Chim Việt Cành Nam         [  Trở Về  ]                [ Tác giả  ]

---

Laiquangnam giới thiệu

Nhân dịp tết âm lịch 2010, laiquangnam dịch kính tặng cộng đồng người Việt hải ngoại bài thơ chữ Hán có tên "Quỳnh Hải nguyên tiêu" một tâm sự tha hương của Nguyễn Du .

"Nay ta ở phương trời này, tự thương thân cô lữ. Ai đang ở cuối trời vào đêm rằm tháng giêng này có cùng ngắm trăng tròn với ta liệu có hiểu cho lòng ta. Ba mươi năm đời dâu biển!"* .

Đấy là nỗi niềm của thi nhân Nguyễn Du gởi lại cho hậu thế qua bài thơ dưới đây

Nguyên tác

瓊海元宵
阮攸

元夜空庭月滿天
依依不改舊嬋娟
一天春興誰家落
萬里瓊州此夜圓
鴻嶺無家兄弟散
白頭多恨歲時遷
窮途憐汝遙相見
海角天涯三十年
 

Phiên âm

Quỳnh Hải Nguyên Tiêu

Nguyên dạ không đình nguyệt mãn thiên
Y y bất cải cựu thiền quyên
Nhất thiên xuân hứng thuỳ gia lạc
Vạn lí Quỳnh châu thử dạ viên
Hồng lĩnh vô gia huynh đệ tán
Bạch đầu đa hận tuế thời thiên
Cùng đồ liên nhữ dao tương kiến
Hải giác thiên nhai tam thập niên

Chú vài từ :

"tam thập niên" ...ba mươi năm, là khoảng thời gian tính từ năm ông 21 tuổi bắt đàu chạy về nương náu nói quê vợ,Quỳnh Hải, ông ở đây suốt mười năm, mãi đến năm 1796 mới quay về Thăng Long và Kinh Bắc. Gia dình các người anh ông cưu mang lớp bị Tây Sơn phá tan nát , lớp bị quân Thanh do Lê chiêu Thống rước vào phá thêm chặp nữa.Đau thương cho quê nhà!

Quỳnh Hải , Quỳnh Châu là nay là Quỳnh Côi, địa danh thuộc tỉnh Thái Bình quê vợ, nơi đây ông nương nhờ nhà người anh vợ là Đoàn nguyên Tuấn .

Hồng Lĩnh , Hồng Lĩnh là dịa danh nằm trong địa phận Nghi xương Can lộc thuộc tỉnh Hà Tĩnh, quê hương ông.N ơi đây có dòng sông Lam và dãy núi Hồng Lĩnh với 99 ngọn rất nổi tiếng.

Ý thơ và kỹ thuật ngôn từ của người xưa .

Tác giả dùng nhiều hình ảnh ước lệ, dùng các điển từ để tăng độ sâu của câu thơ.Thi hào Nguyễn Du dùng điển từ là cách thông thường nhất để bài thơ thất ngôn luật này tăng thêm tầng nấc cảm nhận,qua 56 chữ trong tám câu hạn hẹp.Uớc lệ đó gồm những gì? vắn tắt là

1 - trăng nguyên tiêu,trăng rằm tháng giêng.

Rằm tháng giêng ai siêng thì quảy,
Rằm tháng bảy kẻ quảy người không ,
Rằm tháng mười mười người đều quảy.

ca dao Quảng Nam

Vậy rằm tháng giêng là một trong ba rằm lớn trong tâm thức người Việt.Ngày này các cô (và cả các chàng trai trãi lòng khi lẽo đẽo theo sau, tháp tùng nàng viếng chùa cùng mẹ ...)

Đêm đêm đốt ngọn đèn trời
Cầu cho cha mẹ sống đời với con

cadao

Ngày rằm tháng giêng là ngày nghĩ về cha về mẹ, về anh về em, là ngày tốt nhất để cầu xin sự bình an cho gia đình mình.

2 - Xưa nay trăng là chứng nhân, là người bạn chia sẻ niềm tâm sự của thi nhân. Thấy trăng là thấy thời thơ ấu của mình trở về. Ngắm trăng là cách gởi niềm thương nỗi nhớ quê nhà nhất là với người tha hương. Trăng quê ta sáng hơn trăng quê người là vậy đó!

Người nay chẳng thấy trăng xưa
Trăng nay chiếu rọi ngườixưa tinh tường

Kim nhân bất kiến cổ thì nguyệt,
Kim nguyệt tằng kinh chiếu cổ nhân.
                      Lý Bạch , bả tửu vấn nguyệt

Họ ở hai đầu sông, hai đầu đại dương, họ cùng nhìn trăng tròn mà cùng âm thầm hiểu nhau qua vầng trăng môi giới, họ cùng chia sự suy nghĩ về đất nước, về tiønh anh em, về bạn bè, và cả về tình cảm lứa đôi của một thời hoa xuân.

3- "thuỳ gia lạc" là cum từ ước lệ từ Lý Bạch đến Lưu Vũ Tích đều dùng cụm từ này. Hầu như là từ cửa miệng của thi nhân xưa, với dòng thơ Đường thì dùng chung với vầng trăng ước lệ . Với thi nhân Nguyễn Du của ta thì cách dùng mói hơn ,tải trọng hơn , "nhất thiên xuân hứng thuỳ gia lạc// một trời xuân hứng lạc nhà ai đây " là cả sự ngậm ngùi khi mà đại gia điønh thi nhân tan tác và thân thi nhân thì lưu lạc đang gởi tạm xứ người, ngày mai mình biết sẽ ra sao ? .

Tụ về mây trắng tự xa
Lạc vầng trăng sáng sân nhà ai đây.

Bạch vân hoàn tự tán
Minh nguyệt lạc thuỳ gia
                      Lý Bạch , Ức Đông Sơn

Dich thơ quốc âm

Quỳnh Hải Nguyên Tiêu
( Đêm trăng rằm tháng giêng tại Quỳnh Hải )

01-Thất ngôn luật thi

Sân vắng... trăng rằm...trăng tháng giêng!
Vầng trăng xưa tựa gái thuyền quyên
Một trời xuân hứng nhà ai lạc?
Vạn dặm Quỳnh Châu trăng vẫn nguyên.
Hồng Lĩnh không nhà em lạc anh
Bao năm lắm hận tóc ưu phiền
Thương thân đường cụt trăng cùng ngắm
Góc biển ba mươi năm chửa yên!.
                              lqn

02-Song thất lục bát

Rằm tháng giêng,trăng đầy, sân vắng
Y xưa trăng tựa gái thuyền quyên
Nhà ai xuân hứng lạc miền
Quỳnh Châu vạn dặm vẫn nguyên trăng tròn .
Hồng Lĩnh khôn nhà em lạc anh
Bao năm bạc tóc ánh ưu phiền
Đường cùng,cùng ngắm, nỗi riêng
Chân trời góc biển chửa yên.Hãi hùng!

                          laiquangnam

-o0o0-

*Viết thay lời thi nhân

nguồn : Nguyễn thạch Giang & Trương Chính , Nguyễn Du cuộc đời và tác phẩm ,Nxb VHTT, Hà Nội 2001

Quảy là cúng cơm .Tiếng Việt còn từ giỗ quảy .