Nhà
văn Nguyễn Đức Linh
Từ tập truyện
dài "Cún con đã lớn" do Nhà Xuất bản Tổng hợp Phú Khánh
xuất bản năm 1986 và Nhà Xuất bản Kim Đồng tái bản lần
1 năm 1997, tái bản lần 2 năm 1998 với lượng phát
hành hàng chục ngàn cuốn, đến nay Nhà văn Nguyễn Đức Linh
đã có khoảng 10 đầu sách viết cho thiếu nhi. Trò chuyện
với phóng viên Văn nghệ Trẻ, Nhà văn Nguyễn
Đức Linh tâm sự "Với tôi, viết cho các em thiếu nhi
vẫn mãi là niềm đam mê...".
PV : Thưa Nhà
văn Nguyễn Đức Linh, xin ông cho biết niềm đam mê ấy đã
được bắt đầu như thế nào ?
Nhà
văn Nguyễn Đức Linh :
Xin được hơi
dài dòng một chút. Năm 1955 bốn anh chị em tôi theo mẹ
cùng nhiều đoàn cán bộ, trẻ em miền Nam, tập kết ra Bắc.
Đến Sầm Sơn (Thanh Hóa), anh chị em tôi được ở với mẹ
khoảng 10 ngày, thì được tách cùng những trẻ em khác
về các trường nội trú, được gọi là trường học sinh
Miền Nam. Thời gian đầu, trường lớp chưa có, chúng tôi
phải theo từng nhóm 4-5 em ở chung trong một nhà dân, có các
cô chú nấu cơm cho ăn, có các cô bảo mẫu, y tá chăm sóc
sức khỏe, giặt quần áo, dỗ dành động viên khi các em buồn
tủi, khóc lóc nhớ nhà. Tháng 07 năm 1956 chúng tôi được
Nhà nước gửi sang khu học xá Nam Ninh (Trung Quốc) học tập.
Ấn tượng trong thời gian này đã hằn sâu vào tâm hồn thiếu
niên của tôi mãi cho tới bây giờ. Đó là, những buổi sinh
hoạt đội thiếu niên tiền phong, những bài hát: tiến lên
đoàn viên, chiếc đèn ông sao, cô gái chăn cừu ...v.v... do
thầy là nhạc sỹ Phạm Tuyên dạy. Đó là những buổi
cắm trại cùng với các bạn thiếu nhi Trung Quốc đầy kỉ
niệm... Cuối năm 1958, tôi về nước và học trong các trường
học sinh Miền Nam ở: Hải Phòng, Hà Đông. Năm 1965 tôi vào
học đại học rồi trở thành kỹ sư cầu đường. Giai đoạn
từ năm 1970 đến năm 1973 khi công tác ở viện thiết kế
bộ giao thông, tôi đã tham gia khảo sát nhiều tuyến đường
thuộc các tỉnh miền núi phía bắc. Nghề khảo sát lội suối,
trèo đèo, vượt sông đã cho tôi được biết đến nhiều
vùng đất thơ mộng :
Ai về
Đà Bắc quê tôi
Uống chè suối
Nánh, ăn xôi Mường Chiềng...
Những chuyến đi với
bao nhiêu là chuyện ngộ nghĩnh rất trẻ thơ đã dần ngấm
vào tôi, như cây chè ở suối Nánh chỉ mọc trên núi cao,
người ta đã huấn luyện các chú khỉ để hái búp chè và
các chú khỉ này làm việc rất thành thạo. Loại chè này
chỉ dùng để tiến cho Vua . Hay loại nếp ở Mường Chiêng
đặc biệt vừa dẻo, vừa thơm cũng chỉ để tiến Vua. Tôi
cũng khoái chí được "cưa sừng làm nghé để chơi tró
"làm Vua" vài lần... Hoàn thành nhiệm vụ ở các tỉnh
miền núi phía Bắc, tôi lại vào các tỉnh miền Trung, vùng
Khu 4 cũ, hoạt động tại các vùng như : Hương Sơn, Hương
Khê (Hà Tĩnh), Thanh Lạng, Ma Lâu (Quảng Bình), rồi đi chiến
trường B, vào vùng tây Quảng Ngãi, Kon Tum. Sau giải phóng
1975 lại vào Tây nguyên, rồi làm chuyên gia nước bạn Căm
pu chia v.v... Cứ thế, những chuyến đi đã cho tôi biết
được nhiều phong tục tập quán, nếp văn hóa của đồng
bào các vùng sâu, vùng xa... Những gì thu thập được sau này
tôi đều ít nhiều tái hiện trong các câu chuyện viết cho
các em...
PV : Là kỹ
sư chuyên ngành khảo sát, thiết kế giao thông,vậy cơ duyên
nào để ông trở thành nhà văn viết cho thiếu nhi ?
Nhà
Văn Nguyễn Đức Linh :
Hồi còn học phổ
thông, tôi học môn văn rất bình thường. Nhờ có thói quen
và sau này cũng cả do nghề nghiệp, nên tôi hay quan sát và
nhớ rất lâu các sự kiện, diễn biến của những sự việc,
những con người và những gì xảy ra xung quanh. Sau đó, tôi
hay, tưởng tượng và "nối dài" hoặc "mở rộng" các sự
kiện đã xảy ra . Cho đến bây giờ đã lớn tuổi và có
bốn cháu nội rồi mà tôi vẫn thích trẻ con , thích chơi
với lũ trẻ, suy nghĩ về lũ trẻ và thích viết những câu
chuyện về lũ trẻ.
PV : Được biết,
trước đây và sau này Nhà văn Nguyễn Đức Linh còn tiếp
tục làm giám đốc một công ty kinh doanh. Thời buổi kinh tế
thị trường cạnh tranh quyết liệt, bận bịu với bao công
việc lỗ, lãi như vậy, xin ông cho biết lúc nào thì ông dành
thì giờ ngồi vào bàn viết truyện cho thiếu nhi ?
Nhà
văn Nguyễn Đức Linh :
Đúng là công việc
còn bận rộn với lắm chuyện ngang dọc, chạy ngược, chạy
xuôi. Nên tôi phải thu xếp và tạo ra một thói quen,
đó là khi hết giờ làm việc ở Công ty vào buổi chiều,
tôi ghi lại những việc cần làm hôm sau, rồi đóng ngăn kéo,
khóa cửa phòng lại, không biết gì đến việc kinh doanh nữa.
Về nhà, cơm nước xong là bắt đầu ngồi vào bàn viết .
Hết viết, tôi lại cho bản thảo vào ngăn kéo khóa lại,
không màng gì đến chuyện viết nữa, đi ngủ để có sức
cho công việc của ngày hôm sau. Đã bước vào tuổi 67,
nên từ hơn một năm nay, tôi đã giao lại công việc kinh doanh
cho người khác, nên có thể dành được nhiều thời gian
hơn cho công việc viết sách cho lũ trẻ.
PV : Với một
danh mục khá dài các tác phẩm, có những những tác phẩm
được xuất bản trong cùng thời gian. Không biết Nhà văn
Nguyễn Đức Linh đã "tư duy" cốt truyện như thế nào ?
Nhà
văn Nguyễn Đức Linh :
Đúng là trong cùng
một thời gian, tôi thường viết bốn đến năm tác phẩm.
Mạch truyện này tắt, tôi dừng lại và lấy truyện khác
ra viết tiếp, khi tắt lại chuyển sang truyện khác. Tôi cứ
làm việc kiểu như vậy. Có người bảo, làm việc kiểu này,
các câu chuyện rất dễ nhầm lẫn, đầu Ngô, mình Sở,
hoặc râu ông nọ, cằm bà kia, nhưng rất may là chưa
bao giờ tôi bị lâm vào tình cảnh dở khóc, dở cười như
thế.
PV : Nhiều tác
phẩm của ông được chia thành thứ tự, tập 1, tập 2 rồi
tập 3, tập 4. Phải chăng ông viết liền mạch, rồi
mới chia ra, hay là theo yêu cầu của "lũ trẻ" ?
Nhà
văn Nguyễn Đức Linh :
Truyện " Người
khổng lồ của em tôi", tôi đã viết đến tập 4, còn truyện
"Bí mật của rừng" tôi đã viết đến tập 2. Đó là theo
yêu cầu của các con tôi và một số bạn nhỏ mà
tôi được tiếp xúc khi đã đọc những cuốn sách này. Nhiều
bạn nhỏ cứ thắc mắc rằng, tên khổng lồ ba
mắt đánh nhau với nữ thần Ponaga như thế nào, kết cục
ra làm sao vv... Cũng như nhân vật chính trong "Bí mật của
rừng" là Luân cùng các chú trong tổ khảo sát đường
là những nạn nhân vô tình bị bọn Phunrô tập kích, câu
chuyện kết thúc tại đây là chưa hợp lý đâu vv... Tuy cách
quãng về thời gian, nhưng khi tôi viết mạch chuyện vẫn
liên tục, không có chuyện nhầm lẫn râu ông nọ cắm cằm
bà kia. Còn truyện "Kim thần kê" tôi đã viết đến tập 2
là do mạch truyện cần phải chia ra thành các tập vậy thôi.
PV : Có thể nói,
"Cún con đã lớn" là tác phẩm đầu tay rất thành công của
ông với số lượng in kể cả tái bản lên đến 41.200 bản.
Xin ông cho biết đôi nét về tác phẩm này ?
Nhà
văn Nguyễn Đức Linh :
Truyện "Cún con
đã lớn" được Nhà Xuất bản Tổng hợp Khánh Hòa
xuất bản năm 1986, khi tôi đã ở tuổi 42, trước sự
ngỡ ngàng của bạn bè và anh em trong cơ quan. Quả là tôi
bước vào "nghề" viết cũng rất tình cờ. Năm 1982, vợ tôi
là cán bộ kỹ thuật cầu đường được chuyển về Ty Giao
Thông Vận Tải Phú Khánh công tác. Các con tôi theo mẹ về
Nha Trang, còn tôi chưa chuyển được, nên vẫn ở lại Tây
Nguyên, thỉnh thoảng mới về Nha Trang thăm vợ con. Trong một
lần ra Đà Nẵng công tác, trên đường về tôi có ghé qua
thị xã Tuy Hòa (Phú Yên) thăm ba má tôi. Các cụ cho tôi một
chú chó nhỏ, bảo đem về Nha Trang cho nó trông nhà và chơi
với các cháu. Khi ẵm con chó con lên xe Jeep, con chó mẹ cứ
chạy quanh nhảy lên theo. Như thể nó muốn lôi con nó
xuống, không cho tôi đem đi. Ba tôi phải giữ con chó mẹ lại.
Má tôi vỗ về con chó mẹ và nói : "để cho nó đi, cho nó
còn lớn khôn nữa chớ!". Cảnh tượng ấy và câu nói
của má tôi cứ làm cho tôi nhớ mãi. Cạnh nhà tôi ở nhờ
tại Buôn Ma Thuột, có anh hàng xóm nuôi một con chó Béc
dê to lớn, con chó này rất hung dữ. Nhưng do ở cạnh nhà
nhau lâu ngày, nên tôi và con chó lại đâm ra "thân nhau".
Và câu chuyện "cún con đã lớn" đã manh nha hình thành trong
đầu tôi. Hàng ngày hết giờ làm việc, tôi thường ở nhà
đọc sách, buồn buồn nhớ vợ con. Chẳng có việc gì làm,
tôi lấy giấy bút ra viết nhăng cuội cho vui... Và rồi chỉ
trong khoảng bốn tháng, tôi đã viết xong luôn năm chương
truyện "Cún con đã lớn". Tôi sửa tới, sửa lui, viết lại
vào một cuốn vở học sinh. Khi về Nha Trang thăm vợ con, tôi
đưa cho thằng con lớn của tôi lúc đó đang học lớp 4 đọc.
Nó đọc đến đoạn mẹ con con chó chia tay nhau, cảm động
quá, nó khóc. Tôi cũng bùi ngùi cùng con.
Tháng 06 năm 1982
tôi được chuyển về Ty Giao Thông Vận Tải Phú Khánh - làm
phó giám đốc Xí Nghiệp Khảo Sát Thiết Kế Giao Thông. Tuy
công việc bận rộn, nhưng câu chuyện "cún con đã lớn" vẫn
cứ ám ảnh tôi. Tôi lại "sửa chữa", nắn nót viết lại
vào cuốn vở học sinh. Từ đầu năm 1983 đến cuối năm 1984
tôi phụ trách đoàn chuyên gia kinh tế kỹ thuật tỉnh Phú
Khánh qua giúp nước bạn Campuchia, tại tỉnh Stưng Treng - Thế
là chuyện "cún con đã lớn" đành phải xếp vào gầm bàn
cất kĩ. Mãi đến tháng 06/1985, tôi mới lôi anh bạn "cún"
của tôi ra đưa cho Nhà thơ Đồng Xuân Lan - Là bạn của tôi
xem hộ. Xem xong, Lan nói "hay đấy" và bảo tôi nhờ Nhà
văn Cao Duy Thảo xem hộ. Sau khi đọc xong, anh Thảo nhắn
tôi đến nhà và động viên tôi " truyện này được
đấy. Anh viết tiếp cho xong đi, gấp lên để tôi đưa vào
kế hoạch in". Nghe những nhận xét của anh Thảo, tôi khoái
quá , tranh thủ buổi tối, ngày chủ nhật tôi cắm cúi viết
một mạch trong 4 tháng liền thêm 7 chương nữa. Thế là "Cún
con đã lớn" hoàn tất, với tổng cộng 12 chương. "Cún con
đã lớn", là câu chuyện nói về một con chó bị lưu lạc,
biết tự mình vươn lên, có tình thương yêu, đùm bọc lẫn
nhau trong cuộc sống đồng loại, cũng như lòng dũng cảm,
truy đuổi đến cùng thói hư tật xấu. Năm 1986 in lần đầu,
số lượng 15.000 bản. Năm 1997 nhà xuất bản Kim Đồng in
lần thứ nhất 24.200 bản. Năm 1998 nhà xuất bản Kim Đồng
tái bản in ra lần thứ hai 2.000 bản.
PV : Các tác phẩm
"Bí mật của rừng"; " Người khổng lồ của em tôi" và "
Bí mật một kho báu", cũng được các độc giả "nhí" rất
thích ?
Nhà
văn Nguyễn Đức Linh :
Giữa năm 1986 tôi
dẫn đoàn cán bộ kĩ thuật đi thị sát, làm đường tránh
đập thủy điện sông Hinh ở Phú Yên. Được thấy khí thế
làm việc hăng say lao động của anh em thanh niên, trong tôi
dậy lên nguồn cảm xúc với bao kí ức vui buồn. Về nhà,
tôi viết một mạch gần ba tháng xong luôn tập truyện "Theo
chân đoàn khảo sát". Đầu năm 2000, tôi gửi bản thảo ra
nhà xuất bản Kim Đồng. Sau đó, nhà văn Nguyễn Quang Lập
ở Nhà xuất bản Kim Đồng gọi điện trao đổi với tôi,
nên tên sách được đổi lại là "Bí mật của rừng".
Và, Nhà xuất bản Kim Đồng Hà Nội đã in với số lượng
2.000 bản. Cũng trong đợt này, tôi được nhận giải khuyến
khích cuộc thi "hưởng ứng cuộc vận động sáng tác truyện
và truyện tranh cho thiếu nhi (năm 1999 - 2000). Tôi vừa hoàn
thành tập hai "Bí mật của rừng" và mới gửi bản thảo
ra nhà xuất bản Kim Đồng Hà Nội. "Bí mật của rừng", kể
chuyện một cậu bé 14 tuổi đi theo đoàn khảo sát giao thông.
Cậu bé cũng trải qua biết bao vất vả, khó nhọc như người
cán bộ khảo sát thiết kế giao thông. Niềm vui được
đi đây, đi đó qua bao rừng rậm núi cao, biết được
các phong tục tập quán của dân tộc ít người... Còn cảm
xúc giúp tôi hình thành câu chuyện " Người khổng lồ của
em tôi" rất tình cờ. Công ty tôi ở trên đường 2/4 gần
cầu Hà Ra, Nha Trang. Một buổi sáng đi làm, đầu tôi nặng
trĩu, có lẽ do áp lực công việc. Tôi lấy xe đạp, thúc
thắc đạp qua cầu Xóm Bóng lên Tháp Bà thư giãn. Tôi ra sau
tháp, ngồi bên các khối đá to lớn phía bờ sông, thả tâm
hồn vu vơ và chợt nghĩ, lúc mở rộng bờ cõi, thế nào nữ
thần Ponaga cũng phải có đánh nhau. Về bà mẹ xứ sở của
thị tộc này, thì có rất nhiều truyền thuyết. Tôi có thằng
con trai thứ hai, trước ngực, gần nách vai trái của nó có
một cái bớt đỏ như son, to bằng đồng xu. Ngó những gộp
đá to lớn, nằm chen chúc nhau bên sườn đồi, tôi liên tưởng
mơ hồ một vài chi tiết... Và, cứ thế , chuyện "Người
khổng lồ của em tôi" đã dần hình thành trong đầu tôi.
Mấy tháng sau, tập 1 mang tên "Năm điều ước" đã viết xong.
Cuối năm 1987 đã xuất bản và phát hành với số lượng
25.000 quyển. Năm 1999 tôi gửi 2 bản thảo ra Nhà xuất bản
Kim Đồng - Hà Nội. Sau khi đọc bản thảo tôi gửi ra, nhà
văn Nguyễn Quang Lập ở Nhà xuất bản Kim Đồng Hà Nội lại
gọi điện thoại kích lệ " bác Linh ơi, với cái mạch này,
truyện "Người khổng lồ của em tôi" bác có thể viết nhiều
tập nữa đấy, viết tiếp đi...". Sau đó, trong năm 1999 Nhà
xuất bản Kim Đồng đã lần lượt xuất bản tập 1 "Năm
điều ước" và tập 2 mang tên "Cây bút thần". Tháng
6/2011 tôi đã gửi ra Nhà xuất bản Kim Đồng tập 4 mang tên
" Mũi lao của người khổng lồ". Còn tập 4 "Chiếc nhẫn thần"
tôi đã viết gần xong. Riêng chuyện "Bí mật một kho báu",
thì được hình thành một cách bất ngờ đầy thú vị.
Thường thì sách tôi viết ra đều có độc giả sát bên cạnh
hàng ngày là con tôi. Trong chuyện "Người khổng lồ của
em tôi" có nhân vật tướng cướp văn võ song toàn. Mà trong
tập 2 tôi lại cho nhân vật này chết đi. Một buổi trưa
trong khi đang ăn cơm, thằng con tôi nói : "ông tướng cướp
Cẩu Nẹc, ba lại cho chết, tội quá. Tiêu cực xã hội làm
ổng hư hỏng chứ bản chất ổng có xấu đâu...". Thế là
sau mấy đêm suy nghĩ, tôi đã tách hẳn nhân vật tướng
cướp này ra và hư cấu thêm để thành một cuốn truyện
riêng - Đó là truyện "Bí mật một kho báu" được Nhà xuất
bản tổng hợp Phú Khánh và sau đó Nhà xuất bản Kim Đồng
in Tiếp với số lượng tổng cộng hơn 10.000 bản.
PV : Thực tế
những năm gần đây, các độc giả "nhí" quả là đã choáng
ngợp với sự phát triển vừa nhanh, vừa mạnh, vừa khó kiểm
soát của mạng intenet, các trò chơi điện tử đã "hút" các
em như một ma lực. Thưa Nhà văn Nguyễn Đức Linh, liệu các
tác phẩm viết cho thiếu nhi có còn sức hấp dẫn đối với
các em ?
Nhà
văn Nguyễn Đức Linh :
Tại các nhà sách
lớn ở thành phố Nha Trang, thành phố Hồ Chí Minh, thành phố
Buôn Mê Thuột vv..., tôi thường thấy tình trạng, sách ở
quầy "văn học thiếu nhi" rất khiêm tốn. Hoặc có nhà sách
không đề bảng "văn học thiếu nhi" mà là "văn học tuổi
mới lớn" và chỉ có các đầu sách của nhà văn Nguyễn Nhật
Ánh, có thêm là "tuyển tập truyện ngắn Việt Nam dành cho
thiếu nhi", hay các đầu sách tái bản "dế mèn phiêu lưu ký",
"Đất rừng phương nam"... Ngoài ra là các đầu sách dịch
như "Người săn hồn ma", "Săn lùng ma cà rồng" vv... còn
lại là toàn tranh truyện đủ loại. Ấy vậy mà
cũng tại những quầy sách này, luôn có những bạn thiếu
nhi lớn nhỏ, tụm năm, tụm ba đứng ngồi đọc sách "chùa".
Có lần tôi hỏi một cậu bé đang đọc cuốn "Đất
rừng phương nam" của Đoàn Giỏi : "sao cháu không mua
đọc mà lại đứng "đọc nhờ" ở đây ?". Cậu bé bẽn lẽn
cười : "cháu không có tiền mua nên phải vào đây đến cả
chục lần đọc "chùa" mới hết đấy!". Tôi lật bìa
4, giá sách là 39.000 đồng. Tôi mới nghiệm ra rằng, các tác
phẩm viết cho thiếu nhi vẫn còn rất hấp dẫn đối với
các em. Miễn là sách phải hay, phù hợp với lứa tuổi của
các em.
PV : Được biết,
không chỉ viết cho thiếu nhi, mà ông còn có một số tác
phẩm dành cho người lớn cũng không kém phần gay cấn, hấp
dẫn ?
Nhà
văn Nguyễn Đức Linh :
Hiện nay, Nhà Xuất
bản Quân đội Nhân Dân đã hoàn thành khâu biên tập
và đang làm tiếp các để in cho tôi tập truyện ngắn " Chuyện
của một người lính". Tôi cũng đang tranh thủ hoàn thành
cuốn tiểu thuyết "Nấm mồ hai chiến sỹ". Việc đánh giá
hay dở, còn tùy thuộc vào nhận xét của bạn đọc. Tuy nhiên,
viết cho các em vẫn mãi là niềm đam mê của tôi, với 04
đầu sách đang viết cùng một lúc, cũng sắp xong.
PV : Vâng ! xin
cảm ơn những chia sẻ của ông và xin chúc Nhà văn Nguyễn
Đức Linh tiếp tục gặt hái những thành công mới./.
Thế Dũng (thực hiện)
|