Chim Việt Cành Nam [ Trở Về ] [ Trang chủ ]
|
Thanh
Tâm Tài Nhân Thi Tập Tự
今 使 緣 締 贈 扇, Liêu Dương bất quy thúc phụ chi tang; 遼 陽 不 歸 叔 父 之 喪; biến khởi mại ty, 變 起 賣 絲, Lôi châu tức biện oan dân chi án; 雷 州 即 辦 寃 民 之 案; tắc sắt cầm hảo hợp, 則 瑟 琴 好 合, cốt nhục đoàn viên; 骨 肉 團 圓; bích ngọc trường lưu, 碧 玉 長 留, tử thoa bất đoạn; 紫 釵 不 斷; yên hoa thương khách, 烟 花 商 客, hà lai mãi tiếu chi kim; 何 來 買 笑 之 金; thanh giáo ngoại thần, 聲 教 外 臣, chung trở quy hàng chi giáp; 終 阻 歸 降 之 甲; Hà dĩ biểu khuê nhân chi hiếu hạnh, 何 以 表 閨 人 之 孝 行, kiến hiệp nữ chi cơ quyền; 見 俠 女 之 機 權; Nãi tri: sự phi khúc tắc bất kỳ, 乃 知: 事 非 曲 則 不 奇, ngộ dũ truân nhi nãi hiển. 遇 愈 屯 而 乃 顯. Khanh chân đạt giả, 卿 真 達 者, tu tri thương hạo chi liên tài; 須 知 蒼 昊 之 憐 才; ngã
diệc vân nhiên,
nghi
lược tích nhi nguyên tâm.
|
Giác
thê lương kỳ não nhân,
覺 棲 涼 其 惱 人, phục phinh đình nhi cố ảnh. 復 娉 婷 而 顧 影. Hoa ưng thâu diễm, 花 應 輸 艷, liễu dục tăng kiều. 柳 欲 憎 嬌. Tham bắc bộ chi phong tao, 參 北 部 之 風 騷, tiếu đề diệc vận; 笑 啼 亦 韻; thiện nam triều chi phấn đại, 擅 南 朝 之 粉 黛, nùng đạm tương nghi. 濃 淡 相 宜. Cố nghi chư lão chung tình, 固 宜 諸 老 鍾 情, biến danh tính ư quần biên tụ giác; 遍 名 姓 於 裙 邊 袖 角; toại sử thiên thu ký sự, 遂 使 千 秋 記 事, thái phong lưu ư thặng phấn tàn chi. 採 風 流 於 剩 粉 殘 脂. Ta hồ! Tiểu trích phong trần, 嗟 乎! 小 謫 風 塵, kỷ tao ma nghiệt! 幾 遭 魔 孽. Tình thiên hạo diểu, 情 天 浩 渺, hận hải thương mang. 恨 海 滄 茫. Tùy phong chi nhứ hà y; 隨 風 之 絮 何 依; Trụy khổn chi hoa vô lại!. 墜 悃(?) 之 花 無 賴. Can khanh thậm sự, 干 卿 甚 事, thế cổ thiên sầu. 替 古 偏 愁. Nhiên nhi, thính nguyệt dạ chi tỳ bà, 然 而, 聽 月 夜 之 琵 琶, thanh sam dị thấp; 青 杉(?) 易 濕; xướng cách giang chi ngọc thụ, 唱 隔 江 之 玉 樹, bạch mấn thiêm hoa. 白 鬢 添 花. Do lai danh sĩ giai nhân, 由 來 名 士 佳 人, túc thế hữu hoa nghiêm chi kiếp; 夙 世 有 花 嚴 之 劫; Hưu quái thanh sơn hoàng thổ, 休 怪 青 山 黃 土, thiên cổ đồng luân lạc chi bi. 千 古 同 淪 落 之 悲. Bộc bản đa tình, 僕 本 多 情, cảm thâm đồng điệu. 感 深 同 調. Vị ngộ không hoa ư sắc giới, 未 悟 空 花 於 色 界, thiên liên ảo mộng ư xuân trường. 偏 憐 幻 夢 於 春 場. Kim ốc A Kiều, 金 屋 阿 嬌, mạn trước bán không chi tưởng; 漫 著 半 空 之 想; mỹ nhân phương thảo, 美 人 芳 草, bằng chiêu cách đại chi hồn. 憑 招 隔 代 之 魂. Ngẫu hững bút dĩ trừu tư, 偶 興 筆 以 抽 思, toại trục hồi nhi tưởng vịnh. 遂 逐 回 而 想 詠. Ngôn chi trường dã, 言 之 長 也, tạ đương khách song thính vũ chi đàm; 藉 當 客 窗 聽 雨 之 談; linh chi lai hề, 靈 之 來 兮, hoặc tại Lạc phố lăng ba chi dạ . 或 在 洛 浦 淩 波 之 夜. Chu
Mạnh Trinh (1862-1905)
( Việt Nam Văn học giảng bình của Phạm Văn Diêu, nxb Tân Việt, 1961 ) |
Tác
giả : Chu Mạnh Trinh, tự Cán Thần, hiệu là Trúc Vân, người
Hưng Yên, sinh năm 1862. Ông thi đỗ tú tài, sau đó đỗ giải
nguyên kỳ thi hội, cuối cùng đỗ đệ tam tiến sĩ thời
Thành Thái, làm tới Án sát sứ tỉnh Hưng Yên, Hà Nam, Thái
Nguyên. Tiếc thay một đời danh sĩ tài hoa thực là ngắn ngủi,
ông mất khi tròn 43 tuổi.
|
|
|
Diễn Nôm : Tchya & Đàm Quang Thiện |
| Kim sử: Duyên đề tặng phiến, Liêu Dương bất qui thúc phụ chi tang; biến khởi mãi ty, Lôi Châu tức biên oan dân chi án; tác sắc cầm hảo hợp, cốt nhục đoàn viên, bích ngọc trường lưu tử thoa bất đoạn. Yên hoa thương khách hà lai mái tiếu chi kim; thanh giáo ngoại thần chung trở qui hàng chi giáp. Hà dĩ biểu khuê nhân chi hiếu hạnh, kiến hiệp nữ chi cơ quyền. | Nay ví thử: duyên ưa trao quạt, Liêu Dương chẳng vì tang chú trở về; biến tại bán tơ, Lôi Châu giá được dân oan minh án; thì chắc đẹp duyên đôi lứa, đoàn tụ cả nhà, ngọc bích còn nguyên, thoa vàng chẳng gẫy. Mà đâu có thể làng chơi son phấn, đem vàng mua được nụ cười; lại chẳng bao giờ, ngoài cõi anh hùng, cổi giáp quay đầu chịu phục. Thì sao: tỏ rõ phòng khuê mà hiếu hạnh, thấy được gái nghĩa hiệp lại cơ quyền. |
| Nãi tri: sự phi khúc tắc bất kỳ, ngộ dũ truân nhi nãi hiển. Khanh chân đạt giả, tu tri thương hiệu chi liên tài, ngã diệc vân nhiên, mạc oán hồng nhan chi vô phận. Độc thị: vị thông môi chước, tiện đính tư minh, nhất truỵ phiền hoa, tiên thành kết tập. | Thế mới biết không rắc rối việc chẳng phi thường, có gian truân danh càng rạng rỡ. Nàng đà hiểu đó, Trời xanh thương khách tài hoa; ta nói vậy thôi, má đỏ oán chi phận bạc. Chỉ vì: chưa thông môi lái, đã nặng thề bồi, lỡ bước phồn hoa, quen đường gió bụi. |
| Hoặc giả vị thuỷ đãng vân lưu chi thái, luận nhi vi nghênh diệp tống chi phong. Bất tri: hồng hạnh xuất tường, vị phó hương tâm ư phấn điệp; sương phong ẩm hận, khủng diên hoạ sự ư trì ngư. Lệ kính lý chi bằng sương, độ sầu biên chi tuế nguyệt. Vô hà chi bích, giá khả trọng ư liên thành; dĩ thệ chi ba, mộng do hồi ư cựu phố. | Hoặc có người nói, sở dĩ lá đưa cành đón, chỉ vì nước chảy mây trôi. Ai biết đâu hạnh thắm vượt tường, chưa gửi nhuỵ thơm cho bướm; dao oan nuốt hận, chỉ lo vạ cháy theo thành ven cõi sầu ngày tháng phôi pha; trong lòng kính tuyết sương gắng gỏi. Ngọc không hoen ố, giá cao kỳ xiết mấy thành liền; sóng đã trôi xuôi, hồn lẩn quất về phố cũ. |
| Thí bình nhi trước luận, nghi lược tích nhi nguyên tâm. Hựu huống: thập thủ tân thi, quán nhập đoạn trường chi tập; tứ huyền cung oán, phổ thành bạc mênh chi âm. Giác thê lương kỳ não nhân, phục dỉnh đình nhi cố ảnh. Hoa ưng thâu diễm, liễu dục tăng kiều. Tham bắc bộ chi phong tao, tiếu đề diệc vận; thiện nam triều chi phấn đại, nùng đạm tương nghi. | Như bình tình mà phán đoán, nên xét lại tự căn nguyên. Huống chi: nhất giải đoạn trường, thơ mới mười bài tuyệt tác; bốn giây bạc mệnh Hồ một khúc lâm ly. Bi ai những não lòng người; tha thuớt còn ngờ bóng cũ. Hoa ưng khoe thắm, liễu muốn thêm tươi. Đất Bắc thấm mùi lịch sự, cười khóc nên thơ; trời Nam rạng vẻ phấn son, thắm phai đượm nét. |
| Cố nghi chư lão chung tình, biến danh tính ư quần biên tụ giác; toại sử thiên thu ký sự, thái phong lưu ư thặng phấn tàn chi. Ta hồ, tiểu trích phong trần, kỷ tao ma nghiệt! Tình thiên hạo diểu, hận hải thương mang! Tuỳ phong chi nhứ hà y, truỵ khổn chi hoa vô lại! Can khanh thậm sự, thế cổ thiên sầu! Nhiên nhi, thính nguyệt dạ chi tỳ bà, thanh sam dị thấp; xướng cách giang chi ngọc thụ, bạch mấn thiêm hoa. | Cho nên bao người cũ say đời tình chung, đem tính danh ghi góc áo xiêm; ngàn thu sau tiếc chuyện phong lưu, viết sử sách vớt hương thừa phấn cũ. Than ôi! gió bụi một phen, nổi chìm mấy độ. Trời tình bát ngát, bể hận mênh mang, sợi tơ mành gió cuốn lênh đênh, đoá hoa rụng quê người trôi dạt...Xét đến nàng cũng hay mua việc, chuyện ngàn thu còn áo não làm chi? Chẳng qua: đêm trăng nghe khúc Tỳ Bà, áo xanh đẫm lệ; cách bến hát câu ngọc thụ, tóc trắng thêm sương. |
| Do lai danh sĩ giai nhân, túc thế hữu hoa nghiêm chi kiếp. Hưu quái thanh sơn hoàng thổ, thiên cổ đồng luân lạc chi bi. Bộc bản đa tình, cảm thâm đồng điệu. Vị ngộ không hoa ư sắc giới, thiên liên ảo mộng ư xuân trường. Kim ốc a kiều, mạn truớc bán không chi tưởng; mỹ nhân phương thảo, bằng chiêu cách đại chi hồn. Ngẫu hứng bút dĩ trừu tư, toại trục hồi nhi tưởng vịnh. Ngôn chi trường dã, tạ đương khách song thính vũ chi đàm; linh chi lai hề, hoặc tại Lạc phố lăng ba chi dạ. | Xưa nay danh sĩ giai nhân, hoa nghiêm vẫn một đời gian khổ; xót lẽ đất vàng núi biếc, luân lạc cùng muôn thuở đau thương. Tớ vốn nhiều tình, cảm ai cùng điệu. Cõi sắc hoa không chửa tỉnh; trường xuân mộng ảo còn say. Phương thảo gọi hồn, mường tượng người xưa phảng phất; nhà vàng xây mộng, mơ màng bóng ngọc thuớt tha. Chuyện cũ bâng khuâng, sẵn bút đề thơ ngẫu hứng; người xưa tưởng nhớ, chia hồi ngâm vịnh tiêu tao. Nói chẳng hết lời, ngoài cửa mưa thu rả rích; hồn thiêng chăng lẽ, đêm trường Lạc Phố chơi vơi... |
|
|
|
| Nay ví thử: duyên ưa trao quạt, Liêu Dương chẳng vì tang chú trở về; biến tại bán tơ, Lôi Châu giá được dân oan minh án; thì chắc đẹp duyên đôi lứa, đoàn tụ cả nhà, ngọc bích còn nguyên, thoa vàng chẳng gẫy. Mà đâu có thể làng chơi son phấn, đem vàng mua được nụ cười; lại chẳng bao giờ, ngoài cõi anh hùng, cổi giáp quay đầu chịu phục. Thì sao: tỏ rõ phòng khuê mà hiếu hạnh, thấy được gái nghĩa hiệp lại cơ quyền. | Ví thử : Gắn bó tự ngày trao quạt, tang Liêu Dương đừng lỡ hẹn duyên hài, đặt bày do gã bán tơ, án Lôi quận giải ngay niềm oan khuất. Ắt là : Sắt cầm êm ả, cốt nhục sum vầy. Ngọc biếc vẫn lành thoa vàng không gãy. Lả lơi hoa rượu, khách làng chơi đâu được dịp mua cười; ngang dọc biên thùy, tay cung kiếm há thua cơ bó giáp ?. Thì sao thấy được : Chốn khuê các đã đủ điều hiếu hạnh; bạn quần thoa mà biết lẽ kinh quyền ! |
| Thế mới biết không rắc rối việc chẳng phi thường, có gian truân danh càng rạng rỡ. Nàng đà hiểu đó, Trời xanh thương khách tài hoa; ta nói vậy thôi, má đỏ oán chi phận bạc. Chỉ vì: chưa thông môi lái, đã nặng thề bồi, lỡ bước phồn hoa, quen đường gió bụi. | Mới hay : Việc đời khuất khúc, chuyện mới ly kỳ; cảnh ngộ éo le, nết càng tỏ rõ. Nàng đà thừa hiểu; từ xưa trẻ tạo vẫn lân tài; ta lại nhủ cùng; đâu phải má hồng đều tủi phận. Chỉ vì : Chưa mối manh đã vội thề bồi; mắc trăng gió mới thành hư hỏng. |
| Hoặc có người nói, sở dĩ lá đưa cành đón, chỉ vì nước chảy mau trôi. Ai biết đâu hạnh thắm vượt tường, chưa gửi nhuỵ thơm cho bướm; dao oan nuốt hận, chỉ lo vạ cháy theo thành ven cõi sầu ngày tháng phôi pha; trong lòng kính tuyết sương gắng gỏi. Ngọc không hoen ố, giá cao kỳ xiết mấy thành liền; sóng đã trôi xuôi, hồn lẩn quất về phố cũ. | Hoặc lại bảo : nước chảy mây bay quen mất nết; hóa cho nên : lá đưa cành đón dễ hư thân. Nào biết đâu : Nhị vẫn phong hương, chẳng để bướm ong thông được lối; dao toan cắt hận, nhưng e ao cá cháy theo thành. Mài mảnh gương soi rõ tấm băng trinh; ôm nỗi khổ gắng qua ngày tủi nhục. Ngọc không mãi bợn, há thua đâu giá trọng liên thành; nước dẫu trôi xuôi, vẫn nhớ đến mối tình cựu phố. |
| Như bình tình mà phán đoán, nên xét lại tự căn nguyên. Huống chi: nhất giải đoạn trường, thơ mới mười bài tuyệt tác; bốn giây bạc mệnh Hồ một khúc lâm ly. Bi ai những não lòng người; tha thuớt còn ngờ bóng cũ. Hoa ưng khoe thắm, liễu muốn thêm tươi. Đất Bắc thấm mùi lịch sự, cười khóc nên thơ; trời Nam rạng vẻ phấn son, thắm phai đượm nét. | Ví
muốn bàn cho thấu đáo; - cũng nên xét đến tâm tình. Huống
chi : Bốn dây gió thảm mưa sầu, phả thiên bạc mệnh, mười
vận hoa thêu gấm dệt, chiếm giải Đoạn trường.
Những nghe đã xót xa lòng, tưởng đến càng mê mẫn bóng. Hoa đành thua vẻ; liễu muốn ghen mầu. Hội phong tao đất Bắc nên trang, khóc cười phải điệu. Nét son phấn miền Nam đáng bậc, đậm nhạt ưa nhìn. |
| Cho nên bao người cũ say đời tình chung, đem tính danh ghi góc áo ven xiêm; ngàn thu sau tiếc chuyện phong lưu, viết sử sách vớt hương thừa phấn cũ. Than ôi! gió bụi một phen, nổi chìm mấy độ. Trời tình bát ngát, bể hận mênh mang, sợi tơ mành gió cuốn lênh đênh, đoá hoa rụng quê người trôi dạt...Xét đến nàng cũng hay mua việc, chuyện ngàn thu còn áo não làm chi? Chẳng qua: đêm trăng nghe khúc Tỳ Bà, áo xanh đẫm lệ; cách bến hát câu ngọc thụ, tóc trắng thêm sương. | Vậy nên những khách tài hoa, chẳng ngại đề tên họ bên chéo quần tay áo; lại khiến ngàn năm ghi chép, không nề nhặt phong lưu nơi phấn sót hương thừa. Than ôi ! Mới lọt vào một kiếp phong trần; đã vương lấy bao phen oan nghiệt. Trời tình u uất, biển hận vơi đầy. Sợi tơ mành phó mặc gió bay, cánh hoa rụng, sá gì bàn lội. Từ trước đã dư người hoài cảm, sao nay còn hận nỗi thương tâm ? Ấy cũng vì : Tiếng tỳ bà nghe lắng đêm trăng, áo xanh dễ đầm giọt lệ; khúc ngọc thụ vẳng qua mặt sóng, tóc bạc thêm đượm màu sương ... |
| Xưa
nay danh sĩ giai nhân, hoa nghiên vẫn một đời gian khổ; xót
lẽ đất vàng núi biếc, luân lạc cùng muôn thuở đau thương.
Tớ vốn nhiều tình, cảm ai cùng điệu. Cõi sắc hoa không
chửa tỉnh; trường xuân mộng ảo còn say. Phương thảo gọi
hồn, mường tượng người xưa phảng phất; nhà vàng xây
mộng, mơ màng bóng ngọc thuớt tha.
Chuyện cũ bâng khuâng, sẵn bút đề thơ ngẫu hứng; người xưa tưởng nhớ, chia hồi ngâm vịnh tiêu tao. Nói chẳng hết lời, ngoài cửa mưa thu rả rích; hồn thiêng chăng lẽ, đêm trường Lạc Phố chơi vơi... ( Bản dịch Tchya Đái Đức Tuấn & Đàm Quang Thiện )
|
Cho
hay danh sĩ giai nhân, nợ sau trước cũng âu người một hội;
Dẫu ở non xa nước lạ, kiếp sông hồ khôn thoát hận ngàn
thu. Ta vốn đa tình; - luống thương đồng điệu. Cõi Sắc
hoa Không chưa giác ngộ; đài xuân giấc bướm vẫn mơ màng.
Cỏ Mỹ nhân một bó u hoài, hồn thơm có thấu ? Tòa Kim ốc
những hằng vọng tưởng, vóc ngọc còn đâu ?
Sẵn
bút hoa tả mối sầu tư, đem truyện cũ chia hồi tưởng vịnh
:
(
Bản dịch Lãng Nhân )
|
|
|
Nghe Anh trở lại chốn Kinh kỳGửi Anh TchyA Lấy bút làm guơm, rạch thị phi Mây nuớc bao la còn nhớ hẹn Cỏ cây sơ sác ngẫm càng bi Nửa đầu sương tuyết ngô hoàn ngã Một mái non sông khách thị thuỳ Sóng rộn dòng Hương thuyền mấy lá Vẳng nghe tiếng dáo, tiếng ngâm thi...
|
Giả sử ngay khi trước, Liêu Dương cách trở, duyên chàng Kim đừng lỡ việc ma chay; quan lại công bằng, án Viên ngoại tỏ ngay tình oan uổng, thì đâu đến nỗi son phấn mấy năm lưu lạc, đem thân cho thiên hạ mua cười, mà chắc biên thuỳ một cõi nghênh ngang, ai xui được anh hùng cởi giáp. Thì sao còn tỏ được là người thục nữ mà đủ đường hiếu nghĩa, tay đàn bà mà lại có cơ quyền. Thế mới biết, người khôn thì hay gặp gian truân, chuyện đời khéo lắm trò quanh quẩn. Con tạo hoá vốn thương yêu tài sắc, nàng đà biết thế hay chưa? Khách má hồng đừng giận nỗi trăng già, ta cũng khuyên lời phải chẳng. Chỉ vì một tội, mối manh chưa có, thề thốt đã nhiều, trăng gió mắc vào, phồn hoa dính mãi. Cũng có người bảo: Tại nước chảy mây trôi lỡ bước, nên cành đưa lá đón quen thân. Nào biết đâu bông hạnh nở ngoài tường, chưa để con ong qua tới; cho có muốn lưỡi dao liều với mạng, lại e thành cháy vạ lây. Tấm lòng này như tuyết như gương, mối sầu nọ qua ngày qua tháng. Ngọc kia không vết, giá liên thành khôn xiết so bì; nước đã trôi xuôi, hồn cựu mộng hãy còn ngơ ngẩn. Bàn cho thật phải, tình cũng nên thương. Lại xem như bút mực tài hoa, đoạn trường mười khúc, trúc tơ phong nhã, hồ cầm một chương; câu thần vẳng vọng tiêu tao, bóng ngọc tưởng chiều não nuột, hoa ghen thua thắm, liễu hờn kém xanh, vậy nên khách đa tình say chuyện phong lưu, trăm năm cũ còn ghi tên tuổi hão, người chép sách tiếc vì tài sắc, ngàn thu sau nhặt lấy phấn hương thừa. Than ôi, một bước phong trần, mấy phen chìm nổi... trời tình mờ mịt, bể hận mênh mang. Sợi tơ mành theo gió đưa đi, cánh hoa rụng chọn gì đất sạch. Ai dư nước mắt khóc người đời xưa, thế mà giống đa tình luống những sầu chung, hạt lệ Tầm Dương chan chứa; lòng cảm cựu ai xui thương mướn, nghe câu ngọc thụ não nề. Cho hay, danh sĩ giai nhân, cùng một kiếp hoa nghiêm nặng nợ. Ngán nỗi non xanh đất đỏ, để riêng ai luân lạc đau lòng. Ta cũng nòi tình, thương người đồng điệu. Cái kiếp không hoa lẩm cẩm, con hồn xuân mộng bâng khuâng. Đã toan đúc sẵn nhà vàng, chờ người quốc sắc, lại muốn mượn chùm phương thảo, hú vía thuyền quyên. Sẵn
bút nghiên chia vịnh từng hồi, đem sự tích tóm làm một
tựa. Bây giờ kể còn dài chưa hết, hạt ba tiêu như thánh
thót mưa thu. Hỡi ơi, hồn đà có biết hay chăng? Bóng hoàn
bội tưởng ra vào Lạc phố.
|
|
|