Lễ hội Việt Nam
Mùa xuân - mùa
khởi đầu cho một năm, mùa sinh sôi nảy nở của vạn vật,
cỏ cây...Giữa tiết trời ấm áp ấy, lòng người phơi phới
rủ nhau đi hội, hành hương về cội nguồn, vui chơi và cầu
mong cho mùa màng tốt tươi, con người hạnh phúc.
Lễ hội ở nước
ta thật đa dạng và phong phú. Theo thống kê của các nhà nghiên
cứu văn hóa dân gian, Việt Nam có gần 500 lễ hội cổ truyền
lớn, nhỏ trải rộng khắp đất nước trong bốn mùa xuân,
hạ, thu, đông. Mỗi lễ hội mang một nét tiêu biểu và giá
trị riêng, nhưng bao giờ cũng hướng tới một một đối
tượng linh thiêng cần được suy tôn như những vị anh hùng
chống ngoại xâm, những người có công dạy dỗ truyền nghề,
chống thiên tai, diệt trừ ác thú, giàu lòng cứu nhân độ
thế... Với tư tưởng uống nước nhớ nguồn, ăn quả nhớ
người trồng cây, ngày hội diễn ra sôi động bằng những
sự tích, công trạng, là cầu nối giữa quá khứ với hiện
tại, làm cho thế hệ trẻ hôm nay hiểu được công lao tổ
tiên, thêm tự hào về truyền thống quê hương, đất nước
của mình. Đặc biệt, lễ hội ở nước ta gắn bó với làng
xã, địa danh, vùng đất như một thành tố không thể thiếu
vắng trong đời sống cộng đồng nhân dân.
 |
|
|
Bởi phần lớn các lễ hội ở Việt Nam thường gắn với sự kiện lịch sử, tưởng nhớ người có công với nước trong chiến tranh chống giặc ngoại xâm nên các trò vui chơi ở lễ hội thường mang nhiều tính mạnh mẽ của tinh thần thượng võ như: thi bắn nỏ, đấu vật (hội Cổ Loa) đấu vật, đấu võ, chạy thi (hội hoa Vị Khê, Nam Định), thi bắn nỏ, ném còn (ở vùng đồng bào dân tộc phía Bắc) v.v...ở các lễ hội của bà con dân tộc Tây Nguyên, lễ hội đâm trâu được coi như tiêu biểu nhất. Trong lễ hội này, ngoài nghi lễ đâm trâu hiến tế hấp dẫn, ly kỳ còn có trò múa khiên, ném lao, đấu gậy.
Các trò vui chơi
giải trí ở lễ hội còn bao gồm những hoạt động văn hoá,
xã hội khác như thi hát Quan họ, thi thổi cơm, chọi gà, dệt
vải, đấu vật, đánh đu... Đặc biệt nhất là thi đánh
đu, không chỉ xuất hiện trong dịp lễ hội lớn mà còn là
một trò vui chơi dân dã trong những ngày Tết ở khắp các
làng xã.
 |
|
|
Ngày xuân, người
ta thường đi chơi đông hơn bình thường. Kẻ đi xa, người
đi gần, trang phục lộng lẫy, hân hoan phấn khởi làm cho
không khí đầu xuân càng thêm rạo rực. Có lẽ ai cũng muốn
dành ít thời gian để vãn cảnh thiên nhiên đất trời, tận
hưởng bầu không khí trong lành với mùa xuân tươi đẹp.
Họ đến với các di tích lịch sử, danh thắng, đền, chùa
để tham dự các lễ hội truyền thống. Chỉ tính riêng tháng
Giêng cũng đã có biết bao nhiêu lễ hội tưởng nhớ các
vị anh hùng dân tộc, những người có công chống giặc ngoại
xâm như: Hội Đống Đa, kỷ niệm chiến thắng của vị anh
hùng dân tộc Nguyễn Huệ và tưởng niệm các chiến sĩ vong
trận trong đại chiến thắng Đống Đa vào ngày 5-1. Hội đền
An Dương Vương (Cổ Loa Hà Nội) ngày 6-1 tưởng niệm Thục
Phán người có công dựng nước Âu Lạc, xây thành Cổ Loa;
Hội đền Cửa Suốt (Quảng Ninh) tưởng niệm Trần Quốc
Toản có công đánh đuổi giặc Nguyên, hội đền Hạ Lôi
(Mê Linh) tưởng niệm Hai Bà Trưng, hội "Cơm hòm" ở Phổ
Yên, Thái Nguyên ngày 6 tháng Giêng kỷ niệm người đàn bà
vô danh thời Hậu Lê có công bày mưu đánh giặc Minh...
 |
|
|
Cũng vào thời điểm này, du khách bốn phương về hội Hoa Vị Khê (Nam Định) từ ngày 20 đến ngày 30 tháng Giêng để chiêm ngưỡng hoa, cây cảnh của làng nghề truyền thống Vị Khê, hội du xuân lễ bái cầu mong một năm mới thịnh vượng ở núi Bà Đen (Tây Ninh). Đặc biệt vào mùa này, du khách đổ lên núi Yên Tử dự lễ hội chùa, vãn cảnh hùng vĩ của đất nước và thử thách lòng thành của mình. Đến Hòa Bình để được xem hội Chơi hang, hội Xên bản, Xên mường của người Thái; lên Sơn La cùng thả hồn vào những cánh rừng ban trắng trong ngày hội hoa ban, đi chơi núi, du thuyền độc mộc trên thắng cảnh hồ Ba Bể. Ngoài ra, người Tày, Nùng Tây Bắc còn có hội Lồng Tồng, người Dao có hội Tết Nhảy, người Mông có hội Sắc bùa, hội chơi núi chơi xuân, người Khơ me Nam Bộ có hội mừng năm Mới...
Sự phong phú của
lễ hội ở Việt Nam vừa là nét đẹp văn hóa dân tộc nhưng
cũng vừa là một trong những sản phẩm du lịch hấp dẫn
du khách trong và ngoài nước.
Tết
Nguyên đán (Tết Cả) là lễ hội lớn nhất trong các lễ
hội truyền thống Việt Nam từ hàng ngàn đời nay, là điểm
giao thời giữa năm cũ và năm mới; giữa một chu kỳ vận
hành của đất trời, vạn vật cỏ cây. Tết Nguyên đán Việt
Nam từ buổi "khai thiên lập địa" đã tiềm tàng những giá
trị nhân văn thể hiện mối quan hệ giữa con người với
thiên nhiên, vũ trụ qua bốn mùa xuân-hạ-thu-đông và quan
niêm "ơn trời mưa nắng phải thì" chân chất của người
nông dân cày cấy ở Việt Nam... Tết còn là dịp để mọi
người Việt Nam tưởng nhớ, tri tâm tổ tiên, nguồn cội;
giao cảm nhân sinh trong quan hệ đạo lý (ăn quả nhờ kẻ
trồng cây) và tình nghĩa xóm làng ...
Ông
Táo hay thần bếp là người mục kích sự làm ăn của mọi
nhà. Theo tập tục hàng năm ông Táo phải thu xếp lên trời
vào ngày 23 tháng chạp để tâu bày mọi việc dưới trần
thế với Ngọc Hoàng. Bởi thế nên, trong ngày này, mọi gia
đình người Việt Nam đều làm mâm cơm đạm bạc tiễn đưa
"ông Táo ". Ngày ông Táo về chầu trời được xem như ngày
đầu tiên của Tết Nguyên đán. Sau khi tiễn đưa ông Táo
người ta bắt đầu dọn dẹp nhà cửa, lau chùi đồ cúng
ông bà tổ tiên, treo tranh, câu đối, và cắm hoa ở những
nơi trang trọng để chuẩn bị đón tết.
Cùng với tranh (tranh dân gian, câu đối), hoa quả là yếu tố tinh thần cao quý thanh khiết của người Việt Nam trong những ngày đầu xuân. Miền Bắc có hoa Ðào, miền Nam có hoa Mai, hoa Ðào, hoa Mai tượng trưng cho phước lộc đầu xuân của mọi gia đình người Việt Nam. Ngoài cành Ðào, cành Mai, mấy ngỳa tết người ta còn "chơi" thêm cây Quất chi chít trái vàng mọng, đặt ở phòng khách như biểu tượng cho sự sung mãn, may mắn, hạnh phúc...
Tết
trên bàn thờ tổ tiên của mọi gia đình, ngoài các thứ bành
trái đều không thể thiếu mâm ngũ quả. Mâm ngũ quả ở
miền Bắc thường gồm có nải chuối xanh, quả bưởi, quả
cam (hoặc quít), hồng, quất. Còn ở miền Nam, mân ngũ quả
là dừa xiêm, mãng cầu, đu đủ, xoài xanh, nhành sung hoặc
một loại trái cây khác. Ngũ quả là lộc của trời, tượng
trưng cho ý niệm khát khao của con người vì sự đầy đủ,
sung túc. Ngày Tết, dân tộc ta có nhiều phong tục hay, đáng
được gọi là thuần phong như khai bút, khai canh, hái lộc,
chúc tết, du xuân, mừng thọ... Từ trẻ tới già ai ai cũng
biết, sau đây là một vài phong tục đáng được duy trì phát
triển.
Tống cự nghênh tân: Cuối năm quét dọn sạch sẽ nhà cửa, sân ngõ, vứt bỏ những thứ rác rưởi, cùng làng xóm dọn dẹp nhà thờ, lau giặt, cắt tóc, may sắm quần áo mới, trang trí bàn thờ, lau chùi bàn ghế ấm chén và mọi thứ thức ăn vật dụng.
Con cháu trong nhà từ phút giao thừa trở đi ddược nhắc nhở không được nghịch nghợm, cãi cọ nhau, không nói tục chửi bậy... anh chị, cha mẹ cũng không quở mắng, tra phạt con em, đối với ai cũng tay bắt mặt mừng, vui vẻ niềm nở, chúc nhau những điều tốt lành.
Hái lộc, xông nhà, chúc tết, mừng tuổi: Ai cũng hy vọng một năm mới tài lộc dồi dào, làm ăn thịnh vượng, mạnh khoẻ, thành đạt hơn năm cũ. Nhiều nhà tự đi hái lộc ở chốn đình chùa, nơi tôn nghiêm về nhà, tự xông nhà hay dặn trước người "nhẹ vía" mà mình thích đến xông nhà. Nhiều người không tin tục xông nhà nhưng cũng dè dặt, chưa dám đến nhà ai sớm, sợ trong năm mới gia đình người ta xảy ra chuyện gì không hay lại đổ tại mình "nặng vía". Chính vì vậy, sáng mùng Một lại ít khách.
Sau giao thừa có
tục mừng tuổi chúc Tết. Trước hết con cháu mừng tuổi
ông bà cha mẹ. Ông bà cũng chuẩn bị ít tiền để mừng
tuổi con cháu trong nhà và con cháu hàng xóm láng giềng, bạn
bè thân thích. Lời chúc tết thường là sức khoẻ, phát tài
phát lộc, những người năm cũ gặp rủi ro thì động viên
nhau "tai qua nạn khỏi"hay "của đi thay người"nghĩa là trong
cái hoạ cũng tìm thấy cái phúc, hướng về sự tốt lành.
Nhưng nhìn chung trong những ngày đầu năm, người ta thường
kiêng không nói tới điều rủi ro hoặc xấu xa.
Phong tục ta ngày
Tết việc biếu quà Tết, tỏ ân nghĩa tình cảm, học trò
tết thầy giáo, bệnh nhân tết thầy thuốc, con rể tết bố
mẹ vợ... quà biếu, quà tết không đánh giá theo giá thị
trường. Nhưng cũng đừng nên gò bó câu nệ sẽ hạn chế
tình cảm: không có quà ngại không đến...
Ở nước ta, vào dịp đầu xuân thường tổ chức mừng thọ lục tuần, thất tuần, bát tuần, cửu tuần... tính theo tuổi mụ. Ngày Tết ngày Xuân cũng là dịp mọi người đang rãnh rỗi, con cháu tụ tập đông vui.
Cũng
vào dịp đầu Xuân, người có chức tước khai ấn, học trò,
sĩ phu khai bút, nhà nông khai canh, người buôn bán mở hàng
lấy ngày. Sĩ, Nông, Công, Thương "Tứ dân bách nghệ" của
dân tộc ta vốn cần cù, ai cũng muốn năm mới vận hội hành
thông, làm ăn suôn sẻ. Sau ngày mùng Một, dù có mải vui tết
cũng chọn ngày "Khai nghề", "Làm lấy ngày". Nếu như mùng
Một tốt thì chiều mùng Một bắt đầu. Riêng khai bút thì
giao thừa xong, chọn giờ Hoàng đạo không kể mùng Một là
ngày tốt hay xấu. Ngườu thợ thủ công nếu chưa ai thuê
nướn đầu năm thì cũng tự làm cho gia đình một sản phẩm,
một dụng cụ gì đó. Người buôn bán, vì ai cũng chọn ngày
tốt nên phiên chợ đầu xuân vẫn đông, mặc dầu người
bán chỉ bán lấy lệ, người đi chợ phần lớn là đi chơi
xuân.
Cờ
bạc: Ngày xưa các gia đình có nề nếp quanh năm cấm đoán
con cháu không được cờ bạc rượi chè nhưng trong dịp tết,
nhất là tối 28, 29; gia đình quây quần bên nồi bánh chưng
thì người bố cho phép vui chơi. Tam cúc, cờ gánh, cờ nhảy,
cờ tướng, kiệu, chắn, tổ tôm... ai thích trò nào chơi trò
ấy. Ðến lễ khai hạ, tiễn đưa gia tiên, coi như hết Tết
thì xé bộ tam cúc, thu bàn cờ tướng, cất bộ tổ tôm hoặc
đốt luôn hoá vàng.
Vì sao có tục kiêng
hót rác đổ đi trong ba ngày Tết: Trong "Sưu thần ký" có chuyện
người lái buôn tên là Âu Minh đi qua hồ Thanh Thảo được
thuỷ thần cho một con hầu tên là Như Nguyên, đem về nhà
được vài năm thì giàu to. Một hôm, nhân ngày mùng Một Tết,
Âu Minh đánh nó, nó chui vào đống rác mà biến mất, từ
đó nhà Âu Minh lại nghèo đi. Kể từ đó kiêng không hót
rác ngày Tết.
Tết
Thượng Nguyên
(Tết
Nguyên Tiêu)
Tết Thượng nguyên (tết nguyên tiêu) vào đúng Rằm tháng Giêng - ngày trăng tròn đầu tiên của năm. Tết này phần lớn tổ chức tại chùa chiền, vì Rằm tháng Giêng còn là ngày vía của Phật tổ. Thành ngữ "Lễ Phật quanh năm không bằng Rằm tháng Giêng" xuất phát từ đó. Sau khi đi chùa mọi người về nhà họp mặt cúng gia tiên và ăn cỗ.
Tết
Trung Nguyên
(Rằm
tháng bảy)
Rằm tháng Bảy theo tín ngưỡng là ngày xá tội vong nhân, nghĩa là bao nhiêu tội nhân ở dưới âm phủ ngày hôm đó đều được tha tội. Bởi vậy trên dương thế mọi gia đình đều làm cỗ bàn, đốt vàng mã cúng gia tiên và đồng thời cúng những linh hồn bơ vơ không được ai chăm sóc. Người ta cũng thả chim lên trời, thả cá xuống sông, để làm điều phúc đức.
* Tục cúng cháo
Xưa,
tại các cầu quán, đình chùa, đều có tổ chức "cúng cháo"
để cúng các cô hồn không ai cúng giỗ. Các tư gia, ngoài
lễ cúng Thổ Công, cúng gia tiên cũng có cúng cháo cho các
cô hồn. Họ bày cúng ở trước cửa nhà. Ðồ lễ đặt trên
một cái mẹt thường gồm có cháo hoa, những nắm cơm nhỏ,
hoa quả, bánh bỏng, trầu cau, xôi chè cùng với đồ mã, vàng
hương. Mọi người tin rằng các cô hồn những cô nhi yểu
vong, những người chết đường chết chợ, những người
chết không ai biết, không ai cúng giỗ sẽ đến hưởng lễ
cúng làm phúc trong ngày "xá tội vong nhân" này.
Lễ cúng tại đình, chùa, cầu , quán, tổ chức có quy mô hơn. Ở những nơi này, cháo được múc ra những bồ đài lá mít cắm ở hai bên đường trước lễ đài. Ðồ mã cùng trái cây và đồ lễ cũng nhiều hơn. Ngoài ra còn có một nồi cháo lớn. Khi cúng lễ xong những người nghèo đem liễn tới xin cháo, các mục đồng và trẻ con xô nhau vào cướp những hoa quả, bánh trái, tục gọi là cướp cháo. Những vàng mã được đem hoá và có khi có tụng kinh để cầu siêu độ cho những vong hồn vô thừa tự.
* Tục đốt mã
Tục
đốt mã từ bên Trung Hoa truyền sang ta. Nguyên đời xưa dùng
đồ bạch ngọc để cúng tế. Ðời sau, vì bạch ngọc đắt
và hiếm, người ta dùng tiền để thế cho bạch ngọc. Những
tiền này cúng xong đều bỏ đi, rất phí tổn. Trước sự
phí phạm này, vua Huyền Tôn nhà Ðường ra lệnh dùng tiền
giấy thay cho tiền thật.
Những thoi vàng, thoi bạc giấy được cúng thay cho vàng bạc thật, những hình đồng tiền vẽ trên giấy được cúng thay cho tiền quan. Ðến đời vua Ðường Thế Tôn, quan Từ tế sứ, lo việc tế tự là Vương Dữ, đã cho cúng toàn tiền giấy rồi đốt đi. Về sau, từ đời Ngũ Ðại, có thêm tục cúng quần áo, mũ và đồ dùng bằng giấy. Ta theo ảnh hưởng đó, cũng có tục đốt mã.
Tết Hạ nguyên
vào Rằm hay mồng Một tháng Mười. ở nông thôn, Tết này
được tổ chức rất lớn vì đây là dịp nấu cơm gạo mới
của vụ vừa xong - trước là để cúng tổ tiên, sau để
thưởng công cầy cấy.
Chùa
Hương và động Hương Tích là danh lam nổi tiếng của Việt
Nam thuộc xã Hương Sơn, huyện Mỹ Ðức, tỉnh Hà Tây, cách
Hà Nội khoảng 70km.
Chùa Hương là một tập hợp nhiều động, nhiều chùa trong một tổng thể cấu trúc kết hợp vừa thiên nhiên vừa nhân tạo bao gồm núi, đồi, hang, động, suối rừng, chùa tháp...
Lễ hội chùa Hương kéo dài từ 6 tháng giêng đến hết tháng 3 âm lịch. Du khách có thể đi bằng đường bộ theo hành trình Hà Nội - Hà Ðông - Vân Ðình - Hương Sơn hoặc từ thị xã Phủ Lý ngược dòng sông Ðáy lên Bến Ðục - Yến Vĩ - Hương Sơn
Theo
tâm thức của người Việt Nam Hương sơn được coi là cõi
Phật. Chùa Hương là nơi thờ Phật Bà Quan Âm. Ngày 6 tháng
giêng là ngày khai hội, có tổ chức múa rồng ở sân đền
Trình, bơi thuyền múa rồng trên dòng suối Yến.
Hội trải rộng trên 3 tuyến, tuyến Hương Tích, tuyến Tuyết Sơn và tuyến Long Vân. Hội chùa đông nhất từ 15 đến 20 tháng 2 (chính hội). Ðường núi từ chùa Ngoài vào chùa Trong lúc nào cũng tấp nập từng đoàn người lên lên, xuống xuống.
Trảy hội chùa
Hương không chỉ đi lễ Phật mà còn là có dịp thưởng ngoạn
cảnh đẹp của biết bao hình sông thế núi, có cơ hội nhận
biết bao công trình lớn nhỏ đặc sắc của di tích Hương
Sơn đã trở thành si sản văn hoá của dân tộc.
Trung thu là giữa mùa thu, Tết Trung Thu như tên gọi đến với chúng ta vào đúng giữa mùa thu tức là vào rằm tháng Tám âm lịch. Tết Trung Thu là tết của trẻ em.
Ngay từ đầu tháng, Tết đã được sửa soạn với những cỗ đèn muôn mầu sắc, muôn hình thù, với những bánh dẻo, bánh nướng mà ta gọi gồm là bánh trung thu, với những đồ chơi của trẻ em muôn hình vạn trạng, trong số đó đáng kể nhất của thời xưa là ông Tiến sĩ giấy.
Trẻ em đón tết có đèn xếp, đèn lồng, đèn ông sao, đèn con giống... sặc sỡ thắp sáng kéo nhau đi từng đoàn ca hát vui vẻ, tối tối cùng nhau đi nhởn nhơ ngoài đường, ngoài ngõ. Và khi rằm tới, có những đám múa sư tử với tiếng trống, tiếng thanh la thật náo nhiệt. Trong dịp này, để thưởng trăng có rất nhiều cuộc vui được bày ra. Người lớn có cuộc vui của người lớn, trẻ em có cuộc vui của trẻ em.
* Thi cỗ và thi đèn
Trong
ngày Tết Trung Thu người ta bày cỗ với bánh trái hình mặt
trăng, treo đèn kết hoa, nhảy múa ca hát, múa lân rất tưng
bừng. Nhiều nơi có những cuộc thi cỗ, thi làm bánh của
các bà các cô. Trẻ em có những cuộc rước đèn và nhiều
nơi có mở cuộc thi đèn. Nhiều gia đình bày cỗ riêng cho
trẻ em và trong mâm cỗ xưa thường có ông tiến sĩ giấy
đặt ở nơi cao đẹp nhất, xung quanh là bánh trái hoa quả.
Sau khi chơi cỗ trông trăng, các em cùng nhau phá cỗ, tức là
ăn mâm cỗ lúc đã khuya.
*
Hát Trống quân
Tết Trung Thu ở
miền Bắc còn có tục hát trống quân. Ðôi bên nam nữ vừa
hát đối đáp với nhau, vừa đánh nhịp vào một sợi dây
gai hoặc dây thép căng trên một chiếc thùng rỗng, bật ra
những tiếng "thình thùng thình" làm nhịp cho câu hát. Những
câu hát vận (hát theo vần, theo ý) hoặc hát đố có khi có
sẵn, có khi lúc hát mới ứng khẩu đặt ra. Cuộc đối đáp
trong những buổi hát trống quân rất vui và nhiều khi gay go
vì những câu đố hiểm hóc.
* Múa Sư tử (múa lân)
Vào
dịp Tết Trung Thu có tục múa Sư tử còn gọi là múa Lân.
Người ta thường múa Lân vào hai đêm 14 và 15. Ðám múa
Lân thường gồm có một người đội chiếc đầu lân bằng
giấy và múa những điệu bộ của con vật này theo nhịp trống.
Ðầu lân có một đuôi dài bằng vải màu do một người cầm
phất phất theo nhịp múa của lân. Ngoài ra còn có thanh la,
não bạt, đèn màu, cờ ngũ sắc, có người cầm côn đi hộ
vệ đầu lân... Ðám múa Lân đi trước, người lớn trẻ
con đi theo sau. Trong những ngày này, tại các tư gia thường
có treo giải thưởng bằng tiền ở trên cao cho con lân leo
lên lấy.
Trẻ em thì thường rủ nhau múa Lân sớm hơn, ngay từ mùng 7 mùng 8 và để mua vui chứ không có mục đích lĩnh giải. Tuy nhiên có người yêu mến vẫn gọi các em thưởng cho tiền.
Source : http://www.vietnamtourism.com
[
Trở Về ]