Tính
quyết định trong những sáng tác đầu tay.
- Thời gian 1957-1960 là những
năm chứng kiến sự ra đời những ca khúc đầu tiên của
Trịnh Công Sơn. Và những ca khúc này, dẫu là đầu tiên,
có tính quyết định đối với sự nghiệp của nhạc sĩ.
Quyết định trong nét nhạc, trong văn phong, cũng như chỗ đứng
của nhạc sĩ trong nghệ thuật âm nhạc và trong lòng người
thưởng thức.
Riêng năm 1957 ghi dấu nhiều
sự kiện và biến cố đặc biệt về tình hình xã hội và
trong đời sống của Trịnh Công Sơn. Đó là năm thành lập
Đại học (ĐH) Huế. Thành phố ĐH nghiễm nhiên mang một sắc
thái mới, một nhiệm vụ mới. Trên đường phố lác đác
có những sinh viên đầu tiên mang cà vạt hoặc đi trên những
chiếc xe gắn máy hãy còn rất hiếm. Một số cơ sở vật
chất được tạo dựng. Lớp giáo sư đầu tiên của ĐH là
những người được đào tạo ở nước ngoài trở về, hăng
say với sứ mệnh “du nhập những khoa học và tư tưởng
hiện đại của thế giới”. Lần đầu tiên một giáo sư
ĐH quan tâm đến một ca sĩ đã làm nên một hiện tượng
trong làng ca nhạc và lan ra xã hội: Ông Nguyễn Văn Trung viết
một tiểu luận nhan đề là Ảo ảnh Thanh Thúy gây chú ý
ở các ĐH. Thanh Thúy là một ca sĩ rời Huế vào Sài Gòn lập
nghiệp. Đó là một giọng ca trầm buồn, xuất hiện tại
phòng trà ca nhạc Văn Cảnh ở Sài Gòn. Giọng ca “liêu trai”
như tâm sự với người nghe trong cái vắng lặng của đêm
khuya về những cảnh đời bất hạnh, trong đó hình như có
bóng dáng của chính ca sĩ.
Những
chiêm nghiệm bắt nguồn từ sự giao thoa văn hóa Đông - Tây.
- Năm 1957 cũng là năm đăng quang
cho chủ nghĩa hiện sinh của Tây phương: Albert Camus, một tác
giả hiện sinh hàng đầu, được trao giải thưởng Nobel Văn
chương. Không phải chỉ có hiện sinh mà thôi. Thuở ấy có
ba luồng tư tưởng từ Tây phương giao thoa tại miền Nam làm
cho thanh niên bận tâm: đó là phân tâm học, siêu thực và
hiện sinh.
Phân tâm học đặt nặng vấn
đề bản năng của con người, phân tích, giải thích các ứng
xử, hành động bị dẫn dắt do những tầng sâu của ý thức
là tiềm thức và vô thức. Mộng mị cũng là một đầu mối
quan trọng để giải thích các bí ẩn.
Thơ siêu thực đã từng thổi
đến một luồng gió khác lạ, mới mẻ, làm mở rộng thế
giới thi ca. Lẫn lộn vào nhau những thực và hư, người và
vật. Những hình tượng bay bổng: ngựa, đôi cánh... Mặt
trời trở thành một bầu đỏ ối hay một vòng xoay tròn.
Những hình ảnh mà ta bắt gặp trong mơ hay trong dự ước
hơn là có thật. Hai nhà thơ tiên phong về siêu thực của
Huế lúc bấy giờ là Võ Ngọc Trác, “thi sĩ Vỹ Dạ” -
tác giả tập Thượng Thẩm và Ngô Kha với tập thơ Hoa cô
độc do họa sĩ Rừng (Nguyễn Tuấn Khanh) trình bày và cả
ba người này đều là bạn thân của Trịnh Công Sơn. Siêu
thực cũng đi vào hội họa và lớp họa sĩ đầu tiên của
ĐH Huế có những người hâm mộ các danh họa quốc tế như:
Braque, Picasso, Chagall... và cũng là bạn thân của Trịnh Công
Sơn. Đó là Đinh Cường, Rừng, Trịnh Cung.
Phong trào hiện sinh phát triển
mạnh. Nó đặt ra những khái niệm như lưu đày và quê nhà,
thực chất hay huyền thoại, nhà văn dấn thân, thái độ buồn
nôn hay phản kháng, thỏa hiệp hay vong thân, các khái niệm
phi lý, tự do, trách nhiệm... hay những vấn nạn như: tôi
là ai, cuộc đời đáng sống hay không đáng sống...
Khởi
đầu bằng thể thao và kết thúc bằng âm nhạc.
- Năm 1957, Trịnh Công Sơn 18 tuổi,
tuổi sung mãn, yêu đời. Không những vậy mà thôi, người
nhạc sĩ này khởi đầu rất yêu chuộng thể thao, đặc biệt
là các môn: tạ, chạy đua, judo, và anh đã từng giật giải
về chạy đua. Không may cho anh, anh bị tai nạn thể thao.
Nằm bệnh. Học hành trắc
trở. Trịnh Công Sơn còn có một số bạn khác: Hoàng Phủ
Ngọc Tường, Tường Phong, Nhương Sao, Bửu Ý. Nhóm bạn ấn
hành một tạp chí lấy tên là Quan Điểm với chí hướng
cao nhưng mệnh yểu. Anh em có ước vọng quy tụ nhau thành
một nhóm bạn văn nghệ, phần nào đó như những nhóm Tự
Lực Văn Đoàn, Xuân Thu Nhã Tập, Đồng Vọng... trước đây,
hay nhóm Sáng Tạo ở Sài Gòn. Anh em sinh hoạt với nhau không
phải để đàn đúm mà là làm giàu cho nhau bằng cá tính,
năng lực và sở trường của từng người.
Thời gian dưỡng bệnh, tạm
xa trường học, Trịnh Công Sơn bắt đầu viết bài hát. Anh
bắt đầu có những chuyến đi vào Sài Gòn, bắt đầu làm
quen với giới ca nhạc và không khí các phòng trà.
Năm sau, 1958, Trịnh Công Sơn
vào Sài Gòn học ở Trường Jean - Jacques Rousseau (Chasseloup
- Laubat cũ). Ca khúc Ướt mi chào đời, được Nhà Xuất bản
An Phú ấn hành, do Hà Thanh và Thanh Thúy trình bày. Bài hát
này cũng như bài hát ra đời năm sau là Thương một người
là những bài viết về bóng đêm ôm ấp giọng hát “liêu
trai” giữa thành phố Sài Gòn. Ban đêm là không gian của
kiếp người lầm lũi, là thời gian của đèn màu và chén
đắng.
Giã từ nơi huyên náo năm
1959 để về lại với Huế êm đềm, với những đoàn học
sinh áo trắng Đồng Khánh lóc cóc guốc mộc, với những hàng
cây long não, những chiếc cầu, Trịnh Công Sơn sửa soạn
rước vào tâm khảm một hình bóng thiếu nữ suốt đời không
phai: đó là hình bóng của Diễm xưa, năm 1960, và ca khúc này
cũng trở thành bất tử.
Bửu
Ý
* Khởi đầu : Những sáng
tác đầu tay mang tên Sương đêm, Chơi vơi... là những bài
hát được "thử lửa" qua giọng hát nổi tiếng nhất ở Huế
lúc bấy giờ là Hà Thanh nhưng chưa ấn hành, nay đã thất
lạc.
|