từ cho nên các chữ xÃch lại gần nhau, tạo sức hút ná»™i tại giữa những Ä‘Æ¡n vị ngữ nghÄ©a. Ãồng thá»i những chữø nho nhá» và cái vá»,û nhá» sá»± đồng âm, tá»± tạo má»™t thế liên hoà n thà nh má»™t dòng tÆ° tưởng nhất quán khiến hai câu ca dao "Quả cau nho nhá», cái vá» vân vân" khó tách, khó rá»i. NhÆ° thể âm gá»i âm, nghÄ©a gá»i nghÄ©a. Hiện tượng nà y dÆ°á»ng nhÆ° đã bị chỉ đạo ngầm bởi trạng thái quấn quÃt giữa quả cam và cái vá», nho nhá» và vân vân... để giáo đầu cho sá»± quấn quÃt anh-anh, em-em Ä‘i sau: nay anh há»c gần mai anh há»c xa VÅ© Ngá»c Phan trong Tục Ngữ Ca Dao Việt Nam cho rằng quả cau nho nhá», cái vá» vân vân không có liên hệ gì tá»›i nay anh há»c gần, mai anh há»c xa. Có chứ: Hình ảnh nà o tha thiết và gợi cảm cho bằng anh-em quấn quÃt, khăng khÃt nhÆ° cau vá»›i vá» (chữ vá» còn có nghÄ©a là vỠđể ăn trầu, và dÄ© nhiên là có há» hà ng vá»›i "trầu cau"...). NhÆ°ng tất cả những Ä‘iá»u chúng ta vừa nói ra trên đây quá lá»™ liá»…u, đã đụng đến phong cách tế nhị của câu ca dao, chạm và o cái duyên thầm của cau vá»›i vá»: ngoà i xanh mà nhai và o thì hóa Ä‘á» hồng, dáºy lá»a. Vẫn trong nguyên tắc gắn bó ấy, những câu: chiếc buồm nho nhá» ngá»n gió hiu hiu nay nÆ°á»›c thủy triá»u mai lại nÆ°á»›c rÆ°Æ¡i tạo thà nh má»™t tổng thể nhất quán hòa hợp khăng khÃt thiên nhiên và tâm cảnh, báo hiệu cho những câu thÆ¡ kế tiếp nói lên sá»± khăng khÃt của đôi tình nhân, mặc dù tình yêu và cuá»™c Ä‘á»i có lên ghá»nh, xuống thác: Sông sâu sóng cả em Æ¡i Chá» cho sóng lặng Buồm xuôi, ta xuôi cùng Trót Ä‘a mang và o kiếp bá»nh bồng, Xuống ghá»nh lên thác, Má»™t lòng ta thÆ°Æ¡ng nhau... Vẫn trong địa hạt lược bá» Ä‘á»™ng từ, câu thÆ¡ sau đây của Nguyá»…n Du mở ra những bình diện khác nữa: Vó câu khấp khểnh, bánh xe gáºp ghá»nh (Kiá»u) Cấu trúc vắngû Ä‘á»™ng từ ở đây có nhiá»u tác dụng: - Tác dụng quấn hút giữa vó câu và khấp khểnh, bánh xe và gáºp ghá»nh tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° quả cau nho nhá», cái vá» vân vân mà chúng ta vừa phân tÃch ở trên. - Tác dụng Ä‘á»™c láºp hóa từng từ má»™t dẫn đến khả năng chiếu trục lá»±a chá»n trên trục kết hợp khiến các từ có thể kết hợp trong má»™t tráºt tá»± khác để gợi ra những hình ảnh đối láºp vá»›i câu thÆ¡ nguyên thủy: vó câu gáºp ghá»nh - bánh xe khấp khểnh. - Ngoà i ra hai tÄ©nh từ khấp khểnh và gáºp ghá»nh trong âm đã gợi nghÄ©a, trong nghÄ©a đã có âm, chúng biến câu thÆ¡ thà nh má»™t hợp tấu hòa cảnh. - Vì không có Ä‘á»™ng từ nên những tÄ©nh từ gáºp ghá»nh, khấp khểnh có thể thay thế Ä‘á»™ng từ, chúng chuyển từ thể tÄ©nh sang thể Ä‘á»™ng và là m cho câu thÆ¡ có má»™t chuyển Ä‘á»™ng. Sức chuyển Ä‘á»™ng đó không chỉ dừng lại ở vó câu, bánh xe, mà còn dẫn chúng ta liên tưởng đến sá»± chuyển Ä‘á»™ng của con Ä‘Æ°á»ng, và âm thanh khấp khểnh, gáºp ghá»nh cÅ©ng lại phù hợp vá»›i trạng thái và biến chuyển của con Ä‘Æ°á»ng. Sau cùng, chuyển Ä‘á»™ng ngá»±a, xe, Ä‘Æ°á»ng... cuốn theo chuyển Ä‘á»™ng của ngÆ°á»i trong xe: hình ảnh khấp khểnh, gáºp ghá»nh đồng Ä‘iệu vá»›i hà nh vi mỠám, đê tiện của Mã Giám Sinh, và ai bảo là không nói lên tâm trạng pháºp phồng lo sợ, khúc mắc, đòi Ä‘oạn trong lòng Kiá»u, khi nghe những dÆ° ba Ä‘oạn trÆ°á»ng, Ä‘a âm, Ä‘a nghÄ©a đó? c. Trong thÆ¡ tạo sinh, Lê Ãạt
lược bá» Ä‘á»™ng từ vá»›i chủ Ä‘Ãch khác thÆ¡ cổ Ä‘iển:
|
(2) Trục lá»±a chá»n và trục kết hợp của Jakobson tÆ°Æ¡ng ứng vá»›i quan hệ liên tưởng (rapports associatifs) và quan hệ ngữ Ä‘oạn (rapports syntagmatiques) của de Saussure. Sau nà y các nhà ngữ há»c trong trÆ°á»ng phái chức năng còn gá»i là trục hệ hình (axe paradigmatique) và truc tuyến hình (axe syntagmatique). (3) Trong Ngôn Ngữ ThÆ¡, NXB Ãại Há»c và Giáo Dục Chuyên Nghiệp (Hà Ná»™i 1987), Nguyá»…n Phan Cảnh đã phân tÃch quá trình hình thà nh câu "Tôi ăn cÆ¡m" rất tÆ°á»ng táºn. (4) Trong Vấn Ãá» Chuẩn
Ngôn Ngữ Qua Lịch Sá» Ngôn Ngữ Há»c, NXB Giáo Dục-1993,
giáo sư Hoà ng Tuệ dịch arbitraire là võ đoán và một số
sách ngôn ngữ há»c khác cÅ©ng váºy. Chúng tôi nghÄ© rằng võ
đoán không bao gồm toà n diện ý nghĩa của chữ arbitraire,
theo de Saussure, còn ngụ cả khÃa cạnh tùy tiện nữa.
© 1991-1995 Thụy Khuê |
Trở Vá»