Chim
Việt Cành Nam
[ Trở Về
] [ Trang
chủ ]
|
NGUỒN
GỐC LỄ NOËL - CÂY SAPIN VÀ ÔNG GIÀ NOËL
|
Từ
Vũ
|
1.
NGUỒN GỐC NGÀY LỄ NOËL :
Tại thành phố
Roma - Ý đã có một buổi lễ được tổ chức vào ngày 25
tháng 12 từ một thế kỷ trước kỷ nguyên thiên chúa . Người
dân La Mã làm lễ tôn thờ Mirthra, gốc Ba Tư, được mang vào
Roma bởi những người lê dương La Mã. Mirthra là vị thần
ánh sáng của người Ba Tư . Lễ vào ngày 25 tháng 12 là ngày
điểm chí của mùa đông, sự ra đời của Mirthra tượng trưng
cho sự bất bại của mặt trời (Dies natalis solis invicti). Trong
buổi lễ người ta cúng thần bằng một con bò rừng nhỏ.
Năm 274, hoàng đế
La Mã Aurélien tuyên bố việc tôn thờ thần Mirthra là quốc
giáo và lấy ngày 25 tháng 12 để cử hành lễ.
Lễ Noël chưa xuất
hiện vào thời kỳ đầu của đạo Thiên Chúa.
Chỉ từ vào thế
kỷ thứ II sau nhiều lần tìm tòi để có thể lấy một ngày
nào đó trong năm làm ngày ra đời của Chúa Jésus vì không
tìm thấy một dấu vết nào đề cập đến việc này trong
các sách Phúc Âm. Nhiều ngày, tháng đã được đề nghị
như ngày 6 tháng Giêng, ngày 25 tháng 3, ngày 10 tháng Tư...nhưng
vẫn không dẫn đến một quyết định dứt khoát nào.
Tại La Mã, giáo
hội Thiên Chúa đã chọn ngày 25 tháng 12 làm ngày sinh của
Chúa Jésus chắc chắn không hẳn không có hậu ý đối với
buổi lễ cổ truyền tại đây : lễ kỷ niệm ngày sinh của
thần "tà giáo" Mirthra. Vào những năm 330 hay 354, hoàng đế
La Mã Constantin quyết định lấy ngày Noël là ngày 25 tháng
12.
Năm 354, Giáo hoàng
Libère ấn định cử hành lễ vào ngày 25 tháng 12. Ngày này
đã có một giá trị tượng trưng vì theo Malachie 3/19 và Luc
1/78 người ta xem như sự hiện diện của chú Cứu Thế như
một sự mở màn cho "mặt trời của công lý". Như thế buổi
lễ Noël cũng là ngày sinh của Jésus mặt trời công lý.
Buồi lễ vào ngày
25 tháng 12 dần dần phát triển về phương Đông và vùng Gaule
(Pháp ngày xưa) : vào năm 379 tại Constantinople, đầu thế kỷ
thứ V tại đất Gaule, trong thế kỷ thứ V tại Jérusalem và
vào cuối thế kỷ thứ V tại Ai Cập. Các giáo hội Đông
phương vào thế kỷ thứ IV cũng cử hành lễ dười nhiều
hình thức khác nhau vào ngày 6 tháng Giêng để biểu dương
cho Thượng đế.
2.
LỊCH SỬ NGÀY NOËL ĐẾN CUỐI THỜI TRUNG ĐẠI
Hoàng đế La Mã
Théodore vào năm 425 đã nguyên tắc hoá những nghi lễ cho Noël
. Buồl lễ vào ngày 25 tháng 12 đã trở nên đặc biệt dành
cho những người theo Thiên Chúa giáo. Clovis được rửa tôi
vào đêm Noël năm 496. Năm 506, hội nghị giám mục Agle đã
ấn định ngày lệ này như một nghĩa vụ phải có. Năm 529,
hoàng đế La Mã Justinien đã ban hàng chỉ thị là ngày nghỉ
được trả lương.
Buổi lễ nhà thờ
vào nửa đêm được cử hành từ thế kỷ thứ V dưới triều
đại của giáo hoàng Grégoire Le Grand.
Vào thế kỷ thứ
VII, một tục lệ đã được ấn định tại La Mã để cử
hành 3 buổi lễ : lễ trọng vào chiều ngày 24 tháng 12, lễ
vào buổi sáng và ngày 25 tháng 12 tại các nhà thờ.
Ngày lễ Noël được
lan tràn khắp Âu châu : Thế kỷ thứ V tại Ailenn thế kỷ
thứ VII tại Anh quốc, thứ VIII tại Đức, thử IX tại các
quốc gia vùng Bắc Âu , thứ IX và X tại các quốc gia vùng
Xla-vơ.
Kể từ thế kỷ
thứ XII, nghi thức tôn giáo được cho kèm thêm những "thảm
kịch" lễ bái, những "bí mật" được dàn dựng cảnh tôn
thờ của những mục đồng hoặc đám rước những vị đạo
sĩ ba tư (mage). Những "thảm kịch lễ bái " này được trình
diễn đầu tiên trong ngay nhà thờ rồi sau đó được đem
ra sân trước nhà thờ.
3.
LỄ NOËL TỪ THỜI PHỤC HƯNG
Những màng cỏ
xuất hiện trong nhà thờ tại Ý đại lợi từ thế kỷ thứ
XV và cây Noël tại Đức vào thế kỷ thứ XVI. Sau đó được
lan đến các gia cư vùng Na-pô-li rồi các vùng miền Nam nước
Pháp từ thế kỷ thứ XVII.
Trong thời kỳ
phục hưng vào năm 1560, những người Tin Lành chống đối
với sự hiện diện của máng cỏ và họ ưa chuộng phong tục
cây Noël hơn. Cùng với sự đối kháng trong giai đoạn phục
hưng vào thế kỷ thứ XVII, những trình diễn "thảm kịch
lễ bái" đã bị cấm chỉ vì trở thành quá "phàm tục" một
cách qúa đáng.
Ngày nay, lễ Noël
đã trở thành một buổi lễ dành cho trẻ em và gia đình.
4.
Ý NGHĨA CỦA NGÀY NOËL
Ngoài ý nghĩa theo
đạo Thiên Chuá, Noël là một ngày lễ gia đình, một ngày
đặc quyền để tụ tập quây quần mọi người, mọi thế
hệ trong gia đình. Lễ này dưới mọi hình thức được biểu
lộ, tạo những kỷ niệm chung và duy trì tình cảm giữa mọi
người trong gia đình. Mỗi người tìm được, bằng cách thức
riêng của mình, để tạo dựng mối liên hệ : chia sẻ với
nhau một bữa ăn chung, một đêm không ngủ, nghe thuật lại
một câu chuyện, quây quần bên cạnh cây sa pin Noël... Với
địa vị ngày càng lớn lao của trẻ con trong gia đình, ngày
Noël trở thành một buổi lễ của trẻ em : một đêm thần
diệu mà hầu như tất cả mọi ước nguyện trẻ con được
thành sự thật trong sự sung sướng của những người lớn.
Ngày Noël cũng
là một thông điệp của hoà bình : " Vinh danh Thượng Đế
trên cao - Bình an cho người dưới thế " : đây là câu được
hát bởi những thiên thần báo tin sự xuất hiện của vị
cứu thế và Noël cũng là ngày người ta chia sẻ với những
ai bị bỏ rơi, bị cô đơn, bệnh hoạn, già yếu...
Cây Noel
tập hợp rất nhiều biểu tượng chỉ về sự phong phú mà
thiên nhiên đã cho chúng ta : ánh sáng, thiên thần, trái cây,
đồng nội, rừng rậm và đại dương. Ngôi sao chói sáng chiếu
trên chóp ngọn báo hiệu chấm dứt chuyến du hành, nơi náu
ẩn cuả sự thanh bình.
Người Xen-tơ (Celte)
cho rằng ngày 24 tháng 12 là ngày phục hưng của mặt trời.
Họ có phong tục kết hợp vào mỗi tháng âm lịch một loại
cây, vào thời đó, cây văn sâm (épicéa) đýợc họ tặng
cho là cây của sự sinh sản.
Vào thế kỷ thứ
11, người ta trình bầy những cảnh tượng được gọi là
huyền bí, trong đó có Thiên đàng rất phổ thông suốt thời
kỳ Adventus (tiếng la tanh) - "sự đến" - kéo dài 4 tuần lễ
từ 11 tháng 11 đến 6 tháng 1 những nghi thức tôn giáo sửa
soạn cho Noel . Được treo thêm vào những trái táo, lúc đó
cây sa pin biểu tượng cho cây thiên đường. Trong thế kỷ
thứ 15, vào ngày 24 tháng 12 những người tin đạo bắt đầu
đem cây sa pin đặt trong nhà , ngày lễ của ông Adam và bà
EVe ( thủy tổ loài người theo thánh kinh của đạo thiện
chúa )
Vào năm 1512 cây
sa - panh (sapin) hay còn gọi là cây Noel hoặc cây của Chúa
được nêu lên lần đầu tiên tại vùng Alsace - miền đông
nước Pháp, giáp biên giới với nước Đức. Vào thời kỳ
này còn lưu lại những tài liệu chứng thực một lễ được
cử hành vào ngày 24 tháng 12.
Người ta nói đến
việc trang hoàng những ngôi nhà với những cành cây đã được
chặt 3 ngày trước đó.
Một số tài liệu
còn lưu lại cũng chứng nhận có một buổi lễ được tổ
chức vào ngày 24 tháng 12 năm 1510 tại Riga ở Lettonie với
những thương gia nhẩy múa quanh một cây có trang hoàng những
bông hồng nhân tạo trước khi đốt cháy cây này.
Năm 1546, người
ta đề cập một cách nghiêm chỉnh đến cây Noel khi thành
phố Sélestat tại vùng Alsace cho phép dân chúng được chặt
những cây xanh cho mùa Noël vào đêm Saint Thomas (thánh Tô-ma),
21 tháng 12.
Tượng trưng cho
sự tinh khiết, những bông hồng được xử dụng trong những
thứ trang trí cây sa pin tại Alsace vào thế kỷ thứ 16 cũng
như bánh, kẹo là những món vật tế. Những trái táo cũng
là một giá trị tượng trưng vì theo lịch cũ của các thánh
thì ngày 24 tháng 12 dành riêng cho Adam và Eva, được phong thánh
bởi những giáo hội phương đông.
Vào lúc này, giáo
hội La Mã coi cây Noël như là một việc làm của những "kẻ
tà giáo" việc này kéo dài cho đến giữa thế kỷ thứ 20
vì lẽ trước khi xuất hiện lễ Noël đã có một nghi thức
"tà giáo" trong những buổi lễ điểm chí mùa đông : người
ta trang hoàng một cái cây, tượng trưng cho sự sống, với
những trái cây, bông hoa và lúa mì.
Sau đó, người
ta treo lên đỉnh cây một ngôi sao, tượng trưng cho ngôi sao
Bethléem hướng dẫn những vua Mages . Kể từ đó cây Noël
chinh phục dần dần những cộng đồng theo đạo Tin Lành Đức
ở phía Bắc và những thành phố lớn và đã chiếm ngự một
vị trí trong 2 giáo hội - La Mã và Tin Lành. Một bức tranh
khắc vào năm 1806 về một cây sa pin được trang hoàng với
những nhân vật tý hon, những thú vật, chim và bánh cắt phần.
Năm 1560, vào thời
kỳ Reforme (cải cách), những người Tin Lành từ chối tượng
trưng sự Giáng Sinh bằng một nhà bè (crèche)- máng cỏ - giống
như người theo đạo Thiên chúa La Mã. Họ phát huy truyền
thống cay sa pin như một tượng trưng cho thiên đàng của ông
Adam, bà Eve và sự nhận thức về điều tốt, điều xấu.
Phong tục cây sapin
Noël đã từ đó lan tràn khắp các nước Âu Châu Tin Lành,
Đức và vùng Bắc Âu.
Tại Pháp , cây
Noel được đem vào lâu đài Versailles năm 1738 bởi Marie Leszcynska,gốc
Ba Lan, vợ vua Louis XV . Sau đó vào năm 1837, công chúa Hélène
de Mecklembourg người gốc Đức, sau khi thành hôn với công
tước d'Orléans đã trưng cây sapin tại điện Tuileries.
Tục lệ cây Noël
được phổ biến rộng khắp các nước kể từ sau cuộc chiến
năm 1870. Những người dân di cư gốc Alsace-Lorraine là những
người đóng góp một phần không nhỏ trong việc "quảng bá
" tục lệ này tại Pháp: "Hễ nơi nào có một gia đình người
gốc Alsace - Lorraine là nơi đó có cây sa pin ". Vào cuối thế
kỷ thứ 19 toàn nước Pháp đã chấp nhận tục lệ cây Noël.
Vào thế kỷ thứ
18, tục lệ trang hoàng cây sa pin đã được phổ biến rộng
rãi tại các quốc gia Đức, Pháp và Áo .
Năm 1841, hoàng
tử Albert (gốc Đức), lấy nữ hoàng Victoria, đã dựng lên
một cây Noel tại lâu đài Windsor, Anh quốc rồi từ đó tục
lệ này được lan truyền đến giới trưởng giả sau đó
đến những nhà thường dân. Vào triều đại vích-tô-riên
(victorien), một cây sa pin đẹp phải có 6 cành cao và đặt
trên một chiếc bàn phủ nắp hoa nổi màu trắng. Người ta
trang hoàng những vòng hoa, những hộp kẹo nhỏ xinh sắn và
những bông hoa làm bằng giấy.
Cây Noel được
đem vào Canada vào cuối thế kỷ thứ 18 trước khi trở thành
một tập tục tại Anh quốc. Sau đó cây Noël xuất hiện tại
toà Bạch Ốc - Hoa Kỳ.
Tuy rằng cây Noel
đầu tiên cũng không khác cây Noel ngày nay nhưng chưa trang
hoàng ánh sáng. Vào thế kỷ thứ 17 và 18 người ta bắt đầu
nhìn thấy những cây sa pin đầu tiên trưng đèn sáng : bắt
đầu với sáp ong , những vỏ trái hồ đào chứa dầu trong
có một cái bấc nhỏ hoặc những cây đèn cầy thật mềm
quấn quanh những chiếc cành cây sa pin . Sau đó kể từ năm
1880 với sự sáng tạo ra điện, cây Noël đã được chiếu
sáng với những chiếc bóng đèn lần đầu tiên tại Hoa Kỳ
tuy nhiên việc này cũng còn rất hiếm hoi vì sự đắt đỏ
của những dàn bóng đèn điện.
Những thành phần
dùng vào việc trang hoàng đầu tiên làm ở nhà rồi sau đó
được sản xuất kỹ nghệ .
Cho đến năm 1950,
Đức và những quốc gia Đông Âu là nơi sản xuất những
đồ trang trí cho cây Noël.
Những người thợ
thủ công xử dụng những nguyên vật liệu như thủy tinh thổi,
quấn, đúc khuôn hoặc kim loại, sáp ong hay gỗ.
Ngýời ta cũng
sản xuất những nhân vật nhỏ xíu bằng vải, sợi kim loại
nhỏ ( xuất phát từ vùng Lyon Pháp).
"Boule de Noël" (viên
thủy tinh Noël tròn) dùng để trang trí cây sapin được tạo
ra từ Meisenthal - Moselle vùng Lorraine - miền đông nước Pháp
một cách thật tình cờ : Theo tục lệ thường người ta treo
những qủa táo trên những nhánh cây sa pin, nhưng vào năm 1858,
mùa đông thật cực kỳ lạnh nên táo không còn được nữa.
Một người thợ làm thủy tinh nấy ra ý kiến đề đem lại
một chút vui cho ngày lễ nên đã tạo ra những trái "boule
de Noël" bằng thủy tinh tượng trưng cho những quả táo hay
những trái cây khác - "Boule de Noël" đã ra đời.
TỪ
THÁNH NICOLAS ĐẾN ÔNG GIÀ NOËL :
THÁNH
NICOLAS LÀ AI ?
Vào ngày 6 tháng
12 hàng năm trong miền bắc và miền đông nước Pháp cũng
như nhiều nước tại Âu Châu, đã diễn ra một buổi lễ
thánh Nicolas, vị quan thầy bảo hộ cho trẻ em.
Người ta kể lại
rằng Thánh Nicolas khởi nguồn từ Nicolas de Myre hay cũng được
gọi bằng tên Nicolas de Bari . Sinh ra tại atara trong vùng Tiểu
Á vào khoảng năm 250 và 270 sau Thiên Chúa giáng sinh và mất
vào ngày 6 tháng 
12
khoảng năm 345 hoặc năm 352 trong một thành phố hải cảng
tại Myre trong vùng Tiểu Á. Là một trong những vị thánh rất
được quần chúng ái mộ tại Hy Lạp và Giáo hội La Tanh.
Ông đã là một vị Giám mục tại Myre vào thế kỷ thứ 4.
Cuộc đời và hành động của ông bao trùm đầy những huyền
thoại. Đây là một vị thánh thường được nhiều nghệ
sĩ miêu tả qua những hình ảnh tôn giáo : trên kính ở các
nhà thờ, những bức họa, tượng, tranh vẽ Epinal...
Thánh Nicolas trong
y phục của một vị giám mục thường đi đôi với một nhân
vật "khó thương", cha Fouettard. Ông này mặc y phục đen lại
đóng một vai không được những đứa trẻ ưa thích đó là
ông có nhiệmvụ đánh đòn những đứa trẻ cứng đầu khó
bảo.
Lễ thánh Nicolas
là một dịp để trẻ con được phát qùa 3 tuần lễ trước
khi ông già Noël từ ống khói xuống. Trong đêm Thánh Nicolas
đến, trước khi lên giường ngủ trẻ con để đôi giầy
của chúng trước lò sưởi . Chúng cũng đặt cạnh đôi giầy
một củ cà rốt, đồ ngọt cho con lừa của thánh Nicolas và
một ly rượu để vị thánh sưởi ấm.
Từ thế kỷ thứ
XII, người ta kể rằng thánh Nicolas, hoá trang, đi từ nhà
này sang nhà khác trong những đêm mồng 5 và mộng 6 tháng 12
để hỏi những đứa bé xem chúng có ngoan ngoãn hay không .
Những đứa trẻ ngoan được ông cho quà, kẹo bánh còn những
đứa bé ngỗ nghịch khó dạy thì sẽ bị phạt bởi cha Fouettard,
người đi cạnh ông.
Truyện thần thoại
về thánh Nicolas cũng nói lại rằng vị thánh này đã phục
sinh 3 đứa bé nghèo khó đến nhà một người đồ tể xin
tá túc. Người đồ tể này đã đón chúng vào nhà, lợi dụng
khi chúng ngủ say để giết rồi chặt thành từng phần nhỏ
để vào thùng muối. 7 năm sau khi thánh Nicolas đi qua nơi này
, ông yêu cầu người đồ tể cho ông thưởng thức một chút
thịt muối đã lâu từ 7 năm trước.Người đồ tể khiếp
hãi chạy trốn vá thánh Nicolas đã ban pháp làm hồi sinh 3
đứa trẻ đáng thương này. Chuyện thần thoại đó đã là
nguồn gốc của bài hát : "Ils étaient trois petits enfants qui
s'en allaient glaner aux champs..." - (Ngày xưa có 3 đứa bé đi
mót luá ở những cánh đồng...).
Người ta tìm thấy
ở sự thể hiện của ông già Noël tất cả những gì đã
tạo lên biểu tượng của nhân vật Thánh Nicolas :
Một bộ râu dài
trắng xoá, chiếc mũ giám mục trở thành chiếc mũ trùm đầu
bằng lông, một chiếc áo choàng đỏ.
Ông già Noël di
chuyển bằng một chiếc xe trượt tuyết kéo bởi 
những con tuần lộc, ông thánh Nicolas di chuyển trên lưng một
con lừa. Cũng bởi lý do này mà tại một số vùng của nước
Pháp, trẻ em thường đặt dưới gốc sa panh (sapin) Noël một
ly rượu cho ông già Noël và một củ cà rốt cho con lừa của
ông. Đề cập đến tên gọi thì tại vùng Savoie ông già Noël
được gọi là"Chalande", vùng Bourgogne và trong vùng Niverne được
gọi là Père Janvier (cha tháng Giêng), "Olentzaro ở vùng Pays
Basque ( miền Nam nước Pháp sát biên giới với nước Tây
Ban Nha) hay tại vùng Normandie ( Bắc nước Pháp ) được gọi
là "Barbassionné".
Thánh Nicola được
"nhập cảng" vào Hoa Kỳ vào thế kỷ thứ 17 bởi những người
di dân Đức hay Hà Lan . Tại đây Thánh Nicolas đã được "
thương mại hoá " một cách tuyệt vời bởi người Mỹ như
hiện nay chúng ta biết sau những " biến hoá " về y phục và
"văn hoá" để trở thành ông già Noël vồn vã , dễ thương
hơn và sau đó được người Hoa Kỳ "tái xuất cảng" trở
lại Âu Châu.
Đối với người
Mỹ thì Thánh Nicolas là Sinter Klaas sau đó trở thành Santa Claus.
Năm
1821 một mục sư Mỹ, Clement Clarke Moore viết một chuyện kể
về Noël cho trẻ em trong đó một nhân vật đáng yêu xuất
hiện, ông già Noël, trên chiếc xe trượt tuyết kéo bởi 8
con tuần lộc. vị mục sư này đã tạo cho ông già Noël vẻ
mũm mĩm, vui cười. Ông cũng thay chiếc mũ giám mục của Thánh
Nicolas bằng chiếc mũ chùm đầu, chiếc gậy quyền giám mục
bằng kẹo đại mạch . Chú lừa được thay bằng 8 con tuần
lộc năng động.
Nhưng chính báo
giới Hoa Kỳ mới thực sự đóng vai trò chính trong việc phổ
biến ông già Noël :
Năm 1823, xuất
hiện bài thơ trứ danh của Clement Clarke Moore dưới tựa đề
"A Visit From St. Nicola" - Một cuộc viếng thăm từ Thánh Nicolas
- trên nhật báo Sentinel tại New-York vào ngày 23 tháng 12 năm
1823. Được tái đăng rất nhiều lần về những năm sau đó
bởi nhiều nhật báo lớn Hoa Kỳ và sau đó được dịch sang
nhiều ngôn ngữ khác nhau phổ biến trên thế giới.
Năm 1931, ông già
Noël được xử dụng dưới một dáng điệu mới để làm
quảng cáo, phổ biến bởi công ty Coca-Cola. Nhờ vào tài nghệ
của Haddon Sundblom, ông già Noël kề từ đó với vóc
dáng một "con người " (như vậy có sức thuyết phục và dễ
gần gũi hơn), cái bụng nở lớn, nhỏ nhắn thân thiện, dễ
ưa. Chiếc áo choàng dài màu đỏ được thay bằng một chiếc
quần và một chiếc áo cánh rộng, (Đây chính là sự khác
biệt giữa ông già Noël Pháp và ông già Noël Mỹ vì tại
Pháp, ông già Noël vẫn giữ chiếc áo choàng dài màu đỏ).
Trong ý đồ xử dụng " ông già Noël mới " này hãng Coca-Cola
đã thúc đẩy thành công được những người tiêu thụ xử
dụng Coca - Cola vào mùa Đông nên sau đó, suốt gần 35 năm
qua, Coca-Cola đã phổ biến chân dung ông già Noël trong báo
chí, trên màn ảnh truyền hình một cách thật rộng rãi toàn
thế giới.
TỪ
VŨ
Pháp - 02.12.2006
Theo
tài liệu của Diocèse de Nanterre - L'Eglise dans les Hauts de Seine
