Chim
Việt Cành Nam
[
Trở Về ]
[ Trang
chủ
]
|
|
Không một ai trên cõi đời mà không một lần
trải nghiệm một thứ tình cảm buồn bã, hụt hẩng vì không
có ai để chia sẻ, thốt lên điều gì đó
tự đáy lòng sâu thẳm, hoặc có chia sẻ được cùng ai điều
gì đi nữa, những mong được cảm thông, thì lại không
được cảm thông, mong được hiểu thì lại không được
hiểu, không hiểu đúng, lại còn bị hiểu sai, hiểu lệch
lạc, hiểu méo mó, hiểu ngược ngạo, nói một đằng hiểu
một nẻo, mong được chấp nhận thì lại không được chấp
nhận, không được đáp lại như ý muốn, những điều đã
bày tỏ, đã thuyết minh, đã thuyết phục, thậm chí phải
van lơn, cầu khẩn, đã dùng mọi cách để
chứng minh, phân trần, biện bạch, biện hộ, để cho trắng
thì ra trắng, đen thì ra đen, nhưng rồi mọi cố gắng đều
thất bại. Không nhận được một cái gật đầu, không một
lời nói đồng ý, không một cử chỉ thỏa thuận, không một
dấu hiệu được ai đó tỏ cho biết là họ theo phe
mình, ủng hộ mình, vì mình, vì hành động hay tư tưởng
của mình. Rốt cuộc chỉ thấy một mình mình trơ trọi với
những gì mình ôm ấp trong lòng, chỉ thấy một mình mình
chống chọi với tình thế đang diễn
ra trưóc mắt, mọi người đều quay lưng, có khi im lặng lạnh
lùng, có khi mạt sát thị phi. Tất cả đều như những mủi
tên nhọn ghim vào tim mình. Mình bị tổn thương trầm
trọng như con chim bị bắn trúng đạn nằm
rơi xuống mặt đất, mình quằn quại, đau đớn vàmình
gào lên "Ôi ! tôi cô đơn !"
Ý nghĩa của hai chữ cô đơn thật ra quá giản dị, chỉ là một mình, cô là một mình, lẻ loi, đơn cũng là một mình, đơn chiếc. Một mình, nhưng cái một mình này, ngoài cái thân thì còn có cái tâm, ngoài cái phần vật chất thì còn có cả phần tinh thần, tâm linh. Chỉ một mình, biểu hiện qua thể xác và cũng chỉ một mình, biểu hiện qua phần tinh thần. Khi nói cô độc, là nói nói đến cái thân xác, chỉ có một mình nó. Khi nói cô đơn là nói cái phần tinh thần, cũng chỉ một mình nó. Mình với Mình. Ta với Ta. Cái Mình, cái Ta ở ẩn phía bên trong cái thân thật quá phức tạp và...lăng nhăng như một chùm dây thần kinh trong bộ não ! Nhìn thoáng qua những tưởng là đơn sơ nhưng cái Mình cái Ta này cũng có thể là đầu mối của muôn vàn tai họa, hạnh phúc hay khổ đau, chiến tranh hay hòa bình ! Chỉ một thân một mình, không ai kề cận, không
ai để chia sẻ một căn nhà, một
căn phòng, một mâm cơm, một chiếc giường thì đó
gọi là cô độc.
Cũng chỉ một mình, không ai kề cận, không ai để chia sẻ một căn nhà, một căn phòng, một mâm cơm, một chiếc giường nhưng lại chia sẻ được buồn vui sướng khổ qua các phương tiện truyền thông hiện đại hay chỉ qua những bức thư viết tay, mực xanh giấy trắng, như những thập niên trước thì thực sự có cô độc nhưng không cô đơn. Không một thân một mình, có người kề cận,
có người để chia sẻ một căn nhà,
một căn phòng, một mâm cơm, một chiếc giường nhưng lại
không chia sẻ được buồn vui sướng khổ thì không cô độc
mà vô cùng cô đơn ! Đồng sàng
mà dị mộng thì không gì buồn hơn.
Bất cứ ai, trai gái, già trẻ, lớn bé, thông
minh, ngu dốt, có học, vô học, có tài, bất tài, có địa
vị, không địa vị, trí thức, thợ thuyền, đẹp đẽ, xấu
xí, lành lặn, tật nguyền, lanh lợi, chậm lụt, nhà
quê, tân thời, văn minh, chậm tiến,
triệu phú, ăn mày, tu sĩ, phàm phu, triết gia, khoa học
gia, chính trị gia, kinh tế gia...Ai cũng có một lần trải
nghiệm nỗi cô đơn, cảm giác bơ vơ, lạc lõng, bị bỏ rơi,
bị cô lập, bị đào thải, bị ruồng bỏ...những sợi tơ
lòng rung lên những tiếng nấc, nghẹn ngào, thổn thức...Trừ
những kẻ có trái tim hoàn toàn sắt đá,
không cần chia sẻ, không cần cảm thông. Đó thường là trái
tim của những kẻ độc tài, chỉ biết áp đặt, ra lệnh,
mọi người phải tuân theo, ý của họ là đúng, tư
tưởng của họ là có giá trị, họ không hề sai, họ không
biết cô đơn hay là họ gạt bỏ cô đơn ra ngoài tâm tư vì
họ bắt buộc mọi người phải nghe họ, dù muốn dù không,
sẳn sàng dùng cả bạo lực !
Vừa mới mở mắt chào đời
đã...cô đơn nên mới khóc rống ? Phải tự mình chống
chọi với một môi trường còn nguyên xa lạ sau chín tháng
mười ngày yên ngủ trong bụng mẹ. Cô đơn hầu như gắn
liền với thân phận con người ?
Cô đơn vì thực tại không đem lại đúng như ý muốn. Điều mong cầu chờ đợi không được đáp ứng, thỏa mãn. Niềm vui đang có bỗng dưng đứt ngang. Hạnh phúc đang có bỗng dưng tuột khỏi tầm tay. Phải xa lìa người thân yêu, quí mến. Đối mặt với kẻ thù, không ưa, không mến. Bệnh tật, tai nạn bất ngờ xảy đến. Túng thiếu, lo âu chạy ngược chạy xuôi, bị chủ mắng nhiếc quở trách, kẻ gian lường đảo, làm ăn thua lỗ, mất sở mất việc, bạn bè lơ là, người yêu ruồng bỏ, phản bội, đành nhẫn nhục bỏ qua, ngậm miệng, cúi đầu, lao lực kiếm từng miếng ăn, từng đồng tiền trả nợ, trả thuế, chạy đủ thứ tiền để chi tiêu, bảo đảm một đời sống vật chất cho người thân, cho chính mình, nhưng rồi vẫn cảm thấy một nỗi buồn nằng nặng trong lòng, dường như không ai thèm biết đến công lao của mình, không ai nhớ ơn mình một cách xứng đáng, đó chỉ là bổn phận của mình, trách nhiệm của mình, không làm tròn không được, thế thôi, mình có nằm xuống, ngày mai cuộc sống vẫn tiếp tục, mặt trời vẫn sáng và mọi sự đều nhanh chóng đi vào quên lãng. Dường như ai ai cũng mang một nỗi cô đơn như thế. Mình thương cho mình quá ! Cái hành trình vừa cô độc và cô đơn,
hoặc không cô độc mà vẫn cô đơn, hoặc ngược lại, chẳng
cô độc cũng chẳng cô đơn, dường như đã được vạch
sẳn nơi bản đồ của đời người. Ta có ít lựa chọn
mà có lựa chọn cũng chưa chắc được. Vì không một ai có
thể khẳng định được điều gì
đó sẽ xảy đến với mình. Chỉ đến lúc nhắm mắt xuôi
tay, con người mới có thể " tính sổ " về đời mình. Vâng,
tôi đã đạt được điều này, tôi đã không làm được
việc kia, tôi đã thất bại
chỗ này, tôi đã thành công chỗ kia, tôi đã may mắn, tôi
đã thiếu cơ hội, tôi nuối tiếc, tôi đáng trách, cũng như
tôi hài lòng và không có gì đáng trách, và rồi vẫn còn
lại, cũng không ít, những món nợ chưa đền xong, nợ tiền
cũng như nợ tình.
Nỗi cô đơn bám chặt cả linh hồn !Trăm ngàn vạn chuyện, hằng hà sa số điều bất như ý, bất toại nguyện, những điều hiểu lầm, hiểu sai, những tình huống ngang trái éo le, những hoàn cảnh ép buộc, bất khả kháng, những oan ức không thể giải, những rủi ro không thể tránh, những oán thù trách móc không thể ngăn, không thể cản...Tất cả đẩy con người vào nỗi cô đơn vời vợi. Ôm lòng đòi đoạn xa gầnTrước nỗi cô đơn, con người thường không biết cách giải tỏa, hóa giải hay " chữa trị " mà thường lựa chọn những giải pháp dễ dãi như say sưa rượu chè, bài bạc, trác táng để quên sầu riêng, nỗi lòng không được diễn tả, cảm thông. Ngay cả các cách giải trí lành mạnh khác như thể thao, nhảy đầm, hát karaoké, xem phim, chơi games (chưa hẳn là lành mạnh), du lịch... Tất cả chỉ là để tạm quên, tạm đè xuống đáy lòng, tạm lờ, không nghĩ tới, không xem là quan trọng và cố tận hưởng giây phút hiện tại nhưng thực ra vấn đề vẫn không hề được giải quyết và trong lòng con người đó, nỗi cô đơn vẫn hiển hiện, chỉ chờ hoàn cảnh thuận tiện là bùng nổ. Không lạ gì những cơn " thịnh nộ " bỗng đâu kéo đến chỉ bởi một lý do nhỏ nhặt, một giấy đệ đơn ly dị bất ngờ, một đơn thôi việc không chính đáng, một bức thơ " lẩm cẩm " tuyệt giao với người bạn chí thiết, thậm chí có khi " từ " cả cha mẹ, con cái mình ! Tất cả vì nỗi cô đơn gậm nhấm đã từ lâu mà không biết. Cô đơn " một " bỗng trở thành " mười " lần cô đơn hơn ! Con người nhốt tù mình trong nỗi cô đơn và xem tất cả kẻ chung quanh là địa ngục. L'enfer, c'est les autres ! (3) Con người bình thường trong cuộc sống thì
không ai biết nỗi cô đơn của họ vì họ không nói ra cho
tất cả mọi người biết, vì họ là " thường dân " hay chỉ
là " phàm phu " hình ảnh tên tuổi của họ không in trên mặt
báo, họ đi đâu không có ai cúi đầu
chào hỏi, chắp tay lễ lạy, nhưng không phải thế mà
họ không cô đơn. Ngược lại nỗi
cô đơn của họ còn cao, còn dày, còn mênh mang hơn nữa,
vì chỉ việc được xem như là một thường dân, một phàm
phu cũng làm họ cảm thấy như bị hạ thấp, nhỏ nhoi. Nỗi
cô đơn của họ chỉ tăng mà
không giảm !
Trong thực tế, đã có những vị tổng thống mà sau khi họ qua đời ngườiSống giả dối cũng là một nỗi cô đơn đè nặng. Một bước ra đường là bị các fans hâm mộ hay paparazzi theo đuổi cũng là chịu áp lực của nỗi cô đơn. Họ không thể sống bình thường, thản nhiên, vô tư và thoải mái. Mặt trái của sự nổi tiếng mà họ phải gánh chịu là nỗi cô đơn không thể sống với bản chất tự nhiên, không phấn son, không làm dáng, không kiểu cách, không thể ăn mặc sao cũng được, không hợp thời trang, không sành điệu, không thể không có hàng hiệu...dường như điệu bộ nói năng của họ đều không thật và họ tự chán lấy mình, nhưng bản ngã tự kiêu và tự mãn với cái danh hiệu được xưng tụng làm họ tự nhốt mình trong cô đơn. Sự cô đơn được lựa chọn và chấp nhận. Nếu không chấp nhận được hay quá mệt mỏi với sự giả dối thì họ tìm quên trong chất nghiện, chất say và có khi tự hủy diệt, ý thức và cả vô ý thức. Điều này hay xảy ra trong giới gọi là " Show biz ". Sẳn tính nhậy cảm, các nghệ sĩ rất dễ sa vào lưới cô đơn. Cộng thêm vào những khó khăn riêng của nghề nghiệp, họ lại sống trong một môi trường mà mọi sự đều có thể diễn ra nhanh như chớp và cũng có thể biến mất nhanh hơn cả sao băng. Nỗi cô đơn của họ là phải giã biệt ánh sáng và lùi vào bóng tối, trong khi họ không muốn, chưa muốn. Ngược lại cũng có nỗi cô đơn của những kẻ ở trong bóng tối và chỉ mơ ước cái ngày bước ra ánh sáng ! Xem lại phim " Limelight " của Charlie Chaplin, anh chàng Charlot thiên tài, ta sẽ thấy rất rõ nỗi cô đơn của hai kẻ đang đi trên hai chuyến tàu ngược chiều này, một tên hề về già phải vĩnh biệt đèn màu sân khấu và một vũ nữ xinh đẹp son trẻ đang tiến dần đến ánh sáng chói lọi của đèn màu sân khấu. Hai cảnh đời trái ngược, hai nỗi cô đơn gặp nhau trong tình thương, trong sự nâng đỡ nhau. Nhưng rồi đường người nào người nấy đi. Tên hề già chết trong câm lặng, khi ánh đèn màu vụt tắt. Cuộc đời là thế thôi. Chỉ cần nghe phần âm nhạc trong phim cũng thấm thía nỗi cô đơn diệu vợi đó ! Tìm hiểu thêm, ta được biết Charlot đã thực hiện cuốn phim Limelight vào năm 1952 ở Mỹ, vì lý do chính trị thời đó, Charlot phải di cư sang Thụy sĩ, mãi đến năm 1972, tức là 20 năm sau cuốn phim mới được trình chiếu và còn được giải Oscar về Nhạc Phim. Trong 20 năm, nỗi cô đơn của Charlot biết phải diễn tả như thế nào đây ?! Cái chết bên cạnh những liều thuốc ngủ của
cô đào Marylin Monroe xinh đẹp, quyến
rũ không ai mà không nhớ và thương tiếc. Nếu chẳng
phải vì cô đơn thì còn có thể là gì ?
Hoa đào, lá đào rụng tả tơiGặp đời loạn, vì muốn bảo toàn sinh mệnh, nên luôn sợ người ta. Xiêu dạt đến bạc đầu, có thành việc gì đâu ?Nỗi cô đơn của Trần Tế Xương thiết yếu là trong việc khoa cử : Bụng buồn còn muốn nói năng
chi?
Nỗi cô đơn của Cao Bá Quát là nỗi cô đơn của kẻ nhìn đời lên xuống và cũng muốn buông xuôi: Thế sự thăng trầm quân mạc vấn
Em là gái trong song cửaNỗi cô đơn của Bùi Giáng thì mang nặng tình gắn bó với cõi trần gian: Ngày sẽ hết tôi sẽ không ở lại
Tờ giấy hoa tiên cũng ướt mèm !(12)
Đọc " Lá Trúc Che Ngang,
Chuyện tình cô tôi" của Hoàng Quỳnh Hoa, ta đuợc biết
rõ giai nhân mà Hàn Mặc Tử thầm yêu trộm nhớ và đã sáng
tác nên những vần thơ bất hủ của Đây Thôn Vĩ Dạ, thực
ra giai nhân này chẳng hề mảy may đáp lại tình cảm thiết
tha của thi nhân.Tất cả những gì được thêu dệt quanh bài
thơ này, với mối tình của người con gái xứ Huế này, đều
chỉ do trí tưởng tượng của người ngoại cuộc. Đây vốn
dĩ là một cuộc tình hoàn toàn đơn
phương của thi nhân. Đơn phương đúng như nghĩa của nó chỉ
có một chiều. Cái tình của thi nhân thì rõ ràng, lộ
liễu qua lời thơ, qua cử chỉ, qua hành động, nhưng
không hề nhận được một chút tình đáp trả, dù chỉ
một lời nói, một ánh mắt. Giả dụ là có yêu đi
chăng nữa mà không hề nói ra, không hề bày tỏ, không
hề có dấu hiệu gì đưa ra thì cũng như là một sự từ
khước rồi ! Cái tấm ảnh mà giai nhân gởi tặng cho thi sĩ
cũng chỉ là một tấm carte postale mua trong tiệm. Hình ảnh
ở đây không thể là hình ảnh chân thật của giai nhân và
cũng không hề có kèm theo một chữ Tình đáp lại một chữ
Tình dào dạt tha thiết đợi chờ
của thi nhân ! Đúng như thi nhân đã viết: " Gió theo
lối gió, mây đường mây " Hiểu rõ như vậy, ta mới
càng thấm thía hơn nỗi cô đơn của Hàn Mặc Tử ! Đây
Thôn Vĩ Dạ toát ra nỗi cô đơn ngút ngàn thống thiết
của thi nhân.
Nỗi cô đơn của triết gia, thi sĩ, kiêm nhà văn Phạm Công Thiện quả thật bàng bạc như sương mù Đà Lạt, thành phố mà ông từng gắn bó và cũng như tên hề với vũ nữ trong Limelight của Charlie Chaplin, nỗi cô đơn của Phạm Công Thiện đã hòa quyện vào nỗi cô đơn của cô ca sĩ đêm đêm đem tiếng hát cho người tìm vui nhưng trong lòng cô ấy chỉ là một nỗi buồn tủi nhục : Cô đơn về trắng sương rừngNói về nỗi cô đơn của chính mình thì ông viết : Em là gái của tám phương trời
Mùa xuân bay thành khóiChẳng phân biệt là thường dân, là văn nhân, là nghệ sĩ, là thiên tài hay vĩ nhân, ai cũng như ai, ai cũng có những niềm đau nỗi khổ, ai cũng có những lúc thăng trầm, thịnh suy, được khen, bị chê, hài lòng hay không hài lòng với cuộc sống, với những gì đang có trong hiện tại, ai cũng biết thế nào là cô đơn, là không được chia sẻ và cảm thông, chấp nhận. Tám ngọn gió trần gian luôn luôn thổi trong cuộc đời buồn nhiều, vui ít này, làm cho con người lao đao, dằn vặt, khổ tâm. Chính cái Tâm chịu ảnh hưởng trực tiếp của mọi sự diễn biến ở bên ngoài, nếu chỉ chờ đợi sự đổi thay ở bên ngoài e rằng khó mà thực hiện được. Chi bằng hướng vào bên trong, chuyển Tâm thành an lạc, an nhiên, thì nỗi cô đơn nào cũng nhẹ nhàng như cơn gió thoảng qua, không là bão nổi, có khi hại cả mình, nguời và vật chung quanh. Trong dân gian, cũng tìm thấy không ít những bài học để đối trị với nỗi cô đơn, nói rộng ra là những tình huống bất như ý, bất toại nguyện, thiếu cảm thông : Dù ai nói đông nói tâyTa thấy chữ Lòng trong dân gian không khác gì chữ Tâm trong Phật giáo. Chứng tỏ đạo lý được tìm thấy rất rõ và rất gần với con người qua dân gian, những con người thường dân, phàm phu và vô danh những thực ra chẳng thường, chẳng phàm chút nào vì nội dung của những câu ca dao luôn sâu sắc mà lại thực tiễn, không xa rời đời sống và tuy là vô danh, nhưng lại được truyền tụng từ thế hệ này sang thế hệ khác không gián đoạn, còn " nổi danh" hơn là những tác giả đã có danh, cũng như làm phong phú cho nền văn học nước Việt ta vậy. Nỗi cô đơn của con người, phải chăng, là vắng mặt cuộc đối thoại giữa mình và người. Một khi được bày tỏ, diễn tả, nói ra thì nỗi cô đơn sẽ không còn, cho dù không được cảm thông. Cũng thế, khi hành động mà không mong chờ thì cũng tránh được cô đơn. Bởi mong chờ không bao giờ được đáp ứng như mong đợi. Nhưng rồi nỗi cô đơn vẫn đẹp vì cô đơn đã được biến thành những vần thơ bất hủ, những dòng nhạc tuyệt vời. Xin cám ơn tất cả các thi sĩ trên đời và nghiêng mình lắng nghe Tristesse của Chopin. Chú Thích : 1. Kiều. Nguyễn Du
|
|