[  Trở Về   ]         [  Tác giả   ] 

---

Laiquangnam giới thiệu

Đỗ Phủ khổ công chơi chữ, dòng thơ của Đỗ Phủ luôn có mối u uất . Mạch văn khổ não, đời Đỗ Phủ chẳng mấy lúc vui. Bài thơ này là một minh họa, sáng tác vào thời điểm mà Lý Bạch, người bạn thân vong niên, Lý lớn hơn Đỗ mười tuổi. Lý bị đày đi Dạ lang [khu người thiểu số thuộc tỉnh Hồ Nam] vì nghi án Lý Lân. Trên đuờng về qua ghềnh Thái Thạch, khúc sông cực kỳ nguy hiểm..Lý đã chết chìm . Thi vị hóa cái chết này, truyện kể trong một đêm trăng sáng, Lý ngồi thuyền uống rượu, trong cơn say đã nhảy xuống ôm vầng trăng trên dòng sông này mà chết ( Truyền thuyết cho phù hợp với "Thi tiên tửu", mỹ danh của Lý, Tiền nhân ta, vua Lê thánh Tông có bài tuyệt cú quá hay, xem ở cuối bài).
 

I

Nguyên tác (1)

夢李白之二

浮雲終日行，
遊子久不至
三夜頻夢君，
情親見君意。
告歸常侷促，
楛道來不易。
江湖多風波，
舟楫恐失墜。
出門搔白首，
若負平生志。
冠蓋滿京華，
廝人獨憔悴。
孰云網恢恢
將老身反累！
千秋萬歲名，
寂寞身後事。

(1) http://content.edu.tw/junior/chinese/hl_gf/dofu/travel4.htm
 

Phiên âm

Phù vân chung nhật hành,
Du tử cửu bất chí.
Tam dạ tần mộng quân,
Tình thân kiến quân ý.
Cao qui thường cục xúc,
Khổ đạo lai bất dị.
Giang hồ đa phong ba,
Chu tiếp khủng thất trụy.
Xuất môn tao bạch thủ,
Nhược phụ bình sinh chí.
Quan cái mãn kinh hoa,
Tư nhân độc tiều tụy.
Thục vân võng khôi khôi,
Tương lão thân phản lụy.
Thiên thu vạn tuế danh,
Tịch mịch thân hậu sự.
 

Dich thơ quốc âm

Đóa mây nổi ngày trôi lờ lững ,
Du tử biệt đi cũng chửa về,
Ba đêm gặp mặt lúc mê,
Mối tình thắm thiết rề rề ý anh .
Lúc chia tay quẩn quanh áy náy,
Phàn nàn hoài đường lại khó đi,
Sông hồ sóng gió nhiều khi ,
Thuyền bè trắc trở chuyện gì xảy ra!
Ra khỏi cửa tay xoa tóc bạc ,
Buồn lòng than chí thác không thành ,
Trường An mũ lọng rành rành ,
Riêng mình tiều tụy gánh phần đầy vơi .
Bao dung! hỏi lưới trời lồng lộng ,
Già còn sa kiếp sống oái ăm ,
Danh dù lưu mãi ngàn năm .,
Xuôi tay nhắm mắt ăn nhằm chi danh!
                        lạiquảngnam dịch-

Chú thích vài từ
 

1-chí thác là cho đến chết .

2-Du tử, trong cổ văn Tàu , Du tử là từ ước lệ chỉ người ra đi mà ngày về thì không sao định trước đươc, Thân du tử được ví như đám mây nổi ( phù vân // Đóa mây nỗi )

Phàn nàn hoài đường lại khó đi,

3-"Đường lại là phải qua ghềnh Thái Thạch trên đường về, sau khi vua Đường tha ông tội chết .Thi nhân lấy bối cảnh cho bài thơ lo âu vì linh tính bè bạn.Y chang ! .Lý Bạch chết chìm tại đây.

4-Nổi lo cho bạn của Đỗ Phủ là có cơ sở, Lý hơn Đỗ10 tuổi, họ là đôi bạn thân cho dù tính cách quá khác nhau, lối thơ cũng rất khác.Tình thi nhân có khác !.

5-Danh dù lưu mãi ngàn năm .,
Xuôi tay nhắm mắt ăn nhằm chi danh!
tục ngữ VIỆT :"Sống không cho ăn, chết văn tế ruồi ".
 

II

Bài thơ tuyệt cú trác tuyệt của Nhà vua Lê Thánh Tôn

Nguyên tác

采   石
舟 上 頹  然  醉
傷  心 皎  月 飛
騎  鯨  波 上 去
一  去 不  思  歸   Phiên âm

Thái Thạch

Chu thượng đồi nhiên túy
Thương tâm kiểu nguyệt phi
Kỵ kình ba thượng khứ
Nhất khứ bất tư quy
             Lê Thánh Tông
             (Chủ soái Tao đàn Nhị Thập BátTú, Đại Việt thế kỷ 15 )

Chú thích các từ xa lạ :

Chu là thuyền .
Đồi là quá , như trong chữ "suy đồi , "
Nhiên là đốt cháy
Kiểu là sáng,
霏  phi là lả tả , hay phi 飛  bay ?
 

Thương tâm kiểu nguyệt phi// Thương tâm trăng sáng bị tơi tả
Kỵ kình ba thượng khứ// Cưỡi cá kình rượt đi theo
 

Dịch thơ quốc âm

Ngồi thuyền chuốc rượu đầy vơi
Thương thay! trăng sáng sóng nhồi, _nát tan!
Cưỡi kình rượt suốt sông vàng... ,
Một lần đi biệt ... chẳng màng hồi quy! .
                    Lqn-dịch

Cái chết của Lý cũng gây ra cảm xúc nơi Bạch Cư Dị

Bạch cư dị trong bài 李白墓  Lý bạch mộ, ý thơ chẳng mấy hay cho dù được Tản đà dịch

Bên sông Thái Thạch mồ ai?
Vùng quanh man mác chân trời cỏ non
Gò hoang, suối thẳm, xương mòn.
Long trời lở đất hãy còn văn chương.
Làng thơ mệnh bạc thế thường,
Mà trong lẫn đẫn anh nhường ai hơn.
                       Bản dịch của Tản đà
 

Kết luận

Rõ ràng cảm xúc qua cái chết của Lý qua giai thoại rất nên thơ, không ai trong các các nhà thơ cổ điển qua bài của Lê Thánh Tông, tiền nhân ta , bài tứ tuyệt bên trên của nhà vua là một minh chứng, tuy ngắn gọn nhưng đủ ý để ngợi ca phẩm chất yêu trăng, ôm trăng mà chết của thi nhân họ Lý, người bầu bạn cùng trăng sáng như bài "Nguyệt hạ độc chước" độc đáo dưới đây chẳng hạn ,

Một bình bên khóm hoa
Ta rót, ta _mời ta
Chén này! _mời trăng sáng
Bóng ta nữa... _mời va
Trăng tròn trăng khoái rượu?
Thân bóng không rời xa,
Tạm bạn cùng trăng bóng
Chơi! , ¹đừng để xuân qua!
Ta ca, trăng bồi hồi
Ta múa, bóng lung linh
Cùng nhau vui khi tỉnh
Say rồi¹ đứa mỗi nơi.
Bỗng dưng ²mình kết bạn chơi
Hẹn nhau đối ẩm khơi khơi ngân hà
      LQN (Dịch theo nguyên tác của Lý Bạch)