Chim Việt Cà nh Nam [ Trở VỠ] [ Trang chủ ]
Tiểu luáºn
Không hỠcó thơ... trên mặt đất
Huỳnh Mạnh Tiên
V ăn chương không có quần chúng là mảng văn chương tự hoạn.
ThÆ¡, dÄ© nhiên không bÆ°á»›c ra khá»i quy luáºt trên.
Cái gì đã là m ngÆ°á»i Ä‘á»c hôm nay khá»±ng lại trÆ°á»›c triá»u thÆ¡ Ä‘Æ°Æ¡ng đại ?
Câu há»i ném ra - Äông sa lá»a lá»±u.* Thá» Ä‘Æ°a ra má»™t mẫu chÆ¡i. Ghép thÆ¡."Không táºn trá»i xanh thÆ¡ thở trắng trá»i
Trăng BaVì sao đổi chữ thiên di
Em ở đây mà em ở đâu
Chiá»u Âu Lâu
Bóng chữ động chân cầu".(1)
VÅ© trụ thÆ¡, bao Ä‘á»i vẫn là vÅ© trụ của các con chữ. NgÆ°á»i hòa giải được "các con chữ" là ngÆ°á»i có thÆ¡ hay ! Hòa giải bạn Ä‘á»c vá»›i bạn Ä‘á»c. Bạn Ä‘á»c vá»›i nhà thÆ¡. Nhà thÆ¡ vá»›i nhà thÆ¡. Nhà thÆ¡ vá»›i nhà phê bình. Nhà phê bình vá»›i nhà phê bình. Và cuối Ä‘Æ°á»ng hầm, sâu kÃn, thâm tình : mình vá»›i chÃnh mình. Không nhÆ° cuá»™c Ä‘á»i, vá»›i thÆ¡ hòa giải chẳng o ép nhất thiết phải song phÆ°Æ¡ng ! Bù lại, Æ°á»›c mÆ¡ hòa giải đòi há»i nhà thÆ¡ không những chỉ có thần thông cất cánh bay lên, hay thần chú thần bác tuyên bố trá»i lùn đất cao, mà còn phải bát ngát tháo cÅ©i sổ lồng. Sổ lồng sang sông :"Hãy vứt mình Ä‘i nhÆ° má»™t cái bị rách".Chá»› nghÄ© bị rách nên phải quẳng Ä‘i. Rách hay là nh, cái bị vẫn là cái bị. Tác giả Bóng Chữ không kham thần thông. Ông cÅ©ng chả có cánh để cất. Thế thì ông chỉ còn lại cÆ¡ may duy nhất kia : rốt ráo vứt cái bị của mình. CÆ¡ năng ấy cáng đáng nổi, kÃch thÆ°á»›c nhân tÃnh nhà thÆ¡ bá»nh bồng cá côn, chim bằng. Thi nhân phÆ¡i phá»›i bay lên. Ão quần chữ nghÄ©a à o à o rá»›t xuống. Âm từ giai Ä‘iệu vang vá»ng xôn xao cả vách đá Hoa SÆ¡n. Kẻ lạc rừng cúi nhặt từng con chữ, bóng chữ ngồi kết và ng lẵng thÆ¡. Cái "mình" thoắt vứt Ä‘i, thÆ¡ thoắt hóa giải thi nhân. Bởi thi nhân đã tá»± hòa giải vá»›i cái "mình" trÆ°á»›c đó.
Những thú rong chÆ¡i, những trò diá»…n dịch, những cuá»™c ngụy biện văn chÆ°Æ¡ng bao giá» cÅ©ng yêu sách má»™t trái tim trẻ, má»™t hÆ°Æ¡ng môi nồng ấm Ä‘am mê, má»™t tấm lòng ê há» rá»™ng mở. Vòng nguyệt quế hay K.o là má»™t chuyện khác. Cái trẻ, cái Ä‘am mê, cái ê há» rá»™ng mở phải chăng là cách "quẳng bị Ä‘i". Thiện tai. Thiện tai. Nhà thÆ¡ cao đạo không còn cao mao. Kẻ diá»…n dịch cao bồi rá»i súng cao-su. NgÆ°á»i Ä‘á»c (cao thâm) buông bá» tÃnh suy trÆ°á»›c nghÄ© sau. - ThÆ¡ thăng hoa từ đấy.*** Bốn câu thÆ¡ treo là m tiêu Ä‘á», do thú chÆ¡i puzzle tháp ghép các con chữ trong những giá» phút mà kẻ hèn nà y cô Ä‘Æ¡n hạnh phúc nhất. Trò cắt, sắp xếp, đổi ngôi vị chÆ¡i thÆ¡ ấy bởi tác giả Bóng Chữ gây men : dù thÆ¡ ông chÆ°a Ä‘á»c được từ phải sang trái, từ dÆ°á»›i lên trên, từ góc chéo nà y sang góc chéo ná», Ãt ra ông cÅ©ng hòa giải tôi vá»›i thÆ¡ vô ngôn chÃ. ThÆ¡, hôm nay vẫn cứ Ä‘á»c bằng ký ức, kiến thức cố định ? Vẫn cứ nhất thiết bằng tai, mắt của thá»i Vang bóng, thá»i Cô Lá»±u, thá»i Tuấn Ä‘i Tây ? Hay,
thÆ¡-hôm-nay cần Ä‘á»c vá»›i cái mình vứt Ä‘i, cái mình chÆ°a biết Ä‘á»c : bằng tai trong mắt, mắt trong tim và máy dò âm trong đầu. Má»™t anh bạn đã có lần đá chân, nhắc khéo tôi : "Mở mắt thì nhìn thế quái
nà o được ! Nhắm mắt lại... để thấy hÆ°Æ¡ng lá»a ấm áp trong lòng". (2) Tôi vá»™i và ng là m theo. May tôi nhá», rủi anh chịu. Khi nà o chúng ta còn mở mắt, tỉnh táo lẫy Kiá»u thì khi ấy Nguyá»…n Du chÆ°a
chút báºn tâm tái sinh. Không lý do gì bởi... quá quý yêu cụ nên các nhà thÆ¡ lá»›n hôm nay để mặc quần chúng quần thảo Kiá»u thêm 100 năm nữa ! Má»—i báºn chữ nghÄ©a diện áo xuân chÆ¡i Ä‘á»n VÅ© Vu là má»—i lần thÆ¡ dá»i nhà , ăn tân gia. Äá»™c giả, ngÆ°á»i bạn được má»i lao Ä‘ao, lắt lẻo lần tìm căn há»™ má»›i mà tên Ä‘Æ°á»ng không há» có trên bản đồ thà nh phố.
-"Chúng ta hãy là m thÆ¡ nhÆ° chÆ°a bao giá» là m thÆ¡, và cứ tảng lá» nhÆ° chÆ°a bao giá» có thÆ¡, đã từ lâu rồi, trên mặt đất" (3). Và biết đâu, giòng Ä‘á»i, cõi không tÆ°Æ¡ng xứng thÆ¡ hóa giải thà nh cõi tÆ°Æ¡ng xứng.*** Thá»i nay đâu còn là thá»i của Ức Trai.
Ä‚n bát phở phải canh giá». Äá»c thÆ¡, là m thÆ¡ cần nịnh vợ. Dám há»i mấy ai đã từng chi ra 60 giây để chÆ¡i puzzle vá»›i các con chữ. Và nhÆ° thừa 60 giây kia, sau khi vui vẻ đả thông bát phở, bình nháºt chúng ta là m gì, nếu không là a tòng vá»›i que tăm truy lùng mảnh ngò gai ốm yếu kia, hay cá»ng mùi di tản ná» vÆ°á»›ng vắt kẽ răng.
(Ô-là -la !). Tôi không có ý ám chỉ thi ca ngÆ°á»i Kinh Ä‘i và o hẻm chá»™t bởi cá»ng ngò gai Thái, mảnh mùi Việt nam hay cục á»›t Ä‘á» ?t-ba-chì đâu nhé. Cục mịch, ù lì tôi chỉ dám nghÄ© :ThÆ¡ - cõi bất toà n, bất táºn.Bất toà n. ThÆ¡ luân lÆ°u khiếu nại cái má»›i. Má»›i trong cảm xúc. Má»›i trong cách nghÄ©. Má»›i trong tình cÆ°u mang, hạ sinh, dưỡng dục chữ nghÄ©a. ThÆ°a nhanh : má»›i từ trong má»›i ra. ? !
Bất táºn. ThÆ¡ liên tục má»i má»c, nằn nì Ä‘iá»u má»›i. Má»›i trong cách Ä‘á»c. Má»›i trong cách nhìn. Má»›i trong vòng há»™i nháºp, diá»…n dịch chữ nghÄ©a. ThÆ°a rõ : má»›i từ ngoà i má»›i vô. á»’ ! Tuyên ngôn cấu trúc má»›i (?) trong thÆ¡ Ä‘Æ°Æ¡ng đại để chÃnh mình là m quen vá»›i dạng thức thÆ¡ thế hệ III, hay di chúc cấu trúc thÆ¡ thế hệ I hầu trấn an lòng khi Ä‘i ray lên lá»›p há»c sinh, sinh viên ?
Di chúc hay tuyên ngôn, cả hai Ä‘iá»u nhÅ© dưỡng thÆ¡. Chút dị biệt : Ä‘Ã ng nà y dá»±a lÆ°ng và o dÄ© vãng vô và n khăn nhá», Ä‘uôi gà cao / tóc buồn buông xuống lệ ngà n hà ng ; Ä‘Ã ng kia trên bá» Dịch thủy nhìn sóng cuá»™n, nÆ°á»›c trôi và tÆ°Æ¡ng lai lục bình.
TrÆ°á»›c đây tôi không lần nghÄ© nhà thÆ¡ là ná»—i cô Ä‘Æ¡n Ä‘iển hình. Nay, trÆ°á»›c những khai quáºt, khám phá (phảng phất đôi phần phá phách) bá»—ng nhiên lòng bà ng hoà ng thÆ°Æ¡ng quá ngÆ°á»i thÆ¡. NgÆ°á»i thÆ¡ ? - Cái nhóm ngÆ°á»i nhá» bé bá» là ng, xa quê, tung mình Ä‘i khai hoang vỡ đất, tìm và ng, lấn biển. Lỡ không may há» nằm lại bên rừng mắm, rừng trà m, bãi sắn, bá» Seine, Hudson... Vong linh há» chỉ siêu Ä‘á»™ khi cõi chữ nghÄ©a không còn láºp lòe những Mã Giám Sinh ; những tiên sinh, tiên chỉ ; những cai huyện, cai vÆ°á»n, chủ soái, chủ tiệm ; những thẩm quyá»n, thẩm tra, thẩm phán ; những thiên tá», thiên sứ, thiên lôi ; những mÅ© sắt, mÅ© nồi, mÅ© cối... Tôi vẫn có thể thống kê tiếp nữa nếu bạn hiá»n chÆ°a thấy mệt. NhÆ°ng cái đáng "mệt" nhất vẫn là : đến vá»›i thÆ¡ bằng sá»± quá tỉnh táo.- "Và phải chăngÔ hay, giỠđây, nÆ¡i nà y ngoà i Æ°u tÆ° "Tìm Hiểu Nghệ Thuáºt ThÆ¡ Việt Nam" (5) và "NghÄ© Vá» ThÆ¡" (6) bạn là m má»›i thÆ¡ : "ThÆ¡, v.v... và v.v...".(7) Bạn lại còn đùa nghịch vá»›i cả tá»±a Ä‘á» (ở bên ngoà i). Mà có gì khẩn trÆ°Æ¡ng đâu phải không bạn ? Quên cái Ä‘á»c kỹ, và cái biết Ä‘á»c, bạn dặn lòng : Äá»c cái "Ä‘á»c thÆ¡". Tôi yêu quá tâm nguyện trên của bạn. NgÆ°á»i Ä‘á»c thÆ¡, số đông (kể cả Ä‘á»c biếu, Ä‘á»c mượn) luôn mách yêu nhà thÆ¡, thÆ¡ phải thế-nà y-thế-ná»-thế-kia (có nghÄ©a là nên nấu nÆ°á»›ng theo "gu" quần chúng ?). Cái thiết tha, thâm tình ấy của ngÆ°á»i Ä‘á»c bởi do sá»± âu lo quá to đến háºu tá»± của thÆ¡ mà có. Vá» phÃa nhà thÆ¡ tưởng cÅ©ng chẳng nên tra cứu bản cầu chứng "Äá»c cái Ä‘á»c thÆ¡" của quần chúng. Nhà thÆ¡ nên rà lại mình : cái bị ấy, ta đã vứt Ä‘i chÆ°a ? Con cóc là cáºu ông Giá»i. Viết Giá»i để nhấn mạnh "cáºu" đây là "bố". Quần chúng là cáºu nhà thÆ¡. DÄ© nhiên. Chẳng ai bắt nhà thÆ¡ là m thÆ¡. Nếu có là m, nhá»› đừng là m thÆ¡... dở. Thế thôi.
thÆ¡ của những Ä‘iá»u chÆ°a biết
má»›i tháºt gần
vá»›i số pháºn (của chúng ta) ? (4)ÄÆ°á»ng sang Tây trúc còn dà i, tháºt dà i. "Ngá»™ Không ! Con ở đâu ?"
HÆ°Æ¡ng thắp gá»i ba lần không đáp lá»a. (8)*** Vá»›i má»™t khối lượng ngÆ°á»i Ä‘á»c teo tép, lại thêm bệnh Ä‘á»c nhảy dòng, chuyển kênh (Ä‘á»c thÆ¡ tá»±a hồ xem tivi) ; vá»›i má»™t tòa án thượng thẩm tứ mã ê a hát bà i con cá và ng ; vá»›i má»™t Ä‘á»™i ngÅ© nhà thÆ¡ có thá»±c má»›i vá»±c được đạo (vừa Ä‘i cà y mÆ°u sinh, vừa Ä‘i cấy thÆ¡ chùa, báo chùa) thi ca Ä‘Æ°Æ¡ng đại ngÆ°á»i Kinh rồi sẽ Ä‘i vỠđâu ?
Không kiá»…ng chân, dà i cổ téléscope giải Nobel văn há»c, cÅ©ng không gối quỳ, đầu cúi, lưỡi thè trÆ°á»›c long sà n, văn chÆ°Æ¡ng ngÆ°á»i Kinh vẫn có quyá»n nhìn thẳng mặt trá»i. Mà mặt trá»i là má»—i giây má»—i má»›i, nhÆ° má»—i ngà y anh đổi má»™t bà n tay. (9)
NhÆ°ng không hẳn thÆ¡ bao giá» cÅ©ng là anh chồng đáng yêu hay ngÆ°á»i tình Ä‘iệu : bá» sáo ngữ thÆ¡ lao mình và o ngổ ngữ ! Thiệt thòi không nhá». Bởi : -"Chúng ta chÆ°a sẵn sà ng tâm thế để chà o đón má»™t nhà thÆ¡ lá»›n nhÆ° má»™t ngÆ°á»i phá hoại lá»›n". (10)*** Năm 2000, 38 tháng nữa thôi, nhà thÆ¡ sẽ là m thÆ¡ rặt ròng bằng vi tÃnh, liên mạng... Äá»™c giả chịu phiá»n đăng ký ghi danh mua mã số thì vừa. VÅ© trụ thÆ¡, bao Ä‘á»i vẫn là những tráºn hóa giải long trá»i lở đất. Nhà thÆ¡ lá»›n, hoà ng tá» bé, không kiêu sa dép râu, không diện giầy saut : nÆ¡i đâu có sứ mạng, trách nhiệm, thẩm quyá»n, uy tÃn là nÆ¡i đó có thÆ¡ tá» thủ, thÆ¡ cúc cung, thÆ¡ sáo sáºu. Nhà thÆ¡ lá»›n Việt nam - Hoà ng tá» bé - ngÆ°á»i còn lẩn trốn nÆ¡i nà o ?
Cuá»™c săn bắt nhà thÆ¡ lá»›n cần phải ráo riết : để nà ng xá» nữ già có thể chiếu chăn vô tá»™i vạ vá»›i thằng mÆ°á»i sáu. Chiếu chăn / hòa giải / Quẳng bị / Quăng be. "J'ai du bon tabac dans ma tabatière..." Giai âm tÆ°Æ¡i vui, mượt mà xa xÆ°a kia bá»—ng trở thà nh nhảm nhÃ, lè nhè. Cái gì đã xô báºt gã sinh viên 20 tuổi và o vòng chÆ¡i nhiá»u bất trắc, kể từ giây phút chiếc Boeing xê-ri-bảy kia đặt cánh xuống phi trÆ°á»ng Marignane-Marseille, cách đây 30 năm ?Ä‘oạn trÆ°á»ng : hai ThÆ¡ tắt tịt hÅ© nút phải không bạn ?
chữ mình / ta
Nhiễu nhương muôn
giá»t
tâm tà tÃ
tâm.
Nếu viết theo ray, nó sẽ nhÆ° sau :Äoạn trÆ°á»ng hai chữ mình, ta Äặng Tiến, bạn tôi, là má»™t ngÆ°á»i tình Ä‘iệu của thÆ¡. Tà i hoa và ná»™i lá»±c hòa giải "các con chữ" của huynh thuá»™c hà ng thượng thừa. Không hiểu sao tôi có lần nghÄ©, qua các bà i của Äặng, Äặng "chỉ viết" cho má»™t giá»›i Ä‘á»™c giả cùng lứa tuổi Äặng (nếu không cùng thế hệ, thì Ãt ra cÅ©ng cần cùng tần số nà o đó).
Nhiá»…u nhÆ°Æ¡ng muôn giá»t, tâm tà , tà tâm.
Trong những giá» phút sôi Ä‘á»™ng, bấp bênh, những tháng năm nghiệt ngã nhất của chữ nghÄ©a, của thÆ¡ Ä‘Æ°Æ¡ng đại tôi mong huynh hóa giải những ngá»n lá»a kia. "Những ngá»n lá»a hồng, những ngá»n lá»a nồng. Ngá»n lá»a tình. Sáng và ấm". (11)
Và bạn tôi sẽ là ngÆ°á»i tình già của ná»n thÆ¡ trẻ hôm nay. Má»™t buổi mai, tôi bá»›t áy náy, tiếp tục ngồi uống trà , Ä‘á»c thÆ¡ và là m thÆ¡. Vá»›i má»™t sinh thức bé yêu : phá chấp.
ThÆ¡-hôm-nay : không chỉ đứng nghe, ngồi nghe. CÅ©ng không hẳn ngồi Ä‘á»c, nằm Ä‘á»c.
Hôm nay, ngÆ°á»i Ä‘á»c / nghe thÆ¡ phải là ngÆ°á»i sẵn sà ng "tâm thế" tái tạo má»™t tác phẩm má»›i !Giá» bạn Ä‘á»c còn vững tin vÅ© trụ thÆ¡ là vÅ© trụ của hòa hợp, hòa giải nữa không ? Nếu may còn, xin bạn hiá»n bay nhanh ra các hà ng sách ngÆ°á»i Kinh "há»i giấy" các chủ tiệm :
- "Nà y, sao không nháºn bán thÆ¡ ngÆ°á»i mình ?!"(Mùa Toussaint 1996)(1)TrÃch, ghép (có dụng ý) Bóng chữ - ThÆ¡ Lê Äạt.
(2) Cao Huy Thuần
(3) Khế Iêm
(4)Phan Tấn Hải
(5) Nguyễn Hưng Quốc
(6) Nguyễn Hưng Quốc
(7) Nguyễn Hưng Quốc
(8) Lê Äạt
(9) Trần Mộng Tú
(10) Nguyễn Hưng Quốc
(11) Äặng Tiến
[ Trở VỠ]