Năm con chuột chúng tôi thiết nghĩ nếu kể về chuyện chuột thì cũng hợp lý lắm. Mà nói đến chuột thì không thể bỏ quên mèo, dù trên thực tế chúng chẳng đội trời chung với nhau. Tuy vậy trong văn học Việt Nam qua tác phẩm "O Chuột" của nhà văn Tô Hoài hay trên phương diện phim ảnh của Hoa Kỳ qua loạt phim vui nhộn Tom and Jery (T&J) cho thấy hình ảnh đem nguồn vui giải trí đến với con người
Năm Mới kể chuyện Mèo và Chuột
Việt Hải
Nói về chuyện "O Chuột" hãy xem tác giả kể lại như sau:
"Hôm nay, tôi
kể chuyện một gã mèo, một gã mèo trẻ tuổi. Y sống lặng
lẽ trong một nếp nhà ngói cổ kính, giữa một vườn cây
rộng, ở làng Nghĩa Ðô, cùng một sân với bọn chó, bọn
gà ri, bọn ngỗng...
Y là một chàng
mèo mướp. Giống đó, nhà quê người ta nuôi nhiều. Cái bộ
lông mèo mướp thực là dị kỳ. Nó vừa trắng màu lụa,
vừa xám màu tro lại vừa đen xỉn. Khắp mình, ba màu ấy
trộn lẫn với nhau, mà trôn rất nhỏ, hoà hợp lại thành
một màu đặc biệt như màu cái chăn dạ của các chú lính
tập. Chỉ ở dưới bụng mới có một mảng lông trắng mềm
mềm. Màu mướp ấy trông bẩn, vì đen ngòm ngòm, nhưng chính
ra sạch lắm. Nó sạm như đất, mà không phải là có đất
bám. Nó lại mờ mịt như có tro là chỗ ngủ tốt nhất của
loài mèo - mà thực ra cái bờm lông xấu xí đó chẳng vấn
một chút bụi tro. Ngắm thì không đẹp mắt, nhưng nếu sờ
tay vào, nó muốt như sờ tay trên tấm nhung tơ...
Gã ngồi đấy, ở trên mặt dại bể. Hai chân trước đứng thẳng, đôi chân sau gấp lại, y như lối ngồi xổm. Đôi mắt nhìn xa sôi... Thỉnh thoảng, theo thói quen, hắn đưa cẳng chân phải lên gãi mép, cũng như người ta đưa tay lên vuốt râu cho nó oai vậy. Trời đă xế chiều rồi. Một chiều thu êm ả. Vài gợn nắng vàng nhạt đọng trên những tàu cau rách rưới màu xanh om. Bên nhà ngang, tiếng guồng tơ quay đều đều. Trên đường cái, lũ trẻ con đi học về, vừa chạy thi nhau vừa la, nghe vang động xa vời vợi. Ngoài giếng khơi, người ta kéo nước rào rào. Cái gáo mo lạt sạt đụng vào thành giếng đá. Trong bếp lặng tờ. Bây giờ là sau bữa cơm chiều, người ta không dùng đến bếp nữa. Gã mèo mướp ngồi ngắm trời, ngắm đất mãi thì cũng chán. Gã bèn đứng lên, uốn cong cái lưng và nhuôi bốn chân ra để vươn vai, rồi đi về căn nhà hiu quạnh. Hắn bước từ tốn và uyển chuyển như một con hổ nhỏ. Khi qua gốc cau, chẳng biết ý định sao, hắn leo tót ngay lên, quào quào mấy móng sắc vào cái vỏ cây cau điệp trắng, rồi lại tụt xuống, rồi đi lểu đểu, đạo mạo như trước. Hắn thường có những cử chỉ đột nhiên. Hắn làm bất ngờ như trong lòng đang khoan khoái một điều mà hắn thường nghĩ đến. Luôn luôn gă mèo mang một nét tư lự."
Đó là đoạn mô tả về chú mèo. Thú vui săn đuổi khi mèo vờn chuột thì xó bếp là nơi mèo chuột thường đụng đầu nhau vì chuột thường ăn vụng trong góc bếp khi màn đêm buông xuống.
"Y ngồi vào thì lì bên bếp tro. y nghiêng mang tai để rũi vào một ông đồ rau, to bằng hòn gạch vồ lớn. Lúc nào y cũng ngứa và cần gãi. Bỗng y đứng im. Y nghếch đầu lên. Hai cái tai mỏng vểnh ra để nghe ngóng. Hình như có tiếng lịch kịch ở sau đống củi. Nhưng khi bước lại thì không thấy đọng gì nữa. Gã quay đầu ra, ngước mắt nhìn lên đám mạng nhện có mắc bồ hóng đen xạm, bị gió đưa lúc lắc trên trần bếp. Có tiếng động thực. Lần này gã mèo dúm bốn chân lại, bước từng bước rất nhẹ về phía đống củi. Ðống củi đó người ta để phiền quá, vừa chướng bếp, vừa làm cái rừng bùm tum, chỉ tiện ch quân gian núp náu. Giống mèo là một giống, đứng ở chỗ nào, không thể chịu có được một tiếng động nhỏ. Đã có khi gã mèo mướp nằm ngủ suốt đêm ở trên một đống củi. Ðấy là chỗ ra vào của lũ chuột ngày, cái lũ chuột con rất tinh ranh, hễ tha được một hột cơm nhỏ cũng chạy thọt ngay vào đó để nhấm nháp.
Mèo và chuột
là đôi loài có thù không đội trời chung với nhau. Mèo ghét
chuột quá, ghét kịch liệt. ý giả mèo ta tin rằng giống
mình giỏi nhất thiên hạ; những tên chuột, tất cả lò nhà
chuột, chỉ đáng đem thân làm nô lệ cho loài mèo thần thánh.Thế
mà cái giống thấp hèn ấy không biết điều mà lại hay tắt
mắt, táy máy, bặng nhặng làm nghịch mắt và rác tai bề
trên. Hai cái tai mèo mướp hơi động đậy. ấy là khi anh
hết sức lắng nghe. Tai mèo mỏng tanh, gần soi bóng qua được,
dỏng lên như chiếc tai lừa tý hon. Cái vòng tai rộng mở
và loe ra. Chả trách gã nghe rõ lắm.
Gã khum hai chân
trước xuống nhìn vào gầm đống củi. Rõ ràng gã trông thấy
một chiếc đuôi nhỏ và dài thò lò dưới một mẩu gỗ.
Ðúng cái đuôi chuột. Gã nép về một bên, thon người lại.
Lúc này trông gã mèo quái ác dị thường, thoát hẳn cái dáng
lừ đừ, hiền hậu hàng ngày. Y quời quời cái chân. Sau y
biết làm thế hấp tấp quá. Phải chờ cho cái đuôi chuột
lùi ra nữa mới được.
Lại có tiếng
rúc rích ở trong. À có hai thằng chuột rửng mõ đang đůa
nhau. Chúng nó hẳn đến ngày tận số. Ai đời chuột lại
dám đánh đu ở miệng mèo!
Tuy cáu nhưng
mèo cũng đủ kiên nhẫn để chờ cơ hội tốt đến. Trong
kia, hai con chuột vô Tình, vẫn đůa cợt vui vẻ. Nhiều lúc,
có nhách lại chạy ra tận ngoài. Thò cái mõm nhọn ngửi xung
quanh. Lộn tiết, gã mèo đã toan chộp, nhưng chuột lại ngay
vào mất. Con mèo lại yên lặng, chịu khó ngồi rình.
Bóng tối chùm
xuống mau nhẹ. Vừa với nhọ mặt người, bây giờ đã đêm
hẳn. Ðêm nay là đêm rằm. Mặt trăng đă nhô tròn ở đầu
đường. Một mảnh sáng nhờn nhợt in trước sân bếp. Trên
nhà, người đã quẹt diêm để châm sáng đền cho trẻ học.
Tiếng những đứa trẻ ra ao rửa chân, vừa đi vừa khua guốc
lóc cóc.
Hai chú chuột
ở trong gần đống củi hẳn thấy trời tối rồi thì muốn
ra ngoài chơi lắm. Cái thằng mèo mướp ốm bệnh hen cò cửi
qunh năm mà không chết ấy, bữa nay chắc đi chơi đâu vắng;
nếu nó có nhà tất đă thấy nó rên gừ gừ ở trên đầu
ông đầu rau. Chúng mình ra ngoài kia đùa một tí hoặc kiếm
chác một cái gì ăn thì hay quá.
Hai cái đầu
ló ra. Rồi hai gã chuột bước hẳn ra đống củi đi lần
về phía bếp. Chúng vui vẻ căi nhau choe choé.
Hai cái bóng
bé nhỏ quá, chụm lại với nhau chưa bằng một ngón chân
người lớn ta. Ðấy là hai con chuộc nhắt. Chuột nhắt bé
hơn chuột chù. Nhưng nó nhanh và hoạt bát hơn nhiều . Anh
chuột chù có cái mõm dài nghêu - cứ vác cái mõm đã đủ
mệt - đi đến đâu cũng rụt rụt, rè rè. Hễ hơi có cái
gì đáng sợ là vội hốt hoảng chạy cuống lên, vãi cả
đái và kêu rối rít. Ðã thế còn chậm và không biết leo
tường, leo cột, chỉ luẩn quẩn sát mặt đất. Thật là
một thứ chuột cùng dân, thấp kém nhất trong xã hội chuột.
Vậy mà thiên hạ lại ưa thứ chuột đó. Không phải là ưa
cái thân hôi hám của nó - chẳng đã có câu mỉa "Hôi như
chuột chù" - nhưng người ta chỉ ưa có tiếng kêu "chuúc...chuuuúc...".
Các cụ ta nói: " ấy chuột chù bảo: túc, túc, ắt nhà ấy
hẳn sắp có việc đại phát tài".
Và đây chỉ
là hai con chuột nhắt. Thân chúng nhỏ nhắn, mõm chúng xinh
xinh vừa phải. Về sự nhanh nhẹn, phải biết rằng nhờ ở
cái thân hình bé bỏng, chúng leo vun vút, chúng chạy nhoăn
nhoắt như có phép biến hoá. Thoạt thấy bóng đôi chuột
lúi húi ra khỏi đống củi, gă mèo mướp mừng khấp khởi.
Nhưng rồi chàng chán đớ ra ngay. Nó tưởng chuột chiếc to
tát thế nào, chứ nếu biết chỉ là hai chuột nhắt tép ranh
ấy thì nó đã bước từ nãy, không phải tốn công, tốn
sức mà rình nấp vô ích. Mèo ta cũng khá đại lượng. Song
thực cũng tại cái tính lười nhác cố hữu chả muốn cất
đại công trình mà được chỉ có một tí ti kết quả đó
thôi."
Kiên nhẫn là mẹ thành công, mèo chịu khó đợi, bằng trí thông minh tính toán, mèo đợi thời cơ thuận tiện để nhảy xổ ra vồ lấy chú chuột nhắt:
"Nhưng đă thế
này thì cứ bắt chơi. Hầy! Ðùa một mảy vậy. Nghĩ vậy,
mèo ta co lưng lại để lấy thế rồi vươn hai chân ra chộp
cả hai bóng đen ngọ nguậy ở trước mặt. Có tiếng kêu
"chí...i...". Một con thoát được, cňn một bị nắm lại.
Mèo gầm gừ để thị uy và doạ dẫm. Chú chuột khốn nạn
bị túm lại, nằm ngất trong hai bàn tay sắt đầy vuốt cong
và sắc của ông mèo, y như cái cảnh rúm ró của chị cua
nhà quê mà bị cụ ếch đại vương lấy một bàn tay mà vỗ
vào vai.
Chú chuột nhắt
bị mèo tha ra đến cửa bếp và được thả xuống đấy.
Mèo không hề chú ý đến sự nhắm chú chuột nọ. Dễ thường
chàng ta ví mình như một người anh hùng cái thế, có thèm
sát hại lũ trẻ oắt bao giờ đâu! Sinh phúc cho chúng sống,
còn hơn là túm lấy chúng mà nhai. Chưa bõ dính răng. Nhưng
vốn mèo vẫn ác tính. Gã không ăn mà gã cũng không thả chuột
ra. Cái mùi hôi ở lông chuột khiến cho gã mèo nhớ rằng
thịt chuột ngon và loài chuột là loài đáng ghét lắm. Mèo
nhả chú chuột xuống đất, rồi ngồi ngây ra mà nhìn. Con
vật khổ sở nằm co ro. Mèo ta đắc chí, lấy một chân vờn
vờn vào mặt chuột. Bất tỉnh nhân sự từ nẫy giờ mới
lại hoàn hồn, chuột khe khẽ thoi thóp thở. Mèo yên lặng,
dáng ngẫm nghĩ. Gă không để ý đến chú chuột đương giương
đôi mắt lồi như hai hột chàng ràng ra nhin gã. Chỉ ti hí
mắt lương mà ranh thượng hạng.
Bỗng, thoáng
một cái, chú chuột chạy vụt vào phía trong. Nhưng chàng mèo
vẫn nhanh hơn. Chàng vươn tay ra. Lại chộp liền ngay lấy
gáy chú nhỏ. Ôi chao! Chàng ta mới chộp cho chú nhỏ một
cái nhá! Chú nhỏ kêu "chí...chí..." rầm cả lên.
Có lẽ nhân
cuộc chạy trốn ấy, gã mèo bầy ra một trò chơi tiêu khiển
qua thì giờ. Gã đem chuột ra chỗ ánh trăng, giả vờ để
yên chú ra đấy. Rồi mèo yên lặng. Chú chuột sợ hãi không
nhúc nhích."
Cái vui của chuyện Tô Hoài kể là thái độ hớ hênh khinh thường con mồi tí hon, để rồi cuối cùng mèo mất chuột:
"Nhưng chính ra
chuột vẫn rình mèo và mèo cũng lại rình chuột. Ðể hễ
khác ý là chuột lại chuồn biến. Còn mèo, mèo cũng chỉ
chờ chuột chạy là vồ ngay lấy. Gã mèo giương oai thả lỏng
và chắc chắn chẳng khi nào chú chuột chạy thoát nổi đôi
bàn chân nanh móng của gã. Mà cũng thế thật. Chú chuột tưởng
bác mèo hấc lờ, cứ xểnh một chút lại chạy. Có đến
mươi lần. Nhưng cũng không lần nào khỏi bị tóm lại. Mỗi
bận chuột động chân, mèo ta chỉ nhoi lên một tí, đã túm
được dễ dàng. Mãi rồi con chuột hoá mệt lử. Nó chạy
chậm dần và cuộc chơi cũng dần mất thú vị.
Khi đó, trong
đống củi, bőng lại có tiếng rúc rích. Lại có tiếng lao
xao của lũ chuột nào khác. Chả biết là chúng đùa nhau hay
chúng định chơi cái lối chó cậy gần nhà, đứng trong ấy
mà chửi đổng ra. Toan nhảy vào vồ cho chúng chết một mẻ,
nhưng mèo vướng có con chuột tù binh ở dưới chân. Ðã thế,
phải mắng cho chúng một trận mới được. Mèo liền gầm
gừ, gầm gừ làm như sắp lăn ngay vào chiến tranh với những
quan thù cỏ rác kia. Lũ chuột nhép câm ngay. Song chúng cũng
không câm hẳn. Hễ mèo mà ngắt tiếng là chúng nó lại "chiií
...." rầm rầm. Làm điệu như xỉ vả bác mèo.
Bực mình, mèo
ta nhảy một bước. Chú chuột nhắt đang nằm yên như chết
vụt vùng chạy. Mèo hoảng hốt thò dài chân ra, nắm lấy
nó. Nhưng chỉ nắm hụt được bóng cái lưng của chú chuột
in thoáng trên nền đất dài đầy ánh trăng. Hai mắt mèo long
lanh, sáng quắc! Cũng không thể đủ sáng để chọc thủng
bóng tối dầy ra, mà tìm thấy chú chuột nhắt tí hon. Gã
mèo sục vào đống củi. Giá gã đâm đến vỡ đầu ra cũng
chẳng tóm được một nỡm chuột. Mà những tiếng chí...chí
quái ác, rất khó chịu vẫn văng vẳng đâu hai bên lỗ tai.
Chàng mèo mướp - mà chàng nào cũng thế - không cố ý ăn
thịt chuột nhắt bao giờ. Mèo chỉ bắt những con chuột tiểu
yêu đó để đůa nghịch và để hả cơn cáu kỉnh; vì loài
chuột nhép cứ bặng nhặng, rúc rích trong xó bếp, là chỗ
nghỉ ngơi của mèo. Chính những con chuột lớn lại đứng
đắn, không ầm ĩ đến thế. Chỉ vì bực mình mà mèo bắt
chuột nhắt. Nhưng chú chuột nhỏ khôn ngoan vẫn hay chạy
trốn được. Ðời đời, cái giống chuột nhắt tai quái cứ
làm rức tai loài mèo.
Suốt đêm hôm đó, gã mèo mướp kia chỉ đi quanh đi quẩn để Tìm, để lůng bắt chuột nhắt. Và có những đêm sau, hắn cũng đi Tìm chuột, nhưng - vẫn khờ dại như thường - hắn chỉ tìm để đůa chơi một chút. Rồi nó có rông mất, hắn lại khó chịu, bực dọc, hậm hực mà đi lùng bắt những con khác. Cái loài chuột nhãi cứ làm ta rối đầu và ngứa mắt quá. Cơ chừng gã mèo mướp phải dành tất cả cái hoa niên của mình để mà chỉ luẩn quẩn đi o chuột." (Tô Hoài)
Văn chương Việt Nam ghi nhận chuyện mèo chuột như thế. Còn chuyện của Hollywood về mèo chuột ra sao nhỉ? Hãy xem chuyện kể về loạt phim Tom and Jerry.
Theo
tin của BBC thì "Tom and Jerry", một loạt phim hoạt họa nổi
tiếng ăn khách nhất vì những cuộc săn đuổi vui nhộn của
hai chú diễn viên Tom (mèo) và Jerry (chuột) đã được bầu
chọn là Phim hoạt họa được người lớn tuổi yêu thích
nhất, chẳng phải là phim dành cho giới nhi đồng. Kết quả
thu được từ cuộc bình chọn do công ty truyền hình Boomerang
thực hiện với sự tham gia của 1000 người được thăm dň
hỏi ý kiến với hạng tuổi từ 25 - 54. Theo ông Giám
đốc Dan Balaam của Boomerang thì các loài vật mang tính con
người cho thấy sự kết hợp tuyệt vời của chúng. Với
cách thể hiện dí dỏm, sáng tạo và cách đấu trí vào những
pha gây cấn và thử thách sự thông minh, "Tom and Jerry" thuyết
phục được khán giả của mọi lứa tuổi. Trong Top 10 của
cuộc bầu để chọn dành riêng cho lãnh vực hoạt họa, có
đến 7 phim mà nhân vật chính là những loài vật mang tính
cách con người, ngoại trừ "The Flinstones", "Popeye" và "The Wacky
Races".
Top
10 phim hoạt họa được người lớn yêu thích nhất:
Tom and Jerry (1940),
Scooby-Doo (1969), Dangermouse (1981), Top Cat (1961), The Flintstones
(1960), Bugs Bunny (1940), Popeye (1933), Road Runner (1964), Wacky Races
(1968), Hong Kong Phooey (1974). Tưởng nên biết loạt phim
"Tom and Jerry" ra mắt lần đầu tiên vào năm 1940. Cho đến
nay, Hanna - Barbera, cặp diễn viên lồng tiếng cho 2 nhân vật
đáng yêu này suốt 161 tập phim, và đã đoạt được tất
cả 7 giải Oscars.
Sơ lược về chuyện Tom và Jerry thì Tom là con mèo lớn màu xám, hung dử; và chú chuột nhắt màu nâu chui rúc trong xó bếp, ăn vụng miếng pho mát vàng ươm. Đó là hình ảnh tiêu biểu cho đôi diễn viên màn bạc làm say mê hàng triệu người.
Tom and Jerry ra đời
tại Hollywood, là một series phim hoạt họa của đại công
ty phim ảnh MGM đă nhanh chóng đạt sự thành công vượt bực
vì tài chọc cười của Tom và Jerry, khán giả hả hê cười
sảng khoái khi xem phim. Với những cá tính độc đáo, một
con mèo mưu lược, nhưng lắm lúc tỏ ra vụng về, ngô ngố
và ngờ nghệch lắm và một con chuột nhắt tinh ranh, linh hoạt
về nét liếng tính đã làm nên một bộ phim trở nên độc
đáo. Tôi thường cůng hai cháu con tôi khi trước vẫn dán
mắt vào TV để xem những pha ngoạn mục cúp bắt khi Tom theo
vờn chuột nhắt Jerry. Đoạn cuối của phim bao giờ cũng cho
bố con tôi những trận cười thích thú. Những phim chúng tôi
ghi nhận trong quá khứ như:
It's Greek to Meow
, Mouse Into Space, Calypso Cat, Professor Tom, Mouse Cleaning, Jerry and
the Lion, Texas Tom, Casanova Cat, Jerry and the Goldfish, The Flying Cat,
The Two Mouseketeers, Cruise Cat, The Missing Mouse, Jerry and Jumbo, Johann
Mouse, Life with Tom, Touché - Pussy Cat!, Mouse for Sale, Designs for
Jerry, Tom and Cherie, Smarty Cat, Blue Cat Blues, Mucho Mouse, Tom's Photo
Finish, Royal Cat Nap,...
Các phim đă đoạt
giải tượng vàng Oscar tuần tự là:
1943-The Yankee Doodle
Mouse
1944-Mouse Trouble
1945-Quiet Please
1946-The Cat Concerto
1949-The Little Orphan
1952-The Two Mouseketeers
1953-Johann Mouse
Ngoài ra, còn nhiều phim T&J đã được đề cử các giải oscar vào những năm 40, 41, 47, 49, 51 và 54. Tất cả những phim đoạt giải đều do 2 đạo diễn nổi danh của Hollywood là William Hanna và Joseph Barbera. Hai ông đã tiên phong tạo dựng loạt phim vui này, bởi thế nên chúng ta không thật ngạc nhiên khi giới mộ điệu gọi Hanna-Barbera là "vua Tom & Jerry" (the king of Tom & Jerry).
Lời kết cho bài viết "Mèo vờn Chuột" là khi xét về sự liên hệ giữa hai loài thú mèo và chuột như định mệnh trớ trêu, chúng mối tương quan mà con người mang vào văn chương và phim ảnh. Từ quan điểm của con người cho thấy Tom hay chú mèo to con, mãnh lực của kẻ mạnh so với chuột nhắt Jerry liếng thoắt thì câu chuyện của con người vẫn cho chú chuột tinh ranh kia thông minh, tinh khôn hơn kẻ mạnh để sinh tồn. Thôi thì chúc mừng cho chuột Jerry luôn may mắn, chúc mừng cho Mậu Tí được bình an nhé.
Mậu Tí, 2008
[ Trở Về ]