Yên
Thao (Nguyễn Bảo Thịnh), sinh năm 1927 , quê Đông Ngạc, Từ
Liêm, Hà Nội. Năm 1946, anh đi Bộ đội, có Thơ nổi tiếng
cùng thời với Quang Dũng, Tất Vinh, Hồng Nguyên...
Năm 1949,anh công
tác ở Văn nghệ Liên khu 3, trong một lần cùng đơn vị tham
gia đánh một "đồn" quân Pháp ven sông ở một Làng Đồi;
trong lúc chờ nổ súng, anh trò chuyện với một Chiến sĩ
quê ở ngay Làng Đồi (địch đang chiếm đóng), mà phía bên
ấy còn có mẹ già, vợ trẻ cùng giàn hoa Thiên lý...Qua câu
chuyện của đồng đội kể, Yên Thao rất xúc động, đồng
cảm liên tưởng cứ như câu chuyện của chính mình, thế
là trong đầu anh cảm hứng xuất thần một "tứ thơ" vụt
hiện : NHÀ TÔI... Bài thơ được mọi người chép tay , thuộc
lòng, nhanh chóng truyền bá vào tới tận Nam Bộ kháng chiến,
không chỉ với lính xuất thân nông thôn mà cả với lính
thành phố cũng thấy thấp thoáng trong bài thơ những nét hợp
với mình.
Bài thơ được
Nhạc sĩ Anh Bằng phổ nhạc "chắp cánh bay" dưới tiêu
để " Chuyện giàn Thiên Lý", rồi được các Ca sĩ Mạnh
Đình, Như Quỳnh, Duy Khánh thể hiện đã được thính giả
Người Việt trong, ngoài nước nhiệt tình đón nhận, bài
thơ nguyên gốc như sau :
NHÀ TÔI
-----
Tôi đứng bên
này sông
Bên kia vùng giặc
đóng
Làng tôi đấy,
sạm đen màu tiết đọng
Tre, cau buồn rũ
ướt mưa sương
Màu trăng vôi lồm
lộp mấy khung tường
Nếp đình xưa
người hỡi,đau gì không ?
*
Tôi là anh lính
chiến
Rời quê hương
từ dạo máu khơi dòng
Buông tay gàu vui
lại thuở Bình Mông
Ghì nấc súng nhớ
ơi, ngày đắc thắng
Chân chưa vẹt
trên nẻo đường vạn dậm
Áo nào phai không
sót chút màu xưa
Đêm hôm nay tôi
trở về, lành lạnh
Sông sâu mừng
lấp lánh sao lưa thưa
*
Tôi có người
vợ trẻ
Đẹp như thơ
Tuổi chớm đôi
mươi cưới buổi dâng cờ
Má trắng mịn
thơm thơm mùa lúa chín
Ai ra đi mà không
từng bịn rịn
Rời yêu thương
nào đã mấy ai vui
Em lặng buồn nhìn
với lúc chia phôi
Tôi mạnh bước
mà nghe hồn nhỏ lệ.
*
Tôi còn người
mẹ
Tóc đã ngả màu
bông
Tuổi già non thế
kỷ
Lưng gày uốn nặng
kiếp long đong
Nắng mưa từ buổi
tang chồng
Tơ tằm rút mãi
cho lòng héo hon
ÔI, xa rồi, mẹ
tôi
Lệ nhòa mi mắt
Mong con phương
trời
Có từng chợt
tỉnh đêm vơi
Nghe giòn tiếng
súng nhớ lời chia ly :
- Mẹ ơi, con mẹ
tìm đi
Bao giờ hết giặc
con về mẹ vui.
*
Đêm hôm nay tôi
trở về, lành lạnh
Sông sâu mừng
, lấp lánh sao lưa thưa
Ống quần nâu
đã vá mụn giang hồ
Chắc tay súng tôi
mơ về Nguyễn Huệ
Làng tôi kia, bên
trại thù quạnh quẽ
Trông im lìm như
một nấm mồ ma
Có còn không, em
hỡi ! mẹ tôi già !
Những người thân
yêu khóc buổi tôi xa ?
Tôi là anh lính
chiến
Theo quân về giải
phóng quê hương
Mái đầu xanh bụi
viễn phương
Bước chân đất
đạp xiêu đồn lũy địch.
*
- Này, anh đồng
chí
Người bạn pháo
binh
Đã đến giờ
chưa nhỉ
Mà tôi nghe như
trại giặc tan tành ?
Anh rót cho khéo
nhé
Kẻo lại nhầm
nhà tôi !
Nhà tôi ở
cuối thôn Đồi
Có giàn Thiên lý,
có người tôi thương.
Yên Thao - 1949
BÌNH : bài
thơ NHÀ TÔI cuả Yên Thao ra đời cùng thời với "Màu tím
Hoa sim", "Bên kia sông Đuống", "Đôi mắt người Sơn Tây",
"Tây Tiến", "Bầm ơi"... cái độc đáo là (sự truyền cảm)
không chỉ được "thích" ở bên ta mà ở cả bên kia chiến
tuyến (vùng Tề lúc bấy giờ) họ cũng ngâm nga, ca hát...?
! Có cái gì đó (như tâm tư) mà con người ta thời đó
không công khai thổ lộ, đã được Thi sĩ (nói hộ họ) trong
những vần thơ chứa đựng tâm tình của những người đi
xa , của nhũng người đang cầm súng...sự hòa quyện lòng
yêu nước với nỗi thương nhà cùng tình cảm nhớ nhung tha
thiết... Cái độc đáo nữa : là ở đây Người chiến sĩ
(không phải là ":Lính đánh thuê" - cái mẫu người sắt đá
không tim chỉ biết có làm theo mệnh lệnh "giết giết"...)
mà là : ngay trong giờ phút xung trận nã pháo vào đầu thù,
các anh còn lo ngại đồng đội bắn nhầm vào nhà mình ( nhà
dân) : "anh rót cho khéo nhé / kẻo lại nhầm nhà tôi..."
Ở "Tây Tiến" là
diễn tả cái bi hùng của người chiến sĩ.
Ở "Bên kia sông
Đuống" là tình quê hương nung nấu tâm hồn.
Còn ở "Nhà Tôi"
thì Người chiến sĩ -Thi sĩ ở đây hình như "tỉnh táo" hơn
:
- Tôi là
anh lính chiến
Rời quê hương
từ dạo máu khơi dòng
Buông tay gàu vui
lại thuở Bình Mông
- Áo quần nâu đã
vá mụn giang hồ
Chắc tay súng tôi
mơ về Nguyễn Huệ.
Cái HAY của bài thơ
để cho người đọc bị hớp hồn (thời bấy giờ) là ở
những câu viết về người Vợ trẻ, mẹ già với hình
tượng thơ tươi mới (lạ) ĐẸP một cách sống động, gần
gũi với
tâm hồn Việt.
"Nhà tôi" là một bài thơ HAY của một thời (1949-1952...),
chưa phải là "tuyệt tác" bởi lối viết kể lể dài dòng,
ngôn ngữ sáo mòn nên theo thời gian bài thơ cũng đi vào quên
lãng...
Dẫu sao đi nữa,
ai đó nếu còn nhớ Yên Thao thì chắc là cũng không thể quên
2 câu kết :
Nhà tôi
ở cuối thôn Đồi
Có giàn Thiên lý
, có người tôi thương.
Chao ôi, thơ là vậy
mà, nỗi nhớ ấy hôm nay xem ra cũng là "xưa" lắm rồi ? !
Góc
thành nam Hà Nôi , 7-11-2012
Nguyễn
Khôi
|