夜
坐
四壁蛩聲鬧夜眠
矮床移向曲欄邊
微風不動霜垂地
斜月無光星滿天
今古閒愁來醉後
蓴鱸鄉思在秋先
白頭所計惟衣食
何得狂歌似少年
|
Dạ Tọa
Tứ bích cùng thanh
náo dạ miên
Ải sàng di hướng
khúc lan biên
Vi phong bất
động sương thùy địa
Tà nguyệt vô
quang tinh mãn thiên
Kim cổ nhàn
sầu lai túy hậu
Thuần lô* hương
tứ tại thu tiên
Bạch đầu sở
kế duy y thực
Hà đắc cuồng
ca tự thiếu niên
|
Đêm Ngồi
Tiếng dế quanh tường
phá giấc ngơi
Kéo giường gần
lại phía hiên ngoài
Trời im gió lặng
sương tràn đất
Trăng xế tối
đen sao ngập trời
Kim cổ sầu ơi,
say lại đến
Cá, rau quê nhớ
tại thu thời
Bạc đầu lo mỗi
cơm cùng áo
Sao được hát
ngông như trẻ trai.
|
Bình
Chú:
Bài thơ Dạ Toạ
được Nguyễn Du viết ra trong thời kỳ làm quan cho nhà Nguyễn
1804-1820. Ta hãy nghe tâm sự của nhà thơ trong lúc đó.
Những sầu đau
thuở trước, với thời gian, hình như đã mờ nhạt bớt
trong lòng người đứng tuổi, đã lắng sâu và trở nên nên
tiềm ẩn trong con người sầu mộng Nguyễn Du, đã tạo
thành cái "nhàn sầu" man mác, cô đọng trong hồn thơ
của ông.
Để rồi, trong
đêm yên lặng mờ mờ sương phủ, dưới bầu trời tối đen
đầy sao, cứ sau chén rượu la đà là lại thấy chúng lững
thững trở về:
Kim cổ
nhàn sầu lai tuý hậu
Kim cổ sầu ơi,
say lại đến
Ngày xưa, các nhà
nho chỉ có thể làm hai nghề "Tiến vi quan, thoái vi sư
" và thêm nghề thứ ba là 'thầy lang' nữa là hết. Họ Nguyễn
Tiên Điền có tập sách thuốc gia truyền nhan đề " Nam
Dương Tập Yếu Kinh Nguyên ". Em khác mẹ của Nguyễn Du
là Nguyễn Trứ đã hành nghề thầy lang nơi quê mẹ, suốt
đời. Nguyễn Du cũng đã thử nghề y, lập vườn thuốc (Sơn
Cư Mạn Hứn có nói tới Dược phố xuân hàn lũng trúc
thưa= Xuân lạnh, dậu tre vườn thuốc thưa), nhưng không thành
công. Bạc cả đầu cũng chỉ quanh quẩn lo miếng cơm manh
áo nuôi vợ con, nếu không ra làm quan thì sống làm sao?
Bạch
đầu sở kế duy y thực
Bạc đầu lo mỗi
cơm cùng áo
Đây chỉ là những
lời tâm sự não lòng của ông quan bất đắc chí, phải thờ
hai chúa. Hoàn cảnh kinh tế làm ông đành phải xuất xử đấy
thôi. Nỗi lòng đau của ông đến bao giờ mới có người
chia sẻ:
Bất tri
tam bách dư niên hậu
Thiên hạ hà nhân
khấp Tố Như ?
Câu kết 8, dư vị
của những ngày "tuổi trẻ đẹp đẽ" cái thời "hát ngông
", " đi hái sen ", làm thơ ứng đối, vui đùa, thỉnh thoảng
vẫn thấp thoáng hiện lên, như một niềm tiếc nuối
Hà đắc
cuồng ca tự thiếu niên
Sao được hát
ngông như trẻ trai
Ôi, cái quá khứ bất
khả đắc! Có ai mà không nhớ nó !
Phạm
Thảo Nguyên
|